KirkçEŞme tesisleri

KİROS (Eparhos)

(?, Panapolis [Mısır'da] - 460'tan sonra, Konstantinopolis) Konstantinopolis belediye başkanı ve imparatorluğun doğu topraklarının valisi. Büyük 437 depreminden sonra Konstantinopolis'i yeniden kurdu (bak. depremler). Başarılı bir yönetici, yetenekli bir şair, iyi ve akıllı bir insan olarak ünü tüm Bizans tarihi boyunca sürmüştür.

Kiros'un yaşamının erken devreleri pek bilinmemekle birlikte, Grek asıllı bir ailenin oğlu olarak Bizans'ın Mısır topraklarında doğduğu sanılmaktadır, îyi bir eğitim görerek Grekçeyi ustalıkla kullanmayı öğrenen Kiros, II. Teodosios(->) döneminde (408-450) Konstantinopolis'e geldiğinde, edebi yetenekleri ile çoktan haklı bir üne

sahip olmuştu. Büyük olasılıkla kendisi gibi şair olan İmparatoriçe Atenais-Eudokia' nın(->) himayesine girdi ve onun sayesinde, 435'te Konstantinopolis'in "urban pre-fect"i (belediye başkam), 439'da ise Doğu topraklarının "praetorian prefect'i" (vali) oldu ve her iki görevi 4 yıl boyunca birlikte yürüttü.

Kiros'un asıl ünü, başkentin büyük bölümünün ve bu arada Vali Antemios' un(->) 413'te onarttığı surların da yıkılmasına neden olan 437 tarihli şiddetli depremden sonra Konstantinopolis'i yeniden kurmasından gelir. Kiros, mimariden ve güzel sanatlardan anlayan biri olarak, yıkılan sarayları, kiliseleri ve evleri yeniden inşa ettirdi, büyük caddeleri ve çeşitli dükkânları fenerlerle aydınlatarak şehri güzelleş-tirdi. 439'da Haliç ve Marmara kıyılarında yeni deniz surları yaptırdı. Bütün bu faaliyetin 2 yıl gibi kısa sürede bitirilmesi, başkent halkı arasında kendisine karşı büyük bir sevgi ve saygı yarattı.

İmparatorluğun doğu topraklarının valisi sıfatıyla Efthalites'lerle (Hun kavimlerinin Grek dilindeki genel adı) ve Ermenilerle barış antlaşmaları imzaladı. 439'da yayımladığı bir fermanla, mahkeme kararlarının Grekçe yazılmasını emretmesi, yeni kurulan Konstantinopolis Üniversitesi'n-de Grekçe öğretmenlerine, Latince öğretmenlerinden daha fazla kadro ayırması gibi girişimleri nedeniyle Bizans İmparator-luğu'nun giderek Grekleşmesinde önemli rol oynadı.

Kiros, 440'larda, antik Yunan kültürüne ve Helenizme düşkünlüğü yüzünden II. Teodosios tarafından putperestlikle suçlandı ve Kotyaion'a (bugün Kütahya) piskopos olarak sürüldü. Bu sürgünde, imparatorun Ortodoks fanatiği ablası Pulheria' nm da rolü olması muhtemeldir. Araştırmacılara göre, putperestlikle suçlanan Kiros'un, daha önce dört piskoposun katledildiği Kotyaion'a, din görevlisi olarak gönderilmesinin özel bir anlamı vardır. Fakat Kiros'un Kotyaion'a vardığında yaptığı çok kısa ama etkili bir Noel konuşmasıyla bu planı boşa çıkardığı ve halkın gözünde saygınlığını artırarak dinsel önderliğini yıllarca sürdürdüğü bilinmektedir.

Kiros'un dinsel eğilimleri her zaman tartışma konusu olmuştur. Antik Yunan kültürünü yücelten pragmatik bir Hıristiyan o-larak putperestlikle suçlanmasının en ö-nemli nedenini kimi kaynaklar İmparator II. Teodosios'un kıskançlığına bağlar. Gerçekten de, dönemin en ünlü Hıristiyan azizlerinden Daniel Stylites(-0 için methiyeler yazan, hastalanan iki kızının iyileştirilmeleri dileğiyle Daniel'e teslim edilmelerine izin veren Kiros'un, teolojik sorunlar yerine, dinin pratik uygulamaları üzerine yoğunlaşmış bir Hıristiyan Helenisti olması daha akla yakındır.

II. Teodosios'un ölümünden (450) hemen sonra başkente dönerek hukukçuluğa başlayan Kiros burada hümanist biri o-larak yoksullara yardım etmeye ve çeşitli hayır işleri yapmaya devam etti. Bu dönemde, Konstantinopolis'te, daha sonradan Kiros'un adından dolayı Kirou denilen

mahallede, Teotokos (Meryem Ana) adına bir de kilise yaptırdığı söylenir. Ölüm tarihi kesin olarak bilinmemekte, fakat Kiros'un dinsel önderi Ayios Daniel'in Konstantinopolis'e 460'ta gelmesinden hareketle, I. Leon döneminde (457-474) herhangi bir tarihte öldüğü kabul edilmektedir.

Bibi. D. J. Constantelos, "Kyros Panopolites, Rebuilder of Constantinople", Greek, Roman and Byzantine Studies, S. 12 (1971), s. 451-464; T. E. Gregory, "The Remarkable Christmas Homily of Kyros Panopolites", ae, S. 16 (1975), s. 317-324; N. H. Baynes, "The Vita S. Dani-elis Stylitae", English Historical Revieıv, S. 40 (1925), s. 37; J. B. Bury, History of theLaterRoman Empirefrom the Death of Theodosius I to the Death ofjustinian I (395-565), I, Londra, 1923, s. 227-228.

AYŞE HÜR