Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

pro iam susceptis mactabatur. Aliud dicebatur, pro

peccato: quia in eius expiationem, & satisfactionẽ

immolabatur. De quo toto genere sacrificiorum,

& quomodo omnes illæ rationes in vno Missæ sa-

crificio contineantur, tractat Suarez 3. part. tom. 3.

ad finem; & alij agentes de sacrificio Missæ, qui

etiam explicant, in quo consistat ratio sacrificij. Vt

in materia de sacramẽtis inuestigatur, in quo con-

sistat ratio sacramenti. De illis sacrificiis latè D.

Thomas hîc, Abulen. Origen. ho. 5. in Leuit. Philo

lib. de sacrificiis, Azor tom. 1. lib. 6. cap. 25. vsque

ad 30. Ribera 4. de templo, Valent. disp. 7. quæst. 7.

punct. 5. Ioseph. 3. antiq. cap. 10.

  Tertium caput continet sacra, idest, tabernacu-

lum, arca fœderis, templum, altare, & omnia vasa

ad diuinum cultum instituta: de quibus latè Ribe-

ra 1. & 2. de templo, de quo fusius Ioan. Villalpan-

dus tom. 2. in Ezechielem: & de eodem, & de

omnibus sacris Azor suprà, cap. 43. vsque ad 58.

  Ad eundem ordinem pertinent vestes sacerdo-

tales, & Pontificiæ, dierumque festorum celebri-

tates, de quibus Ribera suprà lib. 5. & Toletus bre-

uiter Ioan. 7. Azor suprà, à c. 31. vsque ad 40. De sa-

cerdotibus verò, & eorum vestibus agit c. 41. & 42.

  Solùm aduerte, in littera D. Thomæ, quęst. 102.

at. 4. ad 6. haberi, propitiatorium fuisse tabulam la-

pideam: existimo tamen cum Vazquez quæst. 102.

art. 4. & Suarez hîc, mendum irrepsisse in textum:

constat enim Exodi 25. fuisse tabulam auream, vt

notauit etiam D. Thomas Heb. 9. lect. 1. Azor tom.

1. lib. 6. c. 44. quæst. 2. Valent. disp. 4. quæst. 7. punct.

5. Med. quæst. 102. not. vnica, probans etiam, men-

dosam esse litteram D. Thomæ: quoniā in antiquo

exemplari, quod habetur in Salmanticensi Biblio-

theca, non habetur illud vocabulum, lapidea, sed

sic legitur, suprà arcam erat quædam tabula, quæ pro-

pitiatorium dicebatur. De propitiatorio vide Vaz-

quez de ador. lib. 2. disp. 4. cap. 4.

  Quartũ caput continet peculiares obseruantias

illius populi, vt specialia ieiunia, abstinentias, & si-

milia, de quibus Deut. 18. Tu autem à domino Deo

tuo aliter institutus es, & Leuit. 3. nec sanguinem, nec

adipẽ omninò comedetis. Aliæ abstinẽtiæ ab esu quo-

rundam animalium habentur Leuit 11. & Exodi

23. & Deutero. 14. dicitur, Non coques hœdum in lacte

matris suæ. De quo vide Azor tom. 1. lib. 6. ca. 22. in

fine, Barradam in morali de innocẽtibus. Et Leuit.

19. quando ingressi fueritis terram, & plantaueritis in

ea ligna pomifera, auferetis præputia eorum, poma, quæ

germinant, immunda erunt vobis, &c. & ibidem. Agrũ

non seres diuerso semine: vestem, quæ ex duabus texta

est, non induetis, & Deut. 22. non induetur mulier veste

virili: nec vir vtetur veste fœminea. Non indueris ve-

stimento, quod ex lana, linoque contextum est. Non ara-

bis in boue simul, & asino. Deut. 23. fodies per circuitum,<-P>@@

<-P>& egesta humo operies. Num. 15. loquere filiis Israel, &

dices ad eos, vt faciant sibi fimbrias per angulos pallio-

rum, ponentes in eis vittas hyacinthinas, &c.

  Solùm potest dubitari de præcepto abstinentię48

à sanguine, & suffocato, an fuerit antiquius illa le-

ge: nam videtur latum Genes. 9. & an fuerit reten-

tum post illam legem, vt significatur Actuum 15.

Sed de hac posteriori parte dicam disp. 23.

  De priori autem in hac disp. sect. 12. & vide ex-

positores Leuit. 17. & Deut. 12. vbi habetur prohi-

bitio de esu sanguinis, & suffocati, & strangulati,

sanguinem nimirum inclusum habentis, & capti à

bestia, & morticinij. Rationem autem huius inter-

dictionis lege apud Azor tom. 1. lib. 6. cap. 22. vbi

etiam reddit rationẽ, ob quam Deus prohibuerit

esum adipis, Leuit. 3. & multorum animalium, de

quibus sigillatim disserit. Vide etiam Lorinũ, act.

15. vers. 20. & alios ab eo citatos.

  Generatim circa præcepta cæremonialia, Nota49

primò, varias esse etymologias huius nominis

Cæremonia, de quibus agit D. Thomas, quæst. 99.

art. 3. & quæst. 101. art. 1. ex quibus illa nominis

etymologia magis probatur Valentiæ disp. 7. qu.

7. puncto 3. quam ostendit Valer. Maxi. lib. 1. ca. 1.

in Lucio Furio Bibaculo, scribens, ea, quæ ad sa-

crum cultum pertinent, cœpta fuisse nominari

cæremonias, proptereà quòd præcipui religionis

cultores fuerint incolæ populi dicti Cerete, seu

Ceretani.

  Nota secundò, certissimum esse, omnia huius-

modi præcepta habuisse significationem con-

gruentissimam, & vtilitatem respectu illius popu-

li: quoniam fuerunt illi per diuinam sapientiam

præscripta: vnde Deut. 4. Hæc est sapientia vestra,

& intellectus coram populis. Quæ autem fuerit signi-

ficatio singulorum, exponit rectè D. Thomas, qu.

102. art. 3. 4. 5. & 6. & alia, quæ ad cæremonialia, &

eorum significationem pertinent, latè tractat Azor

tom. 1. lib. 6. à cap. 22. vsque ad finem ferè libri:

cap. verò 3. quæst. 2. in genere, an cæremonialia

præter rerum futurarum significationem, causam

aliquam litteralem, & historicam continerent.

Quidam censent, multorum præceptorum nullam

fuisse causam litteralem: sed tantùm mysticam, ita

vt Deus multa fieri iusserit ob solam significatio-

nem rerum futurarum. At Azor cum D. Thoma,

quæst. 102. art. 2. docet, omnia præter significatio-

nem futurorum habuisse causam aliquam littera-

lem, & historicam, vt cætera gesta in illo populo,

quamuis interdum litteralis causa nos lateat. Sic

circuncisio præter significationem futuri baptis-

mi distinguebat illum populum ab aliis. Sic etiam

mactando animalia in sacrificiis, se dignos morte

propter peccata profitebantur: & sic pro illis satis-

faciebant, & veniam impetrabant, & sic de aliis, vt

eadem quæst. & cæteris locis citatis fusè prose-

quitur Azor, item D. Thomas illo art. 2. & sequen-

tibus. Nota 3. ex D. Thoma, quæst. 101. art. 1. cære-

monialia fuisse determinatiua moraliũ ad Deum

pertinentium, vt iudicialia fuere determinatiua

moralium pertinentium ad proximum. Vnde Exo-

di 18. Esto populo in iis, quæ ad Deum pertinent, osten-

desque populo cæremonias, & ritum colendi.

  Nota quartò ex D. Thoma ead. qu. 99. art. 5. &

quæst. 101. art. 2. aliquos actus religionis exterius

consummari, vt laus, gratiarũ actio, votum, oratio,

&c. De adoratione idem sentio cum Suar. 3. part.

q. 25. Aliàs angeli non adorarent propriè Deũ, nisi<-P>

@@0@

@@1@Disput. XXII. Sectio X. & XI. 587

<-P>in corpore assumpto. Vazquez tamen illo art. 2. &

lib. 1. de adoratione disp. 1. contendit, adoratio-

nem non posse interius cōsummari. De quo alibi.

------------------------------------------------------------

SECTIO X.

De Præceptis iudicialibus.


IVdicialia præcepta erant ea omnia,50

quæ exceptis cæremonialibus adIudicialia|pracepta, quæ.

rectam Reip. administrationem per-

tinebant: cum autem Resp. constet

familiis, magistratibus, priuatis ho-Reip. mem-|bra, quæ sint.

minibus; & in ea etiam sint aduenæ, externi, pere-

grini, incolæ, & indigenæ; de his omnibus iudicia-

lia præcepta dari oportuit, vt notat Azor to. 1.

lib. 6. cap. 3. quæst. 3. vnde ad quatuor capita reuo-

cantur ab eodem quæst. 5. Valent. disp. 7. quæst. 7.

punct. 6. & ab aliis cum D. Thoma qu. 104. art. 4.

Aut enim præscribebant ordinẽ inter principem,

& populum: aut inter ipsos populares: aut inter

populum, & extraneos, id est, peregrinos, hostes,

&c. aut inter domesticos eiusdem familiæ, vt inter

parentes, & filios, seruos, & dominos, & inter

coniuges, quæ pręcepta habebant suā spiritualem

significationẽ moralem, Allegoricam, vel Analo-

gicam: sed litterali, & historica non carebāt, vt do-

cet Azor. illo ca. 3. quęst. 4. Valent. illo punct. 5. cum

D. Thoma quæst. 104. art. 2. quamuis cæremonia-

lia pręcipuè instituta fuerint ad significandum, iu-

dicialia verò ad regimen populi, & secundariò, ad

significandum: vnde 1. Cor. 10. omnia in figura con-

tingebant illis, quod rectè explicat Valent. loco cit.

& 1. part. disp. 2. quæst. 1. punct. 1. §. 12. Nam intel-

ligi debet de iis, quæ fuere propria illius populi:

vnde in pręceptis moralibus, quorum materia ad

omnes gentes pertinebat, nullam peculiarem

significationem animaduertere doctores, peccata

etiam illius non habebant significationem, vt col-

ligitur ex August. 22. contra Faust. cap. 24. sed quæ

erant illius populi propriè, & bene ab eo fiebant,

vel quæ à Deo circa illum gerebantur, & quæ di-

uinitus ei contingebant.

  De significatione autem iudicialiũ præcepto-

rum agit D. Thomas quęst. 105.

  Ad hæc pręcepta spectabant leges de irritatione

votorum, de permissione repudij, de pluralitate

vxorum, de gradibus consanguinitatis, & affinita-

tis, de bello gerendo, de vitando cum externis

coniugio, de vsuris permissis, &c. de quibus in

materia de voto, de matrimonio, de bello, & de

vsuris. Latè etiam Azor to. 1. lib. 6. cap. 4. & se-

quentibus.

------------------------------------------------------------

SECTIO XI.

Vtrum in lege veteri præter præcepta fuerint

aliqua alia.


REspondeo, vt in principio huiusLex quomodo|dupliciter ac-|cipiatur.

tractatus, & alibi aduertimus, legem

interdum sumi cum omni rigore, &

proprietate, & sic sola præcepta ob-

ligantia comprehendere: interdum

verò pro collectione omnium, præsertim docu-

mentorum, & regularũ pertinentium ad aliquam

religionem, seu viuendi rationem. Sic lex Euange-

lica continet præcepta, consilia, sacramentorum<-P>@@

<-P>doctrinam, & institutionem, promissiones, com-

minationes, &c. Hoc modo lex vetus comprehen-

dit omnia pertinentia ad illum statum, & modum

viuendi Hebræorum. Sic nomine legis aliquando

intelligitur totum testamentum vetus, vt notauit

Hieronymus epist. 151. ad Algasiam, quæst. 8. &

Ioan. 5. dicitur, in lege eorum scriptum est: quia odio

habuerunt me gratis: quod tamen habetur Psal. 24.

Sic etiam 1. Cor. 14. sub nomine legis citatur qui-

dam locus Isai. 28. in aliis linguis loquar populo huic,

&c. ita ergo lex cōprehendebat consilia quædam,

quæ D. Thomas quæst. 99. art. 5. cum Hieronymo

appellat mandata, & à præceptis condistinguit:

consiliumque putat D. Thom. ibi, & Valent. disp. 7.

quæst. 7. punct. 3. esse illud Exod. 22. Si in pignus ac-

ceperis vestimentum à proximo tuo, redde ei ante Solis

occasum. Consilium etiam erat illud, vouete. Psal. 73.

licet cōsilia perfectionis distinctè, & exactè omni-

bus tradita, sint propria legis Euangelicæ. Sic etiam

lex illa comprehendebat pœnas, præmia, cōmina-

tiones, & promissiones, item testimonia, testifica-

tiones, & iustificationes, de quibus sæpè fit sermo,

Psal. 118. & disserit D. Thomas suprà.

------------------------------------------------------------

SECTIO XII.

Vtrum ante legem Moysi præter Circuncisionem fuerint

aliqua præcepta diuina positiua.


PRo parte affirmante est id genes. 2. Bene-

dixit Deus diei septimo, & sanctificauit il-

lum, vbi, &, sumitur pro, idest, vt sit sen-

sus, benedixit, idest sanctificauit, vel, &,

sumitur pro, quia, vt sit sensus, benedixit, quia sancti-

ficauit, hoc est, separatum à cæteris diebus, & diui-

nis vsibus destinatum, sanctum, ac celebrem ha-

beri voluit. Et Genes. 4. Abel, & Cain obtulere pri-

mitias, primos scilicet suorum bonorum fructus

Et genes. 7. munda animalia ab immundis distin-

guuntur: & Genes. 9. conceditur vsus carnium, ex-

cepto quòd carnem cum sanguine non comedant,

vbi videtur supponi, esum carnium anteà fuisse

prohibitum. Quòd satis indicat Gennad. ibi di-

cens. Deus, cum hominem creauit, fructus tantum, qui

de segetibus, arboribusque leguntur, in escam clargitus

est: à diluuio verò maiori vsus est liberalitate, &c. Et

Genes. 14. Abraham spoliorum, quæ de hostibus

bello victis cœperat, decimas obtulit Melchise-

dech sacerdoti, & Genes. 15. cum Abraham immo-

lasset quadrupedes animantes, & turtutum, & co-

lumbam, quadrupedes diuisit, volucres non secuit:

& Genes. 17. datum est præceptum circuncisionis,

& Genes. 38. mortuo primogenito Iudæ relictam

sine liberis vxorem secundus filius in matrimo-

nium duxit, vt suscitaret semen fratri suo: & ibi-

dem. Iudæ auctoritate Thamar condemnatur ad

ignem, eò quòd cùm desponsa esset, tertio eius

filio adulterium commisisse putabatur: ergo ali-

qua præcepta diuina positiua veteris legis, & vsus

eorum præter circuncisionem præcessere ipsam

legem. Confirmatur: nam ante legem habebant

homines præceptum positiuum applicandi sibi, &

suis paruulis remedium legis naturæ, sicut posteà

circuncisionem, & baptismum, tenebantur etiam

habere fidem Christi venturi.

  Propter hæc aliqui cōcessere, ante legem Moy-

sis fuisse aliqua præcepta positiua præter circunci-

sionem: quod videtur concedere Azor to. 1. lib. 6.<-P>

@@0@

@@1@588 Q.XCVIII. vsque ad CII. Tract. XIV.

<-P>cap. 1. quæst. 8. ait enim, illud tempus dictum esse

legis naturalis: quia magna ex parte diuina lege

viuebatur: quamuis aliqua diuini, ac supernatura-

lis iuris pręcepta seruarentur, vel instituto, & con-

suetudine maiorum, vel iussu etiam Dei.

  Alij verò nulla volunt eo tempore admittere

præcepta diuina positiua, præter præceptum cir-

cuncisionis: quia illa lex dicebatur naturæ, & nihil

cogit ad ponendum eo tempore præceptum ali-

quod positiuum, Quod verò dicitur Genes. 2. de

die sabbathi, & sanctificauit illum, volunt hi dictum

esse per occupationem; non quòd tunc coli cœ-

perit dies sabbathi saltem ex præcepto Dei: sed po-

steà. Eodem modo dictum putant Genes. 7. illud

de mundis, & immundis animalibus: vt munda di-

cta sint animalia, quę posteà lex Mosis ab immun-

dis discreuit. Ad illud de remedio legis naturæ pro

paruulo, respondeo, de illo nullum fuisse præce-

ptum positiuum, sed naturale, aut connaturale in-

stitutioni illius remedij: nam ex charitate, & pie-

tate tenebantur parentes in tempore necessitatis

illud applicare paruulis, secus extra necessitatem:

Circuncisio autem, & Baptismus, etiam extra ne-

cessitatem applicari debebant vi alicuius præcep-

ti diuini positiui. Eodem modo ipsi non tenebātur

ponere mediũ necessarium ad propriam sanctifi-

cationem, nisi quando natura per se, vel cum fide

iudicaret id esse necessarium ad consequendam

vitam æternam. Vnde Maldonatus Matth. 11. nu.

21. ait, gentiles omnium confessione ante Christi

legem saluari potuisse in lege naturæ, quæ satis

erat eis ab ipsa natura prædicata: censeo autem

præceptum diuinum positiuum tunc fuisse absti-

nendi à sanguine, & suffocato, vt planè significat

Azor suprà: quia manifestè colligitur ex Genesis

9. vide Pererium ibi, lib. 14. disp. 2. vbi contra Eu-

gub. ostendit, in illis verbis Genes. 9. non contine-

ri solam homicidij prohibitionem: quæ prohibi-

tio est præceptum negatiuum, naturale: sed prohi-

bitionem comedendi carnem cum sanguine: quod

est pręceptum negatiuum positiuum in lege Moy-

si repetitum, & in Ecclesia Christi aliquo tempo-

re retentum, Act. 15. Quam sententiam tenent

Abulensis, Caietanus, Eucherius, Lyra, Carth. D.

Thomas, Chrysostomus, & alij ibi, & expressiùs

Martinus del Rio ibidem, & Auenezra. Imò ali-

qui ante diluuium ponunt præceptum positiuum

abstinendi à carnibus: sed Lyra, & Caietanus, Ge-

nes. 9. dicunt, esum tunc non fuisse prohibitum, li-

cer non fuerit in vsu, nec expressè concessus, vt

esus herbarum, & fructuum, Genes. 1. Imò Sotus

5. iust. quæst. 1. art. 1. ait, fuisse concessum, & vsita-

tum fuisse, tamen prohibitum Genes 9. esum car-

nis cum sanguine, & Medina, quæst. 103. art. 1. id

quod dicitur Genes. 7. de animalibus mundis, &

immundis, non debere ita intelligi, vt discreta

sint quoad esum. Nam Genes. 9. dicitur, omne quod

mouetur, & viuit, erit vobis in cibum: Sed quoad sa-

crificiorum oblationem, quia de quibusdam de-

terminatis animalibus sacrificia offerebantur. Si

tamen quantum ad esum erat aliqua differentia,

hoc non erat, quia esus reputaretur illicitus, vel

esset prohibitus: sed propter abominationem, &

cōsuetudinẽ, sicut nunc videmus aliqua cibaria in

aliquibus terris esse abominabilia, quæ in aliis co-

medũtur. Vel tunc animalia quædā dicebantur im-

munda per præoccupationem: quia in lege erant

prohibenda. Ibidem ait Medina, ante legem fuisse<-P>@@

<-P>vsum quarundam cæremoniarum non ex præce-

pto diuino, sed ex voluntate, & deuotione Deum

colentium, vel etiam instinctu diuino.

------------------------------------------------------------

SECTIO XIII.

An sub lege naturæ, & veteri iusti habuerint gratiam

habitualem inhærentem.


QVidam huius tempestatis Theologi51

ausi sunt affirmare, veteres patres nō1. Sententia.

habuisse gratiam habitualem inhæ-

rentem; & ideo non fuisse iustos eius-

dem omninò rationis cum Euange-

licis, nec verè filios, sed nomine tenus, seu quadam

tenus, & in typo, atque æquiuocè. Probant primò:

quia Ioannes opponens nos illis ep. 1. cap. 3. ait, vi-

dete, qualem charitatem dedit nobis Deus, vt filij Dei

nominemur, & simus, & Paulus ad Galat. 4. Ergo iam

nō est seruus: sed liber: quòd si filius, & hæres per Deum:

ergo illi non erant formaliter filij, & hæredes: sed

in promissione, & typo, & nomine tenus. Vnde

Ioan. 1. Dedit eis potestatem filios Dei fieri iis, qui cre-

dunt in nomine eius: Ergo anteà non habebant ta-

lem potestatem, nisi remotam, reducendamq́ue ad

actum in aduentu Christi, & Rom. 8. Non accepistis

spiritum seruitutis, &c. sed accepistis spiritum adoptio-

nis filiorum Dei, & ibidem, primitias spiritus habentes

adoptionem filiorum Dei. Sic enim ordinandum re-

ctè notat Sa ibi.

  Secundò probant ex August. lib. quæstionum

noui, & veter. testam. cap. 123. tom. 4. planè docet,

Adamum nec in statu innocẽtię habuisse spiritum

sanctum: idemque ait de cæteris ante aduentum

Christi, & ideo non fuisse filios Dei adoptiuos, si-

cut sunt iusti tempore legis Euangelicę. Idem his

verbis dicere videntur Pradus, & Villalpandus,

Ezech. 1. part. 2. sectio 12. colum. 2. littera B. Diuinæ

naturæ participatio Israeli quadātenus, & quasi in ty-

po communicata est, videlicet, quatenus à Deo electus

erat pro populo sibi charo, & præ cæteris electo. At verò

magna nobis, & pretiosa promissa donauit 2. Pet. 1. vers.

4. vt diuinæ efficiamur consortes naturæ, Neque nomi-

ne tenus, vt olim Israel, quem primogenitum suum vo-

cauit Dominus: cum tamen ad honorem filij non perue-

nerit. Nobis autẽ talem charitatem dedit pater, vt filij

Dei nominemur, & simus 1. Ioan. 3. vers. 1. nō enim ac-

cepimus spiritum seruitutis iterum, vt illi, in timore, qui

seruorum est, sed spiritum adoptionis filiorum, in quo

clamamus, Abba, Pater, &c. Ista prærogatiua meritò in

alis aquilæ intelligitur: nam aquila sublime volat, &c.

Nec obstare putant recentiores Trid. Concil. ses. 6.

cap. 7. docens, homines iustificari iustitia inhæren-

te: nam solùm videtur loqui de hominibus Euan-

gelicis contra hæreticos nostri temporis. Quod

cernitur ex locis, quibus vtitur, omnia enim sunt

noui testamenti. Nec debemus putare, Concilium

definiisse plus quàm necessarium erat, contra Lu-

therum, & Caluinum: Contra quos sunt clara te-

stimonia scripturæ, & Patrum. Sed si nominatim

ageretur de iustis antiquis, ex quibus testimoniis

desiniret Concilium, iustificatos fuisse gratia ha-

bituali inhærente, maximè cùm oppositum non

solùm doceat August. suprà, sed etiam Theophyl.

Ioan. 1. dicens, Lex adoptionem filiorum non dabat

Israëlitis: sed quasi in figura, & typo: sicut illorum ba-

ptisma in vmbra, & figura erat. Propterea quamuis

vocati fuerint filij, hoc tamen contigit in vmbra, nec in<-P>

@@0@

@@1@Disput. XXII. Sectio XIII. 589

<-P>veritate eandem filiorum adoptionem habuerunt, quam

nos per baptisma. Hæc Theophylact. Cyril. etiam 1.

in Ioan. cap. 14. ait. Quia futurorum bonorum vm-

bram lex continebat, propterea non secundum verita-

tem, sed figuratè Iudæi ascribebantur filij, &c. August.

lib. contra Adimantum, cap. 16. In veteri testamen-

to erant onera seruorum: in nouo gloria liberorum. Alia

testimonia Cyril. & Chrysostomi referemus infrà

ex Suarez. Quidam etiam existimant, hanc esse

sententiam Ariæ Montani in id Ioan. 1. dedit eis po-