Mała encyklopedia kultury antycznej

Suidas zob. Suda (Księga Suda).

Suillius 1. Publlus S., kwestor w wojsku Germanika w Germanii, w r. 24 skazany przez Tyberiusza na wygnanie za nadużycia. Powrócił do Rzymu za Klaudiusza, gdzie zyskał wielkie wpływy. Wykorzystywał je jako delator, w ten sposób zdobył wielki majątek; Nero pod wpły­wem Seneki doprowadził do oskarżenia S. i zagarnął część jego majątku, a jego samego skazał na ponowne wygnanie w r. 58. 2. Mar-cus S. Nerullinus, syn poprzedniego. Konsul w r. 50 n.e.; ok. r. 58 po banicji ojca, oskar­żony z nienawiści ku ojcu o zdzierstwa, został jednak ułaskawiony przez Nerona.

Sulla (Lucius Cornelius S.) wybitny wódz i dyktator rzymski, przywódca optymatów. Urodził się w r. 138 p.n.e., w młodości otrzymał bardzo staranne wykształcenie, ale już wtedy zaczął prowadzić rozwiązły tryb życia i najchętniej przebywał w towarzystwie podrzędnych aktorów. Trudna sytuacja materialna, w jakiej się znajdo­wał, uległa znacznej poprawie dzięki temu, że odziedziczył majątek swej przyjaciółki, bogatej prostytutki Nikopolis, oraz majątek macochy. Dało mu to możność rozpoczęcia kariery wojsko­wej i politycznej. W r. 107 p.n.e., jako kwestor Mariusza, wsławił się podczas wojny z Jugurtą niezwykle ryzykowną podróżą do króla Maure­tanii Bokchusa, teścia Jugurty (uzyskał wydanie tego ostatniego). W latach 104-101 p.n.e., jako legat, brał udział w wojnie z Cymbrami. W r. 93 p.n.e. został pretorem, a w r. 92 p.n.e. — propretorem Cylicji, gdzie odniósł sukcesy wo­jenne. W tym czasie odgrywał już wielką rolę polityczną, a senat rzymski uznał go za człowie­ka mającego stać się groźnym przeciwnikiem po­litycznym dla Mariusza, przywódcy popularów W latach 90-88 p.n.e. S. wziął udział, jako iegat, w wojnie sprzymierzeńczej i odznaczył się w walkach z Samnitami. W r. 88 p.n.e. wybrano go na konsula. Kiedy senat powierzył mu namiest­nictwo Azji i prowadzenie wojny z Mitradatesem, doszło do zbrojnego starcia między popularami i optymatami. S. na czele armii uderzył na Rzym, zdobył miasto i zmusił Mariusza do ucieczki. Następnie przywrócił ustawy Serwiusza Tulliu-sza, wskutek czego wzrosło znaczenie zgroma­dzeń centurialnych, a także wprowadził znowu

Sulla

710

supplicatio

V centuriach serwiański sposób głosowania. Władza senatu, który miał się składać z 300 członków, została powiększona, władza zaś try­bunów plebejskich znacznie zmniejszona. Wy­dane zostały również przepisy mające spowodo­wać poprawę sytuacji weteranów i dłużników. W r. 87 p.n.e. S. wyruszył na wojnę z Mitrada-tesem, w Rzymie zaś doszło ponownie do gwał­townych starć między popularami i optymatami, które zakończyły się zwycięstwem popularów i masakrą zwolenników S. Został on pozba­wiony dowództwa, a wszystkie jego ustawy zniesiono. Jednakże S. nie złożył dowództwa. Po zwycięskich walkach w Grecji i Azji Mniejszej zawarł bardzo korzystny .dla Rzymu pokój z Mitradatesem, a następnie, w r. 85 p.n.e., przeprawił się do Italii, po zaciętych walkach zdobył Rzym i w niezwykle okrutny sposób rozprawił się ze swymi przeciwnikami. Samnici i Etruskowie zostali wtedy prawie całkowicie wymordowani. Sporządzono listy proskrypcyjne, tj. listy osób wyjętych spod prawa i na podstawie tych spisów zamordowano 90 senatorów i 2600 ekwitów, a majątki ich skonfiskowano i sprze­dano na licytacji, przy czym S. i jego zausznicy dorobili się wielkich fortun. W r. 82 p.n.e. S. został mianowany na czas nieokreślony dykta­torem wyposażonym w nadzwyczajne upraw­nienia (dictator legibus scribundis et reipublicae conslifuendae). Wówczas to odbył swój triumf i przybrał przydomek Felix. Bardzo przesądny, uważał się też za ulubieńca Afrodyty i używał również przydomka Epaphroditus. Jako dyktator przeprowadził reformy w duchu konserwatyw­nym, zmierzające do przywrócenia ustroju przed-grakchańskiego. Senat stał się najwyższym orga­nem państwowym, liczbę senatorów powiększo­no do 600, rozszerzono kompetencje sądowe se­natu, liczba urzędników została powiększona, trybunów plebejskich i cenzorów pozbawiono ich zasadniczych funkcji, uregulowano ściśle ko­lejność piastowania urzędów, ograniczono upra­wnienia komicjów i skasowano przydziały tanie­go zboża dla plebsu. Na skonfiskowanych grun­tach w Etrurii, Lacjuni i Kampanii S. osiedlił 100000 weteranów, w Rzymie zaś wyzwolił i obdarzył obywatelstwem 10000 niewolników należących do osób proskrybowanych. Wyzwo­leńcy ci stali się nową pewną podporą dla jego władzy. W r. 79 p.n.e., kiedy potęga jego doszła do szczytu, S. nieoczekiwanie zrezygnował ze swego stanowiska i osiadł w swojej posiadłości

wiejskiej. Jednakże nawet jako człowiek prywa­tny wywierał nadal wpływ na życie polityczne. Zmarł w r. 78 p.n.e. Prochy jego pogrzebano niezwykle uroczyście na Polu Marsowym, obok grobów królów rzymskich.

Sulmona (łac: Sulmó) 1. italskie miasto Pelig-nów w kraju Sabinów; zburzone przez Sullę, zostało odbudowane jako kolonia rzymska; ro­dzinna miejscowość Owidiusza. 2. miasteczko w kraju Wcisków, wspomniane przez Wergi-liusza, w czasach Pliniusza już nieznane.

Sulpicii Sulpicjusze, stary rzymski ród patry-cjuszowski, należący zapewne do gentes minores. Częsty u S. praenomen Servius sprawił, że za­miast nazwiska S. używano Servii. Fasti consu-lares wymieniają S. po raz pierwszy w roku 500. Główne gałęzie rodu to Camerini, Galbae, Saveriones. Przydomek Camerinus wskazuje zapewne miejsce pochodzenia. Po zlikwidowaniu starola-tyńskiej gminy Cameria stali się rodem rzym­skim.

Sulpicius 1. (Publius S. Rufus) zob. Rufus 3. 2. Servius S. zob. Rufus 6.

Summum ius, summa iniuria łac. najwyższe prawo (jest) najwyższym bezprawiem (Cyceron, De officiis I, 10, 33). Przed Cyceronem podobnie wypowiedział tę myśl komediopisarz Terencjusz:

ius summum, saepe summa est malitia najwyższe prawo jest często najwyższą krzywdą (Heauton-timorumenos IV, 5, 48).

Sonion górzysty przylądek w poludniowo--wschodniej części Attyki. Na szczycie S. znaj­dowała się świątynia Ateny.

suovetaurilia (łac. od sus świnia, ovis owca i taurus wół) zob. sacrificia.

Superianus nie znany nam bliżej retor grecki (bizantyński) z V w. n.e., należący do szkoły ^Lacharesa (zob.).

superlatio zob. hyperbole.

Superum Marę inna nazwa Morza Adriatyc­kiego (Marę Adriaticum).

supparus łac. tunika wierzchnia, exterior, w przeciwieństwie do tuniki spodniej, subucula (zob.). Zob. tunika.

supplicatio łac. 1. uroczystości publiczne usta­nowione uchwałą senatu w związku ze szczęśli­wym lub nieszczęśliwym wydarzeniem w pań­stwie. Celem s. było uproszenie łaski bogów lub złożenie im dziękczynienia. S. trwała początko­wo l dzień, później nawet 50 dni. Gdy państwu groziło szczególnie wielkie niebezpieczeństwo, odbywała się również procesja kobiet, które

Sura

711

Swetoniusz

uwieńczone szły przez miasto śpiewając pobożne pieśni i składały ofiarę w świątyni. Często senat urządzał przy tej okazji publiczną ucztę. 2. za­rządzone przez senat uroczystości dziękczynne w związku z odniesionym zwycięstwem. Ponie­waż zwykle później odbywał się tryumf, s. na­zywano praerogatim triumphi.

Sura 1. miasto w Azji Mn. na wybrzeżu Lidii, z wyrocznią Apollina. 2. rzeka w Galii, lewy dopływ Mościli.

Surrentum (dziś Sorrento) miasto w Kampa­nii, na przylądku Promuntorium Minervae;

wzgórza w okolicy S. (Surrentini Colles), po­kryte winnicami, dostarczały dobrego wina.

Susa zob. Suza.

Susarion z Megary, poeta grecki z VI w. p.n.e. (por. komedia). Przybywszy do łkani, ośrodka kultu Dionizosa, miał przeszczepić na grunt attycki megarejską komedię (rodzaj do-ryckiej scenki obyczajowej), która stała się za­czątkiem komedii attyckiej. Utwory jego nie zachowały się.

Susiana zob. Sazjana.

Sutrium (dziś Sutri) miasto etruskie na skar­pie na północ od jeziora Sabatinus, zdobyte przez Rzymian w r. 394 p.n.e., od r. 383 kolonia latyńska. Dochowały się resztki dawnych mu­rów.

suum cuique (domyślne: tribuere) łac. każ­demu to. co jest jego własnością, co się mu na­leży (przyznać). (Cyceron, De officiis I, 5,14).

Suza (Susa) stolica perskiej prowincji Susiana nad wschodnim brzegiem rzeki Choaspes, zało­żona przez Dariusza I, zimowa rezydencja kró­lów perskich. Nazwę swą wywodzi od wielkiej ilości rosnących w pobliżu lilii (suzan). Posia­dała skarbiec królów perskich i wiele pałaców, podobno bowiem każdy król budował dla siebie osobny pałac. W r. 325 p.n.e., po zdobyciu S., Aleksander W. nakazał osiemdziesięciu swym generałom poślubić bogate Persjanki i wyprawił im huczne wesele. Sam również pojął za żonę Barsine, najstarszą córkę Dariusza.

Suzjana (gr. Susis, Susianf, łac. Susiana) jedna z głównych prowincji monarchii perskiej, gra­nicząca z Media od pomocy i Zatoką Perską od południa, Asyrią i Babilonią od zachodu i Persją od wschodu. Głównym miastem była Suza; większe rzeki: Choaspes, Eulajos i Pasi-tigris. W r. 313 p.n.e. S. została podbita przez Seleukosa i stała się satrapią państwa Seleucydów.

Swebowie (Suebi, także Suevi) nazwa wiel­kiego ludu składającego się z kilku plemion, zaliczanych przez pisarzy starożytnych do ple­mion germańskich. Wg Tacyta zamieszkiwali kraj na wschód od Germanii, pomiędzy Duna­jem a Bałtykiem. Wg Cezara zamieszkiwali kraj na wschód od Ubiów i Sugambrów, a nie na wschód od Cherusków. W pierwszej poł. I w. p.n.e. przywędrowali nad górny Ren i wtargnęli do Galii pod przywództwem Ariowista, ale w r. 58 p.n.e. zostali pobici przez Cezara pod Vesontio (Besancon). Przez cały I wiek walczyli ze zmiennym szczęściem z Rzymianami, około r. 5 terytorium zamieszkiwane przez S. zostało włączone do prowincji Germania. W wyniku wypraw rzymskich nastąpił rozpad jedności ple­miennej S; poszczególne grupy zaczęły działać na własną rękę. Na początku V w. część z nich wraz z innymi Germanami osiedliła się w Hisz­panii.

Swetoniusz (Suetonius) 1. Caws S. Paulinus, wódz rzymski w czasach cesarstwa, zawładnął w r. 42 Mauretanią i dotarł aż do środkowej Afryki. W r. 59 otrzymał jako prowincję Bry­tanię; podczas swoich wypraw zajął wyspę Mona (dziś Anglesea), gdzie walczył ze zbuntowanymi Brytami, którzy występowali pod wodzą wojow­niczej królowej Boadicei (zob Boadicea). W r. 61 odwołał go Neron do Rzymu. Po śmierci Ne­rona przeszedł na stronę Othona, wraz z nim walczył pod Kremoną, jednak gdy Othon zginął, ,poddał się zwycięskiemu Witelliusowi. 2. Caius S. Tranąulllus, znany historyk rzymski żyjący w latach ok. 70 -160, syn S. 1. Stał blisko dworu cesarskiego, był zaprzyjaźniony z Pliniuszem Młodszym, dzięki czemu piastował różne urzędy w czasach Trąjana i był sekretarzem (epistularum magister) za Hadriana. Okoliczności te pozwo­liły mu zapoznać się z archiwum cesarskim. Z początku uprawiał działalność encyklopedycz-no-literacką na sposób Warrona, z biegiem czasu jednak przeważyły zainteresowania historyczne i biograficzne. Z dzieł S. zachowały się De vita Caesarum (Żywoty cezarów) i częściowo De viris Ulustribus (O wybitnych mężach). Pierwsze dzie­ło, Żywoty cezarów, obejmuje biografię Juliusza Cezara i 11 cesarzy, od Augusta do Domicjana. S. rozporządzał obfitym materiałem źródłowym, często jednak korzystał z materiału anegdotycz­nego, a brak. zmysłu krytycznego nie pozwalał mu znaleźć powiązania wewnętrznego pomiędzy wydarzeniami, co obniża wartość jego dzieła,

Syagras

712

Sycylia

Zawiera ono jednak wiele cennego materiału ilustrującego także życie prywatne cesarzy oraz życie w Rzymie, dzięki czemu było zawsze bar­dzo poczytne. Zachowana część De wiś illu-stribus pozwala przypuszczać, że całość dzieła traktowała o poetach, mówcach, historykach, filozofach, gramatykach i retorach rzymskich oraz zawierała życiorysy: Terencjusza, Horace­go, Persjusza, Lukana, Juwenalisa, Pliniusza. Polskie tłumaczenie S. Żywotów Cezarów dała J. Pliszczyńska (wyd. trzecie, Wrocław 1965).

Syagras ze Sparty, grecki rzeźbiarz działający ok. polowy VI w. p.n.e.

Sybaris miasto na wybrzeżu Lukanii, grecka kolonia założona w VIII w. p.n.e. Prowadziło bardzo ożywiony handel przede wszystkim z Azją Mn. i dzięki temu doszło do wielkich bogactw i potęgi. W okresie największego rozkwitu ilość mieszkańców wynosiła 100000, a w zależności od S. pozostawało 25 miast. Mieszkańcy S. znani byli z bogactw i zamiłowania do zbytku (stąd przysłowiowy „sybaryta"). W r. 510 p.n.e. S. zostało całkowicie zniszczone w wojnie z Rrotoną. W r. 443 p.n.e. mieszkańcy S. razem z ko­lonistami ateńskimi założyli miasto Thurioj, któ­re szybko rozwinęło się i doszło do wielkiego znaczenia. W czasie II wojny punickiej, w r. 204 p.n.e., Hannibal zniszczył Thurioj, a część miesz­kańców przesiedlił do Krotony. Rzymianie zało­żyli w Thurioj w r. 194 p.n.e. kolonię zwaną odtąd Copiae, która z czasem została munici-pium.

Sybaryta zob. Sybaris.

Sybilia (Sibylla) nazwa wróżek u różnych ludów starożytnych. O ich imionach, ilości i po­chodzeniu nie wiadomo nic pewnego. Platon mówi o jednej S., Arystoteles i Arystofanes o kilku, w czasach Warrona znano ich 10. Według Plutarcha pierwsza S., Libyssa, była córką Zeusa i Lamii, przepowiadała na skale w pobliżu Delf. Najsławniejsza była erytrejska albo kumańska fferofile, którą nazywano także Artemis, uwa­żając ją za córkę, siostrę lub żonę Apollina. Miała żyć przed wojną trojańską. Zwano ją również Demo, Deifobe, Demofile, Amaltheja. Prowadziła życie wędrowne. Znana była w Troi, Klaros, Samos, Delos, Delfach, wreszcie w Kumę w Italii. Eneasz przed zejściem do podziemia zasięgał jej rady. Zbiór jej przepowiedni napisa­nych wierszem po grecku zakupił jakoby Tarkwi-niusz Superbus za wysoką cenę od jakiejś nie­znanej staruszki. Greckie S. związane były z kul­tem Apollina i przepowiadały zwykle w pobliżu jego wyroczni. Rzymskie S. obok kumańskiej, to Karmentis, Mamphitis, Albunea. Istniała też hebrajska Sybilia, Sabba lub Sambethe, którą identyfikowano z jeszcze inną, babilońską.

Sybillińskie księgi (libri Sibyllini) urzędowe księgi proroctw w starożytnym Rzymie; obej­mowały: 1) przepowiednie Sybilli Kumańskiej (zawarte w trzech lub w dziewięciu księgach), które otrzymał Tarkwiniusz Superbus; 2) prze­powiednie Sybilli Tiburskiej, które miały przy­płynąć rzeką Anio i Tybrem do Rzymu, jedne i drugie spisane w języku greckim; 3) tzw. car-mina Marcina, przepowiednie w języku łaciń­skim. Wszystkie te księgi przechowywano na Kapitelu w świątyni Jowisza. Opiekę nad nimi sprawowali oraz odczytywali je kapłani zw. in-terpretes (lub sacerdotes) Sibyllini, kolegium zło­żone z 2, później z 10, wreszcie z 15 członków. Wolni od wszelkich innych powinności, obowią­zani byli na żądanie senatu, w obecności wyż­szych urzędników, orzekać na podstawie S. k. o powodzeniu jakiegoś zamierzonego przedsię­wzięcia; W r. 83 p.n.e. w czasie pożaru świątyni Jowisza księgi spłonęły. W celu ich odtworzenia wysłano specjalne poselstwo, które z różnych wyroczni (m.in. z Erythraj, z Samos, z Sycylii) przywiozło odpisy przepowiedni. S. k. zaginęły;

zachowane w języku greckim dwanaście S. k. zawiera znacznie późniejsze przepowiednie chrześcuańskie, hebrajskie i pogańskie.

Sybota 1. miasto nadbrzeżne w Epirze. Tutaj to stoczona została w r. 432 p.n.e. bitwa mor­ska, w której Korkyrejczycy pokonali Koryn-tian, co stało się jedną z przyczyn wojny pelo-poneskiej. 2. nazwa kilku małych wysepek na po-łudnio-wschód od Korkyry, u wybrzeży Epiru, naprzeciw miasta o tej samej nazwie.

Sycylia (łac. Sicilia, Sikania, Sikelia, Trina-kria, największa wyspa na Morzu Śródziemnym, na pohidnio-zachód od Półwyspu Apenińskiego, oddzielona od niego cieśniną—Fretum Sicu-lum. W starożytności istniało kilka różnych nazw S.: nazwy Sikania i Trinakria występują w nieco zmienionej- formie już u Homera (Sika­nie i Thrinakia), nazwa łac. Sicilia powstała z greckiej Sikelia, nazwy Sikania i Sekelia po­chodzą od Sykanów i Sykulów, ludów zamiesz­kujących S. Pochodzenie nazwy Trinakria jest sporne. S. jest wyspą górzystą, o urodzajnych wybrzeżach. Najważniejsze góry: Nebrodyjskie (Nebrodesm ontes), przedłużenie Apenin, na za-

713

sykofant

chodzie góra Eryks, na wschodzie wulkan Etna. Przylądki: na zachodzie Lilibeum i Drepaneum, na wschodzie Peloron, na południe Pachynos. Dużo małych rzek. Główne miasta: na wschod­nim wybrzeżu Naksos (pierwsza kolonia grecka), Catana, Leontinoj, Syrakuzy, na południu Akra-gas, Gela, Selimint, na zachodzie Lilibeum, na północy Segesta, Panormus. S. była bardzo uro­dzajna, uchodziła za spichlerz Italii. Wschodnią i południową część wyspy opanowali koloniści greccy, którzy osiedlali się tu już od VIII w. p.n.e., północną i zachodnią część zajęli w V i IV w. Kartagińczycy. W poszczególnych mia­stach greckich dochodziło do częstych walk klasowych, po których następowały zmiany ustroju politycznego. Ustawiczne walki pomię­dzy Grekami a Kartagińczykami trwały aż do !• wojny punickiej, w której wyniku dotychcza­sowe posiadłości Kartagińczyków na wyspie za­jęli Rzymianie, tworząc prowincję (r. 241 p.n.e.). Po II wojnie punickiej cała wyspa przeszła w ręce Rzymian. Ponieważ Rzymianie położyli główny nacisk na produkcję rolną, handlowe miasta greckie na wybrzeżu stopniowo utraciły znaczenie. Mieszkańcy S. otrzymali od Cezara początkowo ius Latii, następnie pełne obywatel­stwo rzymskie. Po upadku imperium rzymskiego S. weszła w skład państwa Ostrogotów. W r. 536 została przez Belizariusza przyłączona do Ce­sarstwa Wschodniego.

Sydon (gr. Sid6n) miasto w Azji na wybrzeżu Fenicji, między miastami Beryt i Tyr. W XVI-XIII w. p.n.e. najważniejsze miasto Fenicji;

założyło wiele faktorii na wybrzeżach Morza Czarnego i Śródziemnego, słynęło z wytwarza­nia purpury i przedmiotów ze szkła. Przy końcu XIII w. spustoszone przez Filistyńczyków, zo­stało przyćmione przez Tyr. Podczas wojen grecko-perskich (500-449 p.n.e.), dostarczało Kserksesowi najlepszych okrętów. W r. 351 Artakserkses III Ochos spalił je wraz z miesz­kańcami za udział w powstaniu Fenicji i Cypru przeciwko Persji. Miasto zostało odbudowane, lecz już bez murów obronnych. Dopomagało Aleksandrowi W. przy oblężeniu Tyru, w r. 63 podporządkowało się Rzymowi. Civitas libera w czasach Augusta. Od Heliogabala otrzymało tytuł metropolii. Do końca imperium rzymskiego jeden z głównych na Wschodzie ośrodków han­dlu i rękodzielnictwa.

Syene (gr. Sy^ne) graniczne miasto Egiptu od strony Etiopii, na prawym brzegu Nilu,

w górę od pierwszej katarakty, ważny ośrodek handlowy i wojskowy. Znane z drobnoziarni­stego czerwonego granitu, tzw. syenites lapis.

Syfaks (Syphax) król zachodniej Numidii w III w. p.n.e. Początkowo walczył z Kartagińczykami, popierającymi Masynissę. Pozostawał też z Rzymem w przymierzu, które zawarte zostało w wyniku zabiegów Scypionów, dowo­dzących w Hiszpanii. W walce z Kartaginą został pokonany przez Masynissę i musiał ucho­dzić z Numidii. W r. 204 S. z pomocą Kartaginy oparł się Scypionowi, został jednak w r. 203 pokonany. Ścigany przez Masynissę i Laeliusa został pokonany w pobliżu Cyrty i wzięty do niewoli. Przyprowadzony jako jeniec (w czasie tryumfu Scypiona) do Rzymu, żył jakiś czas w niewoli w Albie albo w Tiburze, gdzie też umarł.

Sygambrowie zob. Sugambmwie.

sygnatura inskrypcja na wytworach ceramiki i dziełach sztuki antycznej, podająca nazwisko wykonawcy. Sygnowanie dzieł sztuki przez arty­stów spotykamy w szczególności w sztuce grec­kiej. Liczne sygnatury zachowały się na bazach nie zachowanych do dziś posągów (np. słynny posąg Kory Antenora z końcem VI w. p.n.e., posągi atletów w Olimpu). W epoce starszej inskrypcja sygnująca dzieło zazwyczaj zawierała imię twórcy oraz formułkę: epójesen (gr. wyko­nał) lub egrapsen (gr. namalował). W czasach późniejszych używano formułki ergon (gr. dzieło) w połączeniu z imieniem (w genetiwie) autora. W ceramice greckiej występują dwa typy sygna­tur, najczęściej w formie grafitto. Formułka epójesen umieszczona po imieniu oznaczała garn­carza, egrapsen — malarza, dekoratora waz.

Sykanowie zob. Sycylia.

Sykion zob. Sikion.

sykofant (gr. sykofdntes od sykon figa i fajnejn wskazywać) pierwotnie donosiciel oskarżający kogoś o wywóz fig za granicę Attyki (Solon zakazał wywozić płody rolne z wyjątkiem oliwy, której było w Attyce pod dostatkiem) lub o kra­dzież fig z świętych drzew, albo o zwykłą kra­dzież fig z ogrodu. Później rozciągnięto tę nazwę na tych, którzy uprawiali zawodowo donosiciel-stwo, grożąc wniesieniem skargi lub też oskar­żając ludzi pod najbłahszymi pozorami w celu wymuszenia pieniędzy. Donosicielstwo wzmogło się szczególnie podczas wojny peloponeskiej. Najczęściej 5. oskarżali mieszkańców miast zwią­zkowych o sprzyjanie Sparcie. Oskarżony musiał

Sykulowie

714

syniposion

stawić się w Atenach przed sądem, czasem jed­nak wydawano wyrok zaocznie. Donosiciel otrzy­mywał tytułem nagrody znaczną część majątku oskarżonego. Sykofancja była ostro zwalczana;

jeśli np. piąta część heliastów nie głosowała za wnioskiem oskarżyciela, musiał on zapłacić grzywnę w wysokości 1000 drachm.

Sykulowie zob. Sycylia.

syleny (łac. Silenus, gr. Sejlenos) mit. pier­wotnie bóstwa rzek i źródeł czczone u Jończyków i Frygów, przedstawiane w postaci półkoni i pół-ludzi. Jednym z .?. był również Marsjas. W nu­tach attyckich s. należały do orszaku Dionizosa i występowały pod postacią ludzką. W później­szych mitach różnica między .?. i satyrami zatarła się. Wymieniany jest natomiast jeden S., ruba­szny starzec, wychowawca Dionizosa, bożek zna­jący przeszłość i przyszłość. Z postacią S. wiąże się legenda o królu Midasie (zob.).

syllaba anceps zob. anceps syllaba.

syllepsis (gr. syllepsis) figura retoryczna pole­gająca na tym, że wspólne orzeczenie dwóch lub więcej zdań kładzie się tylko w jednym zda­niu, np. Beatę vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis: szczęśliwe życie inni w czym innym upa­trują, a wy w rozkoszy.