İmam Humeyni'nin Liderlik Tarzı

6- Takım Lideri Teorisi

Takımlar genellikle örgütsel gruplardan oluşmuştur. Bunların üyeleri birbirine bağlıdır ve genel olarak ortak bir hedefe sahip olan üyelerin bu ortak hedefe ulaşmaları için faaliyetlerini koordineli bir şekilde yürütmeleri gerekmektedir. Takım, genellikle üyeleri birbiriyle anlaşan küçük çalışma gruplarına denir ve üyeler arasındaki anlaşma ortak hedeflere ulaşmak için gereklidir. Bazı gruplar şunlardır: Proje yönetimi grupları, görevli takımlar, iş birimleri, sabit komiteler, kalite ekipleri ve sağlık ekipleri.

Örgüt yapısının yenilenmesi, dünya ticaretinde rekabet, çalışan gücün artması ve teknolojinin gelişmesi gibi çevresel değişim şartları hazırlandığı zaman, çalışma grubundan daha fazla verim alınır, kaynaklardan daha iyi yararlanılır, kalite iyileşir, yenilik ve yaratıcılık artar. Çağdaş kurumlarda örgütsel yenilenme, örgütlerdeki dikey karar alma gücünü özerk takımlara vermiştir. Onlara yeni yetkiler vermektedir. Bu çalışma gruplarının iş süreçlerini kolaylaştıran bir lidere sahip olması mümkündür. Bugün çağdaş kurumlarda operasyonel çalışma gruplarının sayısının artması ve bu kurumlardaki rolünün fazlalaşmasıyla konumlarında güven oluşması ve çöküşlerinin önlenmesi için takım içi liderliğinin öneminin anlaşılması gerekmektedir. Grubun ürünleri ve ortaya koyduğu faydalar çevresinde dönen etkili grup liderliği yaklaşımı, operasyonel takım ve liderlik teorisini kavramada faydalı bir çerçevedir. Bu yaklaşımda takımın etkinliğiyle ilişkili olan olgusal, yapısal, kişisel ve içeriksel etkenlerin birçoğu vurgulanmakta ve hepsinden önemlisi de etkili olma niteliğinin kazanılması için takım oluşturma ve yönetmede liderin rolü açıklanmaktadır.

Şöyle bir sorunun sorulması mümkündür: Çalışma grubunun lideri, grubun etkisini arttırmak için hangi faaliyetleri ve görevleri yapmalıdır? McGrath, grubun etkisini arttırmak için liderin yerine getirmesi gereken görevleri şöyle özetlemektedir:

1- Grubun eksiklerinin belirlenmesi, 2- Eksiklerin giderilmesi için pratik adımların atılması, 3- Çevredeki tehdit edici değişimlerin öngörülmesi, 4- Çevresel değişimlere cevap olmak üzere önleyici adımların atılması. Elbette şu hususu belirtmek gerekmektedir ki bu görevler sadece lider tarafından yapılmamaktadır. Aksine yeterli tecrübeye sahip bir grubun bu görevleri kendiliğinden yerine getirmesi mümkündür. Bununla birlikte takımın zaruri ihtiyaçları temin edilmedikçe takım lideri zorunludur.

Çalışma gruplarında lider, etkili grupların tasarlayıcısı, kurucusu ve tanzim edicisi olarak görülmektedir. Görevsel yaklaşıma göre lider, bazı hallerde görevini yerine getirmek için özel birtakım sorumluluklara sahiptir ve bu da grubun etkili bir konuma ulaşmasına yardımcı olmaktadır. Bu yaklaşımda liderin davranışı, karmaşık toplumsal durumlara ilişkin bilinçli bir analizle, uygun davranışları seçip kullanarak takımı hedeflerine ulaştırmaya çalışıp, takımın etkisinde güven oluşturan bir kaidedir.[1]

Yukarıda söylenenler dikkate alındığında çalışma grubunun etkili hale gelmesinde liderin rolü ortaya çıkmaktadır. Hatta bazı durumlarda, çalışma gruplarının tasarlanması ve oluşturulması ve ayrıca çalışma gruplarının hayatının sürdürülebilmesi liderin sorumluluğundadır. Çünkü takım lideri, grubun durumunu kavrayarak zorunlu durumlarda grup üzerinde mühendislik yaparak yapıyı yenilemektedir. 

^[1]      Bkz. Efce; Mebani-i Felsefi ve Teoriha-yi Rehberi ve Reftar-ı Sazmani; s. 426 – 427

7- Basiretli Liderlik

Sizden, gelecekteki mesleğinizi tasvir etmeniz istendiğinde doğal olarak bir doktor, mühendis, yönetici, iş adamı, çiftçi, işçi vb. gibi bir meslek anlatırsınız. İlerideki mesleğinize ilişkin bu gerçekçi ve çekici tasvir, sizin zevkinize ve ilgilerinize göre şekillenir. Bu tasvir edişe “basiret” adı verilmektedir. Şimdi bir liderin yerinde olduğunuzu varsayarsak basiret, sizin örgütünüz için cazip, gerçekleşmesi muhakkak, gerçekçi bir gelecek demek olurdu. Basiret, örgütünüzü sevk etmeniz gereken geleceğe ilişkin sizin açık beyanlarınızıdır. Bu öyle bir gelecektir ki sizin örgütünüz için mevcut durumdan daha başarılı ve iyi olacak ölçüde önemlidir.

O halde basiret, örgütünüz için daha arzulanan bir gelecek için öngörülen tasvir veya düşüncedir. Hatırlatmak gerekir ki basiret, yalnızca örgütün başlangıç aşamasında önemli bir rol ifa etmez, tersine örgütün tüm hayatı boyunca bu rol devam eder. Basiret, örgütün ve amacının ne olduğunu anlamaya ihtiyacı olan herkese yol gösteren bir başlangıç göstergesidir. Örgütün er veya geç yön yenilemeye ihtiyaç duyacağı zaman gelecektir (program veya yapının yenilenmesi gerekebilecektir). Bu yüzden, her zaman atılacak öncelikli adımın, yeni basiret olması gerekir.[1]

Öte yandan iyi bir basirete sahip olmak için yaratıcı ve yenilikçi bir zihne sahip olmak gerekmektedir. Çünkü “basiret, bizim elimizde olan ve gerçekliğe dönüştürebileceğimiz bir zihinsel yapıdır. Aslında basiret, yalnızca bir zihinsel model şeklidir. Kişiler ve örgütler bağlılıkları ve atacakları adımlarla bunu gerçekliğe dönüştürebilirler”[2]

Basiretin diğer özelliklerinden biri de mükemmelleştirici olmasıdır. Bir başka ifadeyle idealistliği vardır. Bu, örgütte değişim gerçekleştirebilmek açısından son derece önemlidir ve hayati bir rol oynamaktadır. Bu yüzden iyi basiretlerin örgütle uyumlu olması gerekmektedir. Yani, örgütün tarih, kültür ve değerler kalıbında yer alması, en iyi standartları tanzim etmesi yüce idealleri yansıtması, hedefi ve yönü ortaya koyması, iştiyak ruhu bahşetmesi ve yükümlülükleri teşvik etmesi gerekir. Basiretin kolayca kavranması gerekmektedir ve gelecek tasarlamasında tedvin edilmiş stratejik sürecin ileri hattı olarak da kilit bir rol oynamaktadır.[3]

Basiretli liderlerin, basiretin rolünü dikkate alarak kilit rol oynamaları gerekmektedir. Liderler sorumluluk kabul ederler, işleri gerçekleşecek yöne sevk ederler, hayal güçlerini kullanırlar, daha sonra bu hayallerini gerçeğe dönüştürürler. Liderler, gönüllü katılım gösterecek takipçileri çekerler, onlara enerji verirler, örgütü yeni mevcudiyetlerle hayatını daha güçlü bir şekilde sürdürebilmesi için gelişme ve ilerleme yönünde değiştirirler. Etkili liderler, örgütlerini kendileri de daha büyük bir toplumun bir parçası olan üyelerinin refahını geliştirme yönünde güçlendirirler. Yöneticiler, sorunların çözümündeki maharetleri sebebiyle ün yapmışsa, liderlerin de kurumların tasarlama ve örgütleme üstatları olarak isimlendirilmeleri gerekir. Onlar, örgütün geleceğinin mimarlarıdır.[4]

Basiretli liderler, liderlik rollerini en iyi şekilde ifa edebilmelidirler. Basiret, liderlik aynasında yükümlülük yaratmakta ve kişilere enerji vermektedir. Personelin hayatına anlam katmaktadır. Yüksek standartlar koymakta ve bugünü geleceğe bağlamaktadır.

Eğer bir lider olarak basiret rolü ifa etmek istiyorsanız, öncelikle örgütünüzün nasıl davrandığını bilmeniz gerekir. Örgütü oluşturan asli unsurları ve onların asli işlevlerini bilmek liderlikte basiret için en önemli etkenlerdir.

Örgütünüzün belirlenmiş misyonu ya da mevcut hedefi nedir? Örgütünüz toplum için hangi değeri üretmektedir. Örgütünüzün teknik özellikleri ya da faaliyetlerinin kalıbını oluşturan kurumsal çerçevesi nedir? Örgütün kurumsal yapısında sizin kendinize özgü konumunuz nedir? Örgütünüzün faaliyetleri hangi etkenlere bağlıdır?

Bu sorulara verilecek cevaplar, örgütün asli mahiyetini aydınlatmakta ve liderlikte basireti başlatmaktadır. Aynı şekilde örgütünüzün işlevini kavramak için davranışlarınıza hangi değerlerin hâkim olduğunu bilmeniz gerekir. Örgütünüzün uygulamadaki güçlü ve zayıf yanları nelerdir? Mevcut stratejiniz nedir ve acaba bu, örgütte uygulanabilir nitelikte midir?

Örgütün işlevini kavradıktan sonra aşağıdaki sorulara verilecek cevaplar, basirete ulaşmayı daha da kolaylaştıracaktır.

1-  Acaba örgüt, ilan edilen basiretten haberdar mı, eğer öyleyse bu nedir?

2-  Eğer örgüt, mevcut istikametini sürdürüyorsa gelecek on yılda nereye varacaktır?

3-  Acaba örgütün kilit unsurları, örgütün on yıl sonra nereye varacağını biliyor mu ve bunu onaylıyor mu?

4-  Acaba; yapılar, süreçler, personel, motivasyon unsurları ve istihbarat sistemleri örgütün mevcut istikametini onaylıyor mu?

Mevcut durumu analiz ettikten sonra basiret teorisindeki istenen durumu değerlendirmek, fırsatlar ve tehditler analizi yapmak gerekir. Açıktır ki çevresel şartların ve gerekliliklerin analizi, gelecekteki değişimlerin ve gelişmelerin öngörülmesi ve geleceğe yönelik muhtelif senaryoların oluşturulması, örgüte basiret tedvininde sizin seçimlerinize yardımcı olacaktır. Böylece siz, öngörülerinizi kişisel ve toplumsal ihtiyaçları dikkate alarak değişimlere dayandırabilecek ve örgüt için atılımcı bir basiret yaratabileceksiniz.

Şu noktayı hatırlatmak da zorunludur ki liderliğe adım atmak için basiret gerekmektedir. Lider, genel kabul görmenin sırrını basiret olarak bilmelidir.

Tüm büyük liderler, basiretin genel kabul anahtarını halkla makul ve mantıklı yollardan ilişki kurmakta ve onları algılarını değiştirmeye teşvikte görürler. Bu yüzden yeni bir basirete geniş çaplı destek sağlamanın sırrı, o basiretin halkın ona katılmaya ve özgür iradesiyle ona uymaya eğilim göstermesini sağlayacak şekilde sunulmasındadır.[5]

Bahsi geçen konuyu dikkate alarak liderlerin yapması gereken şeyin, hedeflerini isteklerinin tam anlamıyla farkında olarak örgüte hâkim olan değerlere ve beklentilere göre şekillendirmesi olduğunu söyleyebiliriz. Daha sonra lider, oluşan basireti, mevcut zihinsel çerçeveyle örgütün her bir üyesine telkin etmelidir.

Doğal olarak, stratejik düşünceye sahip olmak, örgütte uygun değişimler meydana getirmek, ortak hedeflere sahip güçlü kişiler yetiştirmek, basiretli liderliğin asli unsurlarındandır. Daha önce de belirtildiği gibi, kişilere basiret kazandırmak için onlarla samimi ve canlı ilişkiler içerisinde olmak, gerekmektedir. Basiretli liderliğin formülü aşağıdaki şemada gösterilmiştir.[6]

Ortak hedef

+

Güçlendirilmiş kişiler

+

Uygun değişimler

+

Stratejik düşünce

=

Basiretli ve başarılı liderlik

 

^[1]      Bkz. Ney Nus, Rehberi-i Basir, tercüme, Ezgeli ve Ferehi, s. 24 - 25

^[2]      Age.

^[3]      Age. S. 47 - 48

^[4]      Age. Periş-i Rehberi kitabından naklen (Dünyada Liderlik İçin Yedi Temel Nokta). Yazan, Ney Nus

^[5]      Age. S. 161

^[6]      Bkz. Age. S. 185