Juviviscens
Yüklə 2,44 Mb.
|
|
spirosomeatu Venus, &Mercurius delati solem ideo circumambiunt; Post stellas autem sixas , quai itidem sunt ia orbis centro circinatæ, & motu ex perpendiculari , & circular! stelliserum adiere, omnium stellarum ultima compacta est luna, abfumpra ætheris purioris parte, quantum superfuit , aquis contemperatuminscserecepit, & tardo motu petiiteam partem cæli, quae centro vicinior, quam maximeasole djstaret,ne violentiori igneaquosa su* M 4 tene» 274 terieritudodissiparetur, lenteque tan dem , veluti carbonibus ad mensuram datis, induruit, itautpost diem a sua nativitate decimum qaartum ardores ecclipsis innoxie pateretur. IV. Factis . sideribus , veluti uni* verso mundi seminario, cæteraatomo* rum multitudocrassaMinervainvicem permixtaest, & incentro orbisremansit, utgenerationibus animalium subserviret, hinc terræ globus aqua & terra caluit. Natura perinde , ac frtt - dens filter Camillas , nibil omittere solet , exquofacere aliquid commodi poj/it, Jiispmsatur autem i" cura reifamiliaris » tit primo & op tinie liberis, deindefociis, poflea fervis provideatur, Arist. i.gen. an. op. 4. Ita, & in ortu rerum contigit, ut facto prius concretionis termino, sine quo nihil in immense sieri poster, distractis perpetuo per insinitas region «es corpusculis , nobilissimis corporibus provideatur, quæque postea cæteris præsideant , hinc omnium primus sol , postea pro varia dignitate coaluerunt sidera. Solis autem compactio ita suit, ut concretione exteriori primum ex omnium elementorum siguratis apte corpusculis, tanquam membrana coalescente , remaneret inclusi ætheris ig nisve
nisvcpurioris copia maxima i quxcum omnis non posset concrescere, ob ter ræ, &aquæ minorem copiam in solii in editu 1 lio , tanquam in quodam inani, remanseruntatomi ignis copiosissisimæ, quæperpctuoagitantur motu, neque inter se immediate unibiles sunt , uti supra diximm : hinc soli contingit volutari circa proprium sui globi centru, & agitatione istaajomorumpercæliliquiditatem deserri,sicuti ignium nitratorumartisiciosa compagine cotingere videmus : Luna vero quod majorem aquarum copiam includat , quam , ut uni versa igni posset exiguo contemperari, concretioneillaexteriori compacta , mansitaquæ in vacuoLunæ medw tullioquantitas, quæ ibi viginti quatuor horarum intervallo circum voluta, supparem in luna facit faciei phasim , ita ut & luna uno dienaturalisemel circa proprium centru circumgiretur. Rehquorum siderum ignotior est,ob exiguitatem , & distantiam concretio, singularifque motionis charecter. Hæc omnia ex mente Democriti.qui cum irrequietas censuerit in inani atomos, sequitur »quod ubi illæreperienlur, motum facient,qui licet non sit semper conspicuus , & sensibilis , ut ait Lucre*
Lucretius ; ratione tamen jureque se quelæ debetadmitti. Alcinous, c 13. doct. Plat, dodecacdro ad imiwiifi con- JiruEiionem usumfuijje Deum ait. Illustrari ppfcst hæc doctrina eleganti cogitatione Anastasii Sinaitæ in 4. Exameron. ubi ait, stellas omnes in terra fuisse compactas , ita ut Deus optimus naturæ maj estate suam adumbraturuspotentiam, inaerisdiffusione informes quasdlm elementorum massas congesserit , a quibns tanquam Fi'gulus ' ab acervo luti accepit , quantum ad cæ- Iosstellasqueconcinnandas essetopus, atqueitacælumfactumestex elemen* torum deliciis , virgineque natura,cujusflos in palmarium hujuscemodi o* pusdiffususest. Deindeaccepit divinus idemFigulus, quosolem rdiquasque stcllarum concinnaret , quasomnes in mundi centro veluti in rota circinavit, , &persectailla corpora sibimetipsisreliquit , ut congruum naturæ suæ , totique universo utilem locum peterent, unde , & velocissimo motu probante o» pus suum Deo a centro ad circumse* rentiæ destinatas plagas venerunt. Ext pfetis hisce ossiciis , corporibusque, in uaturaprincipibus, efformatis, quod supererat elementorum impersecte at* que
queadcosineseveritateimmiscuit , sic utaquarum maxima portio /<»* terra, terra vero alicubi^/f»^aqua efletutrumque tamen unicoglobo compltxum in centro orbis veluti inossicinalibrares tur , atque ex magis apparent! bus de mentis globum vocamus terra & aqua compactum.PluraelegaDtissimus Anastasius Sinaita in 4. Exameri: quæ deinde cælestibus imbountur fenlibus iacrorum more,quæ,& mentem e'evar.r, &omniaad mores commoditsime de* rivant. Qnod si aliam rationem fheeret ctmmim/ ci , quid impedit, quo minus ex atomisprimigeniiseo»^ fecundoe , seu minima naturalia , quæ amicitix,
&inimicitiæstiinulissesequ£» rhantia.i'w medioatre, veluti commtsso
prælio, solaria corpusculasolaribu.', luriaria lunaribus , convenerunt , alixque
deincepsstellæ suntformatæ ? residuæ' • vero illorum fuperiorum corporum
particulæ, iis aliquam vim adeptis.fursumque delatis , manserunt in informi
terrarum globimassainclusæ ,hinc fu periorum cuminserioribus consenjio,
& occulta ilia arcana motuum , qui phihfopheshaBenusvexarunt. Verum quidem
est, hac etiam ratione, quæ accedit ad
ad Anaxagoræ Omomokoian, de qua Lucretius, 1. i.mundumabomnipotentiDeo
potuisse creari , quanam autem ratione (it factus, conjicerepo*
tius,quamnosse,concfssumest.At,stas D;mocriti scntentias volui deducere,
quiautait Aristotel. i. cæti.t. 60. Vene rations , quam temeritate,digna est promptitudoilla
, ft'quis propter philofophic si. tint etiam in iisparva-r sufficient!as amat,
de qttibus maxima* habemus dubit attorns. Demundi autem fabrica exactius dis*
putare, hujus loci non est. Propositio XXIII.
}Aocltn agendi atomorum eft triplex : Primus per intrustonem Jut in pores :
, Secundui per propagationem qualitatU injpatit liber 0: Tertiutper inhibtt ionem
qualitatis contrari.e. /-c Um , ut supra diximus , mixtiosit
*"* miscibiliumalteratorum unio, videndumest, quanam ratione miscibilia
, hoc est , atom i al terentur , quod si ne explicationerW neqmt.
natural duffusione spirituum seucorpusculoruperporossubeuntium ,quæ
pro
cleate probari debeat. Probatur itaque primo, authoritate
Hipp. 1- deaere, aquis, &locis, inlibrisEpidemiorum. Galenidisertisverbis,
l. i.de elements. c5.1. i.descm.c. 16. Avicennæ,l. 4. Fen. 6. t. 3. c.n. ad5'7-
Senecæ,!.6\ q. nat.c.i8.Plinii, l.i. cap. 93. ita Vidus Vidius,Ferr.clius.Cardas
nus,Septalius,Sanctoriii», Augenius, Levinus-Lemnius , Vallesius, Langtsid,
Fortunius-Licetus, Julius Cæsar Staliger, AmatusLusitanus, Mercatus, Oalij,
tum veteres, tum recentiores, Me dici potions.
Prdba.tuT fecundo , ratione : Omnia' corpora natural ia, præsertim viventia,
sunt in perpetuofluxu , alia vero exes duntur, & imm\nuxir\tvr,si{t nihilperit
innatura, quia non datur annihilation trgosuperest, ut hujusccmodicorpusi
culahuc illucquevagentur, & vicino* rum corporum poros subeant. PrimA
propositio certissima est experientia quotidiana,patetqueex Sanctorij aphorisinis
staticæ medicæ ; secunda autem propositio dependet ex primo princip.
disp. i.y'ft7»J«0'M'g»hinc&indeemluerc, darique hanc spirituum propagationem,
quamGntci vocantAponRoiAN. Probatur
Probatur tertie , i nductione muliiplici : primo , ex notione manisestaatmosphsræ.
seu vapidæ circa terramregionis, quæ refractionumcælestium causa
est. Secundo, ex aquæ vaporibus, & humiditateaeris , fluviis &paludibus incubantis.
Tertii, insinitis pene venenatorum halituum historiis, quas reserunt
D. Augistinus, 1. 3-deCivit. Dei, c. si.Diodorus Siculus,I. \i. Amatus
Lusitanus,cent- 3 .curat. 8 3 . Mercurialis de venenis.c.iS.Vidius^.i.si. 1. i.e.
11. Julius Capitolinus, in Veioait : in Babylonia apertam veteremarcam, eV
qua tam exitiosa pefHs exhalavit x ut ad Parthos usque grassaretur. Guainerius
de peste, c. i . Barclajus in Icone animorum, c.p. Philippus Ingrassia, Informal
tionedelpestifcro, &contagiofo morboii Palerma mil' anno 1 5-75-. d* tfy6.parte
psima , capvficondo. Paræus,l. 1 o. c. 1 3 . SabellicusEnneade, 5.I.9. & Enneade,
7.1 7. Cardanus, 1. i.devenenis, c. 9. Fallopius de bubone pestilenti, c.i.An?
dreas Gallus Tridentinus fascicu!o,'i. de peste. Et illispiritus cumrespiratione
subeunt , ve\ per poros cutis intrant, aut^rarteriarum meatus, &venarum
oscula penetrant. Imo ipso oculorum intuitu id effluvii accidit.undeOvidius.
Dunt
DtimfpetTant l<*fos, oculiUduntur &
Jvlultaq; corporibus trtnfitiene noccnt, Hancautem minimorum corpusculorum
diffusionem probatam i videbis a* pud Seiinertum , inHypon. 3.0 l.sed
cumhæcinmixtisanemine^He^/cww, negentur corporutti effluvia, & dare
cxplicenturabAquilonio, Optic, l.^.p. a. Sc'aligero,exercit.n.s. j. Faloppio.t.
deLueGallica, c. 89. in iplisetiam de mentis admisitdisertis verbis Galenus,
juxtaHip. doctrinam,EgO(?»/w(inquit) non difficile diet, , eum qui ad ignem , ut
ealefiat , accedit, introducere igntm in suum corpus &c.l. 1. deelem. c.6.
Dicoficundo, Actioatomorum perpendidebet penes locum, ubi agunt,
nam w/considerantur in mixto , xel in aeris libera sphæra,wJ quatenus alir
quod aggrediuntur. Hocque ultimo modo per intrusionem , penetrationem
in porbs,insinuationemquevariam,pc-] tius agunt, quam prcpagataqualitate.
Sic aquam calesieri crediderim , quod illam spiritusigneipervadant,probaturque,
quia, si patinam aqua pura plenam igni superposueris,videbis efundoplurimas
bulks exiguas emergere., quod tzflican mo» /w^nisidicamus, id con*
tingere
tingereoberumpentes igneos spiritus ,
qui suppetiis adventitiis.sociorumque auxiliaribuscopiisdeindeebullitionem
concitant. Neque solum id igni proprium est, verum etiam glaciei : siqui- '
dim, vinum in glacie refrigeratum, contrahit nescio quam duritiem,& gravitatem,
quam ab intrusts frigidissimis atomis oriri , dubiumnonest, nocivaque
magitest stomacho debili frigiditas hujusmodi , quam si ex fonte vel puteo
frigesieret. Actioatomorum inaere , sitetiam
^rpropagationem suæ qualitatis , cum enim aer sitindifferens, ad omnes omninoqualitates
sustinere , propagata verohujuscemodi
qualitas, si ad mixtum aliquod perveniat, illudquidemassicict, &al*
terabit, sedearatione , ut cognatu Jibi atemu sociitur , aliis vero noceat quidem,
sed iis non subjectetur. Inmixtis enim nonagunt proprie inst
, invicem »s«ni,itautatomus ignea, fii» gida siat , atomus vero aquea , sicca, vel
calidareddatur, sed vlrtitfe sibi insita mutuam retundunt activitatem , 'atoi
mus enim igvea præpedkt aquea , ejusque exporrectam sphæram restringet ,
& cohibebit, atomus vetottrrea vicini» tate
tata sua faciet , neatomus ignea tantum expromat virium. Quare prout vigent
atomi, nonnullæ aliarum debili tate activitatem suaro exerere deprehenduntur,
nullamque aliam in mixtis alterationem admisit Democrkus,<]uam
i/l<»»2,quam inhibitivam, retundentem voco, Joubertus autem ,inparad»xii, rcfringentem
maluitappellare : a nobis estFemelius,'qui in 1. $.iphy[io\.tUmenta
altsrari negat. Ex triplici .itaque medio , vel passo,
modus agendi atomorum est triplex, quod erat exponendum.
Propositio XXXIV. Modum, quo Atom mifientur,
expile are. T-RMnecessario ad mixtionem,quam
generatio substantially sequitur , concurrunt, materia scilicet tanquam
subjectum, inJlrumentapTO inducendis dispositonibus , & forma ultimum ope.
riscomplementum. Sicuti ad statuam exsculpendam requiritur marmor p re
materia , celte, malleus, scalpraque pro Inslruments , &idxaarrisicis/'w/ secundum quam instrumenta diriguntur, cuique, si man us non sefelltt.rex
spondet
spondetresultans in marmore essigies.
Pro mixtonenaturali, habemus matt-, rJam, atomos aqueas, terreas., igneasi
pro instruments erunt au.ditates prinne atomorum, & siderum I nfluxus, quem
vertiginis nomine distingnebat Demo» critus ; ( simphcifsima mixtione nunc
loquor, ad alias enim persectissimas longe major requirituraccidentiuno, & inltrumentorum
apparatus, ut patet in generatione viventium. ) & tandem est
ipsius/orw.*, nondum existentis, affla tus intentionalis,idæalis,directivusque
opens,
tiplex inter ipsas sieri debeat: iicut enim
in mixtionibus, coctionibus artifkialibuscontingit, omniasufdeque verti ,
diuque circumagi , antequaminunius consistentiæ rat'tonem venire possintipariterin
mixtione naturali, inter atomos id sieri necessc efl: : quiatantæ,tamque
rairabiles mixtionum varietates,fortuito ordine sieri won poffunt, multæ enim
erunt aliquando simul , quæ aliis debent attemperari : ad unionem deinde
' sigura non raro mutari debet, præterea, interclusus aerejiciendus , nonnunqua
cxigit idmixti ratio, utintercipiatur: quæ
sine motu locali sieri mn possunt. Influxusinsupercoelestis est veluti sti
mulus, calcar, 8c incentivum atomis movendis essicacissimum , eoqueinfluxu,
in rebus præsertiminanimatis,sigHlatur materia , nam pro exigentia mixti
dispenfat atomos, quaproptersiad ca* lidummixiuminfluentiadirigatur,/zer,
ut igneæ atomi numero terreas supe- ., rent,atqueid diversis , neque farcile txplorabilikns
proportionibus, unde varia tempjramenta resultabimt, Et sicuti in
vino videmus , vim concoctricem ita essicaciter omnia digerere, ut impuri*
tatesperspumam ejiciat, crassiores veropartes in fæces subsidant , eaque est
di)gregatio,ut quavis impuræ sint uvx, nihilominus ramen motu nativovinu
redditur purissimum , pariter .etiam influxus cælestissicattemperabitur, ut
in mixto , quod molietur , varias ato mos sigat, varias autem ejiciat. Contingitautemraro,
quod optimeanimadvertit Smnert »J, ut inelementapura
dissolutio siat, sed potius.in minima physica plerumque eam contingere ,
innumeris chymicorum cxperientiis comprobatur.
Inistisveronaturæpperibus , oportetsepcrrecordariverissimi illius pronuntiati,
nuntiari; opusnatura, opus intclltpensioe. , i-
Ex his causamafterre licet, cur nonnullaaliis suum temperamentum , a mixtione, quam plures atomi ignee. ingrediuntur,
resultet: Nihilominus tamen calidissima naturæ mixtæ ad tactufrigidasunt,
ut piper,sulphur, rosmarinus, quia (unt occultæ qualitates , qua: vim earum
modisicant, quæque , a forma penetralibusexortæ, dominanturin elementales
, & illis novaquadam singulisque formisaptarationeabutuntur. Quare
ejussum mentis,, primas qualitates ha» bere aliquid potentialitatis cum in m ix*
tis constitute vivacius nonraroagant, quam si puro essent elemento conjun*
ctæ , & ubique sere diverso modo , sic fr'igut cicutæ,afrigore papaveris difsers,
non solum in int en/ione, quam utrobique sere æqualem medicorum princi
pes sentiunt, verum poti us in modo agendi : Unde etiam sit , ut ignis alit
modo in pipere, alio in cinnamomo, alio veroinmelle agat, & idem in diversit
Vmricults aliter aliterque , iff alterabitur. Forma enim directrix est & applicativa
suarym qualitatum, & pro varia earum moderatione non semper '
unifmni
uniform! modo operatur, ob. diverfam
figuram. Nunc utreconditum hocmyfterium in lucemponam , rationemque
modisicationis qualitatum , occultum adeo arcanum, expliccm,
Obfervoprimo , non paTum intendi, velminuitzw qiialitatum a dcndtate, &
raritate subjecti : sic ignis aquæ vitæ impune tractatur , velocissime vero
comhurit serrum candens. Observo fecundo , eundem solis ra
dium, quamvis ubique sit idem, nihilominus tamen , vehementer aiicubi
ardere , alibi vero remissius , & pro va* m refleSione , refraBiont, oppojitione,
direBione, obliquitate, aJpeBuque minuitur vel augetur solis calor.
Idem dt intemis corporum mixtorum ijg7H'£»*dicerepossumus, quicum
TariisitidemwWifcrexcipiatur,cumque alibi ratior sittextura, densior alibi,
fit ut etiam divtrfimode applicatus dim verjtmode agat : præterea non dubtto,
vim etiam multaruin ignis atomorum paucisaqueis infringi posse, & eludi,
si videlicet itaearum vis activa excipiatur , ut a cohcavoin convexum desinat
, fiet enim , quod in tubis opticis contingit, utdispergantur, tum lucis,
tum caloris radii , atque itaw dispersa Mi*
Di A to m i s debiliffma'fitt. Deinde, si ars varia ignis
applicatione ,tam diversa miracula patrat , quidni directrice/or»i4 idem ana
logic sieri poterit ? Atque, quod de cahre inlinuavi, defr'gore &.C. dictum
esto. Igitur in gratiam forma nat'ira cældlilque ir.fluxus ita movet atomos ,
&mixtionemdispensat, ut modo sibi connaturali qualitatibus uti posik , &
pro modo effendi habeat opcrandi mos dum. Diximusitaque^Hct ratipne *tat
miinmixth.ni differtfemur , qua de re instituti nostrieratdlsserere.
Propositio XXXV. pluresfuntmixiiimmgradtts , una crdivauir
adperfeBiorem & mixtafmpli- -. cioraperfeBterumsuntmateritt, mxtisi
axe plurimi infant pori,q'*i ab afomoruwseriatim sofitarum connexior.e ertambabent.
TVJ On est omnino Rhttorts ea cogitatio, qua dicitur natura in violis,
rosarum , & tulipparumrudimentaponere , nam sensim persicit , & impersectioribus
ad persectiora utitur. Pri»wtfgradusmixtionis is est, quo
atomi elementares miscentur elementaribus, atque in hunc^riw»wgradum
fireD.
frequentur dissolvuntur persection
mixta, raroenimcontingit, utinelementum purum resolutio siat , atque
4iuj us mixtionis minima vocari possunt pruna, inordine mixtionis.
Secundus gradus mixtionis, sitacommixtione primorum minimorum , quæ
elaboratius aliquanto mixtinn faciunt, quia scilicet formæ persection subjici
debent, atque hulus mixtionis mini ma, fecundaria dici possent.
Ttrtius gradus mixtionis est , quo secunda minima invicem permiscentur,
faciuntque ad vegetantiumtexturam, autadid, quod in vegetantibus
persectius est, mixtionem, cujus deinde minima stint magis composita, & itrtu
ordinisdicuntur. %tartus gradus mixtionis oritur a
commixtione minimorumtertii ordinis, sitque mixtum cujus minima sunt
j»rf?-?/ordinis. Quimus pariter ex istis compactis
minimasiunt elaboration , quæ quint i ordinis nominentur, O- fie de altii mixtimitm
gradibus , & persectionibus. Unde patet , quod atomi elementales
sunt radices omamm , & minimorum maximum compositum illud est, quod
persection formæ sublicitur. N Sed
Sedntgratiiifla dicivideantur, prob. tota hæc doctrina experientia, nani,
plantæ succum quendam trahunt ex dementis inter se compactis: deinde in.
planta sunt partes magis minusve ela borate : pro belluis »on ita requiritur
exquisitapartium temperies, ut pro homine. cujus anima immortalis, & intel •
lectiva, eopersectius operatur , qup ' persectioribus organis ed prædita :ergo
ista mixtionum diversitas| oritur a variis mihimis, & revcra , si res ita se »on
habet , sur vix quidquam ad victum assumimus, quod vitæfueritexpers?
panis,vinum,cames,herbæ transeunt in noftri substantiam, quia ex his mini •
mis, magis elaboratis', humanafadlim, virtuteconco&rkecoalefcunt , nullum '
animalelemento nutriri potest, atque inter dispensitricis nature, muneraillud
obsirvatudignum est,quod nuUaplanta plantisvivat, quamvis agnus tartaiicus
portento simil is plantas sibi circumpo - sitas exsiccet, brutorum quædam aliis
vescuntur , fed bomini in omnia jus eft a. Deo faneitum, minus tamen herbæ nutriunt,
quam names', quod magis in iis sit elaborandum, ut ex suis minimis
aliasiant homini nutriendo appolita. ciS
Sicoptime servaturea subordinatio, quam in formis impersectioribu's ad
persectiores sieri contendit eximibs Femelius,lib. i.deabditisrerum causis,
capite 4. Singularum parlium format tjtiosdam xeluti grains efje , quibus ad
fupremam illam totius jormam prome' v:atur , nee alia de causa illas in sub]e-
Rumimpre(sai,mjtut ifla praparatione, ad bane introducendam , via proejlemeretur
dsmonstratin/orw«Fcmelius,eandem
inmateriis agftovit Democriti amicus, JcadmiratorDivinusSenex noster,cum
ait, mixta imperfeBiora, perftbTiomm effe materiam.
Consentiuntquephysicorum prineii yhduo, primum quod nullum animal
elementopuroviverepossit, imosi mel & man na excipias , quoe libro fiugulari
probavi effe meteera , nulla re omnino viram protrahimus , quxa viventibus
nan sit excepta: melle sanealiquamdiu vixitDemocritus, ut supra innui , 8c
Israelitarum exercitus manna . Hie excipio ventriculorum monstra, virtutisque
concoctricis portenta , hoc etiam saculo w/2*,namLazarus quispiam, vitri--
vorax, ab effectu dictus est, & alius Lugduni, summaaviditate patinas saxulis
|