İÇİndekiler

2.9. Kaynak Maliyeti

İşletmelerin kuruluşu aşamasında ya da faaliyetlerine devam ettiği dönemde kaynak sağlama aşamasında ortaya çıkan finansman sorununun çözümü için öz kaynağın yetersiz olması halinde en sık başvurulan yol banka kredisidir. Burada finansmanla ilgili olarak diğer bir engelle karşılaşılmaktadır. O da, kredinin maliyeti ve teminatıdır. Bu işletmeler sınırlı sermaye ile çalışmaları nedeniyle genellikle kredi karşılığında yeterli teminat gösterememektedir.

Öte yandan, yüksek kredi maliyetlerinin karşılamakta zorluk çekmekte ve bunları ürün maliyetlerine yansıtamamaktadır. Burada KOBİ’ler için getirilen yeterli yatırım teşviklerinin olmaması finansman alternatiflerini kısıtlamaktadır. Finansal maliyetler açısından diğer bir sorun ise, yüksek enflasyonun bulunduğu bir ortamda faaliyet gösterme zorunluluğudur. Bu maliyetleri yükselttiği gibi teşviklerinde etkinliğini azaltmaktadır.

Bu durumda dış kaynaklardan fon bulmak zorunda kalan işletmelerin kaynak sağlamada karşılaştıkları sorunların başında kredi bulma olanakları gelmektedir. İşletmelerin bilanço yapılarının bankaların beklentilerini karşılamaması ve küçük ölçekte olan işletmelerin bankalar tarafından talep edilen teminatları karşılamakta güçlük çekmeleri kredi olanaklarını kısıtlamaktadır.

KOBİ’lerin teminat gösterecekleri yeterli gayrimenkullerinin bulunmaması ve çoğu zaman hesap ve kayıtlarının düzenli olmaması bankalarla ilişkilerini güçleştirmektedir. Bankalar genellikle küçük ölçekte faaliyet gösteren çok sayıda işletme yerine büyük firmalarla çalışmayı tercih etmektedir. Öte yandan bu işletmeler kredi sağlamaları durumunda da uygulanan yüksek faizler nedeniyle önemli bir maliyete katlanmak zorunda kalmaktadır. Kısaca, kredi faizleri karşılanabilir olmamakla birlikte, bankalar kredibilitesi yada teminatları yetersiz işletmelere fon sunmakta isteksiz davranmaktadır.

Uygulamada küçük ve orta boyutlu işletmelerin kısa vadeli finansman olanağı olarak vadeli çek uygulamasının çok sık kullanıldığı görülmektedir. Bu nitelikteki işletmelerde büyük ölçüde satın alımlar ve satışlar çek ile yapıldığı için firma satıcısına olan borcunu satışlardan elde ettiği fonlarla karşılamaktadır. Bu nedenle bu işletmelerde müşterilerin seçimi alacakların geri dönüşü ve borçların zamanında ödenebilmesi açısından daha büyük önem taşımaktadır. Kısa süreli likidite sıkışıklığının nedeniyle finansal sıkıntı içine düşen küçük ve orta boyutlu işletmeler özellikle çalışma sermayesi yetersizliği ve ardından üretimde ortaya çıkan aksamalar sonucu sık sık mali başarısızlıkla karşılaşılabilmekte ve bu durum iflasa kadar gidebilmektedir. Bununla birlikte, çek kullanımı işletmeler tarafından kısa süreli finansal ihtiyaçları karşılamak amacıyla pratik çözüm olarak tercih edilmektedir.
Finansal destek olarak uygulanan çeşitli teşvikler bulunmakla birlikte küçük ve orta boyutlu işletmelerin bunlardan yararlanma olanaklarının sınırlı olması finansman sorunlarının çözümü için kullanımını güçleştirmektedir. Yatarım teşvikleri için konulan asgari sermaye miktarının karşılanamaması nedeniyle özellikle küçük ölçekte faaliyet gösteren işletmelerin bundan yararlanması güçleşmektedir. Bunun yanında teşviklerin büyük çoğunluğu da kalkınmada öncelikli yörelerde kullandırılmaktadır.

Öte yandan, enflasyon teşviklerin etkinliğini azaltan kaynak ihtiyacını ve maliyeti arttıran önemli bir faktördür. Özellikle enflasyon muhasebesinin uygulanmaması nedeniyle yüksek enflasyonist ortamda fiktif karların artması daha fazla vergi ödenmesine neden olmaktadır.

2.10. Finansman Kolaylığı Sağlayan Kurum Ve Kuruluşlar

Burada, Türkiye’de KOBİ’lere finansman kolaylığı sağlayan belli başlı kurum ve kuruluşlar tanıtılmıştır.

2.10.1. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Küçük Sanayi ve El Sanatları Genel Müdürlüğü

Sanayi ve Ticaret Bakanlığının kuruluş konumunda; Organize sanayi Bölgeleri ve Küçük Sanayi Siteleri planlamak, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde plan hedeflerine paralel olarak mevzuat düzenlemeleri yapmak, üst yapı kredisi sağlamak, KOBİ’lere örgütlenme, eğitim, tedarik, tanıtma ve pazarlama, teknik ve ekonomik konularda hizmet vermek, varlıklarını korumak ve geliştirmek için gerekli hukuki ve yönetsel düzenlemeleri yapmak gibi görev ve sorumluluklar sayılmıştır.

Bakanlığa bağlı Küçük Sanayi ve El Sanatları Genel Müdürlüğü, KOBİ ürünlerinin yurtiçi ve yurtdışı fuarlarda sergilenmesi, teknik ve ekonomik danışmanlık hizmetlerini vermektedir.

2.11. Küçük ve orta Ölçekli İşletmeleri Destekleyici Tedbirler ve Kooperatifleşme

Küçük işletmelerin başlıca sakıncalarının ham maddeyi daha pahalıya mal etmeleri, kaliteli işgücü derlemede ve sermaye bulmada karşılaştıkları güçlükler olduğuna işaret etmiştik.

İlk sakıncayı önlemek yani ham madde maliyetini düşürmek için AET ülkeleri; satın alma merkezlerinin kurulmasının genişletilmesine, seçimi düzeltebilme ve elverişli fiyatlar sağlamak amacıyla, kooperatifler kurulmasına çalışmışlardır. İlgili işletmeler arası mesafenin büyük olmadığı az çok bölgesel bir yoğunlaşmanın bulunduğu hallerde, bu gibi merkezlerin kurulması kolay olmaktadır. Mesafe uzarsa, koordinasyon ve taşıma güçlükleri ortaya çıkmaktadır.

Bununla beraber işletmelerin çoğunluğu, bazen çok ferdiyetçi tutumları, bazen da bilgi sahibi olmadıkları için kooperatif yolunu seçmemektedir.

Alım satım kooperatifleri konusunda özellikle üretimin standardizasyonu, ortak faaliyetlerin kar ve giderlerini paylaşma gibi güçlükler ağır basmaktadır.

Teknik eleman yokluğun ise, meslek eğitim reformunu gerektirmektedir.

Bu gibi işletmelerin kredi ihtiyaçları için bazı AET ülkelerinde karma finansman ortaklıkları kurulmuştur. Belçika’da aynı doğrultuda ‘’ Societe Nationel Divestissement ‘’ kurulmuş; Hollanda da aynı anlamda iki şirket kurulmuş ve bunlar ‘’ Industriel Garantiefonds ‘’ ile desteklenmiştir. Bu ülkede ayrıca karma bir Hollanda katılma şirketler vardır.

ABD’nde küçük işletmelerin yönetim, kredi ve üretim sorunlarına çeşitli yollardan yardım eden ‘’ Small Business Adminastiration ‘’ dairesi vardır. Bütün işletmelerin yatırım sorunlarını düzenleyen bir de kanun vardır.

Devletler; bu tür şirket kuruluşlarının teşviki yanında elverişli şartlarda uzun süreli krediler açabilen kuruluşlara da öncülük etmişlerdir. Bunların açtıkları kredilerin faizleri düşük olmakta, kredi giderlerinden bir kısmını devlet üstlenmektedir. Devletler, ayrıca küçük işletmelerden istenen teminat ve kefaletleri de üzerine alacak özel kuruluşlar da meydana getirmişlerdir. Bu işletmeler için şahsi kredilerini arttırıcı tedbirler yanında; alınan krediyle sağlanacak makinaların, kredi verene rehin edilmesi yolları açılmıştır.

Küçük ve orta ölçekli işletmelerin bulmakta güçlük çektikleri kefaletler için de; mesela Fransa’da ‘’ Societe caution mutuelle ‘’ isimli bir kamu kuruluşu gibi kefalet kooperatifleri aracıyla, aynı iş kolunun işletmelerin karşılıklı kefil olma imkanları yaratılmıştır. Fransa’da 1961’ de bu tip 74 kooperatif kurulmuş ve bunlara kısa ve orta süreli kredi işlemleri ile uğraşma görevi verilmiştir.

Bu kooperatifler, kendi dallarındaki küçük ve orta işletmelerin kredi taleplerini, bir bankacıdan çok daha vukufla inceleyebilmekte ve ihtiyacı olanlara kefalet etmektedirler.

Ayrıca bu gibi kuruluşlar, pek çok AET ülkesinde dağınık bir durum arz eden küçük işletmeler için mevcut kredi yollarını ihtiyaç sahiplerine göstermektedirler. Birtakım sanayii meslek kuruluşları ve sanayii odaları da üyelerini aydınlatıcı faaliyette bulunmakta ve Pazar araştırması vb konularda yardımcı olmaktadırlar.

Ticaret dalındaki küçük işletmelerin durumları çok daha güçtür. Mesela Almanya’da ayakkabı sektöründe büyük işletmelerle rekabet çok güçleşmiştir. Küçük işletmelere, Pazar araştırmasına ve teşkilatına büyük yatırımlar yapabilecek durumda değillerdir. Bu yüzden mesela Fransa da bölgesel Pazar araştırma enstitüsü kurulma teşebbüslerine girilmiştir.

Bu türlü finansman şirketleri, sermeye piyasasından yararlanma imkânı bulunmayan bu işletmelerle iştirakler kurmakta, sermayelerine katılmakta ve ihtiyacın azalmasıyla bu payları satmaktadırlar. Ancak bu çözüm, birçok işletmenin işine gelmemekte, yönetime karışanın artması, küçük ve orta ölçekli işletmeleri rahatsız etmektedir.