omnium illorum. Vnde Deut. 24. eadem præcepta
nus, & Ambros. iam citati: sed etiam Hieron. illam
Beda, Hugo, & D. Thomas ibi. Non possum tamen
Deut. puto esse diuinam (scilicet pressè, & strictè)
vt docuit Maldo. Mat. 19. sanctos piè interpretans.
Idem Bellar. 1. de verbo Dei (in quo nihil inuenio)
Ioan. Arbor. 10. Theosophiæ, ca. 6. & videtur com-
munis sensus doctorum. Probatur: quia in princi-
pio Deut. & sępe in illo libro Deus dicitur esse, qui
damento excipere: aliàs nihil manet firmum. Præ-
specialem exceptionem. Tum quia, quod Christus
tum est. Nam etiam Matt. 8. dixit leprosis, vt offer-
trouersia illud esset præceptum Dei, & Marci 7.
Moyses dixit, honora patrem tuum, &c. & statim,
irritum fecistis præceptum Dei. Prætereà materia ipsa
requirit diuinam auctoritatem. Nam permissio
illa dupliciter intelligi potest. Primò, vt fuerit ve-
sic, constat à solo Deo esse potuisse. Secundò,
quam à Deo non acceperit. Hæc illi recentiores.
Quibus sanè fauet Clemẽs Alexandr. 1. pædagogi
cap. 7. ante medium, dicens: Erat enim reuerà Do-Deus per Mo-|sem erat Pæ-|dagogus vete-|ris populi: per|se autẽ populi|noui dux facie|ad faciem.
minus per Mosem pædagogus veteris populi: per se au-
tem populi noui dux facie ad faciem, & infrà. Lex per
Mosem data est, non à Mose, sed à verbo quidem, verùm
per Mosem seruum suum: & ideò fuit ad tempus: æterna
autem gratia, & veritas per Iesum Christum facta est.<-P>
@@0@
@@1@Disput. XXII. Sectio II. 571
Hanc secundam opinionem tenere videntur13
Valent. disp. 7. quæst. 7. punct. 1. probatione 1. &
Azor to. 1. lib. 6. cap. 2. quæst. 2. & expressè id tenẽt
alij recentiores ex nostris, inter quos Vazquez
quæst. 98. art. 2. in fine, licet putet, esse sententiam
Cani, in lege veteri aliqua præcepta tradita esse à
Moyse, vt vero legislatore: vt illud de libello repu-
dij: tamen ait, certum esse debere, nullum præce-
ptum legis veteris sic traditum à Mose: nam si
aliquod, maximè illud de libello repudij, illud au-
tem non potuit dare nomine suo: tum quia sola
auctoritate Dei dissolui poterat matrimonium
legitimum cōsummatum: lex autem illa secũdùm
probabiliorem opinionem concedebat dissolutio-
nem vinculi matrimonialis, alioqui non dixisset
Christus eod. cap. ab initio autem non fuit sic, tum
quia nullus legislator concessit libellum repudij,
vt Iudæis concedebatur, cum facultate concessa
vxori nubendi alteri viro, ergo nullum præceptũ
illius legis fuit à Moyse vt legislatore: sed vt à me-
diatore, & præcone,
Sed pro contraria Salmeronis sententia est Cle-
mens Romanus VI. constit. Apost. ca. 19. in fine, di-
cens. Etenim Moses legislator simul ac Pontifex, idem-
que propheta, & Rex fuit, & alij multi ipsum vocant
legislatorem, vt Philo 3. de vita Moysis in fine.
Numenius Pythagoreus apud Genebrardum lib.
1. Chronic. & Gregor. Nazian. oratione 6. Theo-
logiæ.
Iam diximus conciliari posse has duas senten-
tas, ita vt omnia illa præcepta fuerint, & Dei, &
Mosis tanquam legislatoris: eiusdem enim præce-
pti possunt esse duo legislatores, præsertim subor-
dinati, ita vt vnus alteri præcipiat, vt eandem le-
gem, quam ipse tulit, alter & promulget, & ferat.
Vtcumque sit, sentio, omnia illa præcepta fuis-14
se presse diuina, seu lata à Deo tanquam ab imme-Opinio Au-|ctoris.
diato legislatore, vt superiora fundamenta con-
cludere videntur, quæ confirmo: nam Deut. 24. di-
citur, Moysem proposuisse populo omnia verba
Domini, atque iudicia, & populum respondisse,
omnia verba, quæ locutus es, faciemus: & Hebr. 9. dici-
tur, lecto enim omni mandato legis à Moyse vniuerso
populo, accipiens sanguinem vitulorum, & hircorum
cum aqua, & lana coccinea, & hyssopo, ipsum quoque li-
brum, & omnem populum aspersit, dicens, iste est san
guis testamenti quod mandauit ad vos Deus: ergo om-
nia illa præcepta verè & in toto rigore erant diui-
na. Item si aliqua præcepta sunt Dei, & alia Moy-
sis, non poterimus discernere, quæ sint vnius, &
quæ alterius: quod est inconueniens: nam inde se-
quitur, non posse cognosci, quæ sint humana au-
ctoritate reuocabilia, & dispensabilia, quæ verò
non.
Sentio etiam cum omnibus, Angelos non fuisse15
legislatores, sed ministros in ordine ad legem ve-
terem: quoniam non erant superiores populi He-
bræi, nec ipsi, aut Moyses eorum nomine quicquā
populo præceperũt. Ministerio autem Angelorum
datam fuisse hanc legem, vt docent D. Thomas
quæst. 98. art. 3. & alij ibi. Valent. Azor, & Med.
locis cit. August. 2. trin. cap. 13. & lib. 3. ca. 11. quod
est vltim. & lib. 12. Genes. ad lit. cap. 27. Grego. in
proœm. moral. cap. 2. Vazquez 1. part. disp. 186.
Barrad. lib. 1. in Euang. cap. 15. Dion. cap. 4. cœlest.
hierarch. & Alber. ibi, & Salm. 1. Cor. 7. disp. 12. Pa-
tet ex Galat. 3. ordinata per Angelos in manu mediato-
ris: & Act. 7. Hic, scilicet Moses, fuit in Ecclesia in soli-<-P>@@
<-P>tudine cum Angelo, qui loquebatur ei in monte Sina, &
cum patribus nostris, vbi accepit verba vitæ dare nobis,
& eodem cap. accepistis legem in dispositione Angelo-
rum, idest, eorũ opera, & ministerio, quamuis alias
expositiones copiosè, & eruditè afferat Lorinus
ibi. Et Heb. 2. si enim qui per Angelos dictus est sermo,
factus est firmus, &c.
Obiicies, quia multi Patres docuere, eum, qui16
loquebatur eum Mose, Iacob, & aliis Patriar-
chis, fuisse verbum seu filium Dei in corpore as-
sumpto: Clemens lib. 5. constit. apost. cap. 21. Leo
epist. 13. ad Pulcheriam Augustam, Hilar. 12. de
Trin. Ambr. 1. de fide, cap. 5. Irenæus, lib. 4. cap. 37.
Nazian. tract. de fide, Athan. seu alius auctor, qu.
12. ad Antiochum, & serm. 4. contra Arrianos.
Chrysost. Gen. 32. Theodoret. quæst. 88. in Genes.
Basil. 2. contra Eunon. Niceph. lib. 1. cap. 5. Tertul.
lib. contra Praxæam, cap. 14. Clem. Alexandr. 1. pæ-
dagog. ca. 7. Iustin. dialogo cum Tryphone, Euseb.
1. de demōstrat. c. 5. Concil. Sirmiẽse anathematis-
mo 14. quod Concilium licet Baron. tom. 3. pag.
662. dicat fuisse Arrianorum, tamen quoad con-
fessionem fidei contra Photinum à sede Apostoli-
ca approbatum fuit, vt docet Baron. suprà, Pererius
to. 3. in Genes. ca. 19. Barrad to. 1. in Euang. lib. 1. c.
15. Niceph. lib. 9. ca. 31. Denique legem veterem à
verbo diuino Moysi traditam sentiunt Chrysost.
in id, Galat. 3. in manu mediatoris, vbi nomine me-
diatoris intelligit Christum, vt & Theophylact. &
Occumen. & Primasius, quamuis hîc Moysem etiā
putat intelligi posse nomine mediatoris. Item
Ambr. 1. de fide, cap. 5. & lib. de filij diuinit. cap. 8.
filium Dei putat cum Moyse locutum, & legem
ei dedisse.
Respondet Barrad. loco proximè citato, contra-
riam sententiam, nempè, quòd is, qui loquebatur
cum Mose, Iacob, & aliis patribus, fuerit Angelus,
esse Diony. de cœlesti Hierar. cap. 4. August. 3. trin.
cap. 11. Anselm. & D. Thom. Galat. 3. Alber. suprà,
sed respōdeo facilius, has sententias non esse con-
trarias: quia Angelus, perquem Deus dedit legem
Moysi, representabat filium Dei, & nomine ipsius
loquebatur: sic Angelus, qui cum Iacob loquebatur,
Deus dicitur, Genes. 31. & 32. & Angelus Osee 12.
& Iustin. quæst. 142. & Grego. præfat. in lib. Iob, c.
2. & 28. moral. cap. 2. & Hieronym. Gal. 3. docent,
eum, qui erat Angelus in substantia, dictum esseAngelus lo-|quens Iacob|quomodo sit di|ctus Deus.
Deum propter repræsentationem, vel quia in illo
loquebatur interius inspirando ei sententias, &
verba.
Angelũ autem, qui Deum repręsentans dedit le-
gem Moysi, fuisse Michaelem, docet Barradas illo
cap. 15. in fine, cum Pantaleone diacono apud Su-
rium in encomio D. Michaelis, dicente, Michael
Angelorum ductor longè maximus, & excellentissimus
minister diuinæ legis, quæ data fuit in monte Sina: Cum
eo, & Deo in ipso loquente, & repræsentato fue-
runt alij innumeri Angeli iuxta id, Deut. 33. Domi-
nus de Sinai venit, & de Seir ortus est nobis, apparuit de
monte Pharon, & cum eo sanctorum millia, & Psal. 67.
currus Dei decem millibus multiplex millia lætantium:
Dominus in eis in Sinai, &c.
Congruum autẽ fuit, vt inquit D. Tho. illo art.
3. legem illam dari per Angelos, & ministros Dei,
quia erat lex seruitutis. Nam quòd Deus immedia-
tè loqueretur hominibus, & in propria persona,
eisque legem daret, perfectioni noui testamenti
reseruabatur Hebr. 1. multifariam multisque modis<-P>
@@0@
@@1@576 Q. XCVIII. vsque ad CII. Tract. XIV.
<-P>olim Deus loquens patribus in prophetis, nouissimè die-
bus istis locutus est nobis in filio. Quòd teste August.
lib. 1. de serm. do. in monte in prin. significauit
Math. cap. 5. dicens, aperiens os suum docebat eos.
Ex his constat, legem datam per Moysem, tan-18
quam per secundarium Dei ministrum, & tanquāLex data fuit|per Mosem,|tanquam per|secundarium|Dei ministrũ,|& promulga-|torem.
per scriptonem promulgatorem: nam ipse accepit
à Deo mediante angelo, & posteà eam promulga-
uit populo, siue simul idem præcipiendo, siue non.
Et hoc fuit congruum: nam licet Deus illuminet
homines per angelos, tamen etiam instruit homi-
nes per alios homines, quoad cōmodè fieri potest,
& præsertim communitatem, & multitudinem
per aliquem principem. Et hoc est quod dixit Ioa.
cap. 1. lex per Moysem data est: vbi cum Clemens
Alex. 1. pædagogi, cap. 7. pondera, non dixisse factā
sed datam: quia ab alio legem recepit, vt eam da-
ret hominibus. Et Galat. 3. ordinata per angelos in
manu mediatoris: vbi licèt aliqui, vt retulimus, per
mediatorem intelligant filium Dei, in cuius manu
& potestate data est illa lex, & cuius digito in ta-
bulis lapideis decalogus exaratus, & scriptus fuit,
tamen probabilius videtur, & contextui magis
consentaneum, intelligi Moysem, in cuius manu
lex illa posita est, vt eam traderet populo, & ita ex-
ponunt Primasius, Scripandus, & alij Galat. 3. Vnde
Deut. 5. dicebat. Ego sequester vester, & Hebr. 8. 9. &
12. Paulus eis tribuit officiũ mediatoris. Et quam-
uis ipse propria auctoritate nihil legis præceperit
propter prædictum, tamen ministerium dici quo-
dammodo potuit legislator, sicut multi sapientes,
qui leges dederunt populis, quorum non erant
Principes, ac prinde quos non poterant obligare:
sed ipsi populi acceptantes huiusmodi leges sese
obligabant.
Adde, nullam partem illius legis fuisse à popu-19
lo, vel senioribus, vt Ptolomęus initio sectionis re-
latus asserebat. Probatur, quia in tota illa lege vs-
que ad finem Deut. nullum est vestigium talium
præceptorum. Quamuis posteà aliqua fuerint in
eo populo præcepta humana, & iudicialia, vt 1.
Reg. 30. vel cæremonialia, vt Esther. 9. Iudicum
vltimo, 1. Machab. 4. quibus locis aliqua festa lege
constitura sunt.
------------------------------------------------------------
SECTIO III.
Quosnam obligauerit lex vetus, & quomodo.
DIco primò, illam legem pro solo Israë-
20
litico populo latam fuisse, solúmque1. Con.|Lex vetus pro|solo populo Is-|raëlitico lata|fuit, soluḿ|illũ obligauit.
illum obligasse: ita D. Thomas, quæst.
98. art. 4. & 5. Vaz. & alii recentiores ibi
Valent. disp. 7. quęst. 7. punct. 2. Sotus 2. iust. quæst.
1. art. 3. Barrad. 1. in euangelia cap. 12.
Et est certum primò, quia circuncisio soli Abra-
hæ, & posteritati eius demandata est, vt patet Ge-
nes. 17. illa autem lex supponebat circuncisionem,
Exodi, 12. & Galat. 5. vnde Rom. 3. quid ergo amplius
Iudæo est, aut quæ vtilitas circuncisionis? multum per
omnem modum. Primùmqui dem;
quia credita sunt illis
eloquia Dei, & cap. 9.
quorum est testamentum, & le-
gislatio. Secundò, quia verba illius legis ad solum
illum populum semper diriguntur, Exodi, 19. &
20. & Deut. 1. &c. Vnde & illi soli populo facta est
illius legis promulgatio: ergo illum solum popu-
lum obligabat. Vnde cæteri sine illa saluari pote-
rant, vt docet Paul. Rom. 2. & Dionysius cap. 9. cœ-<-P>@@
<-P>lest. Hierarch. Tenebantur tamen seruare præcepta
moralia illius legis, non quatenus per illam legem
tradebantur, vt rectè ait Valent. suprà, & Medina,
quæst. 100. art. 1. & nos disp. seq. ostendemus: sed
quatenus à ratione naturali præscribebantur. Item
gentiles, si vellent, possent se illi legi subiicere, vt
ait Vaz. art. 5. Primò per solam imitationẽ, scilicet
seruando aliqua, vel omnia præcepta illius legis,
vel sine obligatione, vel obligati quidem à pro-
priis Rebusp. aut Principibus: Hoc enim per se non
erat malum, aut prohibitum: & in illis populis illa
præcepta essent tantum humana, quia non acci-
piebant ea ab ipso Deo, sed à suis principibus imi-
tantibus Deum. Vt præceptum soluendi decimas
est modò in Ecclesia ad imitationem præcepti di-
uini antiqui: est tamen humanum, vt inferius do-
cebimus, quia non à Deo: sed à Pontificibus in Ec-
clesia Christi latum est.
Secundò poterāt gentes se subiicere legi veteri,21
vt diuinæ, assumendo circumcisionem ea intentio-
ne, vt efficerent vnum populum cum Israelitico, &
viuerent lege diuina sicut ille, iuxta id Exod. 12.
sub finem, si quis peregrinus ad vestrā voluerit transi-
re coloniā, & facere Phase domini circumcidetur prius
omne masculinum eius, & tunc ritè celebrabit, eritque
sicut indigens terræ. quod plures fecisse legimus,
Esther 8. plures alterius gentis sectæ eorum religioni, &
cæremoniis iungebantur. Hi proselyti dicebantur, de
quibus, 1. Paralip, 22. & lib. 2. cap. 17. & 30. Tobiæ
1. Ezech. 14. Matt. 23. Act. 2. Vnde Gal. 5. testificor omni
homini circumcidenti se, quia debitor est vniuersæ legis
faciendæ. sicut nunc qui baptizatur, debitor est vni-
uersæ legis Christianæ faciendæ: & sicut omnes
nunc tenentur baptizari, sed ante baptismum aliis
legibus Christi, vel Ecclesiæ non obligantur: ita
tunc omnes Israelitæ tenebantur circuncidi, & an-
te circuncisionem illa lege nō tenebantur, addunt
aliqui ex hac similitudine baptismi, & ex dicto
loco Pauli, neminem potuisse recipere circunci-
sionem, quin maneret obligatus lege veteri: quod
verum est, si circuncideretur ad aggregandum se
populo dei; secus si alio animo: vnde aliqui abso-
lutè dicunt, potuisse circuncidi hominẽ, & reliqua
non seruare, imò ex illo loco Exodi colligitur, non
potuisse admitti ad Phase, & alias cæremonias le-
gis veteris, nisi prius omne masculinum eius cir-
cuncideretur.
Secundò dico, legem illam obligasse sub peccato22
(scilicet mortali) ita Valẽto illo puncto 2. in fine:2. Con.
nam lex diuina sub peccato, seu in cōscientia obli-
gat, & non solum in foro exteriori: adeo vt Am-
brosius lib. de paradiso cap. 8. definiat peccatum,
vt sit præuaricatio diuinæ legis, & cœlestium inobedien-
tia mandatorũ. & August. 22. contra Faustũ cap. 27.
peccatum est dictum, &c. contra legẽ dei. Deinde leges
humanæ etiam pœnales obligant in conscientia,
ergo & diuinæ, & alioqui leges non essent; quia
Deus non punit nisi pro culpa: sine obligatione
autem ad culpam, aut pœnam nulla est lex: vi-
de sect. 6.
Quæres, cur illi solùm populo fuerit ea lex da-23
ta. Respondent D. Thomas illo art. 4. Valen. & Bar-Quæst. 1.
rad. suprà, non propter iustitias eius: cùm populus
duræ ceruicis esset. Deut. 9. sed vt gens ex qua
Christus propter promissionem factam Abrahæ,
Genesi 22. & Galat. 3. nasciturus erat, peculiari
lege, & cultu ornaretur: item vt retraheretur à su-
perstitione, & custodiretur eiusmodi lege, donec<-P>
@@0@
@@1@Disput. XXII. Sectio IIII. 577
<-P>Christus veniret, sicut ait Apost. Gal. 3. vnde scrip-
tura passim indicat, legem illam fuisse prærogati-
uam illius populi propter Christum: vt Exod. 19.
Eritis mihi populus in peculium de cunctis gentibus: &
Deut. 4. Quæ est alia gens sic inclyta, vt habeat cære-
monias, iustáque iudicia, & vniuersam legem? & Psal.
149. Non fecit taliter omni nationi, & iudicia sua non
manifestauit eis: & Rom. 3. Quid ergo amplius Iudæo
est, aut quæ vtilitas circuncisionis, multum per omnem
modum. Primum quidem, quia credita sunt illis eloquia
Dei, & cap. 9. Optabam ego anathema esse à Christo
pro fratribus meis, qui sunt Israëlitæ, quorũ adoptio est
filiorũ, & gloria, & testamẽtũ, & legislatio, & obsequiũ,
& promissa, quorum Patres, ex quibus est Christus
secũdùm carnem, & peculiarem Deus curā habuit
tribus Iuda, & domus Dauid: quia ex illis Beata
Virgo, & Christus nascituri erant. Vnde Ruper. 5.
de vict. verbi, c. 18. Oportuit misereri domui Iuda, &
domui Dauid, oportuit custodiri, & deffẽdi bonā radicẽ
istius stirpis, vnde nasciturus erat Christus, &c. Vnde
Osee 9. vocatur Israël absq; miseria, quia perpetua
captiuitate puniendus erat: sed tribus Iuda facien-
da erat misericordia in Domino Deo suo, id est,
propter Christum, qui erat futurus de tribu Iuda.
Propter hoc Genes. 49. non auferetur sceptrum de
Iuda, nec dux de fœmore eius, donec veniat qui mitten-
dus est, & ipse erit expectatio gentium. Plura de hoc
Barradas suprà.
Secundò quæres, cur illi populo peculiariter24
facta fuerit illa Messiæ promissio? D. Tho. d. art. 4.Quæst. 2.
referendum hoc putat in solam Dei electionem
gratuitam, & non in meritum aliquod etiam ipsius
Abrahæ: quia Isaiæ 40. dicitur. Quis suscitauit ab
Oriente iustum: id est, Abraham, vocauit eum vt se-
queretur se.
Sed Valen. illo puncto 2. contrarium censet satis
probabile, scilicet Abraham obedientia sua atque
fide saltem ex congruo meruisse, vt posito quod
Deus statuerat filium suum mittere in hunc mun-
dum, ex ipsius potiùs quàm ex alterius progenie
nasceretur: vt dici solet beatam Virginem meruisseBeata Virgo|meruit saltem|ex congruo, vt|ex ipsa potiùs|quàm ex alia|Christus nas-|ceretur.
saltem ex congruo, vt ex ipsa potiùs quàm ex alia
verbum Dei carnem sumeret, supposito quòd erat
carnem sumpturum. Probatur ex Genes. 22. Per
memetipsum iuraui (dicit Dominus) quia fecisti hanc
rem, & non pepercisti filio tuo vnigenito propter me,
benedicam tibi, &c. & benedicentur in semine tuo, (id
est, Christo) vt exponit Paul. Galat. 3. Omnes gentes
terræ, quia obedisti voci meæ. Nec obstat quod anteà,
Genes. 12. & 13. erat illi promissa benedictio: pri-
mò, quia non ita clarè videtur ibi promissa bene-
dictio spiritualis in Christo, sed temporalis multi-
plicatio, & terra promissionis. Vt vult Origen.
hom. 9. in Genes. Secundò, quia ibi benedictio
spiritualis ratione fidei posteà exhibendæ, & poste-
rior benedictio fuit firmior, & stabilior propter
iuramentum additum, & propter meritũ Abrahæ
ex congruo facta est, vt patet ex verbis citatis.
Ad locum Isaiæ respondet Valentia, referri de-
Dostları ilə paylaş: