Mała encyklopedia kultury antycznej

Sinnius Capito rzymski gramatyk z I w. p.n.e. Spośród jego dziel najważniejsze są listy, Epi-stulae (zachowane we fragmentach), w których pisał o wynikach swych prac naukowych. Wy­mienić należy także Libri spectaculorum oraz Libellus de syllabis, cytowane przez późniejszych autorów. Narodowy kierunek badań i obranie formy listu wskazują na wpływ Warrona.

Sinope zob. Synopa.

Sinuessa miasto w Lacjum przy granicy Kampanii nad Morzem Tyrreńskim, przy via Appia; u stóp wzgórza Massicum, słynnego z win. W r. 296 p.n.e. kolonia rzymska, w r. 217 spu­stoszone przez Hannibala. Podczas drugiego triumwiratu (r. 43), osiedlono tu rzymskich ko­lonów. W pobliżu S. były źródła lecznicze zwane Aquae Sinuessanae.

Siphnus zob. Sifnos.

Sipontum (łac. także Sipuntum, gr. Sipus) miasto w Apulii nad Adriatykiem, na południe od góry Garganus, założone podobno przez Diomedesa. Zdobyte w r. 330 p.n.e. przez Ale­ksandra, króla Ępiru, W r. 194 p.n.e. kolonia

rzymska. Opustoszałe w r. 184 wskutek niezdro­wych wyziewów z lagun, ale wkrótce znowu za­ludnione. Bardzo ruchliwy port. Zachowane ruiny.

Sipylos (gr. Slpylos) góra w Lidii, między dolnym biegiem rzeki Hermus a pólnocno--wschodnim wybrzeżem Zatoki Hermęjskiej (Her-meius sinus), przedłużenie gór Tmolos w kierun­ku północno-wschodnim. Bogata w metale. U stóp jej miał się znajdować grób Tantala i Niobe.

Sirenes zob. Syreny.

Siris (gr. Siris) 1. rzeka w Lukami wpadająca do Zatoki Tarrentyjskiej, znana ze zwycięstwa Pyrrusa nad Rzymianami w r. 280 p.n.e. 2. mia­sto leżące przy ujściu wyżej wspomnianej rzeki, założone przez Jończyków z Kolofonu w VII w. p.n.e. W r. 550 p.n.e. zniszczone przez Ligę miast: Sibaris, Metapont i Krotonę. Odbudowane bardziej na pomoc, stanowiło port dla Heraklei.

Sirmio (dziś Sirmione) miasto i półwysep na południowym wybrzeżu lacus Benacus (dziś Lago di Garda), gdzie miał willę Katullus.

Sirmium dziś Mitrovica; ważne miasto w Pan-nonia Inferior nad rzeką Savus, założone przez Taurysków. Za czasów rzymskich zostało sto­licą Pannonii i stało się główną bazą operacji wojennych przeciw Dakom i innym ludom są­siednim. Miasto rodzinne cesarza Probusa.

Siscia (inaczej Segesta, Segestica) ważne ufor­tyfikowane miasto w Pannonia Superior nad rzeką Savus; przechodziła tędy droga z Aemony do Sirmium. Zostało zdobyte przez Tyberiusza za panowania Augusta.

Sisenna (Lucius Cornelius S.) wybitny historyk, wykształcony filozoficznie mówca i poeta rzym­ski (r. 120 - 67), pretor wbanus z r. 78, stronnik optymatów, wielbiciel Sulli, legat Pompejusza na Krecie (gdzie zmarł w r. 67). S. zajmuje miej­sce w literaturze rzymskiej przede wszystkim jako historyk, autor dzieła historycznego trak­tującego o wojnie między Mariuszem a Sullą i obejmującego okres mniej więcej 91 - 79. Było to dzieło obszerne, co najmniej w 12-tu księ­gach, z których do naszych czasów zachowały się fragmenty dotyczące niemal wyłącznie 4 pierwszych ksiąg. W technice dziejopisarskiej S. wzorował się na aleksandryjskim historyku Klej-tarchu, była to więc hostoriografia perypatety-zująca, obliczona na wywołanie silnych wrażeń u czytelnika. Ponadto ważne miejsce w historii literatury zajmuje S. jako autor łacińskiego

stetroln

686

skiagrafia

przekładu Mtlesiakd (tj. Opowiadań milezyj-skich) Arystydesa z Mitetu. Z przekładu tego posiadamy jedynie fragmenty. Przypisywane S. komentarze do Plauta (znane również z frag­mentów) tyły najprawdopodobniej dziełem in­nego S. Cyceron wspomina S. jako bardzo wy­kształconego człowieka, historyka, który prze­wyższył swoich poprzedników, oraz nadmienia o przyjaźni S. z Attyldem.

sistrom (łac., gr. s f f stron) jeden z najstarszych perkusyjnych instrumentów muzycznych, pocho­dzenia egipskiego, rozpowszechniony w Grecji od niw. p.n.e., używany podczas ceremonii religijnych w kulcie Izydy; był to rodzaj meta­lowej grzechotki utworzonej przez cienkie, co najmniej trzy (brązowe, srebrne lub złote) ru­chome pręty zagięte u góry i ujęte w owalną ramę zakończoną krótkim, prostym uchwytem kościanym albo' drewnianym.

Sbyfos zob. Sysyf.

sit terra tibi leTts łac. niech ci ziemia lekką będzie. Traweśtacja tekstu Tibullusa (II, 5, 52):

Terraaue securae sit super ossa levis ziemia nie­chaj prochom wolnym od trosk — lekką będzie.

Sttake (gr. Sitdke, także Sittóke) miasto w Babilonii, w pobliżu rzeki Tygrys.

sitesb gr. (sftisis) żywienie na koszt państwa urzędników ateńskich i ich pomocników w Pry-tanejonic, gdzie otrzymywali posiłki również cudzoziemscy posłowie, heroldowie, wybitni dzia­łacze polityczni i zasłużeni obywatele ateńscy których potomkowie nieraz dziedziczyli prawo do s. Korzystający z tego prawa Atećczycy byli otaczani wielkim szacunkiem. Posiłki przysłu­gujące z tytułu s. wydawano też w thesir.othesion, sali zgromadzeń tesmotetów, i w tolosie.

Sithonia zob. Silenia.

sitofylakes gr. (sitoffiakes, od silos zboże i fylaks stróż) urzędnicy w Atenach, których za­daniem było kontrolowanie handlu zbożem, mą­ką i chlebem i zwalczanie spekulantów; z wy­branych piętnastu 10 urzędowało w Atenach a 5 w Pireusie.

Sitonia (gr. SithSnId) półwysep stanowiący przedłużenie Chalkidikc (zob.) w kierunku po-łudniowo-wschodnim, leżący pomiędzy ł^llene i Akte.

Sitonowie (łac. Sitcnes) lud n-icszkający w Skan­dynawii, w okolicy miasta Situny (zburzonego w r. 1008), należący do Swelów.

Sittics (fubliiis S.) z Nucerii, przyjaciel Sulli. Przed spiskiem Katyliny wyjechał do Hiszpanii,

po powrocie do Rzymii został oskarżony o udział w spisku. Musiał wskutek tego uciekać do Afryki, gdzie jako najemny żołnierz służył miejscowym władcom. W r. 46 stanął po stronie Cezara w walce z Jubą, królem Numidii. Pokonał, po klęsce pod Thapsus, resztki stronników Pom-pejusza. Cezar powierzył mu zarząd znacznej części Numidii. Po śmierci Cezara został zamor­dowany w Numidii.

Sizenna zob. Sisenna.

Skala Tarpejska zob. Tarpejska Skala.

Skamander (gr. Skanumdros) dziś Menderes, rzeka •w Azji Mn., w północno-zachodniej Mizji, we wschodniej części równiny trojańskiej; wy­pływająca z góry Idą i wpadająca do Helles-pontu. Nazywała się też Ksanthos z powodu żółtego koloru wód. Wg Homera miała dwa źródła: ciepłe i •zimne. 2. rzeczka na Sycylii, wpadająca do morza koło Segesty.

Skamaudros Zob. Skamander.

Skarfe (gr. Skdrfe, także Skdrfeja) miasto w Grecji środkowej w Lokrydzie, niedaleko brzegu Zatoki Malijskiej, między Termopilami i miastem Thrinion.

Skamus zob. Scaurus.

skażeń (gr. skazSn, łac. scazon) wiersz tzw. „kulawy". Zob. jambiczny trymetr kulawy, trocheiczne wiersze 5.

skene zob. scena.

Y

skenografia (gr.) określenie greckiego malar­stwa perspektywicznego. Zapoczątkował je w poł. V w. p.n.e. Agatarchos z Sarnos i dzięki inicjaty­wie Ajschylosa wprowadził do pierwszych deko­racji teatralnych. Stąd s. pierwotnie oznaczała wyłącznie malarstwo sceniczne. Korzystając z do­świadczeń Agatarchosa Anaksagoras i Demokryt wypracowali matematyczne podstawy perspek­tywy malarskiej. W IV w. p.n.e. s. oznaczała już malarstwo perspektywiczne.

skenoteka (gr. skeuofheke) budynek do prze­chowywania sprzętu okrętowego.

skiagrafia (gr.) 1. światłocień wprowadzony po raz pierwszy do malarstwa greckiego w dru­giej poł. V w. p.n.e. przez Apollodorosa z Aten. 2. kierunek malarstwa greckiego, rodzaj antycz­nego impresjonizmu, rozwijający się szczególnie intensywnie w IV w. n.e., posługujący się tech­niką barwnych plam zestawianych obok siebie bez tonów przejściowych, czytelnych wyłącznie z pewnego oddalenia. Tematyką malowideł skia-graficznych były zazwyczaj pejzaże i sceny zbio­rowe. Wielkim przeciwnikiem s. był Platon,

Skiathos

687

Skolos

który potępiał jej relatywizm. Mimo to zyskała dużą popularność ze względu na szybkość wy­konania.

Skiathos (gr. Sktathos) wysepka na Morzu Egejskim, na pomoc od Eubei, skolonizowana przez Pelazgów z Tracji i Chalcydyjczyków z Eubei, należała do Związku Morskiego Aten. W r. 200 p.n.e. została spustoszona przez Fili­pa V Macedońskiego. Podczas wojen Rzymu z Mitrydatesem stanowiła schronienie korsarzy. Antoniusz podarował ją Ateńczykom. Na S. znajdowało się miasto o tej samej nazwie. Wy­sepka słynęła z win i ryb.

Skillus miasto na Peloponezie w Elidzie, na południe od Olimpii i rzeki Alfejos. W r. 400 p.n.e. zajęli je Spartanie. Miał tu posiadłość Ksenofont.

Skimina Stanisław (1886-1962) profesor Uni­wersytetu Jagiellońskiego, wybitny pedagog, au­tor podręcznika jeż. łac. Elementu Latina (wy­dania od 1935 do 1961 r.), współautor podręcz­nika Schola Latina. Prowadził metodyczne ba­dania nad rytmiką prozy greckiej (De loamas Chrysostomi rhytmo oratoria, 1927). Zarys histo­rii badań nad rytmem prozy greckiej przedsta­wił w obszernej pracy Stat actuel des etudes sur te rythme de la prose grecąue (1930, 1937). Inte­resował się literaturą rzymską, zwłaszcza twór­czością Wergiliusza i Horacego, w szczególności zaś ich recepcją w literaturze polskiej, a także twórczością poetów polsko-łacińskich (wydanie Car mina Dantyszka, 1950 oraz drugiej części Poetyki Sarbiewskiego, 1958).

Skione (gr. Skione) miasto w Macedonii, na Pallene, zachodnim cyplu półwyspu Chalkidyke. Należało do Związku Morskiego Aten. W r. 421 p.n.e. zbuntowało się za namową Brazydasa, ale zostało pokonane przez Kleona.

Skirades petraj zob. Skironides.

Skiritis (gr. Skiritis) górzysta kraina we wscho­dniej Karii, na granicy Likii, w dolinie górnego biegu rzeki Harpasos.

Skiroforion (gr. Skiroforion) ostatni miesiąc roku ateńskiego, przypadający na letnie miesią­ce: czerwiec - lipiec. Nazwa nie jest jasna, łą­czono ją albo z miejscowością Skiron nad stru­mieniem Skiros przy świętej drodze do Eleuzis (na pómoco-zachód od Aten), albo ze skiros wapno, gips, gdyż najstarszy kult Ateny Skiras miał miejsce na Salaminie, która również od skał kredowych nosiła miano Skiras; łączono także nazwę ze skiron parasol, który chronił

przed upałami podczas uroczystej procesji zwią­zanej ze świętem ku czci Ateny Skiras, obcho­dzonym w 12 dniu tego miesiąca, tzw. Skiroforia. Na ten miesiąc przypadały także święta Arreforia. dnia 28 święta ku czci Heraklesa — Herakleja, połączone z zawodami sportowymi.

Skiron mit. 1. zbój attycki grasujący na gra­nicy Attyki i Megary, napadał na podróżnych i zrzucał ich ze skały do morza, na pożarcie żółwiom. Został zabity przez Tezeusza. 2. heros,. mąż Chariklo, wnuczki Posejdona. 3. syn króla Megary, Pelasa, mąż Pandiony. 4. nazwa wiatru północno-zachodniego.

Skirona skaty zob. Skironides.

Skironides (gr. Skirades potraf, łac. Scironiar Sasa, dosł. skały Skirona) skalne tereny we wschodniej części górskiego pasma Geroneja na Istmie; według legendy powstały z kości rozbój­nika Skirona, którego zabił Tezeusz. Z jednej z tych skał miała się rzucić do morza Ino z sy­nem Melikertesem, chcąc ujść przed swoim mę­żem Athamasem. Między skałami prowadziła trudna do przebycia droga, zw. drogą Skirona (Skironia), zwana też „złym przejściem" (dziś Kakisskala), którą dopiero za czasów Hadriana poszerzono tak, że mogły minąć się dwa wozy. Była to jedyna droga prowadząca z Aten do Megary.

Skirowie (łac. Sciri, gr. Skiroj) szczep zamie­szkały nad dolną Wisłą (północno-wschodnie wybrzeże Bałtyku), później nad Dunajem. Ok. r. 200 p.n.e. razem z Bastamami występują nad Morzem Czarnym koło Olbii. Z Odoakrem brali udział w wyprawie na Italię.

skolion (gr. skólion, l.mn. skolia) greckie pieśni biesiadne. Charakterystyczną formą dla s. jest czterowiersz złożony z dwóch wierszy falecejskich, dymetru chorijambicznego i wiersza asklepiadejskiego niniejszego (zob.). Treść sko-liów była różnorodna, mogła ją stanowić np. pochwala życia, wezwanie do bogów, wesołe aforyzmy, żarty itp. Najsławniejszymi twórcami s. byli: Alkajos, Safona, Anakreont, Praksilla.

Skolos (gr. Skolos) 1. miejscowość w Beocji położona nad rzeką Asopos, na stoku góry Kitajron. Początkowo należała do Platejów, w V w. p.n.e. do Teb. Miejsce kultu Demeter megalómazos („wielkochlebnej"; w ofierze skła­dano bogini duże bochenki świeżo upieczonego chleba jęczmiennego). Wg mitu, w S. Penteusz został rozdarty przez menady. Obecnie miejsce położenia S. wyznacza się problematycznie na

Skop Jerzy Karol

688

nkytale

terenie wsi Darimari, przy klasztorze św. Meletiosa. 2. małe miasto macedońskie w pobliżu

•Olintu.

Skop Jerzy Karol (ok. 1670 -1754), syn chłopa

•w dobrach ks. Józefa Aleksandra Jabłonowskie:go, ur. w Podhorcach, wykształcony w Anglii. Zbiór jego łacińskich wierszy PoShorecensw (Lwów 1754) zawiera panegiryki, epigramaty, opisy

•państw i miast europejskich. Napisał też tragedię szkolną (do której osnowę zaczerpnął u Lukia-,na) pt. Tragoedia. inter Caesarem et Pompeium, deopatr.am et Ptolomeum.

Skopas słynny rzeźbiarz grecki z pierwszej 'połowy IV w. p.n.e. Tworzy^ w stylu patetycz­nym, celując w oddawaniu gwałtownych lub głęboko tragicznych uczuć i przeżyć przedstawia­nych postaci. Efekty swoje osiągał przez bardzo głębokie osadzenie silnie podcienionych oczu, ..rozchylenie ust, patetyczne gesty, silne przechy­lenie głowy. Dziełem jego były rzeźby przyczół­kowe świątyni Ateny Alea w Tegei oraz wscho-tdnia część fryzu zdobiącego Mauzoleum w Halikarnasie. Przypisuje mu się autorstwo orygina­łów „Szalejącej Menady" i „Meteagra", zacho­wanych w kopiach rzymskich — dwóch orygi­nalnych głów z Tegei.

Skopelianus z Klazomenaj, retor grecki, po­lityk, adwokat i sofista działający w Smyrnie na przełomie I i II w. n.e., przedstawiciel tzw. drugiej sofistyki, reprezentant stylu azjańskiego, .autor (nie zachowanego) poematu Gigantia.

skorupkowe sądy zob. ostracyzm.

Skórski Jan (Skorski) 1691 - 1752); jezuita lwowski, autor panegiryków i poematu łaciń­skiego w 12 pieśniach Lechus, carmen heroicum... .(Lwów 1745), w którym łączą się motywy ro­mansu awanturniczego, mitologii greckiej i rzym­skiej z dziejami Polski do panowania Augu­sta III.

skrócenie 1. s. jambiczne zob. jambiczne skro.cenie. 1. s. metryczne (gr. systole ściągnięcie) skrócenie ze względów metrycznych długiej sa­mogłoski lub dwugtoski, np. wyraz herffos zamiast prawidłowo ——'^' może być mierzony—^^\^'.

Skupoj (gr. Skupoj, łac. Scupi) miasto w Mezji (Moesia Superior) nad rzeką Aksos.

skyfos (gr. skyfos) .mała czara, naczynie zbli­żone kształtem do naszej filiżanki, z uchwytami ustawionymi poziomo.

Skylakion (gr. Skyldkion, tac. Scylocium) dziś .Squillace; miasto na wschodnim wybrzeżu Brut-tium, wg podania założone przez Ateńczyków.

Początkowo należało do Krotony, później Dio-nizjos Starszy (V w. p.n.e.) ofiarował je Lo-krom, wreszcie zostało zdobyte przez Rzymian.

Skylaks 1. S. z Kwyondy w Karii, historyk grecki należący do grona wcześniejszych logo-grafów (V w. p.n.e.). Na zlecenie Dariusza miał opłynąć Arabię i opisać ją (wraz z Indiami). Zachowane pod imieniem S. z Karyandy dzieło historyczne Periplus tes thaidsses tes ojkumenes Europes kaj Asids kuj Libyes (Opłynięcie morza dookoła Europy, Azji i Libii) pochodzi z czasów późniejszych, prawdopodobnie z IV w. p.n.e. (stąd autor jego nazywany bywa pseudo-Sky-laks). 2. grecki rytownik gemm. działający przypuszczalnie w początkach" cesarstwa rzym­skiego. Zachowane trzy sygnowane kamee i jed­na gemma.

Skylla zob. Scylla.

Skyllis z Krety, rzeźbiarz grecki działający przypuszczalnie z pocz. VI w. p.n.e., wraz z bra­tem Dipojnosem przypuszczalnie synowie i ucz­niowie Dedala. Posągi, które wykonywali, miały być przeważnie z drzewa złoconego, z detalami w metalu i kości słoniowej, a niektóre z marmuru paryjskiego.

Skymnos 1. S. z Chios, podróżnik i geograf z pocz. II w. n.e., autor obszernego dzieła geo­graficznego Periefesis (Opis świata), które obej­mowało prawdopodobnie trzy części, poświęcone Europie, Azji i Libii. Z dzieła tego posiadamy jedynie cytaty. 2. pod imieniem S. (Pseudo-5.) zachowały się fragmenty (przeszło 900 wierszy) dzieła w trymetrach jambicznych, zawierające opis Europy i Azji; dzieło to, dedykowane kró­lowi Bitynii Nikomedesowi (prawdopodobnie koniec II w. i początek I w.), jest kompilacją z pism Efora, Timajosa, Eratostenesa i in. 3. toreuta, uczeń Kritiasza.

Skyros (gr. Skyros) wyspa na Morzu Egejskim, na wschód od Eubei, należąca do północnych Sporad. Należała do ateńskiego Związku Mor­skiego. Na podstawie pokoju Antalkidasa z r. 387 p.n.e. została przyznana Ateńczykom, w latach 342 -196 była zajęta przez Macedonię. Na po­łudniowym jej brzegu znajdowała się stolica o tej samej nazwie. S. znana była z hodowli kóz i z kopalni marmurów żyłkowanych. W r. 469 p.n.e. miał stąd Kimon przywieźć do Aten szczątki zmarłego tu Tezeusza. Tu też miał ukrywać się Achilles wśród córek króla Liko-medesa.

skytale (gr. skytdle, łac. scytale, także scytala)

689

SofUos

l. mała cylindryczna laska, kij, patka; długi wąski pasek skórzany nawinięty dokoła laski i następnie zapisany wzdłuż niej, służył w Sparcie jako środek tajnej korespondencji państwowej, mógł go odczytać tylko ten, kto posiadał iden­tyczną (co do grubości) laskę. 2. ostrze, płytka metalowa. 3. pałeczka hebanowa do rozcierania i masowania ciała. 4. bliżej nieznany instrument chirurgiczny.

skytalismos (gr. skytalismós, od skytdle kij, laska) bicte kijami; w Argos kara wymierzana ludziom, którzy wywoływali bunty, stąd tak­że — bunt uśmierzony (którego uczestnicy po­nosili karę bicia kijami).

Skytinos z Teos, komediopisarz grecki, przed­stawiciel komedii nowej. Utwory jego nie zacho­wały się.

Słowacki Euzebiusz (1772-1814) profesor wy­mowy i poezji w Liceum Krzemienieckim, od r. 1811 na Uniwersytecie Wileńskim. Jako autor rozpraw z dziedziny teorii poezji oraz jako tra-gediopisarz byt wyznawcą poetyki klasycystycz-nej. Przekładał Cycerona, Tacyta, Horacego, Owidiusza.

Smereka Jan (1895 -1943) filolog klasyczny, habilitowany na Uniwersytecie we Lwowie w r. 1936 na podstawie pracy Studia Ewipidea. Zajmował się zagadnieniami retoryki i badaniem stylu pisarzy greckich i rzymskich (Eurypides, tragedie Seneki, Eneida Wergiliusza, poezje Ka-tullusa i Horacego) oraz poezją polsko-łacińską (m.in. twórczością Pawia z Krosna, Jana z Wi-ślicy).

Smikros attycki malarz waz czerwonofigu-rowych działający ok. r. 500 p.n.e., naśladujący Eufroniosa.

Smilis syn Euklejdesa z Eginy, rzeźbiarz grecki działający w VI w. p.n.e. Wykonał (nie zachowane) posągi kultowe dla świątyni Hery na Samos i w Argos oraz Hery dla świątyni Hery w Olimpii.

Smółka Franciszek (1882-1943) filolog kla­syczny, uczeń B. Kruezkiewicza i St. Witkow-skiego, habilitowany na Uniwersytecie we Lwo­wie w r. 1925. Zajmował się kulturą Egiptu epoki Ptolemeuszów i papirologią, m.in. w pra­cach: Szkolnictwo greckie w starożytnym Egipcie (Lwów 1921); Zarys polityki handlowej Ptole­meuszów (Lwów 1924); Papirologią (współautor Jerzy Manteuffel; Lwów 1933). Był redaktorem „Eos" w latach 1935 -1938.

Smyrna miasto w Azji Mn. u ujścia rzeki

Meles do Zatoki Hermajskiej, kolonia eolska miasta Kyme. Około r. 688 p.n.e. zajęte przez Jończyków z Kolofonu, w r. 575 p.n.e. zbu­rzone przez Alyattesa ni, króla Lidii. Po śmierci Aleksandra W. odbudowane bardziej na polud-nio-zachód (S. Nova) przez Antygonosa. Roz­kwit S. przypada na okres panowania królów pergamońskich (zob. Pergamon). W czasie woj­ny z Antiochem in S. dostała się pod panowanie Rzymu. Podczas wojen Rzymu z Mitrydatesem IV Eupatorem dochowała Rzymowi wier­ności. W latach 178 -180 uległa zniszczeniu wskutek trzęsienia ziemi, odbudował ją Marek Aureliusz. W okresie późnego cesarstwa stano­wiła ważny ośrodek handlu i rzemiosła. W S. znajdowała się słynna świątynia Kybeli. Zacho­wał się akwedukt, mury teatru i stadionu. S. była jednym z siedmiu miast podających się za miej­sce urodzin Homera.

soccus łac. łacińska nazwa greckich pantofli, rodzaju lekkiego, nie wiązanego obuwia, używa­nego także w Rzymie. Ponieważ s. używali ak­torzy w przedstawieniach komedii, stały się one charakterystycznym elementem komedii, podo­bnie jak koturny — tragedii.

sociale helium zob. Marsicum helium.

socii łac. sprzymierzeńcy; trzecia kategoria (obok obywateli municypiów i obywateli na prawie latyńskim, ius Latu) mieszkańców Italii po jej podboju przez Rzymian, na początku III w. p.n.e. i po utworzeniu Związku Italskiego. Byli to mieszkańcy miast sprzymierzonych (civi-tates foederatae), przeważnie nielatyńskich. Mieli obowiązek dostarczania kontygentów wojsko­wych. Suwerenność państwowa s. była ograni­czona. Nie wolno im było zawierać przymierzy i uprawiać samodzielnej polityki zagranicznej, ani prowadzić wojen na własną rękę. Armią sprzymierzeńców, tzw. posiłkami (awdlia), do­wodziło 12 oficerów, praefecti sociorum, miano­wanych przez konsula.

Sofajnetos 1. autor dzieła opisującego wypra­wę Cyrusa, Kyru andbasis; prawdopodobnie na­leży go utożsamić z 2. S., który przyprowadził Cyrusowi Młodszemu tysiąc ciężkozbrojnych i którego wspomina Ksenofont w swojej Ana-basis.

SofUos 1. najstarszy znany z nazwiska i jeden z najznakomitszych malarzy waz czarnofigurowych, działający w Atenach w początku VI w. p.n.e. Na wazach jego widoczny jest jeszcze wpływ naczyń korynckich. Amfora S. znajduje

44 — Mała encyklopedia kultury antycznej