Mała encyklopedia kultury antycznej

Stabie (Stabiae) miasto italskie w Kampanii, na południowym brzegu Zatoki Kumańskiej, między Serrentum a Pompei) Zniszczone w r. 89 p.n.e. przez wojska Sulli, w r. 79 spalone wsku­tek wybuchu Wezuwiusza. W epoce późnego Cesarstwa uczęszczane uzdrowisko. Zachowa­ne ruiny.

Stacjusz (PubHus Papinius Sfatius) z Neapolu, poeta rzymski (urn. ok. r. 95 n.e.), twórca Thebais (Tebaidy), epopei w 12 księgach, osnutej na tle legendarnej wyprawy Polinejkesa (zob.) na Teby oraz autor zbiorku okolicznościowych wierszy Sihae (Drwa, w 5 księgach). Z poematu Achilleis (Achilleida) pozostało jedynie półtorej księgi. S. pisał również wdzięczne libretta do nieznanych nam dziś pantomim o tematyce tragicznej, jak Agaue.

Stadieus z Aten, grecki rzeźbiarz działający ok. r. 200 p.n.e., wymieniany przez Pauzaniasza jako nauczyciel Poliklesa.

stadion (gr. stadion, łac. stadium) 1. zob. miary długości. 2. budowla w kształcie pod­kowy, z amfiteatralnie wznoszącą się widownią, wyposażona w tor wyścigowy; miejsce odbywa­nia się zawodów lekkoatletycznych. Poza naj­sławniejszym w starożytności s. w Olimpu (192,20 m długości), na którym mogło starto­wać jednocześnie 20 zawodników, przeznaczo­nym na 45 000 widzów, znane są nam s. w Ate­nach, Delfach, (l 77,55 m długości), Epidauros (181,08 m długości) i w Efezie.

Stadios grecki malarz nieznanego pochodze

Stagejra

700

stenografia

nią i nieokreślonego czasu działania, uczeń Nikostenesa (Pliniusz 35, 146).

Stagejra (gr. Stagejra, Stagejros, łac. Stagirus) miasto macedońskie we wsch. części półwyspu Chalkidike, założone w r. 655 p.n.e. S. była członkiem ateńskiego Związku Morskiego. Zdo­byta przez Brazydasa w czasie wojny pelopo-neskiej, a w r. 348 zniszczona przez Filipa II, odbudowana została przez Aleksandra W. Miej­sce urodzenia Arystotelesa.

Stagira (Stagirus) zob. Stagejra.

Staienus z I w. p.n.e., pochodzenia sabelskiego, urzędnik rzymski o złej sławie, przybrał sobie samowolnie nazwisko rodu Eliuszów: Caius Aelius Paetus. Piastował w r. 77 p.n.e. urząd kwestora. W r. 74, będąc sędzią w procesie Stacjusza Oppianikusa, przekupiony przez oskar­żonego przywłaszczył sobie całą sumę, którą miał rozdzielić pomiędzy innych sędziów.

Starowolski Szymon (Starovolscius) zm. 1656;

wychowanek Akademii Krakowskiej; wycho­wawca młodych magnatów, zwiedził Europę za­chodnią, był kaznodzieją Katedry Krakowskiej, historykiem, moralistą. Napisał ok. 70 dziel polskich i łacińskich. Z pisanych po łacinie należy wymienić: De rebus Sigismmdi I... libri IV (Kraków 1616); Scriptorum Polonicorum Hekatontas, seu centum illustrium Polomae scrip-torum elegia et vitae (Frankfurt 1625, 2 wyd. Wenecja 1627)—dziełko uważane za pierwszą „historię literatury polskiej"; De ciaris orato-ribus Sarmatiae (Florencja 1628); Monumenta Sarmatorum (Kraków 1655).

stasimon (gr. stasimon) w tragedii greckiej pieśń śpiewana przez chór, kiedy znajdował się już na orchestrze, w przeciwstawieniu do parodos, pieśni śpiewanej przy wchodzeniu na orchestrę, i eksodos śpiewanej przy wychodzeniu.

Stasinos grecki poeta epicki z VII w. p.n.e. Ponieważ pochodził z Cypru, starożytni przypi­sywali mu poemat cy kliczny (zob. cykliczni po­eci} Kypria (Opowieści Cypryjskie). Opiewały one wesele Tetydy i Peleusa, sąd Parysa, por­wanie Heleny i pierwsze 9lecie' wojny trojań­skiej. Z dzieła tego zachowały się fragmenty oraz streszczenie dokonane przez Proklosa, gra­matyka z II w. n.e. .

Statejra 1. żona Artakserksesa II Mnemona, otruta przez jego matkę. 2. córka Dariusza Ko-domana; po powrocie z Indii Aleksander W. pojął ją za żonę. Po śmierci Aleksandra została zamordowana z polecenia Roksany.

stater (gr. stater) grecka nazwa szekiela, jed­nostka wagi i moneta, 1/50 miny. S.-moneta był elektronowy, złoty i srebrny. Elektronowy i złoty s. wynosił 20 drachm, srebrny 4 (wyjąt­kowo srebrny s. Eginy był równy 2 drachmom). Bardzo rzadkie były s. podwójne—distatery.

stathmos (gr. stathmós dosł. odpoczynek, po­stój) grecka jednostka odległości wynosząca 5 parasangów.

Slatiiia Messalina zob. Messalina 1.

Statiiius FIaccus poeta z otoczenia Cycerona, autor epigramów (Anthologia Palatina Vn, 25 i 26).

Statius 1. zob. Stacjusz. 2. italski garncarz, znany jedynie z sygnatury na czarnym kantarosie, znalezionym w Basilicata. Czas życia nie­znany.

stefane (gr. stefdne, dosł. wieniec) rodzaj me­talowego diademu, kobieca ozdoba głowy uży­wana przez arystokratki greckie i rzymskie. Pierwotnie ma formę opaski, w okresie klasycz­nym przybiera kształt półksiężyca. Końce, za­krzywione do tyłu, mogły być złączone lub związane wstążkami. S. robiono ze złota lub brązu techniką młotkowania, zdobiąc je przed­stawieniami ludzi, zwierząt, ryb lub ptaków, mogły być również zdobione emalią i klejnotami.

Stefanos 1. Ateńczyk, syn Tukidydesa z Alo-peke, wódz z okresu początkowego wojny pelo-poneskiej. 2. syn Antifanesa, poeta attycki i jeden z twórców komedii nowej. Z twórczości jego zachowały się jedynie fragmenty. 3. grecki rzeźbiarz działający w Rzymie w drugiej poło­wie I w. p.n.e., uczeń Pasitelesa. Wykonywał kopie i przeróbki greckich posągów. W kopiach utrzymywał tradycje klasyczne, ale mieszał ele­menty stylowe różnych okresów. 4. S. zwany Byzamios, gramatyk z V/VI w. n.e., 'twórca lek­sykonu geograficznego zatytułowanego Ethnikd (w ćO księgach) i stanowiącego kompilację wielu innych prac. Zachował się skrót tego dzieła, dokonany przez gramatyka Hermolaosa. 5. re­tor z okresu bizantyńskiego, autor częściowo zachowanego komentarza do Retoryki Arysto­telesa. 6. gramatyk grecki, komentator grama­tyki Dionizjosa Traksa (Trax). Zachowały się wyciągi z komentarza.

stenografia (od gr. stenós wąski, ciasny i grafó piszę) starożytni Grecy system pisania skrótami nazywali tachygrafią (dosł. szybkie pisanie), a Rzymianie — notae (znaki). Nie mamy pew­nych wiadomości, kiedy zaczęto stosować s,

Stentor

701

Sthennis

w Grecji. Za wynalazcę s. rzymskiej uchodzi wyzwoleniec Cycerona Tiro (103 - 4 p.n.e.), skąd cały system nosi nazwę znaków tirońskich (notae Tironianae). Przed Tironem miał już stosować pewne skróty nieznany nam bliżej Enniusz (prawdopodobnie jakiś gramatyk). Po Tironie mieli udoskonalić system stenografowania Akwi-la, wyzwoleniec Agryppy i Wipsanius Filargyros, wyzwoleniec Mecenasa; po nich filozof Seneka uporządkował cały system. Zestawienie „znaków tirońskich" przetrwało do XIV w. Stenografo­wanie stosowano przy notowaniu wykładów, np. Arrian w ten sposób spisał wykłady Epik-teta; także uczeni (np. Pliniusz Starszy) mieli przy sobie stenografów, którzy szybko zapisy­wali ich uwagi i spostrzeżenia. Ponieważ źródła łacińskie nie mówią nic o s. greckiej, przyjmuje­my, że była ona późniejsza i oparła swój system sylabowy na doświadczeniach Rzymian.

Stentor mit. herold w wojsku greckim pod Troją, słynny z tak donośnego głosu, że woła­nie jego rozlegało się jak głosy 50 ludzi wołają­cych razem. Stąd przysłowiowo: stentorowy głos.

Stenyklaros (gr. Stęnyklaros, Stenykleros, łac. Stenyclerus) miasto w północnej Messenii, znane do 3. wojny messeńskiej. Później — nazwa roz­ległej równiny w północnej Messenii.

stereobat (gr. stereobdtes, łac. stereobata) ter­min niezupełnie jasny, oznaczający w architek­turze starożytnej podbudowę (zob. krepidoma) świątyni greckiej, lub wg definicji Witruwiusza — konstrukcje powyżej poziomu ziemi, odpowiada­jące prawdopodobnie podium w świątyni rzym­skiej. Na nich spoczywały kolumny.

Sternbach Leon (1864-1940), jeden z najwy­bitniejszych polskich filologów klasycznych. Od r. 1891 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, zmarł w hitlerowskim obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Główną domeną prac i badań S. była krytyka i egzegeza tekstu. Wydał on szereg tekstów z komentarzami (Anthologiae Planudeae Appendix Barberino Yaticana, Lipsk 1890; De gnonwiogio Yaticano inedito. Wiener Studien, 1887-1889, 1894; Fabularum Aesopi-carum sylloge, 1894 i in.). Interesował się litera­turą bizantyńską i wydał w tym zakresie wiele rozpraw. Opracowane przez niego wydania poe­tów bizantyńskich są podstawą do badań bizan-tynistów (zwłaszcza edycje pism Grzegorza z Na-zjanzu i publikacje o nim). W zakresie literatury rzymskiej S. zajmował się twórczością Wergiliu-sza i Horacego.

Steropes mit. jeden z trzech cyklopów, synów Uranosa i Gai.

Stertinius 1. Lucius S., zarządzał Hiszpanią w latach 199 - 196 p.n.e., prowadził w Macedonii pertraktacje pokojowe z królem Filipem III. 2. przedstawiciel filozofii stoickiej w Rzymie w I w. p.n.e. 3. Quintus S., jeden z najbardziej znanych lekarzy w Rzymie w I w. n.e., nadworny lekarz kilku cesarzy tego okresu. 4. brat po­przedniego, lekarz cesarza Klaudiusza. 5. Lu­cius S. walczył z Germanami, w r. 14 pokonał Brukterów, w r. 15 Angriwariów. Brał udział w bitwie na równinie Idistaviso, gdzie w r. 16 Germanik pokonał Arminiusa. 6. Lucius S. Avitus, konsul w r. 92, przyjaciel 'Marcjalisa (który nazywa go sublimi pectore vateś), poeta. O dziełach jego nic nie wiemy.

Stesichoros z Himery na Sycylii, grecki poeta liryczny z VII - VI w. p.n.e. Dane o życiu i dzie­łach S. są niepewne, jakkolwiek istnieje wiele dowodów popularności tego poety, m. in. wzmian­ka u Horacego (Carmina IV, 9, 8). Poeta nazy­wał się podobno Tejsias, imię S. otrzymał od swego zajęcia — wystawiania chóru. Zachowały się fragmenty i tytuły utworów, np. Athta epi Pellaj (Igrzyska na pogrzebie Peliasa), litu persis (Zburzenie Ilionu), Oresteja, HeUna i in. Były to jakby powieści poetyckie (porównywano je nieraz do ballad), w starożytności cieszyły się wielką popularnością.

Stesimbrotos z Tazos, sofista działający w Ate­nach w V w. p.n.e. Zajmował się głównie objaś­nianiem Homera, ale napisał też utwór o cha­rakterze publicystycznym Perl Themistokleus kaj Thukidtdu kaj Perikleus (O Temistoklesie, Tuki-dydesie i Peryklesie; tytuł zresztą niepewny, podany tylko u Atenajosa). Cytaty z tego pisma zachowane są u Plutarcha.

Sthenelos grecki poeta z V w. p.n.e., tragediopisarz malej wartości, wspominany tylko przez Arystotelesa (Poetyka 23, 1) i Arystofanesa (Osy 103 i Scholia).

Sthennis z Olintu rzeźbiarz grecki, syn Herodorosa i ojciec rzeźbiarza Herodorosa, działa­jący w pierwszej ćwierci III w. p.n.e. Wspólnie z Leocharesem wykonał na Akropolis ateńskiej grupę rodziny Pandąjtesa oraz Pasiklesa. Wy­konywał posągi płaczących niewiast oraz oran-tów i ofiarników. Jego dziełem były brązowe posągi Demeter, Zeusa i Ateny, przeniesione do świątyni Zgody (Concordid) w Rzymie oraz

Stiiicbo

702

Stobajos loannes

przeniesiony do Rzymu przez Sullę posąg herosa miasta Sinope.

Stiiicho (StUicó) Wandal z pochodzenia, ur. prawdopodobnie w r. 359,, magister militum, a właściwie faktyczny władca cesarstwa zachod­niego po śmierci Teodozjusza. i Wyróżnił się za Teodozjusza, który ożenił go ze swą siostrzenicą Sereną. Przed śmiercią Teodoąjusz powierzył S. opiekę nad swym synem Honoriuszem. Ener­giczny dowódca i dyplomata troszczył się o wzmo­cnienie obronności cesarstwa przez przyjmowanie do wojska barbarzyńców i; zawieranie umów z ich wodzami. W ten sposób zabezpieczył pół­nocną granicę cesarstwa, zawierając pokój z Ala-rykiem, królem Wizygotów. Zaraz po śmierci Teodozjusza wybuchł zatarg o granice pomiędzy cesarstwem wschodnim i zachodnim. iS'. zmie­rzał do wyzyskania Wizygotów zarówno do walki z uzurpatorami, którzy zaczęli się poja­wiać w tym czasie w wielu miejscach imperium rzymskiego, jak i do walki z cesarstwem wschod­nim. W wyniku intryg przeciwników na dworze Honoriusza S. został pozbawiony władzy i stra­cony w r.408.

Stiio zob. Aelii l.

Stiipon z Megary (ok. 380-330 p.n.e.), filo­zof, przedstawiciel szkoły megarejskiej. Swoimi zręcznymi, sofistycznymi wywodami przyciągał słuchaczy; stał się popularny wśród szerokich mas, co spowodowało wygnanie go z Aten za bezbożność. Według Laertiosa Diogenesa był autorem dialogu Ptolemajos.

stiium vertere lać., dosł. obrócić rylec, miano­wicie dla zatarcia napisanego tekstu. Zwrot przysłowiowy związany z używaniem tępego rylca (zob. stiius) do zacierania pisma na tabliczkach woskowych (zob. lobelia).

stiius łac. (gr. grafis, grafejon) 1. prosty, cienki rylec długości obsadki, służący do pisa­nia na tabliczkach ołowianych, glinianych i drew­nianych powleczonych woskiem; jeden koniec s., zaostrzony, służył do pisania (rycia), drugi, tępy, nieco rozszerzony i spłaszczony, do wygładzania i zacierania pisma. S. wykonywany był z metalu, nieraz z kości, również — z kości słoniowej. Zwrot stiium vertere („obrócić rylec") oznaczał starcie pisma odwrotnym, płaskim końcem. Sta­rożytne rylce do pisania znane są nam dzięki znaleziskom archeologicznym oraz z antycznego materiału ikonograficznego. 2. w rzymskiej ter­minologii wojennej — ostro zakończony pal, słup, ćwiek ukryty w ziemi, tzw. j. caecus,

dla wstrzymania natarcia konnicy nieprzyjaciel­skiej.

stipendiarii tac. żołnierze pobierający żołd (stipendium) w odróżnieniu od odbywających służbę wojskową bezpłatnie.

stipendium łac. żołd wojskowy w starożytnym Rzymie. Wysokość s. stale się zmieniała. Tak np. roczne s. legionisty w okresie republiki wynosiło 75 denarów, za Cezara 150, za Augu­sta 225, za Domicjana 300, za Kommodusa 375, za Septimiusa Sewera 500 i za Karakalli 750 denarów. Żołd pretorianów był wyższy (za Au­gusta 750 denarów rocznie). Wojska pomocnicze (auxilia) w okresie republiki nie otrzymywały s. wcale, za cesarstwa zaś trzykrotnie niższe niż legiony. S. oznaczało również ilość lat służby w wojsku.

stłengis (gr. stlengis) 1. złota lub z pozłacanej skóry przepaska na włosy zdobiąca głowy zwy­cięzców na igrzyskach, posłów udających się do wyroczni oraz kapłanów biorących udział w uro­czystych ceremoniach religijnych, w misteriach ku czci Cerery i Prozerpiny; wotum składane w ofierze bogini Artemidzie. 2. skrobaczka (por. strigilis).

stłumienie zob. synkopa.

stoa gr. krużganek z kolumnadą wokół domu, gymnazjonu lub placu; wewnętrzną ścianę ko­lumnady ozdabiano malowidłami (zob. Stoa Pojkile).

Stoa Pojkile (gr. Stoa Pojkile, dosł. stoa bar­wna, tradycyjnie w jeż. poł. zw. Portykiem Pstrym). Wspaniały portyk na Agorze w Ate­nach, wybudowany przez Kimona ok. r. 450 p.n.e., ozdobiony malowidłami Polignota, Mi-kona i Panajnosa, przedstawiającymi wielkie czyny Ateńczyków od legendarnej walki z Ama­zonkami aż po historyczną bitwę pod Marato­nem. Malowidła wykonane były techniką alfresco albo na tablicach drewnianych powleczonych bia­łą gipsową zaprawą. Od ok. r. 310 p.n.e. S. P. stała się siedzibą szkoły filozoficznej Zenona, która stąd nazwana została stoicką.

Stobajos loannes ze Stoboj w Macedonii, ży­jący w pierwszych dziesiątkach lat V w. n.e., autor dzieła w 4 księgach Eklogon, apofthegmd-t6n, hypothekon biblia tettara (Wypisy, wypo­wiedzi i nauki). Jest to wybór tekstów z ponad 500 autorów greckich (poetów, filozofów, mów­ców, historyków i in.), dokonany jakoby dla użytku syna autora — Septimiusza. Wybór do­konany został według zagadnień (np. fizyka,

Stobeusz

703

stoicyzm

teoria poznania, etyka itd.). S. nie zawsze ko­rzysta z oryginalnych źródeł, często wykorzy­stuje ekscerpty dokonane już przed nim. Praca zachowana jest niekompletnie, brak wstępu i znacznej części księgi drugiej. Tytuły przekazane są u S. nie zawsze dokładnie, tekst jednak jest często bardziej poprawny niż w rękopisach śred­niowiecznych, a niekiedy dzieło jego jest jedy­nym źródłem poznania danego autora.

Stobeusz zob. Stobajos.

Stoboj (gr. Stóboj) miasto w Pajonii nad Eri-gonem, zburzone w IV w. przez Gotów.

Stoechades Insulae nazwa 5 wysp na Morzu Śródziemnym, lezących przy południowym wy­brzeżu Galii, na wschód od Massilii.

stoicyzm system filozoficzny powstały podo­bnie jak epikureizm i sceptycyzm w epoce helle­nistycznej, monistyczny i materialistyczny, prze­ciwstawiający się systemom Platona i Arystote­lesa. Szkołę stoicką założył w Atenach ok. r. 300 p.n.e. Zenon z Kition (mieściła się ona w kruż­ganku zwanym Stoa Pojkile i stąd wzięła nazwę), a rozwinął, ujął w system i ugruntował Chrysyp z Sołoi, scholarcha w latach 232 - 205. Rozróż­niamy trzy etapy rozwoju Szkoły. Pierwszy obej­mujący tzw. Starą Szkołę, do której należeli twórcy systemu: Zenon i Chrysyp, drugi okre­ślany jako Średnia Szkoła, którą reprezen­towali działający na przełomie II i I w. na Rodos. Panajtios i Posejdonios, oraz trzeci tzw okres rzymski z okresu cesarstwa, którego przed­stawicielami byli Seneka, Epiktet i Marek Aureliusz (Młodsza Szkoła). Właściwa dok­tryna stoików ukształtowała się już w pierwszym okresie. Dzieliła ona filozofię pojętą jako naukę mądrości i doskonałości (wet'Ś) na trzy części:

logikę, fizykę i etykę. Logika ma charakter propedeutyezny w stosunku do innych nauk (stoicy pierwsi użyli zresztą tego terminu na określenie nauki o znaku i o tym, co on ozna­cza). Do logiki zaliczano naukę o języku oraz naukę o prawdziwości zdań obejmującą rozwa­żania epistemologiczne i logiczne w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Tej drugiej części dawano też nazwę Dialektyka, która powszechnie przyjęła się w średniowieczu dla oznaczania logiki w ogóle. Stoicy stworzyli (jest to głównie dziełem Chrysypa) drugi obok arystotelesow-skiego system logiki starożytnej, pełniejszy i ogólniejszy od pierwszego, dzieląc się zasługami z przedstawicielami szkoły megarejskiej, Diodo-rem z Kronos i Pilonem z Megary, od których

zaczerpnęli najważniejsze pomysły. Logika ta w swoich założeniach odpowiada całkowicie ogólnej logice zdań w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Podstawę systemu filozoficznego sto­ików stanowi Fizyka pojęta jako nauka o naj­ogólniejszych zasadach bytu i rzeczywistości. Fizyka stoików głosiła, że świat ma budowę jednolitą i cały jest materialny. Bytem jest jedy­nie to, co działa lub podlega działaniu, a więc ciała (somatyzm). Rzeczywistość cielesna składa się z dwóch elementów: biernego (to pdschon) i czynnego (to pojun). Pierwiastek czynny, który stoicy pojmowali na wzór heraklitejskiego ognia, jest immanentny rzeczom i on decyduje o cha­rakterze i stopniu rozwoju bytowego rzeczy od najprostszych do najbardziej ukształtowanych. Element czynny nazywany też przez stoików ognistym tchnieniem (pneumd) ma jednocześnie w swoim najwyższym ukształtowaniu charakter rozumnej zasady rządzącej światem (logos). Wszechświat rządzony rozumnie, według ko­niecznych praw, jest jeden, nieograniczony, wieczny i nieskończony, a jednocześnie w cią­głym ruchu i zmianie. Rozwój świata ma charak­ter cykliczny. Wszystko powstaje dzięki pier­wiastkowi ognistemu — pneumie, która stanowi rację zarodkową wszystkich późniejszych postaci świata (logos spermatikós) i wszystko też znaj­duje swój ostateczny kres w ogniu, w końcowej fazie rozwoju wszechświata. Logika i fizyka stanowią podstawę najważniejszej części filo­zofii, którą zdaniem stoików była Etyka, ustalająca prawidła życia indywidualnego i spo­łecznego człowieka. Zasadą postępowania etycz­nego, które powoduje szczęście człowieka (eudaj-monfa), jest życie zgodne z naturą i prawami wszechświata, którego człowiek jest cząstką. Zgodność ta zakłada poznanie praw rządzących światem i polega z jednej strony na umiejętności uniezależnienia się od wszelkich niepomyślnych okoliczności i zachowaniu wobec nich postawy wewnętrznego opanowania, z drugiej strony na rozumnym wyborze rzeczywistego dobra. Życie zgodne z naturą utożsamia się z cnotą, cnota natomiast jest czymś jedynym i niepodziel­nym, ale i wystarczającym do szczęśliwego życia. Mądrość człowieka polega na świadomym wy­borze cnoty jako dobra i zupełnej obojętności i wyrzeczeniu się tego, co jest jej zaprzeczeniem, a więc przede wszystkim wszelkich afektów i nierozumnych namiętności. Głosząc jako ideał etyczny postawę beznamiętności (apdtheja) wobec

stola

704

Strabon

pozornych dóbr, s. kładł jednakże silnie nacisk na obowiązki człowieka wobec innych ludzi, którzy są elementem harmonii wszechświata i stanowią jedną zespoloną z wszechświatem całość. Nadaje to etyce stoickiej ponadindywidu-alistyczny charakter i społeczne piętno.

stola łac. wełniana suknia kobieca noszona na tunice (tunica interior), pod płaszczem (palia), długa, fałdzista, na ramionach zeszyta lub spięta agrafkami., Była pochodzenia greckiego, wy­kazywała znaczne analogie z chitonem, który wprowadzono do Rzymu w II w. p.n.e. Oficjal­ny, zaszczytny strój przysługujący wyłącznie matronom rzymskim. W późniejszych wiekach (od III w. n.e.) zastąpiona przez togę i dalma-tykę (tunikę z długimi rękawami).

Stolo przydomek rodu Licyniuszów (zob. Licmii). 1. Caius Licinius Calvus S., trybun wojskowy w r. 378 p.n.e., w r. 368 pierwszy z rodu plebejskiego magister equitum. 2. Caius Licinius Calvus S; trybun ludowy w r. 376 p.n.e. razem z Lucjuszem Sekstiusem, z którym wy­bierany był następnie trybunem co rok, w ciągu 10 lat. W czasie swego urzędowania przepro­wadzili ustawy dotyczące poprawy położenia plebejuszy i dostępu plebejuszy do urzędu kon­sula (leges Liciniae Sextiae). W r. 364, a następnie w r. 361 był konsulem. Oskarżony przez patrycju-szy o posiadanie większej ilości ziemi, niż pozwa­lała na to wniesiona przez niego ustawa, został ukarany grzywną.

Stomios grecki rzeźbiarz działający w począt­kach V w. p.n.e. Wykonał posąg Hieronima z Andros, zwycięzcy w igrzyskach olimpyskich.

stopa (gr. pus, łac., pes) termin metryczny oznaczający najmniejszą jednostkę rytmiczną, powtarzającą się w wierszu. S. samodzielnymi, z których budowano wiersze, są: daktyl _¹^-"^', anapest '^a^'—, jamb ^ -, trochej —^'. Przez ściągnięcie w tych s. dwóch krótkich ele­mentów w jeden element długi lub rozwiązanie elementu długiego na dwa elementy krótkie powstają inne s; które mogą być użyte w wier­szu zastępczo zamiast s. wyżej wymienionych;

zastępczo mogą występować; spondej (.1— za­miast daktyla, —-L zamiast anapestu), trybrach ('^ó\^/ zamiast jambu, '^"^"^-' zamiast tro­cheja), proceleusmatyk (\-a^'.^"^ zamiast ana­pestu). S. obejmującą najmniej jednostek cza­sowych, zwanych morami (zob. mora), jest pyrrich ^'^; pyrrieh występuje tylko zastęp­czo jako ostatnia s. akatalektycznych wierszy

jambicznych i ma wtedy wartość jambu ('^1 ^), a pozą tym spotykamy go niekiedy, jakkolwiek bardzo rzadko, w funkcji bazy (czyli dwuzgło-skowego nagłosu) w niektórych wierszach eol­skich. Do wierszy mierzonych na s. należą przede wszystkim wiersze jambiczne i trocheiczne rzymskiego dramatu okresu republikańskiego, np. senar jambiczny: o_|o_|o_|o—| | o_ | \^t^ i septenar trocheiczny: —o | _o | | _o | .Lo | .ic; [ ^.o l _<^ l ^. Tylko ostatnia pełna s. każdego z tych wierszy ma tezę krótką, wszystkie zaś inne s. mają tezę obojętną pod względem iloczasu. Ponieważ w greckiej metryce wiersze mierzone są nie na s., lecz na metra (zob. metrum), rzymski senar odpowiada greckiemu trymetrowi jambicznemu: o_^»_| l o—'^'— | o_>>_^, a rzymski septenar tro­cheiczny greckiemu tetrametrowi trocheicznemu katalektycznemu: l.\^L^ [ —'^'—o | .L^JL^ | —^^t. Metrum jambiczne (o—»^'_) ma tylko pierwszą tezę obojętną pod wzigędem iloczasu, a metrum trocheiczne (—^i— o) tylko tezę drugą.