Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

repugnat D. Thomæ quæst. 100. art. 12. August. de

Spir. & lit. cap. 14. imò & Paulo ad Galat. dicenti,

Si ex lege iustitia: ergo gratis Christus mortuus est.

Nam si ratio est efficax, concludit, legem illam

nulla sui parte iustificasse. Et hæc est mens Pauli,

qui propterea distinguit legem à fide viua iustifi-

cante: vnde Roma. 7. vocat illam Legem factorum,

quasi tota esset de factis, & iustitiæ externis. Ad

quod etiam videtur allusisse Christus Matth. 5.

dicens: Nisi abundauerit iustitia vestra plusquàm

scribarum, & Pharisæorum.

  Respondeo tamen, proculdubiò in lege illa

fuisse præcepta de actibus virtutum infusarum,

Vazq. quæst. 99. art. 1. Caiet. quæst. 100. art. 1. & su-

mitur ex D. Thoma qu. 100. art. 3. ad 1. vbi ait, illa

duo pręcepta moralia: Diliges Dominũ Deum tuum,

&, Diliges proximum: esse principalia inter mora-

lia illius legis, vt patet Matth. 22. & redduci ad

Decalogum, & esse maximè nota per lumen natu-

ræ, vel fidei. Illa autem præcepta saltem sunt de

actibus supernaturalibus: ergo D. Thomas sentit,

& rectè ex loco citato probatur, in illa lege fuisse

præcepta de actibus supernaturalibus charitatis,

quod etiam patet ex Matth. 19. Si vis ad vitam in-

gredi, serua mandata, scilicet, legis veteris, ad quam

iuuenis ille pertinebat: non est autem dubium,

quin Christus potiss mè intellexerit de præceptis

virtutum infusarum, quę sunt maximè obseruāda

ad cōsequendam vitam æternam. Item in lege illa,

& Prophetis postulabātur ab illo populo tanquam

media necessaria ad salutem vera fides, & pœni-

tentia de peccatis, quæ in actibus virtutum Theo-

logalium consistant, vt de actu pœnitentiæ paulò

post explicabo: ergo de his actibus erat illa lex.

Vnde Rom. 3. dicitur, Factores legis iustificabuntur:

cùm tamen Hebr. 11. dicatur, Sine fide impossibile est

placere Deo: & de dilectione saltem virtuali etiam

constat esse necessariam ad iustificationem.

  Ad primum autem argumentum respondent41

aliqui, præceptum credendi reduci ad cæremonia-Ad primum|Argum.

lia, quæ præscribebant modũ pertinentem ad cul-

tum externũ. Hoc responsum futile cẽsent Vazq.

suprà, & Medina. q. 99. art. 5. nā aliud est pręceptũ

colendi Deum, aliud verò colẽdi ipsum: item, quia<-P>@@

<-P>sic præceptum de sanctificatione Sabbathi ad cæ-

remonialia pertineret, cùm præscribat modũ san-

ctificandi Sabbathum. Alij, vt Medina, respon-

dent, præcepta fidei, spei, & charitatis non perti-

nere ad legem veterem, sed ad nouam: quia sæpè

distinguit Paulus fidem à lege Mosaica. Hoc etiam

reiicit Vazquez. Nā quoties Paulus distinguit fidẽ

à lege in epist. ad Rom. & ad Galat. nō ideò distin-

guit, quasi Iudæis non esset præceptum fidei, ne-

que solùm distinguit à lege veteri: sed à quacum-

que lege, vel præcepto scripto, vel à notitia nuda

ipsius legis, quod idem est. Quare distinguit etiam

à præcepto ipso fidei, spei, & charitatis. Distinguit

autem ea ratione, quia sola notitia legis non tri-

buit vires ad obseruandam legem: Spiritus autem

fidei, & gratiæ intus adiuuantis ad id vires mini-

strat, &c. Vnde respondet Vasquez, Iudęos habuis-Iudæi habuere|præcepta fidei,|spei, & chari-|tatis.

se præcepta fidei, spei, & charitatis: tamen secun-

dùm phrasim Scripturæ nō cōnumerari inter prę

cepta moralia, cęremonialia, aut iudicialia: nihilo-

minus eorum fieri mentionem in Scriptura sub

alio nomine. Nam præter præscripta dicitur in ea

lege fuisse testimonia: quare fuit illud Deut. 6.

Audi Israël, Dominus Deus tuus Deus vnus est. Et

illud Genes. 1. In principio creauit Deus, &c. & hæc

sunt pręcepta fidei, quibus auctoritas Legislatoris

commendatur. Proponuntur etiam in lege præ-

mia obseruantibus, & supplicia transgressoribus,

& huiusmodi dicebantur iustificationes. Inter hæc

autem connumerari potest præceptum pœniten-

tiæ, in quo etiam includitur peculiare præceptum

charitatis erga Deum: nam generale illud, Diliges

Dominum Deum tuum, &c. Est veluti principium

seruandi totam legem. Inter iustificationes etiam

cùm proponantur pręmia seruantibus legem con-

numeratur præceptum spei. Porrò in Scriptura

aliud esse præcepta, aliud iustificationes eo modo,

quo explicatum est, docet D. Thom. quæst. 99. art.

5. & in eodem distinguit mandata à pręceptis: quia

mandata non obligant: secus verò præcepta.

  Respondeo tamen quartò, omnia præcepta42

simpliciter supernaturalia, seu de actibus superna-

turalibus, connaturalia tamen fidei, & gratiæ per-

tinuisse ad præcepta moralia legis veteris, vt do-

cent Suarez, & alij recentiores hîc cum Caiet. su-

prà, & est expressa sentẽtia D. Thomæ quæst. 100.

art. 1. ad 3. vbi ait, quædā præcepta moralia esse, ad

quæ indigemus instructione Dei: hæc autem esse

præcepta fidei per charitatem operantis, & art. 3.

expressè dicit, ad moralia præcepta pertinere ea,

quæ dictat naturale lumen, & quæ ex fide diuina

innotescunt: & ad 1. dicit, quæ superius retulimus.

  Item præcepta moralia sunt, quæ dictat ratioPræcepta mo-|ralia sunt,|quæ dictat ra-|tio secundum|se.

secundùm se, id est, seclusa omni constitutione, &

voluntate formali obligandi in superiore: sed ta-

lia sunt præcepra fidei, spei, & charitatis: ergo verè

sunt moralia. Confirmatur, quia secundùm D.

Thomam quæst. 99. art. 5. Conradus, Medina, &

alios ibi, & alibi, omnia præcepta illius legis erant

moralia, cæremonialia, aut iudicialia: sed prædi-

cta non erant cæremonialia, nec iudicialia: ergo

moralia. Et idem est de præcepto internę dilectio-

nis supernaruralis proximi, si quod est. Quod

dico: quia multi contendunt, nec modò esse præ-

ceptum diligendi proximum actu interno su-

pernaturali: sed satisfieri præcepto dilectionis

proximi, benefaciendo illi ex alio affectu, præ-

sertim amicitiæ naturalis. Non tamen mihi placet,<-P>

@@0@

@@1@584 Q. XCVIII. vsque ad CII. Tract. XIV.

<-P>placet, quod quidem recentiores dicunt, præcepta

virtutũ Theologicarum esse propriissimè moralia:

quia sicut virtutes Theologicæ nō sunt propriissi-

mè morales, ita nec earũ opera, aut præcepta sunt

propriissimè moralia. Addunt ijdem, obseruatio-

nes omnium præceptorum posse dici iustificatio-

nes, vt notauit D. Thomas quæst. 100. art. 2. ad 1.

& omnia præcepta legis quatenus cognosceban-

tur reuelatione diuina, posse dici testimonia: & ita

voces illas generales esse, idque nō obscurè colli-

gi ex discursu Psal. 118. qui explicat communem

phrasim Scripturæ in vsu harum vocum. Sed cer-

tè negari non potest, quin præcipuè præcepta fidei

testimonia dicantur, cùm fides ex sua propria ra-

tione, & intrinsecè nitatur testimoniò Dei. Ne-

gari etiam non potest, quin præcepta de actibus

necessariis ad iustificationem prę aliis dici possint

iustificationes; quamuis aliqui hos terminos aliter

exponant dicentes, In lege illa erant testimonia,

quale erat illud Deut. 6. Audi Israël, Dominus Deus

tuus Deus vnus est. Et illud Genes. 1. In principio

creauit Deus cœlum, & terram. Et hæc testimonia

sunt præcepta fidei, quibus commendatur aucto-

ritas Legislatoris. Erant etiam præmia, & suppli-

cia, quæ dicebantur iustificationes: quia iustè fa-

ciebat Deus remunerando, & puniendo. Inter hęc

potest poni præceptum pœnitentiæ, in quo inclu-

ditur charitas: quia supplicia proponuntur non

pœnitentibus, seu non conuersis in Deum ex cha-

ritate. Illud autem præceptum, Diliges Dominum

Deum tuum, non est peculiare: sed generale, &

quasi initium, & principium seruādi totam legem.

Præceptum autem spei continetur in iustificatio-

nibus, dum proponuntur præmia seruantibus le-

gem: quod autem diuersa sint testimonia, & iu-

stificationes à præceptis affirmat D. Thomas quæ-

stion. 99. art. 5. vbi tamen addit, quamuis ea etiam,

quæ pertinent ad pœnas, & præmia dici possint

testimonia, quatenus sunt protestationes quædam

& argumenta diuinæ iustitiæ: & omnia præcepta

legis possint dici iustificationes, quatenus sunt

quædam executiones legalis iustitiæ. Vnde non

est hærendum in hac quæstione, quæ de nomine

est, & quocunque modo decidatur, nullum habet

periculum. Probabilius tamen puto, hæc nomina

in Scriptura sæpe idem significare, & sub præce-

ptis moralibus præcepta fidei, spei, & charitatis

posse comprehendi, licet strictius præcepta mora-

lia sint, quæ ad virtutes strictè morales pertinent.

Addit Valent. disp. 7. quæst. 7. punct. 4. ex D. Tho-

ma quæst. 110. art. 5. ad 1. præcepta dilectionis Dei,

& proximi in genere nō esse præcepta Decalogi;

sed potius se habere ad illud antecedenter tan-

quam præambula; quoniam sunt per se cognitu

facillima ex ipso lumine rationis, vel fidei: vnde

præceptum primum Decalogi non propriè perti-

nere ad fidem, sed ad Dei cultum, licet huic præce-

pto annexa sint præcepta fidei, spei, & Charitatis:

& ideò ibi tractari solere ab exponentibus Deca-

logum. Rectè etiam Azor to. 1. lib. 6. cap. 1. quæst.

7. ait, hæc præcepta, licet sint supernaturalia: quia

sunt de actibus supernaturalibus, & supernaturali-

ter sint à Deo imposita, & reuelata: tamen quo-

dammodò esse iuris naturalis: quia naturalis ra-

tio dictat credendum esse Deo, in eo sperandum,

ipsum diligendum naturaliter, vel supernaturali-

ter, quomodo ipsum diligere valeamus. Cùm ergo

præcepta omnia naturalia simpliciter, aut aliquo<-P>@@

<-P>modo ad præcepta moralia reducantur, ad ea re-

ducere debemus huiusmodi præcepta. Obserua

autem, præceptum pœnitentiæ supernaturalis sal-Præceptum|pœninentiæ|supernatura-|lis est de actu|imperato à|pœnitentia,|& elicito à|charitate.

tem præcipuum non esse de actu elicito pœniten-

tiæ: sed de imperato à pœnitentia, & elicito à

charitate, qui est dolor de peccatis propter Deum

summè dilectum. Quem actum non esse elicitum

à pœnitentia, sed à charitate, rectè docet Vazquez

1. de adoratione, dis. 1. cap. 2. nu. 18.

  Ad secundum argumentum respondeo, legem43

illam non dici imperfectam, quia non compre-Ad 2.

henderet præcepta de actibus perfectis; sed vt re-

ctè dicit August. lib. contra Adamantum Mani-

chæum: quia præcipiendo non iuuabat, & multa

onera imponebat, propter quæ etiam per antono-

masiam dicitur lex factorum: non quia sola exter-

na opera præciperet, nam etiam præcipiebat in-

terna: Erat enim lex spiritualis. Rom. 3.

  Ad tertium respondeo, quòd illa lex non iusti-Ad 3.

ficabat, quia licet præciperet actus illos fidei, spei,

& charitatis, quibus iustificamur, non tamen da-

bat vires ad faciendum illos: sed eæ procedebant

ex Christi venturi meritis.

  Dubitatur secundò, cur in Decalogo nullum44

datum fuerit præceptum de dilectione propria.Dub. 2.

Respondeo, præter rationes D. Thomæ quæst. 100.

art. 5. ad 1. id factum esse: quia huius nulla fuit ne-

cessitas propter magnam inclinationem ad bo-

num proprium, quæ potius moderanda fuit per

præcepta ad Deum, & proximum pertinentia.

  Dubitatur tertiò, an præcepta decalogi com-45

prehendant aliquod præceptum positiuum, acDub. 3.

proinde ex ea parte simpliciter moralia non sint.

Ratio dubitandi est, quia tertium præceptum de

sanctificatione sabbathi positiuum erat; idem vi-

detur esse de primo præcepto quoad illam partẽ,

non facies tibi sculptile. Nam positiuum fuit, & ideò

iam cessauit, vt sentit D. Thomas, q. 100. art. 7. ad 2.

  Pro resolutione aduerte, multos distinguereDistinctiones|præceptorum|decalogi à va-|riis variæ.

quatuor præcepta decalogi erga Deum, & sex tan-

tùm erga praximum, confundentes duo vltima in

vnum negatiuum, non concupisces, &c. Numeratio

autem quatuor priorum præceptorum non vno

modo fit: nam Origen. hom. 8. in Exod. & Burgen.

Exodi 32. additione 4. distinguũt primum in duo

negatiua, non habebis Deos alienos: & non facies tibi

sculptile. Hieronymus autem Oseę 10. & Rupertus,

3. in Exod. cap. 32. distinguunt etiam primum in

duo: vnum tamen affirmatiuum: ego sum dominus

Deus tuus; & aliud negatiuum, non habebis Deos

alienos, nō facies tibi sculptile. Hesichius autem Leuit.

26. quem refert D. Thomas, quæst. 100. art. 4. di-

stinguit primum præceptum in tria, vnum affir-

matiuum, & duo negatiua, & consequenter exclu-

dit à decalogo tertium præceptum de sanctifica-

tione sabbathi: quia positiuum est, & ita facilè re-

spondet ad primam rationẽ dubitandi; sed non ad

secundam, nec consequenter loquitur: nam eadem

ratione excludere debent illud negatiuum: non fa-

cies tibi sculptile. Nam quatenus distingui potest ab

alio: non habebis Deos alienos, positiuum est, & cære-

moniale, vt notauit D. Tho. art. 7. ad 2. & præterea

tertium pręceptum de sanctificatione sabbathi nō

refertur expressè Exodi 20. scriptum in tabulis vt

non possit absolutè reiici à decalogo: & deinde

duo vltima in secunda tabula, vt distincta ponun-

tur, & habent materias diuersarum virtutum, &

ideò præualuit opinio Augustini posita in superio-<-P>

@@0@

@@1@Disput. XXII. Sectio IX. 585

<-P>ribus, & à scholasticis, & ferè tota Ecclesia recepta

distinguens septem præcepta erga proximum, &

consequenter tria tantùm erga Deum. Nam in

primo verba illa, ego sum dominus Deus tuus, nihil

præcipiunt, sed supponunt potestatem Dei ad fe-

rendam legem: & rationem reddunt, quare Deus

sit adorādus, & non idola. Deinde si aliquod præ-

ceptum continent, est de credenda vnitate Dei:

quod includit negationem plurium deorũ, quam

explicant alia verba, non habebis Deos alienos, illa

verò non facies tibi sculptile, si intelligantur de

prohibitione imaginis ad hunc finem, vt colatur

pro Deo, non distinguitur à priori negatiuo, & ita

est præceptum morale, vt exposuit D. Thomas,

quæst. 100. art. 4. si autem intelligatur absolutè de

positione imaginis Dei, est cæremoniale, & non

morale, vt D. Thomas exposuit art. 7. & reducitur

ad primum præceptum, vt circunstantia eius. Si-

militer dic de tertio, quatenus enim præcipit ser-

uare tempora cultui Dei dicata, & aliquando va-

care diuinis, naturale est, & morale: ideo semper

durat: quatenus verò determinabat talem diem,

fuit cæremoniale, & cessauit, vt exposuit D. Tho-

mas ead. quæst. art. 3. ad 2.

  Prædictis consonat Vazquez 2. de adoratione46

disp. 4. vbi latè probat, & defendit, vsum imaginũ

in ordine ad adorationem in veteri testamento

simpliciter, & omnino fuisse prohibitum illis ver-

bis, non facies tibi sculptile, scilicet nec veri Dei, nec

Angelorum, aut aliorum sanctorum fini, & modo

accommodato, vt adorentur, licet possent fieri ad

ornatum: & cap. 7. ponit obiectionem Alani Copi

dialogo 4. cap. 15. post medium, tenentis opposi-

tum, & aliorum recentiorum. Nam præcepta deca-

logi tantum sunt decem, Exod. 31. & 34. Deut. 4. 9.

& 10. si autem prohibitum esset, imagines, & simi-

litudines effingere, & non solum idololatriæ cultũ

ipsis exhibere plura iam essent, quàm decem præ-

cepta; Primum, non habebis Deos alienos: secundum,

non facies sculptile: tertium, non assumes nomen Dei

tui in vanum: quartum, sabbatha sanctifices, &c. deci-

mum, non concupisces vxorem proximi tui: & vndeci-

mum, non concupisces rem altenam. Hæc enim duo vl-

tima diuidit Clemens 6. lib. stroma. August. quæst.

71. in Exod. & epist. 119. cap. 11. & communiter

scholastici, 3. dist. 37. Respondet Vazquez, Huic

obiectioni occurrere posset aliquis non sine pro-

babilitate dicens, illa duo vltima non esse distin-

guenda, vt arbitrantur Ioseph. 3. antiq. cap. 6. & 8.

Origen. hom. 8. in Exod. Ambrosius, & Hierony-

mus, in cap. 6. epist. ad Ephes. Procop. & Rupert.

Exodi 20. Ego verò, inquit, cum existimem, illud

pręceptũ non concupisces, in duo esse distinguẽdum,

quiamateria vnius cōtraria est castitati, alterius ve-

rò iustitiæ: & quia, vt notat August. ideò repetitur

verbum, non concupisces: Respondeo, duo illa, non

facies tibi sculptile, nec vllam similitudinẽ: &, non ado-

rabis ea, pro vno, & eodem præcepto poni: cum

eodem perpetuo tenore verborum proferantur, &

ad eandem virtutem religionis obseruatio vtrius-

que, & ad idem peccatum sacrilegij transgressio

vtriusque pertineat. Nam quamuis facere sculpti-

le, ex se non sit contra religionem: lege tamen po-

sitiua id prohibente, in materia sacrilegij contra

religionem constituitur. Hanc enim vim habet

positiua lex etiam humana, vt id, quod præcipit, in

materia necessaria illius virtutis ponat, cuius in-

tuitu aliquid iubet: contra verò in materia oppo-<-P>@@

<-P>siti peccati id, quod prohibet, vt in materia de leg.

1. 2. sæpius dicemus, &c. Sed rursum opponet ali-

quis Irenæum lib. 4. cap. 31. asserentem, omnia

præcepta decalogi esse naturalia, præter illud de

sanctificatione sabbathi: quod cæremoniale est:

quocirca & August. 19. contra Faust. c. 18. & lib. 3.

contra duas epist. Pelagian. cap. 4. docet, adhuc à

Christianis decalogum obseruari præter illud de

sabbathi sanctificatione: ergo illud, non facies tibi

sculptile, non est cæremoniale: sed naturale. Re-

spondeo, omnia præter illud sabbathi verè esse iu-

ris naturalis, & adhuc à Christianis obseruari etiā

primum. Esse enim aliquid cæremoniale in primo

præcepto, veluti additamentum illius, quod iam

cessauerit, nihil obest, quominus dicatur præceptũ

naturale, & adhuc permanere: quia id, quod in eo

præcipuum est, adhuc perseuerat, scilicet, non coles

Deos alienos: cuius veluti appendix est, non facies

sculptile: quòd sub eodem præcepto contineri di-

ximus. Quare Catherinus fatetur, & omnes aucto-

res posterioris sententiæ concedere tenentur, pri-

mo præcepto aliquid etiam cæremoniale additum

fuisse, tametsi ipsum fuerit naturale secundum id,

quod in eo præcipuum est. Hæc Vazquez, & simi-

lia dicit Valent. disp. 7. qu. 7. punct. 4. vbi ait, præ-

ceptum primum quoad illam partem, non facies ti-

bisculptile, fuisse cæremoniale, quo omnis vsus

imaginum ad venerandum erat prohibitus: & tri-

buit D. Thomæ quæst. 100. art. 7. ad 2. nec repu-

gnare putat art. 4. in corpor. similiter cum D. Tho.

qu. 100. art. 5. ad 2. ait, illud præceptum de sancti-

ficatione sabbathi partim fuisse morale; partim

cæremoniale; & præceptum non concupis-

cendi diuidit in duo. Quod sanè difficile est,

nam, vt obseruat Felisius suprà, in Hebreo, & in

editione latina, sic legimus Exodi 20. Non concupi-

sces domum proximi tui, nec desiderabis vxorem eius,

non seruum, non ancillam, non asinum, nec omnia, quæ

illius sunt. Vbi vides planè concupiscentiam vxoris

in medio collocari: ergo cum extrema ad idem

præceptum pertineant, idem videtur de concupis-

centia vxoris dicendum. Sed responderi potest ne-

gando consequentiam, quia materia est valde di-

uersa. Quantum attinet ad præceptum de sanctifi-

catione sabbathi, partim esse naturale, & partim

positiuum consentit Azor, tom. 1. lib. 6. cap. 1. quęst.

6. Idem de primo pręcepto decalogi ait, lib. 9. cap.

6. quæst. 6. multos referens, nimirum esse positiuũ

quantum ad id, non facies tibi sculptile.

------------------------------------------------------------

SECTIO IX.

De præceptis cæremonialibus.


PRimò obserua ex D. Thoma quæst.47

100. & sequentibus, Valent. disp. 7. q.

7. punct. 5. Azor tom. 1. lib. 6. cap. 3.

quæst. 1. præcepta cæremonialia ad

quatuor capita reuocari posse. Pri-

mum cōtinet præcepta sacramentorum. Quorum

primum fuit Circuncisio, quamuis ante legem in-

stitutum, in qua lege fuerunt addita alia, vt agni

paschalis, & consecrationis Pontificis, quam sa-

cramentum vocat D. Thomas, quæst. 101. art. 4.

(vbi hæc genera cæremonialium præceptorum

ponit) & alia multa: nam sacramenta veteris legis

multa, & varia fuere, teste August. lib. de vera relig.

cap. 17. & 3. de doct. Christiana, cap. 9. & lib. 15.<-P>

@@0@

@@1@586 Q.XCVIII. vsque ad CII. Tract. XIV.

<-P>contra Faust. cap. 13. & sacrificia expiatoria, & quę-

dam expiationes erant sacramenta, vt cum D.

Thoma, quęst. 102. art. 5. explicat Valen. illo punct.

5. & Alan. 1. de sacram. cap. 9. Præter consecrationẽ

erant alia sacramenta sacerdotibus propria secun-

dum D. Thomam, & Valen. ibidem, vt esus panum

propositionis, & ablutiones, rasionesque quædam.

  Secundum caput continet sacrificia, quæ ex

parte rerum, quæ offerebantur, erant multiplicia:

formalis verò distinctio erat, quoniam aliud erat

holocaustum in recognitionem diuinæ maiestatis:

aliud hostia pacifica, quæ aliquando ad impetran-

dum noua beneficia, aliquando ad agendas gratias