Mała encyklopedia kultury antycznej

Treveri, Treviri zob. Trewirowie.

Trewir (łac. Augusta Treviroruni) niem. Trier;

stolica Trewirów, później kolonia rzymska pod nazwą Augusta Treviroruni. Miasto handlowe, w latach 294-400 n.e. rezydencja cesarzy. W r. 406 zniszczone przez Wandalów, w r. 409 i 413 przez Franków, w r. 451 przez Hunów. Ze wspaniałych budowli dochowały się liczne ruiny, m.in. Porta Nigra, paląc cesarski, amfi­teatr, most na Mozeli.

Trewirowie (łac. Treviri, Treveri') szczep ger­mański osiadły po obu brzegach dolnej Mozeli. Około r. 63 p.n.e. książę ich Indutiomarus wystą­pił przeciw Rzymowi, lecz został pokonany przez Labienusa. T. słynęli ze świetnej konnicy. Stolicą ich było Augusta Trevirorum (dziś Trewir).

triada (gr. trias, łac. trias, dop. triadis) w reli­giach ludów basenu Morza Śródziemnego trójca bogów czczonych najczęściej w jednej świątyni. Do najbardziej znanych w starożytności nale­żała: 1) (. ptolemejska, składająca się z Serapisa, Izydy i Harpokratesa, czczona w Egipcie helleni­stycznym od III w. p.n.e. oraz 2) wywodząca się z etruskiej r. bogów rzymskich: Jowisz, Junona i Minerwa. Tym ostatnim poświęcona była trój-nawowa świątynia Jowisza na Kapitelu w Rzy­mie.

triada stroficzha zob. stroficzna budowa.

rriarii łac. starsi żołnierze najstarszych rocz­ników, stanowiący trzecią linię w rzymskim szyku bojowym. Zob. acles.

Triariiis Caius brał udział w wojnie z Mitry-datesem jako legat pod wodzą Lukullusa; w r. 73 p.n.e. zdobył Apameę, w r. 68 zadał klęskę Mitrydatesowi pod Komaną w Kapadocji, w ro­ku następnym został przez niego pokonany pod Zelą.

trias (gr. trias) rzadko spotykana srebrna mo­neta 2/12 asa. Kursowała na Sycylii i w Etrurii w V-IV w. p.n.e. Był też t. brązowy.

Triballowie (TribalU) szczep tracki zamiesz­kujący między górami Hajmos a Dunajem. W r. 335 p.n.e. pokonany przez Aleksandra W.

Tribazos satrapa Armenii w r. 401 p.n.e. Sprzyjał Antalkidasowi. W r. 386 brał udział w wyprawie przeciwko Euagorasowi. Spiskował przeciwko Artakserksesowi II, za co został ska­zany na śmierć.

Triboci (albo Triboces, Treboci) plemię ger­mańskie na lewym brzegu Renu; brali udział w wyprawie Ariowista.

tribon (gr. tribSn) krótki płaszcz dorycki po­dobny do jońskiej chlamidy, nakładany na krótki chiton.

Tribonianus z Side w Pamfilii, wybitny praw­nik z VI w. n.e. (urn. w r. 546); pomagał Justy-nianowi przy układaniu jego kodeksu praw.

tribrachys zob. trybrach.

tribunus zob. trybun.

tribus łac. dzielnica, jednostka podziału ad­ministracyjnego w Rzymie. W okresie ustroju rodowego istniały w Rzymie trzy /., złożone z tyluż plemion (tribus): Tities, Rarnnes, Luceres, które stanowiły oficjalny Populus Romanus. Serwius Tullius dokonał w VI w. podziału miasta na 30 r. terytorialnych: 4 miejskie, wbanae, i 26 wiejskich, rusticae, zwanych też regiones. Potem dodano jeszcze jedną /. — sabińską. Osta-

Tricasses

758

Triklinios

tec2nie ilość /. osiągnęła liczbę 35. Do najstar szych /. należały: Suburana, Esquilina, Collina, Palatina i wiejskie — Aemilia, Camilia, Ciaudia, Coraelia, Crustumina, Fabia, Galeria, Horatia, Lemonia, Menenia, Papiria, Pollia, Pupinia, Romilia, Sergia, Yeturia, Yoltinia; do nowszych— Stellatina, Tromentina, Sabatina, Amiensis, Pom-ptina, Publilia, Maecia, Scaptia, Onfentina, Falema, Aniensis, Terentina, Velina, Quirina. Do /. miejskich należeli kupcy, rzemieślnicy, wyzwo­leńcy; do wiejskich, które szybko utraciły rów­norzędne znaczenie — właściciele gruntów. 7'. miejskie dzieliły się na decwiones, vici i compita, wiejskie na pagi. W wyniku reformy komicjów centurialnych poszczególne klasy obywateli zo­stały wcielone do /.; każda t. zawierała 5 centurii seniorów i tyleż centurii juniorów. Każdy oby­watel rzymski oraz wyzwoleniec musieli być wpisani do jednej z /., przy czym jednoczesna przynależność do centurii nie była wymagana. Wyjątek stanowili aerarii (zob.), których wpi­sywano do Tctbulae Caeritum. O przynależności do t. decydowało miejsce położenia własnych gruntów i miejsce zamieszkania; w przypadku zmiany miejsca pobytu obywatel należał do dawnej t. T. odgrywały bardzo ważną rolę polityczno-administracyjną i społeczną; wg t. wy­mierzano podatki (tributum), określano cenzus i dokonywano zaciągu do wojska. Zebranie wszystkich t. stanowiło pełnoprawne zgromadze­nie narodowe Rzymian, comitia tributa. Oby­wateli jednej /., tribules, łączyło silne poczucie więzów wspólnoty. Nazywali się oni wzajemnie przyjaciółmi (amici), sąsiadami (r/c/w), razem wybierali swych przedstawicieli, wspólnie pono­sili świadczenia na rzecz państwa itp. W cza­sach cesarstwa t. nie odgrywały już żadnej roli politycznej; tribules tworzyli rodzaj korporacji. Biedota rzymska otrzymywała bezpłatnie przy­działy zboża (zob. largitio) według podziału na /., które zamieszkiwała na stałe.

Tricasses (Tricassi, Tricassini) lud w Gallia Lug-dunensis, na wschód od Senonów, z głównym miastem Augustobona (późniejsza Tricassae).

Tricastini lud w Gallia Narbonensis, nad rzeką Rhodanus, ze stolicą Augusta Tricastinorum.

Tricessius zob. Trzycieski Andrzej.

triclinium fac. trzy łoża biesiadne zestawione pod kątem prostym wokół stołu biesiadnego, używane podczas posiłków i uczt. Każde łoże przeznaczone było w zasadzie dla trzech orób, niekiedy jednak zajmowała je tylko jedna osoba.

Pośrodku między łożami ustawiany był stolik z potrawami. W zamożniejszych domach rzym­skich /. ustawiane były w specjalnych salach, noszących tę samą nazwę t.

Tricostus przydomek rodu Wirginiuszów (zob. Yirgimi).

tridens tac. trójząb; trójzębny harpun prze­ważnie metalowy, używany w całym basenie Morza Śródziemnego głównie do połowu ryb, na polowaniach, niekiedy w pracach gospodar­skich; służył także jako broń walczących gla­diatorów. W sztuce jest atrybutem Posejdona--Neptuna.

Tridentiim (dziś Trento) stolica Tridentinów w Recji, na drodze prowadzącej z Werony w kierunku Alp. Według legendy nazwę swą otrzymało miasto od trójzębu Neptuna (łac. tridens).

triens (łac., od tres trzy) 1/3 asa, czyli 4 uncje. Jednostka wagowa oraz miedziana moneta rzymska wprowadzona w poł. IV w. p.n.e., kursująca do r. 44 p.n.e. Waga /. zmniejszała się wraz z obniżką wartości asa.

triera (gr. trieres, łac. trfemis) okręt o trzech rzędach wioseł; najbardziej znany i rozpowszech­niony typ okrętu w okresie klasycznym. Załogę wojenną /. stanowiło przeważnie 200 wioślarzy oraz 18 żołnierzy. Pierwsze /. powstały w Ko-ryncie na krótko przed wojnami perskimi. Zob. flota.

trierarchia zob. liturgia.

Trifiodoros zob. Tryfiodor.

Trifylia (gr. Trifylia) południowa część Elidy, pomiędzy Alfejosem i Nedą, z głównym mia­stem Pylos.

Trigemina porta (łac., dosł. brama potrójna) brama w murach Serwiusza, pomiędzy Awen-tynem i Tybrem. Zob. Rzym.

triginta tyranni zob. trzydziestu -tyranów.

trigliphus zob. tryglif.

triheinitartemorion (gr. tris trzy razy, hemi pół i tartemórion) srebrna moneta grecka wartości 2/8 obola.

Trikke (gr. Trikke, także Trikata) warowne miasto w Tesalii, nad rzeką Letajos; niedaleko T., u stóp gór Pindos znajdowała się najstarsza i najsłynniejsza świątynia Asklepiosa.

Triklinios (Demetrios T.) gramatyk bizantyń­ski z początku XIV w., zajmował się tekstami Pindara, pisał scholia do Sofokle.sa, Ajschylosa, Eurypidesa i Arystofanesa, a także do Hezjoda i Teokryta.

trimtois

759

trocheiczne wiersze

trimissis łac. moneta rzymska wagi 1,52 g, stanowiąca V3 część solida, wprowadzona przez Konstantyna Wielkiego (306-337). Kursowała do końca cesarstwa rzymskiego.

trinionis łac. moneta rzymska równa potrój' nemu denarowi, zaliczana do medali. Kurso­wała do V w. n.e.

trinoctium łac., zawarciu małżeństwa w naj­dawniejszym Rzymie towarzyszyło zwykle naby­cie przez męża władzy nad żoną per coemptwnem lub per confarreationem (zob. matrimonium). Jeśli żaden z wymienionych aktów nie został podjęty, żona mimo to dostawała się pod wła­dzę męża po roku nieprzerwanego wspólnego pożycia (per usum). By w takim wypadku uniknąć dostania się pod władzę męża, musiała żona przerywać corocznie wspólne pożycie spędzając trzy kolejno po sobie następujące noce poza domem męża. Owa trzydniowa przerwa w po­życiu zwana jest przez Gajusa t.

trinundinum (łac., od tres i nundinae) zob. mmdinae.

triobol (gr. trióbolon) grecka moneta srebrna wartości 3 obolów, czyli 1/2 drachmy.

Triopion pasmo górskie w Kani, w okolicy Rnidos, słynne ze świąt obchodzonych ku czci Apollina.

Triphylia zob. Trifylia.

tripondius łac. miedziana moneta rzymska wartości 3 asów, wagi od 327 g do 208 g. Była w obiegu od poł. IV w. p.n.e. do r. 217 p.n.e.

Triptolemos zob. Tryptolemos.

triptycha (gr. triptychd) trzy złączone ze sobą drewniane tabliczki powleczone woskiem, słu­żące do pisania. Zob. tabella, diptycha.

tripus zob. trójnóg.

triremis zob. flota, triera.

Triton zob. Tryton.

triumf zob. tryumf.

triumphus zob. tryumf.

triumwirat (łac. triumviratus) rządy trzech w Rzymie. Pierwszy t. w latach 60-55 p.n.e., zawarty między Cezarem, Pompsjuszem i Kras-susem, miał charakter nieoficjalnsj ugody przy­pieczętowanej małżeństwami „dynastycznymi". T. ten został wzmocniony na zjeździe w Luce (r, 56). Po śmierci Krassusa pozostali dwaj uczestnicy t. zerwali ze sobą i rozpoczęli wojnę domową. — Drugi t., zawarty między An­toniuszem, Oktawiansm i Lepidusem w r. 43 koło Bononii, nosił w pełni oficjalny charakter. Triumwirowie mieli na celu zebranie sił do

ostatecznej walki z ustrojem republikańskim, rozdział prowincji zachodnich i ustalenie list proskrypcyjnych. Na mocy specjalnej ustawy mieli oni zaprowadzić porządek w państwie (zob. tresviri 9).

Trivia przydomek Diany jako bogini księ­życa. Składano jej ofiary na rozdrożach (tri-vium).

Troada (Troas) kraina w póm.-zach. części Azji Mn., wg niektórych geografów starożytnych (Strabo) pomiędzy wybrzeżem Morza Egejskiego i Hellespontu a rzeką Ajsepos, wg innych ograni­czona do wybrzeża Morza Egejskiego. Główna rzeka — Skamander, mniejsze — Simoeis, Rho-dios, Satnioeis. W czasach przedhistorycznych zamieszkiwana przez Teukrów z głównym mia­stem Ilion (zw. też Troja).

trocheiczne wiersze 1. t. dymetr: a) dymetr akatalektyczny obejmuje dwa psinę metra trocheiczne —'^-Lo | l.\^Lv. W poezji grec­kiej tezy nieparzyste są zawsze krótkie, por. Arystofanes, Osy 1327: Kldusetdj tis ton ópisthen -L'^——| —\^1-\^ Dopuszczalne rozwiązania zob. trochej. T. dymetr używany w rzymskim dramacie okresu republikańskiego to właściwie tetrapodia, w której każda stopa może mieć długą tezę; długa teza trzech pierwszych stóp może być rozwiązana na dwa elementy krótkie, teza czwarta jest zawsze jednozgłoskowa, a więc dymetr ten ma schemat L^iL-s^y.L^y.l.^'. Arsy wiersza mogą również ulegać rozwiązaniu, por. Plaut, Persa 31; basilico accipiere victu:

^^j\^ j l.\^^> | —^ | -L—; b) dymetr katalektyczny jest o jeden element krótszy niż dymetr akatalektyczny i używany był często jako klauzula systemów złożonych z dymetrów akatalektycznych (por. system). W poezji grec­kiej ma schemat: L^—^l.^^ i nazywany jest również od pewnego żartu Arystofanesa (Żaby w. 1197 nn.) lekytion (lekythion). Wystę­puje często w lirycznych partiach tragedii w oder­waniu od dymstrów akatalektycznyeh i wtedy ma najczęściej wszystkie tezy krótkie, np. Ajschy-los, Agamsmnon 162: tutó nin prosennepo 1. \^l.\^r^ L 1. Każdy trochej może być w nim rozwiązany na trybrach (^^-^/). W rzymskim dramacie okresu republikańskiego ma schemat: —^y.L'^iL^/^i. Jego trzecia teza zawsze jest krótka, natomiast dwie pierwsze mogą być długie i ulegać rozwiązaniu podobnie jak arsy, por. Pląut, Epidicus 3: respice vero Thesprio. — Oh. _'^\-/-—-L^-. Dymitr /.

-eu np3[3zA aż •B3^1hzBiAoqo »S3f mnJ»aui

Ullgrup Od BZM3IQ •ian[33.l3 3ZJ)3UIBJ{31 A

zin azs)S3Z3 iplipsf ano bs 'aaozaursJSo unii m isaf i[Ą3[Bp ap^zfi •faiipa.iS a;AOpnq alzpes

-vi a epefAOdpo o3af BAOpng •q3.(uai i Bzsnf

-anaptUd 'ezsnmosny n 'sufity umiifSfusf m 'D)3uas q3Bip33B.i> M afndStS^ •BiiJB[ndod y^op feJBim ZSJ3IA u^i ais afets ui3(OJ •(•a-n-d

-m i) cuojjb^ n nai^>oJ3( imAis^zredala imcz

-3) Z XUZ3;(pprB»B3[ •; J)3UIBJ)3) XZSMJ3;d ZBJ

od AuB^Ąods Csi^sypBj ifzaod ^ '!l'(lisp ;»so[i tznp o.tto.)ianso»s fefnzB)(AA tiUJBq3id3

All3inBJt3» 'AZ3.191P ^eią 0)S^Z3 ?50p WaUBJ

-ojsAry ipB.naare.iiai a 'sjb q3.Cirezb;AzoJ t zai 43i8r>{p bp?0[! fezsilSiA 3iazoBUz »9i[

-BJ»3i po Sis iuz9J niBUłBJp Ji3inBJ(3J, •azdp fes

3111 lp;){3BJ3»I[ A93[UniB3 q3,

Azparm 300129^ •3izBqcJBd m 3rB»s 3fnd^s.<'A fwip>Swe np3ui03( f3JB(s ^ •o33az3iqaref nJpiu

-Alt 3(oqo n8o[B;p zsJ3iA\ iarup OJref aoba(/(q UlapSws apBUlBłp ai "BiniB^oidg n i tiao

-3J3(CTIV 'Bq30[ni3JV A9JOAin q3BHMUl8B.IJ 3A

o3 XurB3(/t)ods •f3p[33J9 ifzaod m np^za ui<(>s

-3Z3 M {Xq ^UZO^iyrBfBII J)3UIBJ)3) •^ 'Q ^7 l

|<^>7/~\7 II—^»^^\7 |/^'~\7<^7 soufiug^SfS ua so/sfHi II sau3i»a whuySifi ,w sia ^gg ?;?/»// ^n^ |m ntua3if[ 'BS3pidAing zsi3i/& CJ3IMBZ einez

-feiA\zoJ a» Bqo •/'ayao^ -Jod '(^^7) [-((ipsp Bn OM03(»WAtt b '(—/~»^) łS3dBire va nwzez

-eimzoj c83[n o^pBZJ q3.

-Q-^7l/^7/^v^^ ||—7^71—7/^7 oa^o UfSfdow^ iffiffp m siStffaJfiu apatii :Qq3i(l) £ 'B t,9 '8-9 'ipO[iq3JV '^od 'f³¹¹¹??!⁵ 3ido»s /& )S3f

fez P(pBZJ 'f3}teld I f3ZSMJ3ld 3;dO»S M f3p^3Z3

-feu afnd3»sAtt Ai9»i[ '(/-\^^) q3Biq^i» ot

-anezfepttzoJ ?Ai teBom /, op i po Adois •Bzai3ip 9fnd3}sA^ 3[}[^MZ uiai»sui iui3rup o

7 l Q7^77 II Q7^7 l ^7^7 .^nzo.Ąsiaw

-B3( }S3f amwso q3Ai9t3[ z '•; eflam KJ3»Z3 &)fef

-bjsiabz z&iaiA 'iCuzsX)ifaio)0}{ nawowi •) •p •śni

-wponb snsMA zam&yi idreMAzBU BA-uł(( z n3(

-ZtłAkZ M :OS3UZ3Ą3[3p}t3I 7 rUt3lireJ»3» 033I1(33J8 fe?3B»dBpB BilSUlAZi lS3f JBU3}daS •J, •BAOZSJ3IA

feJBim eMopni pB»po &is atels i szmysiam /& TOJ(zn z ZSJ3IA i»» izpoq3Att •a-a-d •Ak l M

-qoAiiBMaid? q3Bi»JBd /& i ?iBf 'nSolBip a 00.^9^

-bz {BAodi}sA» aizp8 'o33pisi,reJinqnd3J nsai3[o apBureJp uipismAzJ m uiAreA\Azn o»sSz3 ozpJBq iuazs»iA ^q JOT3}d3s •^ •(Jwas' i(uzMqMof -qoz)

aZJBUaS A 03 'BZSJ31A Bni3Z3(IOyz I q3Aod^SBZ

dpis AMOpnq aoBZ3Ąop CfpiMBJd aiires 3» ai;a a BftizBiMoqo i ^'^70-^7 || q-o-q

l 7 q 7 :n)[tfez30d bu i(ł(t3i5[ napar o nmaiioz.iazs

-ZOJ niU3UZ3;qure(' liAOJBUaS UI91BlU3q33 UlA/AS

»saf ^0^91 JBualdas je 'nzmAł& 33iuo3[ BptdifaJd q3C3S[aiui q3i<» a ipzaf '3isJB f3is9zs od i faiSiup

Od Z3IUA9J ;>BAOdS(S<(A BSOUI Sd33UB Bqt[[^S l

sn}BiH '(pB(?[^ZJd XireAOiA)BZ fazAtt -Jod) snit!q alzaisip a isaf Aurezozsndop (ezsnfouaJaJ, n sia ap) ^nBy n •9pp9.n( Ąnamai? CAp bu

BUBZtlAZOJ ?^q 3ZOIU aiU BZ3» B}JBAZ3

OTłBAOdSisAA n3[pwKzJd a\ •B3fefnzfeiAoqo 9ia

-pSi8zAZ3q wo isaf ain ap 'w3J3ip ai^AZ afnd

-StSAA 3ldO)S f»)JBAZ3 OJ •Q l 1^7 l —7 l <^>

'^7ll—7l^>Tl^*7l—^? 'vi3itsout 'owąo awMifMUl soam sini/ ai wonb Jiud :/,9S oi\ns.m^) 'int[d 'los. '(r\^r\-^) ^wosnsiasoid (oi[pbzj ozpJeq) qn[ (rv\~) ^w '(—/^T') ^^^ne '(——) Bfapuods »SBinrez v '(i^\r\^) q3iSJqAii

?BAOdS}SXA 3ZOUI (^»7) Bf3q30Jl }S1iinn2Z OS3Z3 nilIOKA A 'nitlBZfelAZOJ ?B83in feSOUI

Bzai eSn(p tpzt3i i fain»B»so maiiiifepCA z b&ib vpze~a '^/^7cs7Q7 II Q7Q7Q7C!7 :imu3q3S waysz •bui zsJa;^ '^119131 OA03(

-zfeiAoqo yez f3uip9is aido»s a 'Bn»5foqo nsczooli uiłpi[SzA pod )S3f cz9) ipBdo»s npsazs q3.tzs

-AJSid ^ •folIZ3^t3(3IB)B3[ AdOtS f3UI39 I •) d9»S

q3<(a(3d nimpais z iis A)fefepB{i[s 'faiiiStn^zJ ifza

-od a AlBAAzn zsria 'JmualSas •) •g 'Q7<^7 | |Q-^>7||Q7/-^7 Q7/-\- •.o33vz3^9]nsi

-vifs •i tu»3uiBJ»3i oSaueAJfzn ifzaod fap(03J3 a opia OAoyinsois m?n[[up3iAOdpo ni;3(suiKzJ isar n3» zsJ3;A\ •AreA^zn {Kq ani niAzsf3inz9d ais

-ar)[o a :Bzsnf3U3J3J, i B»nB[d n q3i(nBA3id^ q3Bi»

-JBd a afnd^s^A Jenoi-io •j, •sn)Biq aizaiaip a isar ^apzozsndop Btacid n •-^\7—7<^n^> 9^^^»^11 —/^7—7-^»^>7<^>7 sniaaffn wns sit/wiś yqt3iiSnp \ aipoi{ uaf snupof xa[Snp wou :It>9 saptifasoff 'ineu -Jod 'ezsisip ai^Az ornd

-5}sA^ aido»s f3(JBAZ3 Oj '(wuatdas •f •g •qoz)

3ZJBa3)d3S 7 A 3(Bf 3Z3d^}SBZ ^dO(S 3UTBS 3I3(B1

azJBaoi5(o •; a es 3a{«z3zsndoQ •aireM^zfejAzoJ

Z310A9J 9^q BSOW ^SJy •^ — 7- t^ 7 |] es 7 t^ 7 '^^s 7 ⁷^ 7 :Wiuaq3s

3&IA COl ZSJ3IĄ\ •ai3()9Jl( 9IAp •Ba niUBZBIAUOJ

?B3ain fe3oin aaai aii[|Si(zsA faias9 i fauBAza Az3t ui3i3(iBKA z '(07) q3Al(5foqo qo«Z3) o q3

ZSJ3IA ^OUOt^O •t •ł 'W/O/O.l -qOZ ^aZ3i(»3I3IB)B3[

-j JiaalJCp ziu ia(zs)9J-!( ia3iir3[3 aapsf o ui.-z3;aq30J( nzs^alA o 'Q^^7'^>7'^7 utnaMp anbsu Jaiq» uof{ : i 'g i u »uiww^ -Jod A9raq3

-on q3ł((sKz3 q3Kines z Sis cp^s 'falitsfatilea

-oddiq 3;JOJ»s a Kiłtza '081361011 ;(az3.<»3(9[t(B3i

trochej

761

Trofonios

dierezę teza stopy czwartej jest zawsze jednozgloskowa, a więc daktyl w tej stopie jest niedopusz­czalny, por. Seneka, Oedipus 227: gemina Par-nasi nivalis arx trucem fremitum dedit ^^-a^

—L—| _\^'—\-/1| —'^'—'^ | 1.^0. 5. r. tetra-metr kulawy (tetrameter cloudus, czyli skdzon) wiersz o schemacie -iv--'—o | _^_c' || _^>

—9l-l—i»'. Jest to właściwie •tetrametr /. katalektyczny (-'^'-^ | _\^iJ_^i || _\^'_o | _ '^'^i), który na przedostatnim miejscu ma zamiast zgłoski krótkiej zgłoskę długą, stąd jego nazwa „kulawy". Tetrametr kulawy wy­stępuje w poezji greckiej u jambografów Hip-ponaksa i Ananiosa, w poezji rzymskiej tylko u Warrona. Por. Hipponaks, frg. 70,2 (Diehl):

amfWksios gór ejmi kuk fiamartdno kóptón J-^L\»i \ l.\^l-\^ 11 L^L\^ \ 1. L — Warro, Satyry 250 (Bucheler): dulcem aquam bibat salubrem et flebile esitet caepe L\^l\-^ \ _^ ^—|!_^_^|__c;.

trochej (gr. trochdfos, łac. trochaeus) stopa metryczna złożona z dwóch zgłosek, długiej i krótkiej: L\^. Jednostką metryczną w /. greckich jest metrum zawierające 2 stopy trocheiczne, którego zgłoska ostatnia jest pod względem iloczasu obojętna (ancepś): _<^'—^. W związku z tym w parzystych stopach wier­szy trocheicznych może występować spondej:

——. Każdy element długi metrum trocheicz-nego może ulegać rozwiązaniu na dwa elementy krótkie. W wyniku tego /. może być rozwiązany na trybrach ^'^\^>, a spondej, dopuszczalny w stopach parzystych, na anapest ^>-^^— lub daktyl l'^i\-^. Greckie wiersze trocheiczne nie zawierają jednak wielu rozwiązań, anapesty są w nich dość rzadkie, a użycie daktyli jest jeszcze bardziej ograniczone (zdarzają się one jednak wyjątkowo i w stopach nieparzystych, jak u Arystofanesa, Acharnejczycy 318). W t. grec­kich może zachodzić anaklaza, tj. przestawienie następstwa elementu długiego i krótkiego, w wy­niku której metrum trocheiczne _^-1<^' może przejść w chorijamb 1\-^^— (gdy ulegają przestawieniu elementy drugiego t.) lub w an-tyspast '^'-L-'-v-/ (gdy zostaje przestawiona długa z krótką w t. pierwszym). Por. Eurypides, Orestes 1379: helfsson kyklój chthóna ^1-_'^[^-<^ó (dymetr trocheiczny katalektyczny, czyli lekytion). W greckich trochejach lirycz­nych, zwłaszcza dramatu, dość często zachodzi synkopa, tj. stłumienie elementu krótkiego lub obojętnego lub też obydwu razem. W wyniku

tego metrum trocheiczne l\-^—^i może wy­stąpić w postaci kretyka _^_ (wskutek stłu­mienia obojętnej), palimbakcheja Ll\^ (wsku­tek stłumienia krótkiej), molossusa _—— (gdy krótka ulega stłumieniu, a obojętna wy­pełniona jest zgłoską długą) oraz spondeja — L (w wypadku stłumienia obu elementów słabych). Por. Ajschylos, Agamemnon 179: staże) d'anth' hapnu pro kardfas —— \ L\»iL\J \ J-^l. (try-metr trocheiczny katalektyczny). T. przejęte do poezji rzymskiej przez Liwiusza Andronikusa zostają dostosowane w swej budowie do posia­dającego wiele zgłosek długich języka łacińskiego. Dostosowanie to polega na tym, że długie tezy stają się dopuszczalne również w stopach nie­parzystych. Jako stopy powstałe z rozwiązania /. i zastępującego go spondeja występują trybrach, anapest i daktyl (jak w /. greckich), a nadto proceleusmatyk ^^--v-/v--', którego użycie jed­nak jest bardzo ograniczone. Por. Plaut, Bacchi-des, 968: cepi spolia, is nunc ducentos JL—\ ^ v-^— l -l'^'1-L— (dymetr trocheiczny akatalek-tyczny). Tego rodzaju /., w których jednostką jest nie metrum, lecz stopa, występują w dra­macie rzymskim okresu republikańskiego jako septenary i oktonary oraz jako dymetry (a ra­czej tetrapodie) akatalektyczne i katalektyczne. Od I w. p.n.e. wychodzą one z użycia, a miejsce ich zajmują budowane na wzór grecki z tezami nieparzystymi krótkimi tetrametry i dymetry. Horacy w swej strofie hipponaktejskiej (Car-mina II 18) używa nawet dymetru trocheicznego katalektycznego z wszystkimi tezami krótkimi. Bardziej szczegółowe omówienie greckich i ła­cińskich wierszy trocheicznych zob. trocheiczne wiersze.