Mała encyklopedia kultury antycznej

Timokrates grecki rzeźbiarz z Aten działający w IV w. p.n.e. Znany z sygnatury na portyku Attalosa w Atenach.

Timokreon z Jałysos na Rodos, poeta lirycz­ny z V w. p.n.e., autor skoliów i epigramów. Zachowane fragmenty. Atakował Temistoklesa i Simonidesa.

Timoksenos komediopisarz grecki z in w. p.n.e., przedstawiciel komedii nowej. Utwory jego za­ginęły.

Timoleon z Koryntu (ok. r. 411 -337 p.n.e.), syn Temodemosa i Damarysty. Doświadczony Wódz i umiarkowany demokrata. Gdy zabił swego brata Timofanesa, który z pomocą na­jemników pragnął zostać tyranem Koryntu, został wyklęty przez matkę i usunął się zupełnie od żyda politycznego. Dopiero gdy Syrakuzanie poprosili Korynt, swą dawną metropolę, o pomoc przedw Kartagińczykom, którzy korzystając z wojny domowej po śmierci Dionizjosa l, wzno­wili napady na Sycylię, powrócił do życia poli­tycznego. Wysłano go na Sycylię, gdzie zwydężył wspieranego przez Kartagińczyków Hiketasa w r. 343, a ok. r. 340 pokonał nad rzeką Kri-missos samych Kartagióczyków. Zabezpieczyw-

Timolus

748

Ttagis

szy przed ninii nie tylko Syrakuzy, lecz i pozostałą część greckiej Sycylii, zaprowadził w Syrakuzach umiarkowaną demokrację. Rozkazał przywrócić demokratyczne prawa Dioklesa, odwołał z wy­gnania niesłusznie wypędzonych obywateli, za­opiekował się rolnictwem i handlem, sprowadził jako kolonistów Greków z innych krain. Po ośmioletnim panowaniu złożył w ręce ludu swe pełnomocnictwa i usunął się od rządów.

Timolus zob. Tmolos.

Timomachos 1. wódz ateński podczas wojny peloponeskiej; miał przeszkodzić Epaminondasowi w przejściu góry Oneja, nie wykonał jednak zadania (r. 367 p.n.e.). W r. 361 dowodził flotą ateńską, mając za zadanie ochronę ateńskich miast handlowych na wybrzeżu Tracji. Ponie­waż nieudolnie wywiązywał się z zadania, został skazany na śmierć. 2. T. z Bizancjum, grecki malarz działający w I w. p.n.e., wymieniany przez Pliniusza Starszego. Jego dzieła: „Szale­jący Ajas" oraz „Dzieciobójstwo Medei" zakupił Cezar dla świątyni Venus Genitrix.

Timon 1. T. z Fliuntu (ok. 328 - 238), uczeń Pirrona z Elidy (zob.), sceptyk; przedstawił po­glądy swego mistrza w licznych pismach zacho­wanych dziś jedynie we fragmentych. Złagodził Skrajny sceptycyzm Pirrona, głosząc zamiast po­stulatu zupełnej obojętności wobec świata— zachowanie umiarkowanej wrażliwości. 2. grec­ki rzeźbiarz działający w II w. p.n.e., przypusz­czalnie identyczny z Timonem wymienianym przez Pliniusza w grupie artystów tworzących posągi atletów, wojowników, myśliwych i ofiar-ników. Wykonał dla Akropolis ateńskiej (nie zachowany do dziś) posąg Eutyfrona.

Timonidas syn Biasa z Koryntu, grecki malarz wazowy, działający w VI w. p.n.e. Znany z sygna­tury na czarze z Koryntu oraz z czamofigurowej wazy z Kleonai.

Timonides z Leukas, historyk grecki z IV w. p.n.e., przyjaciel Diona i jego zastępca na stano­wisku dowódcy, wspomniany tylko przez Plu-tarcha w Żywocie Diona. Dzieło T. było źródłem dla Timąjosa (zob.). Z twórczości jego zachowały się jedynie fragmenty.

Timosthenes 1. T. z Rodos, admirał Ptolemeusza Filadelfa, autor dzieł geograficznych Perl limenon (O zatokach). Perl nśson (O wyspach) i Stadiasmój (Zbiór odległości geograficznych), które wykorzystał Eratostenes (zob.). Z twór­czości T. posiadamy jedynie zbiór fragmentów. 2. pisarz attycki z III w. p.n.e., egzegeta (obja­śniający obrzędy religijne), autor (nie zachowa­nego) pisma Eksegetikd (Objaśnienia).

Timostratos 1. komediopisarz grecki z III w. p.n.e., przedstawiciel komedii nowej. Utwory jego zaginęły. 2. grecki rzeźbiarz z Pyle, działający w drugiej poł. II w. p.n.e. Znany z sygnatury na bazie znalezionej w Atenach przy gimnazjonie Diogenejon. Pracował wspólnie z Ateńczykiem Nikomenesem w Epidauros ok. r. 228 - 225 p.n.e. przy posągu Aspii z Asine, wotum Argos.

Timotheos 1. syn Konona, dowódca i polityk ateński, wybierany od r. 378 p.n.e. kilkakrotnie strategiem, brał czynny udział w organizowaniu II Związku Morskiego Aten. Jako jeden ze stra­tegów brał udział razem z Ifikratesem i Charesem w r. 356 w wyprawie przeciw zbuntowanym sprzymierzeńcom. Oskarżony przez Charesa o zdradę, został skazany na wysoką grzywnę. Nie mogąc jej zapłacić wyemigrował do Chalkis na Eubei, gdzie wkrótce umarł. 2. T. z Miletu (ok. poł. V - ok. poł. III w. p.n.e.) działający głównie w Atenach kompozytor i poeta liryki chóralnej, autor 18 ksiąg, zachowanych tylko w nielicznych fragmentach, utworów (nomosy, proojmia, dytyramby, hymny, enkomia). Większy fragment nomosu Persowie zachowany na papi­rusie z IV w. p.n.e. Wprowadził innowacje mu­zyczne, krytykowane przez starożytnych. 3. grec­ki rzeźbiarz działający w IV w. p.n.e. Około r. 375 wykonał modele (typof) rzeźb przyczółko­wych oraz akroteria dla świątyni Asklepiosa w Epidaurze (zachowane fragmenty w Muzeum Ateńskim). Według Pliniusza Starszego współ­pracował przy dekoracji rzeźbiarskiej Mauzole­um w Halikamasie. Wykonany przez niego mar­murowy posąg Artemidy znajdował się potem w Rzymie na Palatynie. Wykonywał również brązowe posągi wojowników, atletów, myśli­wych i ofiamików. Co do autorstwa posągu Aresa na Akropolis w Halikamasie już w okresie rzymskim zdania były podzielone: jedni przypisy­wali je T., inni — Leocharesowi. 4. pisarz at­tycki działający na przełomie IV i III w. p.n.e., autor (nie zachowanego) traktatu O misteriach frygijskich, napisanego w związku z wprowadze­niem przez niego (ok. r. 300 p.n.e.) misteriów Matki bogów i Attysa do państwa Lizymacha;

w Aleksandrii Ptolemeusza I Sotera zaprowa­dził T. kult Sarapisa i Izydy.

Tingis miasto na pomocnym wybrzeżu Maure­tanii, ważny punkt handlowy, od czasów Klaudiu­sza stolica prowincji Mauretania Tingitana.

linia

749

Tissafernes

Tinia (albo Teneas) mała rzeczka w Umbrii mająca źródła niedaleko Spoletium, dopływ Tybru.

Tiresias zob. Tejrezjasz.

Tiridates imię powszechnie używane na Wscho­dzie, szczególnie wśród Fartów, 1. piękny eunuch, którego śmierć dotkliwie odczuł Artakserkses. 2. perski dowódca w Persepolis; listownie za­wiadomił Aleksandra W., że poddaje mu miasto, i prosił o przyspieszenie marszu, ponieważ obawiał się rozgrabienia skarbca królewskiego. W nagrodę Aleksander uznał jego dawne stano­wisko. Być może identyczny z T. mianowanym przez Aleksandra W. satrapą Gedrozji i Ary-maspii. 3. drugi król Fartów. 4. T. z rodu Ar-sacydów, obwołany królem Partii na miejsce wygnanego Fraatesa IV. Okrucieństwami swo­imi wywołał powstanie i pozbawiony tronu w r. 23 p.n.e. schronił się u Augusta, który odmówił wydania go w ręce Fraatesa, lecz jedno­cześnie nie zgodził się na poparcie jego roszczeń do tronu. 5. prawdopodobnie wnuk Fraatesa IV. W r. 35 n.e. wysunięty przez Tyberiusza jako pretendent do tronu i rywal Artabanosa III. 6. T. I, król Armenii, brat Wologezesa I, króla Partii. Osadzony na tronie przez swego brata, wygnany został przez Korbulona, wodza rzym­skiego, w końcu Neron w r. 66 n.e. przywrócił mu tron. 7. T. II, król Armenii, syn armeńskie­go króla Wologezesa. Przebywał w niewoli rzymskiej, z której uciekł do Wologezesa V, króla Partii. Na żądanie Karakallii wydany Rzymianom w r. 215 n.e., uciekł powtórnie i objął tron w Armenii. Prowadził wojnę z cesa­rzem Makrinusem, który w końcu zawarł z nim pokój i uznał go królem. 8. T. III, król Armenii, syn Chosroesa. Ojciec jego został zamordowany przez wysłańców Sapora I, króla Persji, który uczynił Armenię prowincją perską w r. 258 n.e. T. wychowywał się na dworze rzymskich cesarzy. Odzyskawszy tron dzięki Dioklecjanowi, nie mógł jednak opanować sytuacji i został wygnany przez Narsesa. W czasie wojny Rzymu z Persją stał na czele armii; doprowadził do zupełnej klęski Narsesa i do zawarcia pokoju w r. 298 n.e. Jednym z warunków pokoju było objęcie przez T. tronu Armenii.

Tiro ur. w r. 103 p.n.e., wyzwolony przez Cycerona w r. 53 p.n.e., stąd pełne brzmienie nazwiska Marcus Tullius T. Był bibliotekarzem i sekretarzem Cycerona, który powierzał T. nawet ustalanie z kopistami tekstu swoich dzieł.

T. był autorem (nie zachowanego) życiorysu Cycerona, wydał zbiór dowcipnych powiedzeń Cycerona oraz zbierał i porządkował jego listy, przygotowując je do wydania. Zasłynął jako wynalazca systemu pisania skrótami, tzw. notae Tironianae (zob. stenografuj.

Tironianae notae łac. skróty stosowane dla szybkiego notowania, wprowadzone przez Tirona (zob. Tiro, stenografia).

Tiryns starożytne miasto w Argolidzie, na południo-wschód od Argos, należące do kręgu tzw. kultury mykeńskiej, której ślady w postaci ruin pałacu, obronnych murów (zbudowanych z potężnych bloków skalnych) i długich, krytych korytarzy odkrył Heinrich Schliemann w pra­cach wykopaliskowych podjętych w r. 1875. Zniszczone przez Dorów w okresie ruchów ludnościowych, zostało odbudowane i doprowa­dzone do kwitnącego stanu po wojnie pelopo-neskiej, podupadło znowu za panowania Pauza-niasza.

Tisagoras (Tejsagoras?) grecki rzeźbiarz dzia­łający przypuszczalnie w okresie hellenistycznym. Dla świątyni Apollina w Delfach wykonał w odlewie żeliwnym grupę Heraklesa w walce z Hydrą.

Tisamenos 1. syn Orestesa i Hermione, król Achajów. Panowanie jego przypada na czas najazdu Heraklidów na Peloponez. Zginął w walce z napastnikami. Wg innej wersji pokonany przez Dorów wyprowadził Achajów do Ajgialei, gdzie zginął walcząc z Jonami. 2. syn Tersandra i Demonassy, król Teb, ojciec Autesiona. 3. Ateńczyk, który w r. 403 p.n.e. zażądał pod­dania rewizji istniejących ustaw.

Tisias zob. Tejsias.

Tissafernes satrapa perski w Lidii, Karii i Jonii. Podczas wojny peloponeskiej (431 -- 404 p.n.e.) prowadził politykę zmierzającą do osłabienia Aten i Sparty, której z początku dostarczał środków na opłacenie floty, pod wpływem jednak Alkibiadesa pomoc tę ograni­czył. W r. 404 p.n.e. doniósł Artakserksesowi Mnemonowi o spisku Cyrusa. W czasie bitwy pod Kunaksą w r. 401 był jednym z czterech głównodowodzących w wojsku Artakserksesa. Dokładał starań, aby przywrócić panowanie per­skie nad miastami greckimi w Azji Mn. i wyspami na Morzu Egejskim. Doprowadziło to do wojny ze Spartą (399 - 394). Po poniesionej pod Sardes klęsce został T. odwołany ze stanowiska i stra­cony.

Titanes

750

tmeza

Titanes zob. Tytani.

Tithorea zob. New.

Titianus 1. Cornelius T., przyjaciel Pliniusza Młodszego. 2. lulius T., retor z n w. n.e., autor fikcyjnych listów sławnych kobiet. 3. Tiberius Flavws T., prefekt Rzymu w r. 340, potem na­miestnik Galii, stanął po stronie Magnentiusa, który wysłał T. jako posła do Konstantyna. Po upadku Magnentiusa stanął po stronie Konstan-cjusza. 4. Lucius Sahius Otho T. zob. Slayius 4.

Titidius Labeo rzymski malarz działający w I w. n.e. Pliniusz wymienia go jako jednego z niewielu nobilów rzymskich zajmujących się malarstwem. Należy go przypuszczalnie identy­fikować z małżonkiem Wistiiii, której proces za panowania Tyberiusza wymienia Tacyt (Amiales, II, 85).

Titfenses zob. Tities.

Tities (albo Titienseś) jedna z trzech tribus, na które był' podzielony Rzym w czasach królew­skich. T. reprezentowali element sabiński, nazwę otrzymali od imienia króla Sabinów, Tytusa Tacjusza. Zob. Luceres, Ramnes.

Titius 1. Sextus T. mówca; jako trybun ludo­wy w r. 99 p.n.e. zgłosił wniosek dotyczący reformy rolnej. 2. Całus T., mówca (zachowała się część jego mowy w obronie ustawy przeciw zbytkowi), współczesny Cyceronowi, autor tra­gedii (nie zachowanych). 3. Caius T., służył w wojsku pod Porcjuszem Katonem, przeciwko któremu usiłował wzniecić bunt żołnierzy. 4. try­bun wojskowy w Hiszpanii w r. 47 p.n.e., wpro­wadzony przez Cezara na listę senatorów.

5. Publius T; trybun ludowy w r. 43 p.n.e., znany z wystąpień przeciwko Cyceronowi.

6. Marcus T; siostrzeniec Munatiusa Pianka;

brał udział w wojnach w latach 36 - 31 p.n.e., jak również w wyprawie Antoniusza przeciwko Fartom w r. 36. W roku następnym wyruszył przeciwko Sekstusowi Pompejuszowi, którego wziął do niewoli i kazał stracić. Po r. 32 przyłą­czył się do stronników Oktawiana, biorąc czyn­ny udział w wojnie z Antoniuszem, w r. 31 p.n.e. piastował godność konsula. 7. wymieniony przez Horacego w Epist. I, 3, towarzyszył Tyberiuszo-wi w r. 20 p.n.e. w wyprawie do Azji; może pró­bował swych sił na polu poezji, gdyż Horacy zachęca go do opisywania czynów Oktawiana.

8. T. Sabinus, przyjaciel German ika, skazany na śmierć na skutek oskarżenia Sejana w r. 28.

9. T. Proculus, przyjaciel Siliusa (zob. Silli 6), skazany w r. 48 na śmierć przez Klaudiusza

wraz z Sinusem, oskarżonym o miłostki z Mes-saliną. 10. T. lulianus, odznaczył się jako legat wojskowy w r. 67, podczas wojny z Roksola-nami w Sarmacji.

titulus łac. 1. napis na posągach, ołtarzach, świątyniach, łukach tryumfalnych, budowlach pu­blicznych, obrożach niewolników, amforach (ti-tuli amphorae) itp. 2. krótkie obwieszczenie zawierające najróżnorodniejsze informacje, np. o zgubionych czy znalezionych przedmiotach, o sprzedaży nieruchomości itp. 3. tituli sepul-crales napisy nagrobne, zaczynały się od skró­tów D. M. (Dis Manibus), D.O.M. (Deo Optima Maximo), następnie podawały pełne nazwisko zmarłego, piastowane przez niego urzędy, waż­niejsze czyny i kończyły się słowami: hic facet (reguiescit, situs est, sepultus est) oraz imieniem fundatora. 4. t. imaginwn tabliczka z napisem o treści podobnej do treści tituli sepulcrales, umieszczana pod maską woskową (zob. imagines).

Titurius (Quintits Sabinus T.) legat Cezara w Galii, poległ w r. 54 p.n.e. w walkach z Am-bioriksem.

Titus Tytus, męskie imię (praenomen) rzymsko--sabińskie, zwykle oznaczane skrótem T.

Tizjas zob. Tejsias.

Tlepolemos 1. garncarz attycki działający oko­ło połowy VI w. p.n.e., znany z dwóch sygnowa­nych czarek tzw. małych mistrzów (zob. Tleson). Jedną z nich sygnował także malarz Sakonides. 2. T. z Kibiry, malarz grecki działający w I w. p.n.e. Razem z bratem Hieronem zatrudniony był jako rzeczoznawca Werresa przy rabowaniu przez niego dzieł sztuki na Sycylii (Ćicero, in Yerrem IV 13, 30).

Tleson syn Nearchosa, garncarz attycki dzia­łający w połowie VI w. p.n.e. Z jego warsztatu zachowały się (w całości lub we fragmentach) sygnowane czarki tzw. małych mistrzów, w łącz­nej liczbie ponad 60, znalezione w większości na terenie Etrurii i południowej Italii. W deko­racji malarskiej występują, przedstawiane prze­ważnie parami, palmety, łabędzie, koguty, sfin­ksy, syreny po stronie zewnętrznej; po stronie wewnętrznej syreny, sfinks, raniony jeleń, cen­taur, myśliwy z. łupem i psem oraz skaczące na siebie kozły.

tmeza (gr. tmesis, łac. tmesis) rozdzielenie wyrazu, przeważnie złożonego, na dwie części składowe; /. może przybierać następujące po­stacie: a) między rozdzielone części wyrazu wchodzą inne wyrazy, np. Horacy, Carmina I

Tmolos

751

Toranius

9,14: ąuem Fors dierum cumgiie dabit...;

b) pierwsza część składowa wyrazu złożonego znajduje się na końcu wiersza, a część druga stanowi początek wiersza następnego, np. Ho­racy, Epistulae II 2, 93 n.:

guanto cum fastu, quanto molimine ctrcum-spectemus vacuam Romanis yatibus aedem', L—\1.—\L\\—\1.—\L\^\L— _ —| -\^j\ L 11 —| L —| .'A-^'1 -'- ct

c) wyraz złożony umieszczony jest w wierszu w ten sposób, że stała cezura lub diereza roz­dziela go na jego części składowe, np. Horacy, Carmlna1112,25:

cum flagrantia de II torguet ad oscula L—i-\^^jl || l,\^i^il.\^iv

Tmolos 1. (albo Timolus) pasmo górskie w Lidii, skąd biorą początek rzeki Kaystros, Hennos, Paktolos. 2. miasto w górach T., znisz­czone w r. 17 n.e. wskutek trzęsienia ziemi.

Toas (Thoas) grecki rzeźbiarz z Side, działa­jący na Akropolis w Lindos w okresie nieusta­lonym.

toga fac. płaszcz, wierzchnia szata rzymska, pas białej materii wełnianej długości ok. 5, a szerokości ok. 3 m, z zaokrąglonymi rogami. Owijano nią ciało bez użycia klamer, zarzucając ją — podobnie jak Grecy himation — przez le­we ramię, prawe pozostawiając wolne. Dbano przy tym o ułożenie fałd, które na przedzie, od prawej strony do lewego ramienia, tworzyły zanadrze (sinus). T. noszona była tylko przez obywateli. Zwykła t. nazywała się pwa (alba) — bez ozdób, biała. Wyższym urzędnikom i ka­płanom przysługiwało prawo noszenia t. prze­tykanej (praetexta) z purpurowym szlakiem. Taką t. nosili także synowie obywateli przed osiągnięciem pełnoletności, a dziewczęta przed zamążpójściem. W czasie ubiegania się o urząd wdziewano t. candida (lśniąco biała). Wodzowie tryumfatorzy wdziewali /. picta, purpurową, oz­dobioną haftami. Ponieważ t. używano podczas zajęć cywilnych, stała się symbolem i synonimem pokoju (por. sagum).

Tojnias (Thojnias) syn Thisikratesa, grecki rzeźbarz z Sikionu, działający w drugiej poł. niw. p.n.e.; według źródeł literackich wykonał m.in. dla Sikionu posągi Filipa Macedońskiego i Kallistratosa, dla Delos brązowy posąg ko­biety, dla Amiarejonu w Oropos posąg poety Heraklejtosa z Halikarnasu. Dzieła jego nie za­chowały się.

Toksaris Scyta, towarzysz Anacharsisa (VI w.

p.n.e.) w jego podróży do Grecji; ze względu na swoje wykształcenie i znajomość sztuki lekar­skiej cieszył się w Atenach wielkim poważaniem.

Toletmn (dziś Toledo) miasto obronne Kar-petanów w Hispania Tarraconensis nad Tagiem, słynęło w starożytności z wyrobu broni.

Tolmidas (albo Tolmides) wódz ateński pod­czas wojny peloponeskiej; brał udział w kilku wyprawach, m.in. kiedy emigranci beoccy opa­nowali Orchomenos, Cheroneję i inne miejsco­wości w Beocji, poprowadził wojsko ateńskie przeciwko tym miastom i zdobył Cheroneję. Zginął w r. 447 p.n.e. w bitwie pod Koroneją.

tolos (gr. thólos) 1. grobowiec wybudowany na planie koła, w kulturze minojskiej nadziemny, w kulturze mykeńskiej — podziemny (np. tzw. Grób Agamemnona). 2. w architekturze greckiej — budowla na planie koła, z kolumnadą dokoła lub bez, zwieńczona stożkowatym dachem przy­pominającym kopułę. Przeznaczenie /. było róż­norodne (np. /. na agorze ateńskiej — miejsce wspólnych posiłków urzędników ateńskich).

Tolosa (dziś Tuluza) stolica Tektosagów w Ga-Ilia Narbonensis, nad rzeką Garumną (Garoma), miasta bardzo zamożne, z czasem kolonia rzymska.

Tolumnius 1. augur walczący po stronie Tur-nusa przeciw Eneaszowi. 2. T. Lor, król Wejen-tów. Z jego rozkazu zostało zabitych 4 rzymskich posłów. Zginął w walce wręcz, zabity przez Kor­neliusza Kossusa w r. 228 lub 226 p.n.e.

Tomasz Magister (jako mnich zwany Theo-dulos Monachos) doradca cesarza Andronika II (1282 -1328), gramatyk grecki, autor zachowa­nego podręcznika Ekhgt omfndtón kaf remdton Attikón (Wybór imion i słów attyddch); T. pisał także (zachowane) scholia do trzech tragików attyckich i do trzech komedii Arystofanesa, deklamacje (meUtaf) w duchu sofistycznym oraz parenezy (Logos perl basilejas, tj. ,0 obowiązkach króla, i Pert politźjas, tj. O obowiązkach pod­danych).

Tomi (albo Tomis) dziś Konstanca; miasto trackie na zachodnim wybrzeżu Morza Czarnego (Pontus Euxinus), dokąd został zesłany Owidiusz i gdzie powstały cykle jego elegii zatytułowane Tristia (Żale) oraz Epistulae ex Ponto (Listy z Pontu).

Toranius 1. Caius T., kwestor w Rzymie w r. 71 p.n.e., brał udział w walkach przeciwko Spartakusowi; edyl w r. 59, w walkach trium-wirów stanął po stronie Pompejusza, po jego

toreuta

752

tragedia

porażce padł ofiarą proskrypcji w r. 43. 2. Całus T., syn poprzedniego, ulubieniec Antoniusza;

chcąc odziedziczyć majątek, spowodował śmierć ojca. Umarł na wygnaniu po roztrwonieniu majątku. 3. T. Flaccus, w czasach Augusta najmował się sprzedażą niewolników w Rzymie.

toreuta (gr. toreutts) rzemieślnik zajmujący się artystyczną obróbką przedmiotów metalowych.

tormenta (łac. machiny miotające) zob. rów­nież machiny wojenne. Źródłem energii w tych urządzeniach były pęki cięciw umocowanych między sztywnymi oporami i skręcone, co stwa­rzało znaczny moment obrotowy. Moc tych urządzeń była tak wielka, że jeszcze w czasach nowożytnych próbowano powrócić do tego ro­dzaju „artylerii". Materiałem, z którego spo­rządzano cięciwy, były ścięgna zwierzęce, naj­bardziej zaś ceniono włosy kobiece. Niektóre typy tych maszyn służyły do miotania strzał [gastrafetes, euthytonon, scorpion, polybolon), inne wyrzucały kamienie (katapulta, monankon, ona-ger, palintonon). W r. 305 - 304 p.n.e., w czasie oblężenia Rodos przez Demetriosa Poliorketesa, po ośmiodniowym ostrzale z machin miotają­cych został zburzony potężny mur miasta. Ar-chimedes dla tyrana Syrakuz Hierona skonstru­ował machiny wyrzucające pociski o ciężarze 80 kg na odległość 185 m. Witruwiusz opisuje euthytonon wyrzucający strzały o długości 0,88 m, które z odległości 370 m przebijały tar­czę 3 cm grubości, obitą blachą. Euthytonon konstrukcji Agesistratosa wyrzucał pocisk dłu­gości 1,85 m na odległość 740 m.

Tornaks (Thornaks) 1. góra w Argolidzie, zwana też Kokkygios, ponieważ Zeus miał się tam pojawić pod postacią kukułki (gr. kókkyks — kukułka). 2. góra w Lakonice pomiędzy Spartą a Sellazją, ze świątynią Apollina.

Toron grecki rzeźbiarz z Argos, syn Apellio-na, działający w III w. p.n.e., znany z sygnatur (nie zachowanych) posągów dla sanktuarium Asklepiosa w Epidauros.

Torone (gr. Torone) miasto w Macedonii na półwyspie Sithonia. Od nazwy miasta nazwano zatokę pomiędzy Pallene i Sithonia Zatoką To-ronaicką (sinus Toronaicus).