KirkçEŞme tesisleri

KİRA MARTA KADINLAR MANASTIRI

Bugün Fatih Külliyesi'nin(->) yükseldiği tepenin güney yamacında, bugünkü Fenarî İsa Camii(->) yakınlarında geç Bizans dönemine ait kadınlar manastın.

Kira Marta Manastırı, İmparator VIII. Mihael Paleologos'un (hd 1261-1282) kız kardeşlerinden Maria tarafından kuruldu. Maria, kendini dine adadığında Marta a-dını almıştı.

Kira Marta Manastırı'nda, aralarında Aleksandreia (İskenderiye) Patriği îoannes Eleemon'un (sadaka veren îoannes, ö. 619) lahtinin ya da Maria, Teodosia gibi a-zizelere ait eşyaların da bulunduğu birçok önemli rölik saklanıyordu.

Manastır ile Paleologos ve Kantakuze-nos hanedanları arasında sıkı bir bağ var olmuştur. 1354'te, tahttan indirilen imparator VI. îoannes Kantakuzenos'un (hd 1347-1354) karısı Eirene ve 1358'de kızı Maria burada yerleşmek zorunda kaldılar. 1342'de aynı imparatorun annesi Teodora ve 1440'ta son Bizans imparatoru XI. Kons-tantinos Paleologos'un (hd 1449-1453) yengesi Zoe buraya gömüldü.

14. ve 15. yy'larda Konstantinopolis'i ziyaret eden bir grup Rus hacının anlattıklarına göre, manastır Fatih Camii'nin güney yamacında, Lips Manastırı'na (Fenarî İsa Camii) yakın bir yerde idi.

1900'lerde M. Gedeon, Bozdoğan (Va-lens) Kemeri'ne 100 m uzaklıkta olan Sek-banbaşı Mescidi'nin Kira Marta Manastırı olduğunu ileri sürmüştür.' Bu mescit büyük olasılıkla orta Bizans dönemine ait başka bir yapıdır. Orijinal adı bilinmeyen Sek-banbaşı Mescidi, kare-haç plana sahip, ap-

sis çıkıntısı dışarıda bulunan küçük bir kiliseydi. Yapıya ait tüm kalıntılar, 1940'lar-da Atatürk Bulvarı açılırken yok olmuştur. Çarşamba semtinde bulunan ve bugün Hi-ramî Ahmed Paşa Mescidi olarak bilinen İoannes Prodromos en to Trullo Kilisesi'ne çok benzeyen bu kilisenin, Kira Marta Manastırı olması olanaksız görülmektedir. Bibi. V. Laurent, "Kyra Martha", Echos d'Ori-ent, S. 38 (1939), s. 296-320; S. Eyice, "Sekban-başı ibrahim Ağa Mescidi ve istanbul'un Tarihi Topografyası Hakkında Bir Not", Fatih ve istanbul, 2 (1954), s. 159-167; Janin, Constantinople byzantine, 324-326; G. P. Majes-ka, Russian Travelers to Constantinople in the Fourteenth and Fifteenth Centuries, Washington, 1984, s. 306-309.

ALBRECHT BERGER