Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
angustissimosadmittet : at sphæræ si nes sunt. hujusmodi, nam ex scientia sigurarum Isoperimetrarum ea sigura majoris est areæ , quæ plura habet latera, quæqiie estregularis, Cedspboerita est in potentia latenbus insinitis, estque rigulartfftma , ergo omnium sibi isoperimetrarum capacissima est. Probatur secundo. Ilia figura est fluxa, &versatilis, quæ alienis terminis estobsequens, ataquexatomi ob humiditatem, &fluiditatemsunt hujusmodi , ergo sunt siguræ inconstant!'?, ScmutabiliSi siautem considerentur, absque alienorum terminorum adminiculo, sphæricæsunt, inmixtovero eamhabeatsiguram,quamsitus, violentia vicina , exigentia forms: cælique influxus imprimit. Consirmatur h:ec ratiocinatio priricipio l o. Eadem est ratio rotius homogenei , & omnium ejus partium, quare cum certum sit , totam aquarum cong) omeD.
glomerationemsphæricamesse , & aquæguttas , quæ quod non satis sint in copia,utdiffluant, sphærarum siguras induere , & Mercurium seu argentum vivum, si dividatur, in globulos persectissimos colligi , atomis certe aqueis idem omnino c< nvenire par est. Neque de terreis eadem est ratio , ferra enim frhno non est persecte , & exacte sphcerica , quiescens autem aqua , loquendo geometrice, globosa esti præterea liquiditateomni terra caret, quapropter de atomis terreis longe diverse pronuntiavimus. Fræterquam quod hæe dicendi ratio satisfacit exigent* particulari atomc» rum, «e£«;/»>totiutelementi, quod unionesuadelectatur, exigents mixtorum, inquibusatomiaqueæ formis facile obsequentur,«^-rari<»fluiditatis & humiditatis,repletioni loci,& cuivis denique aquarum ossicio, quapropter »ex atomis aqueis infimta siunt sigurarumgenera , prout agentibus extemii placet. Ex hac philosophia deduci fa cile posset ratiofiguraru?n,<\uas in grandine nivisque ffoccis natura exprimit: nivem certe adeo persecte in stellulas effbrmatam videmus,anno 1644 Ticini, quod dictissimis virisadstanttbus ostendii
ostendi,ut portentum artis, non form'i' tum naturæopus legitimaadmiratione diceretut. Determinavimus itaque siguram atomis aqueis, juxta Democriti placita, quod nolismet ifsis prafiripseramus fa ciendum . Froposit to XXX. De atsmornm aerearumfigurajuxtt Democritum ponuntiare. A Tomi aereæ omnium subtilissimx sunt, versatilei-,multtformes, ipsisq; estincoroparabilispromptitodo.cogendiscsubaliisaliisqueterminis, sermeiD
instanti,si ita corporibus aliis, naturæq; totius continuitati , quæsartatectafoveri debet, sit opus. Hæc vero agilitas, duaiusde caufu concessa estaerii/,r»M<,i ut quidvis vacui impediat, & locum re. pleat cofnmodius ; founds , utmelius pororum angustias fubeat, extrudentique se cui vis alteri cedat. Habent hoc prseterea atomi aereæ,ut nunquam,vel inter se ,vel cum aliis uniantur, sed sint tantum contiguæ, ut supra ostendrmus. ynumfubjutigo, quod si aeris atomus unica in spatio imaginario, vel in aquis fpne
poncretur, sese continuo in sphæricam colligeret ; in spatio quidem imaginario , quia brevissimis tcrmi nis vellet comprehend!, ut supra.de igncii aqueisve demonstrayimus , ex scientia sigurarum isoperimettarum , 8cprincipiophysicæ, quodnatura semper breviorem viam sequatur. In aqua vero parker sphæricæ essent , quia quam m inimam diviiionem inter aquam, 8c aquam facerent ; & revera, ut hoc obiter anmtem , non in aqua tantum , quod exbullis, & aereper aquas extruso pa ter, verum etiam in oleo , melle, san guine, aliisque liquoribus, idem sit, in quibnsspuma constat globulis, a^t certe spbærarumportionibus, in oleo vero, ubi nulla est spuma , aerctiamse in sphæram colligit, ut corpus illud craslum penetret : quod non beneadvertens Cardanus censuit lampadem suam , quam in lib. primo de subtilitate proponit, ideo semper ardere, succedereque oleum oleo ; quia , qued superest olei raresit semper, atque ita plena manet lampas, sed neutiquam ita se res habet , in vitreisenim hujuscemodi lampadibus adverti, post, singulasere minutasubireglobulumaerir, 8c recta viasummumlampadisiastigi »nv
tsmperolei continuitatem petere, at illic vacuum impediat: ita utcumhu( juscemodi Iampas esset cylindrica , sue cederetper foramen aer , qui collectus in sphæram , quam brevissima linea emergebatin summa cylindri axe, & nunquama centro hujuscemodi aberrabat. Sa»Htaque atomi igneæ originaliter sphæricæ illiusque siguræ amantes, per accidens autem quamlibet aliam induunt, in gratiam formarum substantialium ,5c naturæ commoda. Atomi terre? suvt originaliter cubicæ, nequesiguram mutant , quia nihil estillis solidiussirmiusve, &revera si metus vacui sit in terra , di viditur, violenterque laceratur , ut fluxa corpora fuccedant, Atomi aquece cujusvis siguræ suns capaces , separatis vero convenit sphærica. Atomi aereæ sunt originaliter indifserentesadqmmvissiguram ,per acci dens tamen,8t aliorum ratione in sphæ* ram colliguntur. z^ftainis itaijttefgntat determinavimus, quod trat pofiulatum. Ex quibus vides.recte censuisse Aristotelem, j. cæli, t. 66- Elementis non ' posse inesse diversas siguras , singulas singulis
singulis, sed unum tantum modofigurari posse, reliquis infoirmhut : cgovero non informiadico, sed mtibilis siguræ tria constituo , quæ originariis tanaen terminis sintsphæricaiunam terram immutabili esse sigura opinatus. Propositio XXXI. Motus atomorum ad figuram feu *timorumfig* ratiop»:ell expli • carl analogtse. ^Umatomiigneæ, aqueæ, & aereæ siguram mutent , ut diximus ex mente Democriti,nuncest videndum, quænam sit ilia virtus intrinscca,secundum quamipsis convenitillemotusad siguram.
Figuratw est actus entis in potentii, inordine ad figuram : Quæ in rebus divisibilibus est triplex, /wadditionem, ^«-detractionem,f er transpositions solam partium : sicsi ceræceramaddas, sigura mutabitur, si detrahas , itidem. DetraBione constat ars statuaria , addiHone plastica : transpofttit vero par* tium mathematicis adeo usurpata, fhyjtce loquenda , sieri potest, vel fer eompressionem , W/eradjunctionem
D e Atomis, aseparationc præsupposita consequentem'i vel si aliquid ab intrinseco eju» est virtutis, utalium aliumque situm possitobtinere, siguramque suam variare ; ut species visibiles quæ in puncto confulionis seu decuffationis obscune sunt, & vix ullasiguracerta præditæ , ab illo vero puncto progressæ di- Jatantur , & siguram suam prototypo correspondentem obrinent ; Corrprejsit sit , dum partes diffunduntur ad latera, ob corpus vicinum cogens , & coarctans : hæsunt»w transpositions rationes, quas etiam in artefactis depræhendimus, vel ccrte ars ipsa naturæ mysteriis abutitur ad. ilia rtflectenda, quo lubet , ut dum species per refractiones crystallorum ex inversis nunt recta-, & unius crystalli benesicio, imaginesdissitæ , & aliud omnino cculo paro reprsdentarvtes , collects per refractionem novam imaginem pingunt. Oblatæ sunt Caedikali I nf a nit i tres in uno octanguIo Cardinalium essigies , qui in administaridis rebus excelluerurit , Albomoz , Cranvellani, Ximenes. Gontuentique perpolygonam crystalium , ingeniosa lefractione disparentibus illis , unus
ppare bat in tabula Ihsans, ut quorum absorberet species vilibiles, etiam haberet prudentiam in se cumumulatam. Omnes autem he, mutationes sine motu locali concipi non possunt. Ex prima,& secundaratione sigurationum nihil inrem noli ram venire potest,cum atomo nihil , vel addi , vel demi possit, quaproprer eas immutabiles appellabat ipknrui , in sua Epitome naturali , ad Herodotum. Tertia vero aliquid lucis præsert , qua pre.eunte nonnihil veroiimilercperiemus. Atomusquidemest substantia sim- .pHcissima, absque compositione, sine u'la unione , virtualitates tamen habet intrinsecasi & extrinseeas, secundum quaseademomninomole , &quantitate permanente potest occupare modo majorem , modo minorem locum extrinsecum: wmo«»a, cum erit sub sph^- rica sigura , aut aliis regularibus polyfonis ; majorem, cum sub irregularibus elitescet : quod non facit , ut totum elementum crescat inextensioneixninuaturve, sed toto element© immoto nursente, commotis solummodoqui' busdaraatonri«, atomus A, majoribus modo, 262
modo.modobrevioribusterminiscom. præhendetur. Neque vero inflata ilia puncta, Neotericorum ad rarefactionis solvendas dissiculties , fgmentum <-dm\ tto , sed tota hæc mea doctrina in isoperimetrarum sigurarum proposition!- bus innititur,majoremenim locum cera occupatcxtensa inparallelepipedura, quam collecta in sphæram , nihilominus tamen inflata non est 5 majoribus similiterterminisgaudebit atomus A cum erit in conum exporrecta, quam si in cylindrum , cujus basis eadem esset atque coni. Et sicuti sigura pondus non auget, ita neque quantitatem, vel molem, sed terminostantum mathematicos : eadem est manus in volam expan se, & contracta inpugnum: siceadem atomus tetraedrica, & cubica erit , ne que mole cum terminis augetur : hæc inquam geometriæinitiatis manisestissima sunt, ex tractatu figurarum isoperimetrarum quem a Clavioin geometriapracticapoteris repetere. In cera siquidemrecte id concip:mus,quia mutatio siguræ sit per aliam partium situa* tionem, &»nionem, at veroinatomo nullæsunt hujulcemodi divisiones, & f-Lt\ia.tiones,cump quatjttiinimutaripojfet. NihilD.
Nihijpminus tamen cum non possimus in rebus abditis melioxem investigandi
modum habere , quam analogi- {mum.invenio quatucrentia, quænobis
similitudine quadacn in his obfcuritatebus aliquid lucis afserunt fgur ceræ supra allata, figuratio specierum visibilium, & earum imaginum quæ in
obscuris cubiculis per exiguum fora men in chartamallapsxconspiciuntur,
fguratie Angeli, 8c motus animæ in corpora rtumano se se extendentia , &
colligentls ad corporis incrementum veldecrementum.
jivgulus potest fe se porrigereincy* lindrum , colligeft se in globum , isque
est entitas simplex , pure spirituals, indivisibilis, itaque siguræ mutatio non
continuo insert divisibiliratem, si enim Aneulus se ponat in cylindro , deinde
ejusikm areæ globum occupet, quamvis diversa sit utrobique peripheria,
certum est neque auBum neque dmmttum , aeproinde nullam virtualem re*
productionem inibi somniandam. Animusprætereahumanus, corpori
divisibili,cumsitindivisibilis,aptatur, rlguramquead corporis modum mutat.
Finge tibi animo ceram esse ade quate indivisibilem , dirisibilem autem
secunT'i\ secundum quid , sive stante parthim cum totoadhæsione , optime percipies
mutari sigu ram, -sine divisibilitate adeequata & totali , sed cum atomi sint sim.
pliciter, & absolute icdivisibiles , videih dumporroeft, quidnam de ill is aptius dici
possit, sentio enim rei spiritualis cum materialicomparationemrejiciendam,
neque vero idem habent virtutis atomi, ac proinde neque cundem agenda modum
, modus ertim operitidi fequintr tjjcrtti* rationts , sive ut vulgo ajunt,
modus operandi sequitur mod um efsendi. Speecies itaque visibiles , quas ptmm
adinvenit Dwocritar, quasque corpo ra appellabat, non physica quidem,
sed rmthematica , constant enim su» dimensionibus,sigura?quesunt solids,
nobisaliquid fingularrus dabunt. Observo primo , nonnunquam in
flexu , & viæ longioris decurfu mutari specierumsiguram, nam omniaelonginquospkærica
apparent, ut si sol v. g. cubicæ esset siguræ, nihilominw
tamen globosusanobis conspiceretur , cuadeodiiletut 9482i01000000000.
minor., quam sit , appareat , quod incredibile foret, nisi astronomicæ observationes,
geometricis , 8c arithmeti* cis
cis ratiocinationtbus fukirentur. Si itaquectatur aliqua'stella alterius sigu
re, quam sphæricæ , verbi gratia eicosaedri , ilia emittitspecies sui secundum
pyramideni,quætotfacieshabeat,qoot suntquascomplectitursectio,quc;sit ab
ocuii poiitioneductisadejuscircumserentiam rectis ,& tamen in decursu anguli
, omnes ita retunduntur, ut perse cts sphæræ imago oculis excipiatur.
At cum ibisit imminutio, aliud affero exemplum , fit triangulam (ststts , A B,
per vitra » 8c crystallos rerracta , siat quadrangularis,earatione, utquadratum,
sivecubus, sitæqua'is tetraedro : mutavit siguram , sineadditione, vel
diminutione , aut detractione. Observ osecundo, sic csse visibi!esspe»
cies , ut sitearum centrum tanquam cardo,circa quem versantur,atquecum
pyramydalitcrdiffundanturaboblecto, tanquam a basi, ad oculum , tanquam
ad verticem pyramidis,/J^a suam inefle axim , quæ non tit alia, nisi
lineaimaginaria, ve! potius potentior radius ,qui ad ipsum oculum perpendicularitercadit,
8c circa ejtis axis punctum decussans vertuntur,invertuntur
sufleque apparent, determinatæ a so* raminibus, crystallis, Untibus concas
M vii
vis, speculis , alisque , quæ vel sors , vel
arsobjicit, mutant itaque circa illud punctum suam primigeniam siguram,
videturque inibi vim pracipuamspecierum ejse repofittlm.
INfonc itaque Jioc illustri analopsmo utamur,ad atomorum sigurationem m*
vestigendam. Possunt ad hujusmodi motum determinari atomi, frimo ob
aliorum fortiorum vim , qua comprimuntur , vel ad formæ exigentiam, se
cundum quam,eo, &eoroodo,ad mixtionem venire debent , vel tandem, ut
sesuis terminiscoerceant : quacunque autem lege id cmtitigat , a centro sui mathematico,
tanquam a machine puncto principali, virtuales part es,quibus ato
mi sunt p»æditæ, diffunduntur,uf est opus; B^Keveroullasequitur divisible
litas, neque reproductio./erftantum adductio, & retractib virtualium atomi
partiurh; sic autem siguram atomi mu tant , ut in omnibus par sit area , neque
unquam, vel augeatur , vel minui possit : omnis autem siguræ centrum datur
, uniim nempe punctum, quoddiametris duabus,se se intersccantibus,signatur.
zsft que hoec de ttomerum figuratione sint diBa. Si plura de specierum,
&lucis sigurations desideres, lege a quil*
quil!oniumin Optica, Kepplerumin paralipomenis,&c.
Ca put IV. V E
M IX T I O NE , ET ATOM.ORUM. Vinquc propositionibus caputistudexpediam.
I. Quanam ratione mundus ex atomis coaluissepotuerit.
II. Quomodo atomi alterentur. III. Quomodo misceantur.
IV. De poris , & mixtionum gradibus. V. Quomodo dissolvatur mixtusti.
Suhdam paradigma philosophandi ex atomorum doctrina
Pro posit 10 XXXII. Mundi genefim explicate per atomos,
juxta Dcmocritum. • xiUllidubiumest, quin Democritu*
^ in crassis gentilium tenebris erra- M a verit
verat, dum fortuito atomorum concursu mudos coaluisse innumerospronuntiavit,
quos interire, redireque, ad concretionem , alia forma, aliisque
omatibus , non dubitabat. Sed tamm opinio quæ atomos admittit , Deum
creantem nullo modo respuit , quin imo Mundum Dei opus appellabat Demo,
critus, Cleanthes, 1. de atomis censuit, Verhttm Deum omnia facere, himc quippe
(empitemum , per ipsam materiamcmnem , singula creare. Ponit mttem hoc
decretum %eno Citticus , in li Wo deeffentin, Ckanthes, I. de atomis, d'Chrysippus,
in primo phys. in fine J Archedemut qitoque m libra de dementis, &?ossidotliusin
fecundo naturalis rations. Hæc ad verbumexDiogenel. 7.de vita phi-
Ios inZenone Cittico. Mundi autem, ex atomorum congregatione in inani ,
sive aere, generationem,exDemocriti placitis describunt Lucretius,l. i Hi pp.
I. deCamibus,L»?ucippus, apudLaer- Tium. Sicitaquecanic subtilissimusT.
Carus.
cumque
Malta minus* rr.odts multis per inane vid elis Corpora
Corpora misctri radiorum lumint in ipst,
Et velut aterne certamnepreUa,pugnasqut pausam.
Conyc&e ut pofsis tx hoc primirdi* retum, i
Sjtaleftt in magnojaBarifemperhiani. Explicat diversitatem generationum ex
atomis , varia transpositione , sicuti iisdem litteris {cribivausflumitta, fulmU
na , & comoedia , tragædiaque eisdem characteribu? exprimitur.
Sic ifsis in rehus itemjam muttriai Intervdla , v'ne , connexuj, pondert,
plag*,
gur*
detent.
tentat mundoru pluralitatem ita canit. Cum proesertim hiefit natnrAfaBu),&
Sponte/uaforte ojfm/andosimin* st rum,
Multimodis temert incttf\wnt]aBat** quesrujlra, Tandem ctierunt ea, qua conjeEia ns pmte
Magnarum rerumfierent exordia femi per
1errai, marts, & c*li generisque a nit mantum.
At licet aliquatenussententiam Demos criti ista iliustrent, non tamen sinceramreserunt, cum Empedoclis p!acitum exponat Lucretius , qui volebar, dariinsinitaprincipia, non multitudine tantum, quod admittebat Democritus, verum etiam specie. Leucippus apud Diogenem Laertium, lib. 9 com -- modius scribit, ' Malta corpora figuris cmnigenain magnum vacuumferri , eat que in unum coaBa , unam vtrtigjntm tfficere , secundum quam offendere ac circumvolvi modis omnibus , atque ita dis* cemi,utfeorsumJimiliaqu*sunt,fuiJimiliapetant. Caterum aquilibra cum ob multitudinem jam minimi circumstrri pojfint, exilia tjuidem ad exterius vacuum concurrere , fie ordinante natura , cetera sub/idere, &'mnexaatquein feimplicata concurrere , atque ea concurfione frius quandam concretionem efficerero'.undam. Hanc autem xeluti membrdnam (ub.fi- Jicre, cominentem inst omwgena corpora, 'qua
e 271 quoe dum fecundumrr.edu rcluBatiette'** circumvolvuntur , tenmm per pyru** wembranulam fieri juxta vertiginis tra' Bum,corporibus perpnuiisemper confluentibw, atqueita fieri terrain, manmtibut qua femel in medium injeBa erant, ipjumque rursui continentem membrana mftar augeri juxta extemorum influentiam corporum , &cum vertigine fertur quacumque attigerit, ea acq.iirere. Ex his quadam -tompheata concretionim faare , primo quidem hmnidttm ac luteam , exsiccata, & circumaBa, cumi otim •vertigine , det inde incenfa , & ignita siderum ejpcert naturam : ejseque solis circulum extimum. hna proximum terris , aeteris inwedic pofitis. HæcLeucippus: quæ recidunt in illud antiquorum chaos, quodadmiscrunt Orpheus, Homerus, Plato, & alii plerique, tum philosophorum, tum Poetarum. Hippocrates , vel au» tor libri de camibus , num. primo, ait, elementa in circumvolutioneturbata secissegenerationes. At cum isti ex propriis locuti fuerint principiis, aut certe rem obscura brevitate sint comp'cxi, operæ pretium est recensere, & per capira distribuere, quonam modo existimarit Democritus mundum fuisse exeat um. M+ i Ib
I. In generationibus omnibus ex-> temaprimum , tum verdinterna coms ponivoluit Demo'critus , usus e.xemplo bombycum, qui virtutisinstar formatricis in suo ovo laborant , quod autcm itacensuerit , probaturtestimonio Aristotelis , 1. i. de genera tione animal: c. 4. Qtiamebrem qui ita ut Demccritus ajunt , exterior a jirimum ammalis discer* ni , tum interkra , quasi lapideum tint ligntum animal condant,non nBe Aicunt, Juxta hanc Democritimetrhodum phi— losophandi , primum quod in inanis immensitatecoaluitexatomis, est ex terior mundi pars , involucrumque omnium»nempecejumextimuni,quod in primo sui origine tenerum appellat elegantissimus Virgin us ; Etiffetentr mundi concreverit orbis. II. Hac prima concretione facta, cui præsiderct pmcipium illudfetxpiternumsb Democrito vocatum indemonz ftrabilel- i.degenerat. an. c. 4. cæperunt in aereconclusæatomi variis cieri motibus, tum localibus, tum etiam ad siguram , cumqueincluderentur \'aslissimoillocarcere, sequemutuoquæritavent ad generationes , in centro mundi , eviratacirciimserenti? vastita- -tC,fibi invicem consenscrunt , & prime cjuidem
quidem nobilissimum coaluit corpus, fol scilicet , qui e delitiis elementorum compactus ingenti concretione maxi mum ignis portionem cum haberet,in orbiscentrotomatus, adepta sua-consistentia gyrosis anfractibus , motuque volutationis se se perpe'tuo circinans, sursum ad suam sedem , undenunclu* cet, violentissima rapiditate delatus, tribus'm illaascensione factis circa terram Jpiris, horis scptuaginta duabus, tantum spatij est emensus , quantum hirft ad solem numerant Aristonomi. III. Hoc principe adminiculo influente, vertigo ipsacæli solidior, tan* quam cxcoquente calore , facta, cæteriplanetæefformatiprimum , a centro mundi adsuasiveresphæras, turbinatim, Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|