Mała encyklopedia kultury antycznej

sortes łac. 1. losy, drewniana lub z innych

695

Sosos

materiałów i klocków sztabki, tabliczki z wy­rytymi literalni lub wyrazami; służyły do prze­powiadania przyszłości (zob. dr/mątw). Wróże­nie za pomocą s. stosowały wyrocznie m.in. w Praeneste, w Caere, w Paleni i prawdopodob­nie w świątyni Fortuny w Antium. Po zmiesza­niu losów wyciągano jeden i na podstawie na­pisu udzielano zainteresowanemu odpowiedzi. W czasach Cyoerona ten rodzaj wróżenia znany był tylko w Praeneste. 2. S. YergUianae zob. Wergiliusz.

Sosias attycki garncarz działający ok. r. 500 p.n.e., znany z sygnatur na dwóch wazach stylu czerwonofigurowego.

Sosibios 1. S. z Lakonii, historyk grecki z III w. p.n.e., członek Muzeum w Aleksandrii, autor pism dotyczących Sparty; Perl ton en Lakedaj-moni thysi6n (O ofiarach w Lacedemonie), Perl Alkmdnos (O Alkmanie). Z prac tych korzystał Pauzaniasz (w trzeciej księdze Periegezy) oraz Plutarch (w Żywocie Likurga) i stąd głównie znamy ich treść. S. jest też autorem traktatu Chrónón anagrafe (System chronologii) i nie­znanej nam z treści pracy Homojótetes (Podo­bieństwa). 2. grecki rzeźbiarz z Aten działający w I w. p.n.e. Wykonawca wielkiej wazy marmu­rowej w stylu neoattyckim, przechowywanej obecnie w muzeum w Luwrze.

Sosifanes 1. mit. syn Menelaosa i Heleny. 1. S. z Syrakuz, poeta grecki, tragediopisarz, ur. w Atenach w r. 306/5 p.n.e. Miał wystawić 73 tragedie i odnieść siedem zwycięstw. Zacho­wały się jedynie fragmenty i tytuł jednej tra­gedii: Meleagros. 3. poseł Antiocha Epifanesa, który go wysłał do Rzymu, rozpocząwszy wojnę z Egiptem.

Sosigenes 1. archont w Atenach w r. 342 p.n.e. 2. wymieniony przez Dionizjusza z Halikarnasu mówca ateński, naśladowca Isokratesa. 3. S. z Egiptu, uczony aleksandryjski z I w. p.n.e., astronom i matematyk; przy pomocy S. przeprowadził Juliusz Cezar reformę kalenda­rzową w r. 45 p.n.e. 4. perypatetyk, nauczyciel Aleksandra z Afrodyzji (zob. Aleksander 16), komentator dzieł Arystotelesa.

Sosikrates 1. komediopisarz grecki, przedsta­wiciel komedii nowej. Utworów jego nie znamy. 2. S. z Rodos z II w. p.n.e., autor (nie zacho­wanych) prac biograficznych o filozofach; ko­rzystał z dzieł Sotiona (zob. Sotion). 3. S. z Fa-nagorii (nad Morzem Czarnym), poeta grecki epoki hellenistycznej, który nawiązując do tra­dycji Hezjoda napisał poetycki katalog zako­chanych mężczyzn, zatytułowany Eójoj (zob. Hezjod). Zachowany fragment liczy 10 wierszy. 4. mówca grecki; epoka nieznana, zachowane drobne fragmenty.

SosDos z Lacedemonu, nauczyciel greki i se­kretarz Hannibala, autor (nie zachowanej) hi­storii wojen punickich, w których zajmuje sta­nowisko antyrzymskie.

Sosuneaes grecki rzeźbiarz działający .w okre­sie hellenistycznym, znany z inskrypcji na bazie (nie zachowanego) posągu wotywnego syna Da-mokratesa w Larissie.

Sosipatros (Sosipater) 1. poeta grecki, przed­stawiciel komedii średniej i nowej; zachowane fragmenty 2. 5. z Soloj, rzeźbiarz grecki dzia­łający w okresie hellenistycznym, znany z in­skrypcji na bazie (nie zachowanego) posągu, znalezionej na akropoli w Lindos.

Sositheos 1. S. z Aten, grecki rzeźbiarz znany z sygnatury na bazie (nie zachowanego) posągu z Eleusis, przedstawiającego Demetriosa z Faleronu. 2. grecki poeta tragiczny z IV/III w. p.n.e. (ok. 315 - ok. 260), pochodzący prawdopo­dobnie z Aleksandrii w Troadzie; przebywał w Atenach, następnie w Aleksandrii w Egipcie. Z tragedii jego zachowały się dość pokaźne fragmenty, ponadto posiadamy rekonstrukcję jego dramatu satyrowego.

Sosius 1. Caius S., kwestor w r. 66 p.n.e., w r. 49 pretor, w r. 39 mianowany przez Anto­niusza namiestnikiem Cylicji i Syrii, w r. 32 konsul. W bitwie pod Akcjum (r. 31) dowodził lewym skrzydłem floty Antoniusza. 2. Sosii fratres, bracia Sosjusze, imię dwu braci prowa­dzących w Rzymie za czasów Horacego sprzedaż książek. Prawdopodobnie byli wyzwoleńcami Gajusza Sosjusza. 3. Sosia Galba, przyjaciółka Agryppiny, żona Siliusa. Po jego śmierci została zesłana na wygnanie za udział w przekupstwacn uprawianych przez męża. 4. Caius S. Senecio, zięć Sekstusa Juliusza Frontinusa, przyjaciel Pliniusza Młodszego, konsul w r. 107. Popierał Plutarcha, który mu w dowód wdzięczności dedykował kilka napisanych przez siebie bio-•grafii wielkich mężów. Cieszył się wielkimi względami cesarza Trajaaa.

Sosos 1. grecki twórca mozaik działający w okresie hellenistycznym, wymieniany przez Pliniusza (36, 184). 2. S. z Askalonu, filozof stoik, uczeń Panajtiosa, nauczyciel Cycerona;

akademik Antioch z Askalonu zatytułował swój

Sossis

696

Sotakos

traktat imieniem S. 3. prawdopodobnie rytow­nik w kamieniu działający we wczesnym okresie cesarstwa, znany z niepełnej sygnatury na eem-mie z Muzeum Brytyjskiego, uznanej za kopię nie zachowanego pierwowzoru.

Sossis 1. grecki rytownik w kamieniu działa­jący w III w. p.n.e., znany z sygnatury na wiel­kim chalcedonie z Aleksandrii, przedstawiają' cym Heraklesa zabijającego Centaura. 2. praw­dopodobnie z Beocji, grecki rzeźbiarz działający ok. r. 200 p.n.e., znany z sygnatur na dwu ba­zach z kręgu Amfiaraosa w Oropos oraz z bazy znalezionej u stóp Helikonu.

Sostratos 1. S. z Chios, grecki rzeźbiarz dzia­łający w połowie lub drugiej połowie V w. p.n.e. Wykonał razem z Hypatodorosem (nie zacho­wany) wielki posąg Ateny w Aliferze, v. Arkadii.

2. S. z Aten, grecki rzeźbiarz, syn malarza i rzeź­biarza Eufranora, współczesny Lizypowi, znany z sygnatury na bazie (nie zachowanego) posągu znalezionej w teatrze Dionizosa w Atenach.

3. pirat, który zawładnął należącą do Ateńczyków wyspą Halonesos, skąd został wyparty przez Filipa Macedońskiego. 4. syn Deksifanesa z Knidos, wielki grecki architekt działający w II w. p.n.e., budowniczy słynnej latami mor­skiej na wyspie Faros. 5. S. z Nysy, uczony, nauczyciel Strabona, brat gramatyka Arysto-demosa, żył w I w. p.n.e.

Sotadas z Tespiaj, grecki rzeźbiarz działający w pierwszej połowie V w. p.n.e., znany z syg­natury na bazie posągu znalezionej w Delfach.

sotadej (gr. SStddejon, łac. versus Soladeus) wiersz o zasadniczym schemacie: —-l^--'^'! -'--'A-A-^||-'--L'^-/'^'|-Lia;, czyli tetrametr joński a maiore brachykatalektyczny (tj. ze stłumio­nymi dwoma elementami słabymi ostatniego metrum); por. Sotades frg. 7 (Diehl); Heren pole fasin Dia ton terpikeraunon. Diereza po drugim metrum nie zawsze jest przestrzegana. S., mający swą nazwę od poety Sotadesa (ni w. p.n.e.), był często używany w epoce hellenisty­cznej. Sotades budował swe wiersze zwykle bar­dzo swobodnie, stosując rozwiązania długich, kontrakcję krótkich, anaklazę (w wyniku której ionicus a maiore —l-'^^' przechodził w me­trum trocheiczne _^'—'^'), wreszcie używając form epitrytu (—^——, L L\^—, -i.-L—\^';

por. Sotades frg. 12, 9: ischyrds hypdrchei, nósu pejran eulabejtaj l- -^^-a_^ _ _\^i— \\ .i\^_^| |_ -'- (w drugim metrum epitryt, w trzecim me­trum trocheiczne); Sotades frg. [17], 10: hygidj-

nein cuchu tois theois, efhóson echeis zeń:

^"^-—1———[|^-^"^"^"^']-L— (w pierwszym metrum ionicus a minore powstały przez rozwią­zanie pierwszej długiej i kontrakcję krótkich, w drugim molossus w wyniku kontrakcji krót­kich, w trzecim rozwiązanie drugiej długiej). W s. Lukiana użytych w Tragodopodagrze epi-tryty nie występują. Do poezji rzymskiej zostają przejęte s. już w epoce archaicznej i budowane są z początku z taką swobodą, jaka występuje u So­tadesa. W tej formie używa ich Plautus (np. Amphitruo 168 - 172), Enniusz w poemacie Sota, Akcjusz w Didascalica, a potem Warro w Saty­rach. Por. np. Ennius, Varia 25, Vah5en: ibant malaci viere Veneriam corollam —l\^j\jl'<^'|I^'s^^'-L'^'|-'-ó. Sotadeje epoki Cesarstwa, używane przez Marcjalisa i Petroniusza, mają budowę znacznie bardziej regularną. Szczególnie ulubiona jest forma zawierająca w dwóch pierw­szych metrach joniki a maiore, a na trzecim miejscu metrum trocheiczne, np. Marcjalis, 3, 29: has cum gemina compede dedicat catenas 1. _v-^'| „'^-/| l L'^>L\^\ L L.

Sotades 1. S. z Aten, komediopisarz, przed­stawiciel komedii średniej. Z utworów jego za­chowały się fragmenty, ponadto znamy dwa tytuły jego komedii. 2. S. z Maronei na Cher-sonezie Trackim, poeta grecki z III w. p.n.e., przedstawiciel (a może nawet wynalazca) poezji sprośnej (czyli tzw. kinajdologicznej). S. prze­bywał na dworze Seleukosa w Antiochii i Ptolemeusza w Aleksandrii. W cynicznych dowci­pach poeta nie oszczędzał władców; wg Księgi Suda pisał śmiałe dowcipy o znanej faworycie Ptolemeusza II Filadelfa (283 - 246), Belestiche, o małżeństwie Ptolemeusza z siostrą Arsinoe, o Seleukosie; obrażony Ptolemeusz uwięził po­etę, któremu jednakże miało się uciec z wię­zienia; ujął go ponownie admirał egipski, który zamknął go w ołowianej skrzyni i zatopił w mo­rzu. Z utworów S. zachowało się 6 fragmentów. Ponieważ w wierszach S. znalazły się również sentencje moralne, jakiś nieznany autor zaczął pisać w wierszach sotadejskich (tj. właściwych dla poezji S., tzw. sotaded) nauki moralne;

Stobajos przekazał nam kilkadziesiąt takich wierszy, pochodzących z II w. p.n.e. Wiersze S. komentował jego syn, Apollonios, oraz krytyk Karystios z Pergamonu.

Sotakos grecki mineralog z III w. p.n.e., autor (nie zachowanego) dzieła Peri Uthon, traktującego o drogich kamieniach; na treść

Sotas

697

Sparta

dzieła składał się opis kamieni, ich pochodzenia, omówienie ich siły leczniczej i magicznej; S. miał przeprowadzać badania mineralogiczne podczas swych podróży po krajach Wschodu i Zachodu.

Sotas grecki rzeźbiarz działający w końcu I w. n.e., znany z sygnatury na bazie (nie za­chowanego) posągu z Eleuzis.

Soterichos poeta grecki z końca II w. n.e., autor (nie zachowanego) epyllionu o miłości Abradatesa i Pantei (Ta kala Pdnthejan ten Babylónian Historia Pantei z Babilonu); temat zaczerpnął S. z Kyru pajdeja (Wychowanie Cyrusa) Ksenofonta. Napisał ponadto poemat (również nie zachowany) o zburzeniu Teb przez Aleksandra W., Python e Aleksandriakós (Python, czyli Opowieść o Aleksandrze).

Sotion l, filozof z Aleksandrii, z I w. n.e., nauczyciel Seneki. 2. S. z Aleksandrii, filozof grecki (perypatetyk) z II w. n.e., autor pierwszej historii filozofii, w której uwzględniono posz­czególne szkoły filozoficzne wraz z mistrzami tych szkół i ich następcami (gr. dtddochcy, stąd tytuł dzieła Diadoche filosófon „Następstwo filozofów"). Dzieło S. skrócone zostało przez Dionizosa zw. Lembos („Pochlebca"), poza tym znamy je z cytatów.

Sp. zob. Spuriits.

Spalatam (dziś Split) olbrzymi pałac Dio­klecjana wybudowany w r. 303 n.e., położony w Dalmacji na wybrzeżu Adriatyku, na południe od Salony. Tu Dioklecjan, po wycofaniu się z życia politycznego spędził ostatnie lata. Pałac był zbudowany na planie obozu rzymskiego i silnie obwarowany. Prowadziły doń cztery bramy znajdujące się u wylotów dwóch krzy­żujących się ulic, obudowanych arkadami. W obrębia pałacu znajdowały się m. in. świą­tynia Jowisza i Eskulapa, termy, mauzoleum Dioklecjana. Budowle łączyły w sobie style dwu epok, rzymskiej i bizantyjskiej, co znalazło od­bicie w architekturze i dekoracji wnętrz (mo­zaiki). W obrębie terenu zajmowanego przez pałac mieści się dziś część miasta Split (Spalato) w Jugosławii.'

Sparta (gr. Spdrte, Lakeddjmon, łac. Laceda-emort) stolica Lakoniki, główne miasto Pelopo­nezu, położone na prawym brzegu Eurotasu, ok. 20 mil rzymskich od morza, na równinie otoczonej wzgórzami. Ze względu na obronność samego położenia S. aż do czasów rzymskich nie posiadała murów obronnych. W przeciwień­stwie do większości miast greckich S. nie miała

właściwego Akropolis (zob.), nazwa ta nadana została jednemu z okolicznych wzgórz, na którym znajdowała się świątynia Ateny Chalkiojkos („Ateny ze spiżowego domu"). S. posiadała teatr, agorę i drómos (plac wyścigowy). Wg mitologii założycielem S. był Lakedajmon, syn Zeusa i Tajgete, który nadał miastu nazwę od imienia swej żony. S., córki Eurotasa. Nazwa S. uży­wana jest też dla określenia całego państwa. W ciągu VIII i Vn w. p.n.e. S; podbiwszy szereg krajów i miast na Peloponezie, utworzyła pierwszy w dziejach Grecji związek państw grec­kich (symmachid), tzw. Związek Peloponeski, wciągając do niego wszystkie niemal państewka peloponeskie. Znaczenie S. jako hegemona Związ­ku było bardzo duże. Związek ten stanowił po­tęgę militarną, członkowie Związku mieli obo­wiązek dostarczania kontyngentu wojska w ilości 2/3 całej swej armii. Państwo spartańskie miało charakter wybitnie arystokratyczny. Ludność S. stanowili spartiaci — zdobywcy, warstwa rzą­dząca; periojkowie—mieszkańcy Lakoniki, wolni, lecz bez praw politycznych; i heloci — pokonani mieszkańcy Lakoniki, niewolnicy pań­stwowi. Organami władzy w Sparcie byli dwaj królowie, rada starszych—geruzja (gerusfd), zgromadzenie ludowe (apella) i kolegium urzęd­nicze składające się z pięciu członków (eforowie, eforoj) wybieranych corocznie na zgromadzeniu ludowym. Władza królów już w VI w. p.n.e. była ograniczona; sprawowali jedynie dowódz­two w czasie wojny. Rada starszych, złożona z 28 (co najmniej sześćdziesięcioletnich) obywa­teli wybieranych dożywotnio przez zgromadzenie ludowe oraz z dwóch królów, była prawdopodo­bnie pierwotnie organem doradczym królów, później miała władzę sądowniczą w sprawach karnych, przygotowywała wnioski dla zgroma­dzenia ludowego. Zgromadzenie ludowe za po­mocą głosowania przyjmowało lub odrzucało wnioski Rady. Głównym organem' władzy stali się eforowie. Twórcą tego ustroju spartańskiego był Likurg, działający w IX w. p.n.e. W V w. wzrastająca po wojnach perskich potęga Aten doprowadziła do rywalizacji o hegemonię po­między S. i Atenami. Rywalizacja ta stała się przyczyną tzw. wojny peloponeskiej (431 - 404), zakończonej klęską Aten, lecz jednocześnie i osłabieniem S. Zdobytą hegemonię wydarły Sparcie w IV w. Teby. W III w. p.n.e. król Agis, a po nim Kleomenes usiłowali przeprowadzić reformy w celu wzmocnienia władzy królów

Spartakos

698

Spina

i usunięcia eforów. Kleomenes zamierzał prze­prowadzić nowy podział ziemi, jednakże reformy jego upadły, gdy w walce z królem macedońskim Antygonosem poniósł klęskę pod Sellazją w r. 222. Po śmierci Kleomenesa (w Egipcie) Antygonos pozostawił S. niezależność, jednakże pod rzą­dami nieudolnych władców utraciła ona znacze­nie. Od r. 211 pozostawała pod rządami tyranów (Machanidas 211 - 208, Nabis 207 - 192). W r. 192 Filopojmen przyłączył S. do Związku Achajskiego. W r. 189 próba odzyskania niezależności za­kończona została klęską. W r. 146 S.'wraz z re­sztą Grecji dostała się pod panowanie rzymskie, zachowała jednak względną niezależność; ustawy Likurga przetrwały aż do V w. n.e.

Spartakos (lub Spartokos) imię królów Bos­foru: 1. założyciel drugiej dynastii królów bos-forańskich (438-431). 2. następca Seleukosa, ojciec Satyrosa (427-407). 3. syn i następca Leukona (353 - 348). 4. syn i następca Eumelosa (304 - 284).

Spartakus (Spartacus) genialny przywódca po­wstania niewolników w latach 74-71 p.n.e. Trak z pochodzenia, służył jako najemnik w woj­sku rzymskim, skąd uciekł. Schwytanego uczy­niono niewolnikiem i przeznaczono na gladia­tora. Podobno odznaczał się niezwykłą siłą fi­zyczną oraz wielkimi zdolnościami. Dzięki tym zaletom uzyskał wolność i został nauczycielem fechtunku w szkole gladiatorów w Kapui. W r. 74 stanął na czele spisku gladiatorów i zo­stał głównym przywódcą powstania niewolni­ków. Dzięki wielkim umiejętnościom organiza­torskim i zdolnościom strategicznym stworzył dobrze zorganizowaną i karną armię powstań­ców, na której czele zadał kilka klęsk wojskom rzymskim. Zginął w bitwie w Apulii w r. 71, pokonany przez Marka Krassusa.

Spartanie mieszkańcy starożytnej Sparty, zob. Sparta.

Spartiaci (gr. Spartidtej) zob. Sportu.

Spartokos zob. Spartakos.

spatha (łac., od gr. spdthe) zob. spatulum.

spatulum (łac., także spatha, spathula, gr. spd­the, spathomile) tzw. sonda, płaska, dosyć sze­roka łopatka o kształcie zbliżonym do wydłu­żonego prostokąta, o lekko wciętych bokach, opatrzona długim, prostym i cienkim uchwytem zakończonym zgrubieniem, które stanowiło wła­ściwą sondę. Zastosowanie s. nie jest dokładnie stwierdzone; prawdopodobnie stanowiło narzę­dzie medyczne (chirurgiczne) czy też farmaceu­tyczne i toaletowe, służące do mieszania i roz­cierania lekarstw, nakładania kosmetyków na twarz itp.

specularia łac. szyby okienne w domach i cie­plarniach, wykonane z lapis specularis (dosł. przezroczysty kamień, gr. to diafanes), tj. z miki, którą wydobywano na terenach Hiszpanii, Kap-padocji, Sycylii, Cypru, a także Afryki.

speculum (łac., gr. emptron, kdfoptron) lustro toaletowe znane już w Egipcie, następnie w Gre­cji, Etrurii i Rzymie, małe zwierciadło okrągłe (Egipt, Grecja) albo prostokątne (Etruria, Rzym), z uchwytem lub bez, nieraz z pokrywką. S. wy­konywano z rozmaitych metali silnie polerowa­nych (cyna, brąz, srebro, złoto), a nawet ze szkła (I w. n.e.) i ozdabiano rytym albo odle­wanym reliefem o treści najczęściej mitologicz­nej.

Sperchejos (gr. Sperchejós, łac. Spercheus) rze­ka w południowej Tesalii, wypływająca z góry Tymfrestos i uchodząca do Zatoki Malijskiej.

Speusippos (395 - 334 p.n.e.), siostrzeniec Pla­tona i jego następca w Akademii w latach 347 --339; z powodu słabego zdrowia odstąpił tę godność Ksenokratesowi w r. 339. Napisał wiele:

wspomnienia {hypomntmata), dialogi, np. o bo­gactwie, o sprawiedliwości, o duszy, o przyjaźni i in. Żaden z jego utworów nie zachował się.

Sphacteria zob. Sfakferia.

Sphaerus zob. Sfajros.

Sphinx zob. Sfinks.

spina łac. długi i szeroki mur biegnący po osi podłużnej areny cyrku rzymskiego, wokół niego obiegały rydwany zawodników. Wygląd s. w Cir-cus Maximus w Rzymie znany jest z przedsta­wień na mozaice z Barcelony oraz na płasko­rzeźbie z kolekcji Mattei. Na podmurowaniu ,?. stały posągi, ołtarze bóstw, matę budowle o cha­rakterze kultowym i dekoracyjnym, obeliski, fontanny i in. Z dwu stron znajdowały się małe budowle kolumnowe, na ich architrawach sta­ło — na jednym 7 ruchomych przedmiotów w kształcie jaj, na drugim 7 ruchomych delfi­nów. W momencie kiedy wozy mijały kamienie graniczne (metae) stojące z obu węższych bo­ków s., zdejmowano za każdym okrążeniem po jednym znaku: z jednej strony s. jajo, z drugiej delfina. Miało to charakter kontrolny (dla wy­gody widzów), znaki zaś stanowiły symbole Dioskurów i Neptuna, opiekuna koni. Ślady s. zachowały się w cyrku w Kartaginie.

Spina miasto italskie nad najbardziej na po-

Spintharos

699

Stadios

łudnie wysuniętym ramieniem delty Padu. Z po­czątku znajdowało się nad samym morzem, następnie jednak, wskutek dużych ilości nanie­sionego piasku, oddaliło się od brzegu. Było głównym portem handlowym dla północnego Adriatyku. Mieszkańcy jego posiadali skarbiec w Delfach. W epoce rzymskiej miasteczko bez znaczenia.

Spintharos z Koryntu, architekt grecki, twórca ostatniej (z lat 360 - 330 p.n.e.) świątyni Apol-lina w Delfach.

Spithamenes z Sogdiany, IV w. p.n.e., dowód­ca wojsk perskich, występował przeciwko Alek­sandrowi W.

Spoletium (Spoletum) dziś Spoleto; miasto italskie w Umbrii, przy via Flaminia. Od r. 242 p.n.e. kolonia rzymska. W r. 217 bezskutecznie atakowane przez Hannibala. Ucierpiało pod­czas wojen domowych i najazdu Gotów. Z cza­sów starożytnych zachowało się kilka budowli.

Spoletum zob. Spoletium.

spondej (gr. spondejos, łac. spondeus) stopa wierszowa składająca się z dwóch zgłosek dłu­gich: ——. S. występuje zastępczo (w wyniku ściągnięcia krótkich) zamiast daktyla (L^^i =

-l—) lub zamiast anapestu (\J\^il. == —-L). S. mogą wystąpić również w jambach (^\^'^-) i trochejach (1-^), lecz tylko w stopach do­puszczających długą tezę; s. zastępujący jamb:

—-'-; zastępujący trochej: -'-—.

spondiacus versus lub spondiazon heksametr daktyliczny, którego piąta stopa jest spondejem, np. Pelea nam tecum pariter soror dsperndtast'. l^^j\l—\l^^i\l\^^i\l—\l— (Katullus 64,301). Wiersz taki kończy się przeważnie wyrazem wielozgłoskowym, jak w przytoczonym przykładzie, dla uniknięcia końca wyrazu po stopie piątej. Heksametrów spondeicznych uni­kano tak—w poezji greckiej, jak i łacińskiej;

chętniej używali ich poeci aleksandryjscy i wzo­rujący się na nich Katullus.

Sporady (gr. Sporades) wyspy w północno-

-wschodniej części Morza Egejskiego, między Cykladami a wybrzeżem Azji Mn. i między Samos (od północy) a Rodos (od południa). Nazwę swą wywodzą od gr. spords — rozsiany. Północne S. zamieszkiwane były przez Jończy­ków, południowe przez Doryjczyków.

SPQR skrót łac. Senatus Populusque Romanus

— senat i naród rzymski. Występuje w doku­mentach, w napisach itp. sprzymierzeńcy zob. socii.

Spudies attycki rzeźbiarz działający w IV w. p.n.e., znany z sygnatury na bazie (ni& zacho­wanego) posągu wotywnego z Epidauros.

Spurius (łac., dosł. bękart, syn nierządnicy i nieznanego ojca) męskie imię rzymskie {praenomen), oznaczane skrótem Sp.

Srebrny Stefan (1890-1962) profesor Uni­wersytetu im. M. Kopernika w Toruniu, jeden z najwybitniejszych znawców tragedii, komedii, meliki i mimu greckiego. Liczne prace S. doty­czą głównie rekonstrukcji zaginionych drama­tów Ajschylosa i Sofoklesa oraz fragmentów utworów Eupolisa i meliki eolskiej (Demy Eupo-lisa 1922; Studia scaenica 1960; Wort wid Gedanke bel Aischylos 1964). Pozostawił przekłady wszystkich tragedii Ajschylosa (1952), Króla Edypa Sofoklesa (1952) i ośmiu komedii Arysto-fanesa (Osy, Pokój, Ptaki i Tesnwforie 1955;

Achamiacy, Rycerze, Chmury i Bojomira (Lysi-strata 1962).