Juviviscens



Yüklə 2,44 Mb.
səhifə12/20
tarix14.08.2018
ölçüsü2,44 Mb.
#70986
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   20

angustissimosadmittet : at sphæræ si

nes sunt. hujusmodi, nam ex scientia

sigurarum Isoperimetrarum ea sigura

majoris est areæ , quæ plura habet latera,

quæqiie estregularis, Cedspboerita

est in potentia latenbus insinitis, estque

rigulartfftma , ergo omnium sibi

isoperimetrarum capacissima est.

Probatur secundo. Ilia figura est fluxa,

&versatilis, quæ alienis terminis

estobsequens, ataquexatomi ob humiditatem,

&fluiditatemsunt hujusmodi

, ergo sunt siguræ inconstant!'?,

ScmutabiliSi siautem considerentur,

absque alienorum terminorum adminiculo,

sphæricæsunt, inmixtovero

eamhabeatsiguram,quamsitus, violentia

vicina , exigentia forms: cælique

influxus imprimit.

Consirmatur h:ec ratiocinatio priricipio

l o. Eadem est ratio rotius homogenei

, & omnium ejus partium, quare

cum certum sit , totam aquarum cong)

omeD.
255

glomerationemsphæricamesse , & aquæguttas

, quæ quod non satis sint in

copia,utdiffluant, sphærarum siguras

induere , & Mercurium seu argentum

vivum, si dividatur, in globulos persectissimos

colligi , atomis certe aqueis

idem omnino c< nvenire par est. Neque

de terreis eadem est ratio , ferra enim

frhno non est persecte , & exacte sphcerica

, quiescens autem aqua , loquendo

geometrice, globosa esti præterea liquiditateomni

terra caret, quapropter de

atomis terreis longe diverse pronuntiavimus.

Fræterquam quod hæe dicendi ratio

satisfacit exigent* particulari atomc»

rum, «e£«;/»>totiutelementi, quod

unionesuadelectatur, exigents mixtorum,

inquibusatomiaqueæ formis

facile obsequentur,«^-rari<»fluiditatis

& humiditatis,repletioni loci,& cuivis

denique aquarum ossicio, quapropter

»ex atomis aqueis infimta siunt sigurarumgenera

, prout agentibus extemii

placet. Ex hac philosophia deduci fa

cile posset ratiofiguraru?n,<\uas in grandine

nivisque ffoccis natura exprimit:

nivem certe adeo persecte in stellulas

effbrmatam videmus,anno 1644 Ticini,

quod dictissimis virisadstanttbus

ostendii
256

ostendi,ut portentum artis, non form'i'

tum naturæopus legitimaadmiratione

diceretut.

Determinavimus itaque siguram

atomis aqueis, juxta Democriti placita,

quod nolismet ifsis prafiripseramus fa

ciendum .

Froposit to XXX.

De atsmornm aerearumfigurajuxtt

Democritum ponuntiare.

A Tomi aereæ omnium subtilissimx

sunt, versatilei-,multtformes, ipsisq;

estincoroparabilispromptitodo.cogendiscsubaliisaliisqueterminis,

sermeiD


instanti,si ita corporibus aliis, naturæq;

totius continuitati , quæsartatectafoveri

debet, sit opus. Hæc vero agilitas,

duaiusde caufu concessa estaerii/,r»M<,i

ut quidvis vacui impediat, & locum re.

pleat cofnmodius ; founds , utmelius

pororum angustias fubeat, extrudentique

se cui vis alteri cedat. Habent hoc

prseterea atomi aereæ,ut nunquam,vel

inter se ,vel cum aliis uniantur, sed sint

tantum contiguæ, ut supra ostendrmus.

ynumfubjutigo, quod si aeris atomus

unica in spatio imaginario, vel in aquis

fpne
257

poncretur, sese continuo in sphæricam

colligeret ; in spatio quidem imaginario

, quia brevissimis tcrmi nis vellet

comprehend!, ut supra.de igncii

aqueisve demonstrayimus , ex scientia

sigurarum isoperimettarum , 8cprincipiophysicæ,

quodnatura semper breviorem

viam sequatur. In aqua vero

parker sphæricæ essent , quia quam m inimam

diviiionem inter aquam, 8c

aquam facerent ; & revera, ut hoc obiter

anmtem , non in aqua tantum , quod

exbullis, & aereper aquas extruso pa

ter, verum etiam in oleo , melle, san

guine, aliisque liquoribus, idem sit,

in quibnsspuma constat globulis, a^t

certe spbærarumportionibus, in oleo

vero, ubi nulla est spuma , aerctiamse

in sphæram colligit, ut corpus illud

craslum penetret : quod non beneadvertens

Cardanus censuit lampadem

suam , quam in lib. primo de subtilitate

proponit, ideo semper ardere, succedereque

oleum oleo ; quia , qued superest

olei raresit semper, atque ita

plena manet lampas, sed neutiquam

ita se res habet , in vitreisenim hujuscemodi

lampadibus adverti, post, singulasere

minutasubireglobulumaerir,

8c recta viasummumlampadisiastigi

»nv
258

tsmperolei continuitatem petere, at

illic vacuum impediat: ita utcumhu(

juscemodi Iampas esset cylindrica , sue

cederetper foramen aer , qui collectus

in sphæram , quam brevissima linea

emergebatin summa cylindri axe, &

nunquama centro hujuscemodi aberrabat.

Sa»Htaque atomi igneæ originaliter

sphæricæ illiusque siguræ amantes, per

accidens autem quamlibet aliam induunt,

in gratiam formarum substantialium

,5c naturæ commoda.

Atomi terre? suvt originaliter cubicæ,

nequesiguram mutant , quia nihil

estillis solidiussirmiusve, &revera si

metus vacui sit in terra , di viditur, violenterque

laceratur , ut fluxa corpora

fuccedant,

Atomi aquece cujusvis siguræ suns

capaces , separatis vero convenit sphærica.

Atomi aereæ sunt originaliter indifserentesadqmmvissiguram

,per acci

dens tamen,8t aliorum ratione in sphæ*

ram colliguntur. z^ftainis itaijttefgntat

determinavimus, quod trat pofiulatum.

Ex quibus vides.recte censuisse Aristotelem,

j. cæli, t. 66- Elementis non '

posse inesse diversas siguras , singulas

singulis
259

singulis, sed unum tantum modofigurari

posse, reliquis infoirmhut : cgovero

non informiadico, sed mtibilis siguræ

tria constituo , quæ originariis tanaen

terminis sintsphæricaiunam terram immutabili

esse sigura opinatus.

Propositio XXXI.

Motus atomorum ad figuram feu *timorumfig*

ratiop»:ell expli •

carl analogtse.

^Umatomiigneæ, aqueæ, & aereæ

siguram mutent , ut diximus ex

mente Democriti,nuncest videndum,

quænam sit ilia virtus intrinscca,secundum

quamipsis convenitillemotusad

siguram.


Figuratw est actus entis in potentii,

inordine ad figuram : Quæ in rebus

divisibilibus est triplex, /wadditionem,

^«-detractionem,f er transpositions solam

partium : sicsi ceræceramaddas,

sigura mutabitur, si detrahas , itidem.

DetraBione constat ars statuaria , addiHone

plastica : transpofttit vero par*

tium mathematicis adeo usurpata,

fhyjtce loquenda , sieri potest, vel fer

eompressionem , W/eradjunctionem
260

D e Atomis,

aseparationc præsupposita consequentem'i

vel si aliquid ab intrinseco eju»

est virtutis, utalium aliumque situm

possitobtinere, siguramque suam variare

; ut species visibiles quæ in puncto

confulionis seu decuffationis obscune

sunt, & vix ullasiguracerta præditæ

, ab illo vero puncto progressæ di-

Jatantur , & siguram suam prototypo

correspondentem obrinent ; Corrprejsit

sit , dum partes diffunduntur ad latera,

ob corpus vicinum cogens , & coarctans

: hæsunt»w transpositions rationes,

quas etiam in artefactis depræhendimus,

vel ccrte ars ipsa naturæ

mysteriis abutitur ad. ilia rtflectenda,

quo lubet , ut dum species per refractiones

crystallorum ex inversis nunt

recta-, & unius crystalli benesicio, imaginesdissitæ

, & aliud omnino cculo

paro reprsdentarvtes , collects per refractionem

novam imaginem pingunt.

Oblatæ sunt Caedikali I nf

a nit i tres in uno octanguIo Cardinalium

essigies , qui in administaridis

rebus excelluerurit , Albomoz ,

Cranvellani, Ximenes. Gontuentique

perpolygonam crystalium , ingeniosa

lefractione disparentibus illis , unus
261

ppare bat in tabula Ihsans, ut

quorum absorberet species vilibiles,

etiam haberet prudentiam in se cumumulatam.

Omnes autem he, mutationes sine

motu locali concipi non possunt. Ex

prima,& secundaratione sigurationum

nihil inrem noli ram venire potest,cum

atomo nihil , vel addi , vel demi possit,

quaproprer eas immutabiles appellabat

ipknrui , in sua Epitome naturali , ad

Herodotum. Tertia vero aliquid lucis

præsert , qua pre.eunte nonnihil veroiimilercperiemus.

Atomusquidemest substantia sim-

.pHcissima, absque compositione, sine

u'la unione , virtualitates tamen habet

intrinsecasi & extrinseeas, secundum

quaseademomninomole , &quantitate

permanente potest occupare modo

majorem , modo minorem locum extrinsecum:

wmo«»a, cum erit sub sph^-

rica sigura , aut aliis regularibus polyfonis

; majorem, cum sub irregularibus

elitescet : quod non facit , ut totum

elementum crescat inextensioneixninuaturve,

sed toto element© immoto

nursente, commotis solummodoqui'

busdaraatonri«, atomus A, majoribus

modo,

262


modo.modobrevioribusterminiscom.

præhendetur. Neque vero inflata ilia

puncta, Neotericorum ad rarefactionis

solvendas dissiculties , fgmentum <-dm\

tto , sed tota hæc mea doctrina in isoperimetrarum

sigurarum proposition!-

bus innititur,majoremenim locum cera

occupatcxtensa inparallelepipedura,

quam collecta in sphæram , nihilominus

tamen inflata non est 5 majoribus

similiterterminisgaudebit atomus A

cum erit in conum exporrecta, quam si

in cylindrum , cujus basis eadem esset

atque coni. Et sicuti sigura pondus non

auget, ita neque quantitatem, vel molem,

sed terminostantum mathematicos

: eadem est manus in volam expan

se, & contracta inpugnum: siceadem

atomus tetraedrica, & cubica erit , ne

que mole cum terminis augetur : hæc

inquam geometriæinitiatis manisestissima

sunt, ex tractatu figurarum isoperimetrarum

quem a Clavioin geometriapracticapoteris

repetere. In cera

siquidemrecte id concip:mus,quia mutatio

siguræ sit per aliam partium situa*

tionem, &»nionem, at veroinatomo

nullæsunt hujulcemodi divisiones, &

f-Lt\ia.tiones,cump

quatjttiinimutaripojfet.

NihilD.
263

Nihijpminus tamen cum non possimus

in rebus abditis melioxem investigandi

modum habere , quam analogi-

{mum.invenio quatucrentia, quænobis

similitudine quadacn in his obfcuritatebus

aliquid lucis afserunt fgur

ceræ supra allata, figuratio specierum

visibilium, & earum imaginum quæ in

obscuris cubiculis per exiguum fora

men in chartamallapsxconspiciuntur,

fguratie Angeli, 8c motus animæ in

corpora rtumano se se extendentia , &

colligentls ad corporis incrementum

veldecrementum.

jivgulus potest fe se porrigereincy*

lindrum , colligeft se in globum , isque

est entitas simplex , pure spirituals, indivisibilis,

itaque siguræ mutatio non

continuo insert divisibiliratem, si enim

Aneulus se ponat in cylindro , deinde

ejusikm areæ globum occupet, quamvis

diversa sit utrobique peripheria,

certum est neque auBum neque dmmttum

, aeproinde nullam virtualem re*

productionem inibi somniandam.

Animusprætereahumanus, corpori

divisibili,cumsitindivisibilis,aptatur,

rlguramquead corporis modum mutat.

Finge tibi animo ceram esse ade

quate indivisibilem , dirisibilem autem

secunT'i\


264

secundum quid , sive stante parthim

cum totoadhæsione , optime percipies

mutari sigu ram, -sine divisibilitate adeequata

& totali , sed cum atomi sint sim.

pliciter, & absolute icdivisibiles , videih

dumporroeft, quidnam de ill is aptius dici

possit, sentio enim rei spiritualis cum

materialicomparationemrejiciendam,

neque vero idem habent virtutis atomi,

ac proinde neque cundem agenda modum

, modus ertim operitidi fequintr

tjjcrtti* rationts , sive ut vulgo ajunt,

modus operandi sequitur mod um efsendi.

Speecies itaque visibiles , quas ptmm

adinvenit Dwocritar, quasque corpo

ra appellabat, non physica quidem,

sed rmthematica , constant enim su»

dimensionibus,sigura?quesunt solids,

nobisaliquid fingularrus dabunt.

Observo primo , nonnunquam in

flexu , & viæ longioris decurfu mutari

specierumsiguram, nam omniaelonginquospkærica

apparent, ut si sol v.

g. cubicæ esset siguræ, nihilominw

tamen globosusanobis conspiceretur ,

cuadeodiiletut 9482i01000000000.

minor., quam sit , appareat , quod incredibile

foret, nisi astronomicæ observationes,

geometricis , 8c arithmeti*

cis
265

cis ratiocinationtbus fukirentur. Si

itaquectatur aliqua'stella alterius sigu

re, quam sphæricæ , verbi gratia eicosaedri

, ilia emittitspecies sui secundum

pyramideni,quætotfacieshabeat,qoot

suntquascomplectitursectio,quc;sit ab

ocuii poiitioneductisadejuscircumserentiam

rectis ,& tamen in decursu anguli

, omnes ita retunduntur, ut perse

cts sphæræ imago oculis excipiatur.

At cum ibisit imminutio, aliud affero

exemplum , fit triangulam (ststts , A B,

per vitra » 8c crystallos rerracta , siat

quadrangularis,earatione, utquadratum,

sivecubus, sitæqua'is tetraedro :

mutavit siguram , sineadditione, vel

diminutione , aut detractione.

Observ osecundo, sic csse visibi!esspe»

cies , ut sitearum centrum tanquam

cardo,circa quem versantur,atquecum

pyramydalitcrdiffundanturaboblecto,

tanquam a basi, ad oculum , tanquam

ad verticem pyramidis,/J^a

suam inefle axim , quæ non tit alia, nisi

lineaimaginaria, ve! potius potentior

radius ,qui ad ipsum oculum perpendicularitercadit,

8c circa ejtis axis punctum

decussans vertuntur,invertuntur

sufleque apparent, determinatæ a so*

raminibus, crystallis, Untibus concas

M vii
266

vis, speculis , alisque , quæ vel sors , vel

arsobjicit, mutant itaque circa illud

punctum suam primigeniam siguram,

videturque inibi vim pracipuamspecierum

ejse repofittlm.

INfonc itaque Jioc illustri analopsmo

utamur,ad atomorum sigurationem m*

vestigendam. Possunt ad hujusmodi

motum determinari atomi, frimo ob

aliorum fortiorum vim , qua comprimuntur

, vel ad formæ exigentiam, se

cundum quam,eo, &eoroodo,ad mixtionem

venire debent , vel tandem, ut

sesuis terminiscoerceant : quacunque

autem lege id cmtitigat , a centro sui mathematico,

tanquam a machine puncto

principali, virtuales part es,quibus ato

mi sunt p»æditæ, diffunduntur,uf est

opus; B^Keveroullasequitur divisible

litas, neque reproductio./erftantum adductio,

& retractib virtualium atomi

partiurh; sic autem siguram atomi mu

tant , ut in omnibus par sit area , neque

unquam, vel augeatur , vel minui possit

: omnis autem siguræ centrum datur

, uniim nempe punctum, quoddiametris

duabus,se se intersccantibus,signatur.

zsft que hoec de ttomerum figuratione

sint diBa. Si plura de specierum,

&lucis sigurations desideres, lege a

quil*
267

quil!oniumin Optica, Kepplerumin

paralipomenis,&c.

Ca put IV.

V E

M IX T I O NE , ET



DISSOLVTIONE

ATOM.ORUM.

Vinquc propositionibus caputistudexpediam.

I. Quanam ratione

mundus ex atomis coaluissepotuerit.

II. Quomodo atomi alterentur.

III. Quomodo misceantur.

IV. De poris , & mixtionum gradibus.

V. Quomodo dissolvatur mixtusti.

Suhdam paradigma philosophandi ex

atomorum doctrina

Pro posit 10 XXXII.

Mundi genefim explicate per atomos,

juxta Dcmocritum.

• xiUllidubiumest, quin Democritu*

^ in crassis gentilium tenebris erra-

M a verit
268 De Atomis.

verat, dum fortuito atomorum concursu

mudos coaluisse innumerospronuntiavit,

quos interire, redireque,

ad concretionem , alia forma, aliisque

omatibus , non dubitabat. Sed tamm

opinio quæ atomos admittit , Deum

creantem nullo modo respuit , quin

imo Mundum Dei opus appellabat Demo,

critus, Cleanthes, 1. de atomis censuit,

Verhttm Deum omnia facere, himc quippe

(empitemum , per ipsam materiamcmnem

, singula creare. Ponit mttem hoc

decretum %eno Citticus , in li Wo deeffentin,

Ckanthes, I. de atomis, d'Chrysippus,

in primo phys. in fine J Archedemut

qitoque m libra de dementis, &?ossidotliusin

fecundo naturalis rations. Hæc

ad verbumexDiogenel. 7.de vita phi-

Ios inZenone Cittico. Mundi autem,

ex atomorum congregatione in inani ,

sive aere, generationem,exDemocriti

placitis describunt Lucretius,l. i Hi pp.

I. deCamibus,L»?ucippus, apudLaer-

Tium. Sicitaquecanic subtilissimusT.

Carus.


Contemplator enim cum [oils lumina,

cumque


In r emfundunt radios per opaea domorum,

Malta minus* rr.odts multis per inane

vid elis Corpora
269

Corpora misctri radiorum lumint in

ipst,

Et velut aterne certamnepreUa,pugnasqut



Edert turmatim ctrtantia , nee dart

pausam.


Concdiis, (3' djssidiitexercita crehris :

Conyc&e ut pofsis tx hoc primirdi*

retum, i

Sjtaleftt in magnojaBarifemperhiani.

Explicat diversitatem generationum ex

atomis , varia transpositione , sicuti

iisdem litteris {cribivausflumitta, fulmU

na , & comoedia , tragædiaque eisdem

characteribu? exprimitur.

Sic ifsis in rehus itemjam muttriai

Intervdla , v'ne , connexuj, pondert,

plag*,


Concurfits, mot us, or do, pefitltra, sim

gur*


Cum pemutantur , mutari res qniqut

detent.


Deinde sub libri finem , ubi probsre

tentat mundoru pluralitatem ita canit.

Cum proesertim hiefit natnrAfaBu),&

Sponte/uaforte ojfm/andosimin* st

rum,

Multimodis temert incttf\wnt]aBat**


270

quesrujlra,

Tandem ctierunt ea, qua conjeEia ns

pmte


Magnarum rerumfierent exordia femi

per


1errai, marts, & c*li generisque a nit

mantum.


At licet aliquatenussententiam Demos

criti ista iliustrent, non tamen sinceramreserunt,

cum Empedoclis p!acitum

exponat Lucretius , qui volebar,

dariinsinitaprincipia, non multitudine

tantum, quod admittebat Democritus,

verum etiam specie. Leucippus

apud Diogenem Laertium, lib. 9 com --

modius scribit, ' Malta corpora figuris

cmnigenain magnum vacuumferri , eat

que in unum coaBa , unam vtrtigjntm

tfficere , secundum quam offendere ac circumvolvi

modis omnibus , atque ita dis*

cemi,utfeorsumJimiliaqu*sunt,fuiJimiliapetant.

Caterum aquilibra cum ob

multitudinem jam minimi circumstrri

pojfint, exilia tjuidem ad exterius vacuum

concurrere , fie ordinante natura , cetera

sub/idere, &'mnexaatquein feimplicata

concurrere , atque ea concurfione frius

quandam concretionem efficerero'.undam.

Hanc autem xeluti membrdnam (ub.fi-

Jicre, cominentem inst omwgena corpora,

'qua


e
271

quoe dum fecundumrr.edu rcluBatiette'**

circumvolvuntur , tenmm per pyru**

wembranulam fieri juxta vertiginis tra'

Bum,corporibus perpnuiisemper confluentibw,

atqueita fieri terrain, manmtibut

qua femel in medium injeBa erant, ipjumque

rursui continentem membrana mftar

augeri juxta extemorum influentiam corporum

, &cum vertigine fertur quacumque

attigerit, ea acq.iirere. Ex his quadam

-tompheata concretionim faare , primo

quidem hmnidttm ac luteam , exsiccata,

& circumaBa, cumi otim •vertigine , det

inde incenfa , & ignita siderum ejpcert

naturam : ejseque solis circulum extimum.

hna proximum terris , aeteris inwedic

pofitis. HæcLeucippus: quæ recidunt

in illud antiquorum chaos, quodadmiscrunt

Orpheus, Homerus, Plato,

& alii plerique, tum philosophorum,

tum Poetarum. Hippocrates , vel au»

tor libri de camibus , num. primo, ait,

elementa in circumvolutioneturbata

secissegenerationes. At cum isti ex propriis

locuti fuerint principiis, aut certe

rem obscura brevitate sint comp'cxi,

operæ pretium est recensere, & per capira

distribuere, quonam modo existimarit

Democritus mundum fuisse

exeat um.

M+ i Ib
272

I. In generationibus omnibus ex->

temaprimum , tum verdinterna coms

ponivoluit Demo'critus , usus e.xemplo

bombycum, qui virtutisinstar formatricis

in suo ovo laborant , quod autcm

itacensuerit , probaturtestimonio Aristotelis

, 1. i. de genera tione animal: c.

4. Qtiamebrem qui ita ut Demccritus

ajunt , exterior a jirimum ammalis discer*

ni , tum interkra , quasi lapideum tint

ligntum animal condant,non nBe Aicunt,

Juxta hanc Democritimetrhodum phi—

losophandi , primum quod in inanis

immensitatecoaluitexatomis, est ex

terior mundi pars , involucrumque

omnium»nempecejumextimuni,quod

in primo sui origine tenerum appellat

elegantissimus Virgin us ; Etiffetentr

mundi concreverit orbis.

II. Hac prima concretione facta,

cui præsiderct pmcipium illudfetxpiternumsb

Democrito vocatum indemonz

ftrabilel- i.degenerat. an. c. 4. cæperunt

in aereconclusæatomi variis cieri

motibus, tum localibus, tum etiam

ad siguram , cumqueincluderentur \'aslissimoillocarcere,

sequemutuoquæritavent

ad generationes , in centro

mundi , eviratacirciimserenti? vastita-

-tC,fibi invicem consenscrunt , & prime

cjuidem
273

quidem nobilissimum coaluit corpus, fol

scilicet , qui e delitiis elementorum

compactus ingenti concretione maxi

mum ignis portionem cum haberet,in

orbiscentrotomatus, adepta sua-consistentia

gyrosis anfractibus , motuque

volutationis se se perpe'tuo circinans,

sursum ad suam sedem , undenunclu*

cet, violentissima rapiditate delatus,

tribus'm illaascensione factis circa terram

Jpiris, horis scptuaginta duabus,

tantum spatij est emensus , quantum

hirft ad solem numerant Aristonomi.

III. Hoc principe adminiculo influente,

vertigo ipsacæli solidior, tan*

quam cxcoquente calore , facta, cæteriplanetæefformatiprimum

, a centro

mundi adsuasiveresphæras, turbinatim,


Yüklə 2,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   20




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin