Mała encyklopedia kultury antycznej

tyrania (gr. tyrannfs) forma rządów w mia-stach-państwach greckich w okresie przejścio­wym między panowaniem arystokracji rodowej a rządami demokracji, powstała w wyniku walk klasowych ludu -z arystokracją. Przywódcy ludu, najczęściej arystokraci, oderwani z różnych przy­czyn od swego stanu, zatrzymywali pełnię władzy w swych rękach jako uzurpatorzy, tyrani. Ota­czali się zaufanymi oddziałami straży przybocz­nej, doryfóroj. Konfiskowane posiadłości dzielili pomiędzy biedotę, znosili długi, brali w opiekę lud przed sądami, stosowali' szereg środków de­magogicznych w celu większego zjednania sobie mas ludowych, nie zrywali też całkowicie z ary­stokracją. Tyrani starali się nadać rządom cechy monarchii, łagodzącej sprzeczności państwowe. Panowanie tyranów trwało zazwyczaj krotko, ale przyczyniało się decydująco do obalenia wła­dzy arystokracji i tradycyjnych instytucji rodo­wych oraz przyśpieszało rozwój państw o ustroju niewolniczym. W okresie t. działali pierwsi ko-dyfikatorzy praw, nomoteci. Najważniejszymi tyranami byli: Trasybulos w Milecie (VII w.), Połykrates na Samos (VI w.), Kypselidzi w Ko-ryncie, Pizystratydzi w Atenach, Teagenes w Megarze, Ortagorydzi w Sikionie, Gelon i Hieron w Syrakuzach. W czasach t. państwa greckie przeżywały gwałtowny rozkwit gospodarczy i kul­turalny. Występująca w okresie hellenistycznym t, późnogrecka była wynikiem rozkładu ustroju miast-państw greckich. W tym okresie w Sparcie panował tyran Nabis, na Sycylii Agatokles.

Tyrannion 1. T. z Amisos w Foncie (właści­wie Teofrast, przezwany T. przez swego nauczy­ciela, Hestiajosa), gramatyk, uczeń Dionizosa Traka. Dostał się do Rzymu w czasie wojny z Mitrydatesem jako jeniec i zyskał tam znaczenie dzięki rękopisom swej biblioteki. Niektórzy ucze­ni uważali T. za naukowego doradcę Attyka przy wydawaniu greckich autorów, jak np. Ary­stotelesa i Teofrasta. 2. T. Młodszy z Fenicji, uczeń poprzedniego, dostał się do Rzymu jako jeniec i wyzwolony został przez żonę Cycerona, Terencję. Komentował prace swojego nauczy' cielą w rozprawie Eksegesis tu TyranntOnos merisfnu (Objaśnienie podziału Tyranniona), po­nadto był autorem prac gramatycznych O częś­ciach mowy i O greckim pochodzeniu języka rzymskiego. Wykładów T. Młodszego słuchał geograf Strabo. Dzieła jego zachowały się.

Tyrannius

772

Tzetzes

Tyrannius zob. Rufinus 4.

Tyras 1. pierwotna nazwa rzeki Danaster (dziś Dniestr). 2. miasto nad Morzem Czarnym, przy ujściu rzeki T.

Tyriajon (łac. Tyriaemrt) miasto w Lykaonii w Azji Mn., na zachód od.Ikonion.

Tyros zob. Tyr.

Tyrreni (łac., gr. Tyrrhenó], Tyrsenój) 1. wg Herodota lud pochodzący z Lidii, stąd wywę-drowal do Italii. 2. Etruskowie, których proto­plastą miał być wg legendy Tyrrhenos, wódz kolonistów z Lidii, czy też syn Telefosa.

Tyrrenos .(Tyrrhenos, Tyrsenos) syn Atysa kró­la Lidii, brat Lydosa; wg innej wersji syn Heraklesa i Omfale albo Telefosa i Amazonki Hiery, brat Tarchona. Legendarny założyciel kolonii Pelasgów w Italii. Od jego imienia po­chodzi nazwa Tyrrhenia.

tyrs (gr. thyrsos) prosta, dość długa laska zakończona szyszką z wstążkami lub pękiem winnych liści bądź też liśćmi bluszczu; rodzaj różdżki czy berła Dionizosa, nieodłączny atry­but menad i satyrów.

Tyrteusz (gr. Tyrtajos, łac. Tyrtaeus) jeden z najstarszych elegików greckich, żył ok. po­łowy VII w. p.n.e., brał udział w II wojnie mes-seńskiej, prawdopodobnie jako przybysz z Azji Mn. Był autorem pełnych zapału elegii wojen­nych, z których zachowały się fragmenty, ogó­łem 150 wierszy. Poeta nawoływał w nich do walki z powstańcami messeńskimi, sławił od­wagę i męstwo żołnierzy spartańskich głosząc, że cnoty te są jedyną drogą prowadzącą do zwycięstwa. Elegie 7'. cieszyły się w Sparcie wielką popularnością. Śpiewano je w obozach wojskowych. W Polsce porozbiorowej T. był natchnieniem poezji patriotycznej. Echa elegii T. pobrzmiewają m.in. w Tyrteuszu W. 1. Anezyca, . w poemacie J.-Czeczota Ty r tej oraz w tragedii C. K. Norwida 'pod identycznym tytułem. Du­chem tej poezji owiany jest również Maraton K. Ujejskiego, Warszawianka Delavigne'a i w. in.

Tyros zob. Tyr.

Tyryns zob. Tiryns.

Tysandros grecki rzeźbiarz działający w okre­sie hellenistycznym. Znany z sygnatury na bazie znalezionej koło świątyni Asklepiosa w Epidau-rze.

Tytani mit. bogowie greccy, istniejący przed Olimpijczykami, dzieci Nieba i Ziemi. U Hezjoda w Teogonii występują: Okeanos (najstarszy), Ko-jos, Krios, Hyperion, Japetos, Thsa, Rhea, The

mis, Mnemosyne, Fojbe, Tethys i Kronos. Wtrą­ceni przez ojca — Uranosa — do Tartaru, zostali wyswobodzeni przez Kronosa, który pozbawił ojca władzy. Podczas walki Kronosa z Zeusem T. ogłuszeni piorunami Zeusa zostali pokonani i ponownie, na zawsze, strąceni do Tartaru.

Tytus cesarz rzymski, zob. Wespazjan 4.

Tyzbel (Thtsbe) mit. heroina, której historię miłości z Pyramosem opowiada Owidiusz w Me­tamorfozach. Pyramos i T. mieszkali w Babilo­nie w bezpośrednim, sąsiedztwie. Ponieważ ro­dzice nie dawali im zgody na małżeństwo, ko­chankowie porozumiewali, się jedynie przez po­pękaną ścianę. Pewnego dnia postanowili się spotkać przy grobowcu Ninosa. Tam T. została zaskoczona przez lwa wracającego z polowania. Przerażona uciekła, gubiąc po drodze szaty, które lew schwycił w skrwawioną paszczę. Pyramos po przybyciu na umówione miejsce, zobaczywszy zaplamione krwią szaty ukochanej, popełnił sa­mobójstwo. Kiedy T. znalazła martwego Pyra-mosa, z rozpaczy odebrała sobie życie. Symbo­lem ich miłości jest morwa, której owoce doj­rzewając stają się czarne na znak żałoby.

Tyzbe² (Thisbe) miasto w Beocji, na połud­niowym zboczu Helikonu.

Tyzdros (Thysdrós) warowne miasto w Biza-cjum (na terenie rzymskiej prowincji Afryki), pomiędzy Tapsos i Teane, pamiętne w historii Rzymu z obwołania tam cesarzem Gordiana.

Tzetzes 1. Joannes T. (ok. 1110-1185), uczo­ny bizantyński, przedstawiciel rekrutującej się z warstw uboższych inteligencji bizantyńskiej. Najważniejszym jego dziełem są (zachowane) do­tyczące realiów historycznych Listy (107) i ko­mentarz do nich w postaci Biblos histórion (Księgi historii),' cytowanej zazwyczaj jako Chiliady (chilioj, gr. tysiące), ponieważ wydawca podzielił całość na 13 grup po 1000 wierszy. Jest to ko­mentarz poetyczny (w 15-zgłoskowcach jambi-cznych) o treści mitologicznej, historycznej i hi-storyczno-literackiej; komentarz ten uzupełniają Scholia. Wartość tych prac polega na tym, że zawierają wiele cennych wiadomości, jakkolwiek nie są one wolne od wielu błędów, gdyż autor opierał się na własnej pamięci, a nie bezpośred­nio na źródłach. 2. Isaak T. brat poprzedniego, autor (zachowanej) pracy w formie wierszowa­nej, zatytułowanej Perl t5n pindarikon metron (O metrach Pindara). Przypisywano mu także (niesłusznie!) scholia do Likofrona, które są pracą jego brata, Jana.

u

Ubiowie {Ubii) lud gennaóski na prawym brzegu Renu, za Augusta został przesiedlony na lewy brzeg rzeki. Stolicą U. było miasto zwane przez Rzymian Oppidum Ubiorum, które w r. 50 n.e. zostało nazwane Colonia Agripptna (dziś Kolonia). Na terytorium U. leżały m.in. miasta:

Bonna (dziś Bonn), Antunacum (dziś Ander-nach), Rigomagus (dziś Remagen).

Ufens rzeka w Lacjum, dopływ rzeki Ama-senus. Rozlewiska U. tworzyły Bagna Pomp-tyjskie. ,,

Ukalegon wg Mady'— jeden ze starszyzny w Troi.

uketi prósO zob. non plus ultra.

Ulia miasto w Hispania Saetica, municypium rzymskie.

ulice zob. drogi.

Ulixes, Ułysses, Ulyrois zlatynizowana for­ma imienia Odyseusza (zob.).

Ulpia zob. Ulpii 6, 7.

Ulpian 1. Domitius Ulpianus z Tyru wybitny prawnik rzymski w pierwszej poł. m w. n.e. Rozpoczął swoją działalność w Rzymie w cza­sach Septimiusza Sewera, do wielkiego znacze­nia doszedł za rządów Aleksandra Sewera, będąc jego doradcą i pomocnikiem. Obejmował różne urzędy, wreszcie został dowódcą preto­rianów (praefectus praetortt). Swoją surowością zniechęcił do siebie pretorianów, którzy w r. 228 zamordowali tego wpływowego urzędnika cesar­skiego. U. położył wielkie zasługi dla prawo­dawstwa, napisał wiele dzieł, m.in. (zachowane w Pandektach) Ad edictum w 81 księgach, w któ­rym objaśniał prawo pretorów, oraz Ad Sabinum w 51 księgach, zawierające objaśnienia prawa cywilnego; z jego Institutionum libri duo i Liber regularum znane są jedynie fragmenty lub wy­ciągi (zob. Pandekta). ł. U. z Emesy w Syrii, retor z czasów Konstantyna W., autor wielu

dzieł retorycznych i gramatycznych, m.in. scho-liów do Demostenesa.

UlpU stary ród rzymski pochodzący z miasta Italica w Hispania Baetica, pojawiający się do­piero w czasach cesarstwa, 1. Marcus Ulpius Traianus ojciec cesarza Trajana; wszedł do rodu V. drogą adopcji. Wyróżnił się za rządów Wes-pazjana w wojnie z Judea (żydowskiej), a w r. 76 był namiestnikiem Syrii i prowadził wojnę z Far­tami. 2. Trąfan (Marcus U. Traianus) cesarz rzymski w latach 98-117, syn poprzedniego, ur. w Italice w Hispania Baetica w r. 53 n.e. Walczył pod rozkazami ojca w czasie wojny żydowskiej i wojny z Paltami. W r. 91 otrzymał konsulat i wkrótce potem z rozkazu Domicjana wyruszył przeciwko Germanom. Wyprawą tą zyskał sobie taki rozgłos i uznanie, że Nerwa nadał mu tytuł Germanicus i mianował swoim następcą. Był jednym z najwybitniejszych cesa­rzy. Trajan zapisał się w dziejach Rzymu jako „najlepszy princeps". Interesował się bardzo ży­wo sytuacją w prowincjach oraz kontynuował politykę Nerwy—utrzymywania dobrych sto­sunków z senatem. Opanował niebezpieczeństwo zagrażające Rzymowi ze strony Daków, którym Rzym od czasów Domicjana musiał wypłacać poważne sumy; wyprawa Trajana doprowadziła do opanowania ich państwa i utworzenia pro­wincji Dacji. Pamięć o tym zwycięstwie została utrwalona przez wzniesienie kolumny na Forum nazwanym imieniem cesarza. W r. 114 wybuchła znów wojna z Paltami; podczas tej wyprawy Trajan podbił Armenię, zdobył miasto Ktesifon. W drodze powrotnej zachorował w mieście Selinus (późniejsze Trajanopolis) w Cylicji i tam umarł. Przed śmiercią przekazał władzę Hadria-nowi. Rządom Trajana zawdzięczali Rzymianie dalszą rozbudowę miasta oraz warunki sprzyja­jące rozkwitowi literatury. Był to okres odprę-

UIptas

774

Ursinus Johannes

żenią po rządach jego poprzedników. 3. Lucius U. Marcellus, prawnik w czasach Antoninów. W Pandektach (zob.) znajduje się wiele wyjątków z jego pism prawniczych. 4. U. lulianus, w cza­sach Karakalli i Makrinusa dowódca straży ce­sarskiej; zginął z rąk zbuntowanych żołnierzy w Emesie. 5. U. Crinitus, teść Aureliana, wielo­krotny konsul i namiestnik Illirii. 6. Ulpia Mwciana, siostra cesarza Trąjana. 7. Ulpia Matidia, córka poprzedniej, matka Sabiny, żony cesarza Hadriana.

Ulpius zob. Ulpii.

Ultima Thule (łac., dosl. najdalej położona Tulę) wyspa, którą Rzymianie uważali za kra­niec świata, jako najbardziej wysuniętą na za­chód. .Nie zidentyfikowana.

ultra posse nemo obligatur łac. nikogo nie można zmuszać do tego, co przekracza jego możliwości. Zdanie to jest przekształconym po­wiedzeniem prawnika rzymskiego z ok. r. 100, Celsusa Młodszego: impossibillum nulla obligatio est— nie istnieje zobowiązanie do rzeczy nie­możliwych (Digesta 1. 17,185).

Ulubrae miejscowość w Lacjum, w pobliżu Bagien Pomptyjskich.

Ułysses, Ułyseus zob. Odyseusz.

umbiijcus łac. drążek umieszczany na końcu zwoju, chronił go przed szybkim zniszczeniem i ułatwiał czytanie (zob. książka).

umbo zob. tarcza.

Umbrenus Publius wyzwoleniec zamieszany w spisek Katyliny w Rzymie; na zlecenie spis­kowca Lentulusa miał nawiązać kontakt z po­słami Allobrogów przebywającymi w Rzymie i pozyskać ich dla sprawy spisku.

Umbria (gr. OwbrtkfS) kraina w Italii grani­cząca na północy z Rubikonem, na wschodzie z Morzem Adriatyckim, na południu z rzekami Aesis i Nar, na zachodzie z Tybrem. Najważ­niejsze miasta: Ariminum, Fanum Fortunae, Mevania, Tuder, Narnia i Spoletium. Miesz­kańcy (/., Umbrowie (łac. Umbrt, gr. Ombrikól), zamieszkiwali pierwotnie terytorium późniejszej Etrurii, skąd zostali wyparci przez Etrusków. Od r. 307 p.n.e. U. znajdowała się pod pano­waniem Rzymu.

Umbricius etruski wróżbita, haruspex, który przepowiedział cesarzowi Galbie rychłą śmierć.

Ummidius Kwadratus (Quadratus) retor z cza­sów Pliniusza Młodszego, konsul w r. 118 n.e.

ima salus Ticfis nullam sperare salutem łac. jedyny "atunek dla zwyciężonych — nie spo­dziewać się żadnego ratunku (Wergiliusz, Eneida II, 354). Słowa Eneasza, który wobec pod­stępnego wtargnięcia Greków do Troi postana­wia zginąć w obronie miasta.

uncia łac. jednostka wagi i miedziana moneta rzymska wynosząca Vi 2 asa, wprowadzona w poł. IV w. p.n.e., której emisja ustała w r. 44 p.n.e. Waga u. zmniejszała się wraz z obniżką wartości asa.

Unellowie (Unelli, także Venelli) lud mieszka­jący w Armorice (dzisiejszej Normandii).

Urania mit. Muza astronomii, przedstawiano ją z globusem astralnym w dłoni.

Uranos . mit. personifikacja nieba, małżonek Gai, uosabiającej Ziemię. W Teogonii Hezjoda, w której odgrywa dużą rolę, jest synem Gai. Z małżeństwem jego i Gai związane było wiele legend. Mieli oni dać życie Tytanom, Cyklopom i Hekatonchejrom (Sturękim). (/., przerażony widokiem swego potomstwa, strącił wszystkich do Tartaru. Za namową Gai, najmłodszy z Ty­tanów, Kronos, pozostawiony na wolności, oka­leczył Uranosa i pozbawił go tronu. Według Diodora U. miał być pierwszym królem Alian­tów (nad brzegami Oceanu), których nauczył życia cywilizowanego. Po jego śmierci oddawali mu boską cześć.

Urbinia Rzymianka żyjąca w czasach Augusta, której imię zostało utrwalone dzięki procesowi, jaki prowadził Asinius Pollio w sprawie jej testamentu.

urceus łac. dzban rzymski z jednym uchwytem, przeważnie gliniany, czasem metalowy (srebrny lub brązowy). Służył do noszenia lub przecho­wywania wody, rzadziej wina lub oliwy; u. aqua-rius służył jako polewaczka.

urioator lać., nurek; w Rzymie było collegium urinatorum zespół nurków, którzy wydobywali (za wynagrodzeniem) zatopione przedmioty.

Urium małe miasto w Apulii, na wybrzeżu Morza Adriatyckiego.

urna łac. 1. skrzyneczka drewniana, gliniana lub marmurowa do przechowywania prochów zmarłego. Kształty u. były różnorodne: proste skrzynki, modele domów, u. antropomorficzne. Wszystkie były bogato dekorowane. 2. skrzy­neczka przy wyroczniach do wkładania' pytań. 3. naczynie do czerpania wody, odpowiadające greckiej hydrii, przeważnie gliniane, niekiedy żelazne lub srebrne. 4. miara objętości (ok. 13 l).

Ursinus Johannes (Ursyn Jan, właściwe na­zwisko Baer, Bar, zlatynizowane od łac. ursus

Ursyn Jan

775

Uzypetowie

niedźwiedź) rodem z Krakowa, jeden z pierw­szych humanistów w Polsce, żyjący na przeło­mie XV i XVI w., zaprzyjaźniony z Filipem Kallimachem, Wojciechem z Brudzewa i in. hu­manistami. W latach 1488 - 1497 był profesorem Akademii Krakowskiej. Wykładał tam Sallustiu-sza. Jest autorem pierwszego w Polsce humani­stycznego podręcznika pisania listów Modus epi-stolandi (1485 i 1522) ze wzorami listów, z któ­rych część stanowią listy autentyczne. Wyd. wznowione w r. 1957 (przekład i wstęp 1. Win-niczuk).

Ursyn Jan zob. Ursinus Johames.

urzędy zob. magistratus.

Usipetes, Usipii zob. Uzypetowie.

ustawa zob. lex.

Ustika (Usfica) 1. niewielka wyspa naprzeciw północno-zachodniego wybrzeża Sycylii. 2. do­lina w pobliżu posiadłości Horacego w Sa-binum.

ustrina (łac. od wo palę) miejsce, na którym odbywało się palenie ciał zmarłych, tzw. crema-tio. Zob. pogrzeb.

Ustrzycki Jędrzej Wincenty kanonik przemy­ski, łaciński wierszopis-panegirysta z czasów Sobieskiego, tłumacz pisarzy starożytnych. Jego heksametryczna biografia-panegiryk ku czci So­bieskiego A. Yincentii Ustricci Sobiesciados seu de laudibus loannis Magni Polonorum Regis... carminum libri quinque (Wenecja 1683) jest za­razem próbą epopei na wzór Farsalii Lukana. Tłumaczył Klaudiana (Porwanie Prozerpiny, 1689), Stacjusza (Achilleis) i in.

usus łac. termin używany w różnym znaczeniu:

l) w sensie ogólnym oznaczał on akt używania jakiejś rzeczy lub instytucji prawnej przez jed­nostki lub ogół. 2) posługiwano się nim także jako nazwą służebności osobistej, polegającej na prawie używania cudzej rzeczy, ustanawianym zazwyczaj w testamencie. Prawo to nie mogło być odstępowane innym osobom. Jeśli rzecz mo­gła być używana tylko w drodze pobierania

z niej owoców (np. sad), uprawniony mógł je pobierać tylko na potrzeby swoje i swoich do­mowników. 3) w rzymskim prawie małżeńskim u. oznaczał nieformalne nabycie władzy mężow­skiej (mcmus) drogą nieprzerwanego, wspólnego, jednorocznego zamieszkania mężczyzny z ko­bietą, mających żyć jak mąż z żoną (affectio maritalis). Nabycie władzy mężowskiej przez mężczyznę nie następowało, jeśli kobieta trzy kolejne noce w ciągu roku spędziła poza wspól­nym miejscem zamieszkania. W tym wypadku wspólne pożycie uważane było za małżeństwo sine manu.

ut desint vires, tamen est laudanda Toluntas łac. chociaż brak sił, godne jednak pochwały są (dobre) chęci (Owidiusz, Epistulae ex Ponto III, 4, 79).

ut sementem feceris, ita metes łac. jak zasie­jesz, tak zbierzesz. Cyceron (De oratore II 65, 261) przytacza to powiedzenie jako słowa Marka Pinariusa Rufusa.

Utica zob. Utyka.

utiie dulci miscere zob. omne tulit punctum, qui miscuit utiie dulci.

Utyka (łac. Utica) miasto w Afryce, na pół-noco-zachód od Kartaginy, kolonia fenicka. W czasie III wojny punickiej opowiedziała się po stronie Rzymu. W r. 46 p.n.e. U. stała się jednym z ostatnich punktów oporu zwolenników PompejuszB) walczących z wojskami Cezara.

Uxellodunum (Uxollodunum) obronna miejsco­wość w kraju Kadurków (Cadurci) w Galii, położona na stromej skale, nad rzeką, której nazwy nie znamy. Położenie U. nie zostało usta­lone.

Uxii lud w Azji, w sąsiedztwie Suzjany, znany z uprawiania grabieży; służyli w wojsku Dariusza. Podbił ich Aleksander W.

Uzypetowie (Usipetes, Usipii) lud germański;

zmuszeni przez Swebów do opuszczenia swoich siedzib wtargnęli do Galii, skąd zostali wyparci przez Cezara.

v

Yacalus (albo Yachalis, Vahalis, Valls} dziś Waal; jedno z południowych odgałęzień Renu, oddzielające się od głównego łożyska w okolicy miasta Noviomagus Batavorum.

Vaccaei lud w Hispania Tarraconensis w pół-nocno-zachodniej części półwyspu, ze stolicą Pallantia.

Vadimonis lacus (dziś Lago di Bassano) je­zioro w Etrurii, w okolicy Amerii, znane w hi­storii z dwu porażek poniesionych przez Etru­sków: w r.'309 zadanej przez dyktatora Papi-riusza Kursora i w r. 263 — przez konsula Kor­neliusza Dolabellę.

vae victis łac. biada zwyciężonym. Stówa te, według świadectw historyków rzymskich, miał wypowiedzieć wódz Galów Brennus po klęsce Rzymian nad rzeką Allią w r. 390 p.n.e.

Vahalis zob. Yacalus.

yale łac. żegnaj; bądź zdrów, zwrot używany m.in. na zakończenie listu.

Valens zob. Walens.

Valentia zob. Walencja.

Valeotinianus zob. Walentynian.

Valentium zob. Walencja 4.

Yaleria Messalina zob. Messalina 1. . Yalerianus zob. Walerian.

Valerii Waleriusze,' stary rzymski ród patry-cjuszowski z Sabinum, otaczany wielką czcią i względami. Do rodu V. należało wiele rodzin. Najważniejsze z" nich to Corws, Flaccus, Lae., vinus, Messala, Publicola i Triarius. 1. Publius Yalerius Publicola (Poplicola), jeden z głównych uczestników spisku przeciw Tarkwiniuszom. Pierwszy konsul republiki w r. 509, po wypę­dzeniu Tarkwiniuszów. Zadał Etruskom osta­teczną klęskę, zwyciężył Wejentów i Sabinów. 2. V. Vohisus, brat poprzedniego, walczył z Por-scn;|, Sabinami (r. 505) oraz Latynami (r. 496).

Jako dyktator pokonał plemiona związane soju­szem przeciw Rzymowi. W czasie secesji ludu na Górę Świętą był rzecznikiem pojednania się plebsu z arystokracją. 3. Marcus V. Corws, wódz rzymski w wojnie z Galami w r. 349, konsul w r. 348, zwyciężył Samnitów w Kampa­nii w r. 343; jako dyktator krwawo stłumił pow­stanie w Kapui. Kilkakrotnie piastował urząd konsula i dyktatora, walczył w r. 299 z Etrus­kami. Umarł, otoczony powszechnym szacun­kiem, w setnym roku życia. 4. Lucius V., pełniąc funkcje poselskie w Tarencie, został zabity przez wrogą wobec Rzymian ludność (r. 282). 5. Pu­blius V. Laevtnus, wódz rzymski, poniósł klęskę pod Herakleją (280) w starciu z wojskami Pyrrusa. 6. Marcus V. Maximus Messala, konsul w r. 263, odniósł zwycięstwo nad wojskami Hierona i nad-Kartagińczykami. 7. Publius V. Palto, odznaczył się męstwem w bitwie morskiej koło Wysp Egackich. Walcząc ze zmiennym szczęściem z Galami, zadał im klęskę w r. 238. 8. Publius V. Flaccus w r. 219 był posłem w Saguncie. W czasie II woj­ny punickiej stał na czele floty walczącej koło wybrzeży Macedonii. 9. Marcus V. Laevinus, naczelny dowódca armii walczącej w r. 215 z Kartagińczykami; w r. 214 wiódł walki z Fi­lipem w Macedonii, gdzie zdobył wiele miast. W r. 210 walczył z Kartagińczykami na Sycylii;

urn. w r. 201 jako propretor Macedonii. 10. Lu­cius V. Flaccus konsul w r. 195, kolega Katona Starszego, odniósł zwycięstwo nad plemieniem Bojów i Insubrów. Walczył w bitwie pod Termo-pilami (191) z królem Antiochem. 11. Quintus V, Soranus, mówca i poeta rzymski wspomniany przez Cycerona. 12. Lucius V. Flaccus, konsul, kolega Mariusza; przeciwnik polityki Mariusza i Cynny. 13. V. Antias, historyk z pierwszej poł. I w. p.n.e., napisał Anna/es obejmujące hi-