KirkçEŞme tesisleri

Mesih Mehmed Paşa Camii

Erkin Emiroglu, 1988

ayrımını göstermektedir. Üst kat pencereleri üç adet sivri kemer içine alınmıştır. Kemerlerin içinde de iki bölüme ayrılan pencereler üstte revzenli, altta lentolu ve demir parmaklıklıdır. Zeminde yan cepheler boyunca açılan üç büyük sivri kemerin ikisi pencere, biri galerilere açılan kapıdır. Pencerelerin kemer aynaları, ajur tekniğinde, çokgenlerin birbirleri içine geçmesinden oluşan geometrik süslemelerle hareketlendirilmiştir. Alt bölümleri düz mermer söveli ve demir parmaklıklıdır. Mermer kapının etrafı baklava biçiminde ajurlu mermerle kuşatılmıştır.

Yapı kuzeyde küçük kubbelerle örtülen on iki birimden oluşan bir revakla kuşatılmıştır. Kuzey duvarı boyunca abdest muslukları sıralanmakta, kayyım ve müezzine ait birer oda avluyu sınırlamaktadır.

Yapının planı gibi süsleme düzeni de Mehmed Ağa Camii'ne benzemektedir. Minber ve mihrap mermerdendir. Mihrabın içi mukarnaslarla dolgulanmış, minber ajur tekniğinde yapılan geometrik geçmelerle dantel gibi işlenmiştir. Camide, çinilerin sade ve ölçülü kullanımı dikkat çeker. Mihrabın etrafı yeşil zemin üzerine kare levhalardan oluşan çinilerle kuşatılmıştır. Levhaların içinde, rozet biçimli kırmızı ve mavi renkli çiçeklerin ve yaprakların, merkezdeki iri bir rozetten çıkarak sıralanmasıyla meydana gelen bir kompozisyon yer almaktadır. Dış bordür-de yarım palmetlerle birleşen cin bulutları, mihrabın iki yanındaki pencerelerin etrafını çevreleyen çinilerle uyumlu bir geçiş sağlar. Doğu ve batı duvarlarındaki ikişer pencere alınlığı lacivert zemin üzerine sülüs yazılıdır.

Minare vezir camilerine uygun olarak kuzeybatıda tektir. Plandaki yeri kıble eksenine göre simetriğinde bir merdiven ku-lesiyle dengelenmiştir. Kesme taş mina-

renin kare kesitli kaideye ve prizmatik üç-genli papuçluğa oturan çokgen gövdesi sonradan yenilenmiş bir külah ile örtülüdür. Mukarnaslı şerefesi özgündür.

Revaklı avlunun ortasında, genellikle şadırvanın olduğu yerde inşa edilen Mesih Mehmed Paşa'nın türbesi, konumu ve planıyla ilgi çekicidir. Sekizgen planlı, açık türbe mermerdendir. Demir parmaklıklı sekiz adet pencereden oluşmaktadır. Sade görünümlü ve küçük ölçekli yapıyı üstte bir palmet frizi dolaşmaktadır. Mesih Ahmed Paşa'nın ölüm tarihi düşünüldüğünde, tasarımın Davud Ağa'ya ait olması olasıdır. Ancak A. Kuran, cami ve avlunun bir bütün olarak tasarlandığını, bu yüzden türbenin de 1585-1586'ya tarihlen-diğini zikretmektedir.

Caminin güneybatı köşesindeki kavşakta bulunan çeşmenin iki cephesi vardır. Mevkufatçı Sokağı üzerindeki tek çeşme günümüze kadar özgün tasarımını korumuş olup klasik üslubu yansıtmaktadır. Kesme küfeki taşıyla inşa edilmiş olan çeşme sivri kemerli bir nişle donatılmıştır. Ki-tabesiz ve bezemesizdir. Eski Ali Paşa Cad-desi'ndeki ikiz çeşme ise, kitabelerde belirtildiği üzere Mesih Mehmed Paşa tarafından 994/1585'te yaptırılmış 1233/1817-18' de de III. Mustafa'nın kızı Beyhan Sultan^) tarafından yenilenmiştir. Beyaz mermerle kaplı olan cephesinin eksenine ve yanlarına toplam üç adet pilastr konmuş, bunların arasına çeşmeler ile onarım kitabeleri, üstlerine de, asıl inşa kitabesini sınırlayan iki silme yerleştirilmiştir. Pilastr-ların başlıkları volütlerle ve girlandlarla bezelidir. Kıvrımlı yaprak kabartmaları ile taçlandırılan aynataşları, bileşik kemerli nişlerle çerçevelenmiş, onarım kitabesi, uçları bileşik kemerlerle son bulan ve birer yaprak kabartması ile bezeli olan büyük kartuşlar içine alınmıştır. Her ikisi de manzum olan kitabelerden asıl kitabe sülüsle, onarım kitabesi ise talikle yazılmıştır. Günümüzde bakımsız durumda olan çeşmeler kısmen toprağa gömülmüş, ikiz çeşmenin en sağdaki pilastrı sökülmüştür.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, I, 192; Öz, istanbul Camileri, I, 104; Tanışık, istanbul Çeşmeleri, I, 34; Goodwin, Ottoman Architecture, 270-271; Uluçay, Padişahların Kadınları, 104; O. Aslanapa, Osmanlı Devri Türk Mimarisi, İst., 1986, s. 306-307; Kuran, Mimar Sinan, 222-228, 237; Fatih Anıtları, 96; Fatih Camileri, 163-164; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, İst., 1993, s. 595-596.

TARKAN OKÇUOĞLU