Mała encyklopedia kultury antycznej

Aternuni

97

Atflii

a już podczas wojny peloponeskiej prześliczną świątyńkę Ateny Nike i budowany przez kilka­naście lat Erechtejon (420 - 406 r. p.n.e.). Perykles również wybudował wspaniały Odejon, w którym odbywały się popisy muzyczne. Rywalizacja ze Spartą zakończyła się upadkiem hegemonii A. W r. 404 p.n.e. Lizander ustanowił rządy oligar­chiczne, które jednak trwały tylko jeden rok, po czym przywrócono ustrój demokratyczny. W czasach podbojów macedońskich Ateny z Demostenesem na czele usiłowały stawić opór Filipowi. W r. 338 p.n.e. dostały się pod panowanie macedońskie. W r. 146 p.n.e., po zburzeniu Koryntu przez Lucjusza Mummiusza, A. zostały włączone wraz z całą Grecją w skład imperium rzymskiego jako prowincja o urzędowej nazwie Achaja i stanowiły nadal ośrodek życia inte­lektualnego i artystycznego. Cesarze rzymscy, jak Hadrian, Antoninus Pius, Marek Aureliusz, Walerian, roztaczali opiekę nad A., dbali o kon­serwację zabytków i ozdabiali je nowymi budo­wlami i dziełami sztuki. Goci zdobyli A. dwu­krotnie, w r. 269 i 396 n.e.

Aternum dziś Pescara; miasta w kraju Marrucy-nów (zob. Marrucini) w pobliżu M. Adriatyckiego, nad rzeką Atemus.

Aternus dziś Pescara; rzeka w kraju Marrucy-nów, wzdłuż wybrzeży Morza Adriatyckiego, przepływa przez miasto Aternum i wpada do morza.

Atesis (Athesis) dziś Adige, poł. Adyga; rzeka w Italii, wypływa z Alp Retyckich, wpada do Morza Adriatyckiego; trzecia co do wielkości spośród rzek italskich.

Ateste dziś Este; miasto, kolonia rzymska w kraju Wenetów, w górnej Italii.

ATHA- zob. ATA-

ATHE zob. ATE

Atii zob. Attii.

Atiiii Atiiiusze, rzymski ród plebejski, którego poszczególne gałęzie nosiły przydomki: Calatinus, Regulus, Serranus. 1. Aulus Atiiius Calatinus, konsul w r. 258 p.n.e. wraz z drugim konsulem Sulpicjuszem prowadził zwycięskie walki na Sycylii. Po raz drugi walczył w r. 254 p.n.e., wraz z Gneusem Korneliuszem Scypionem, z którym ponownie wyprawił się na Sycylię i zdobył port Panormos, W r. 249 został dykta­torem dla opanowania trudnej sytuacji w czasie wojny punickiej; w r. 247 był cenzorem. 2. Marcus A. Regulus, stawiany za wzór rzymskiego męstwa i miłości ojczyzny. W r. 267 był konsulem po

raz pierwszy, odniósł zwycięstwo nad Salentynami i na pamiątkę tego wybudował w Rzymie świą­tynię bogini Pales. Po raz drugi został konsulem w r. 256, wraz z Lucjuszem Maniiuszem Wulsonem. Na czele floty rzymskiej odniósł zwy­cięstwo nad Kartagińczykami u południowych wybrzeży Sycylii w pobliżu przylądka Eknomos. Następnie wylądował w Afryce, budząc swym pojawieniem się wśród ludów i miast podbitych przez Kartaginę nadzieję odzyskania niepodle­głości. Pierwsze zwycięstwo odniósł pod miastem Aspis (łac. CIupea) i odnosił dalsze sukcesy, doprowadzając Kartagińczyków do tego, iż poprosili o pokój. Postawił jednak zbyt ciężkie warunki: wtedy Kartagińczycy wezwali na po­moc Spartańczyka Ksantipposa, pod którego dowództwem zadali Regulusowi wielką klęskę, a jego samego wzięli do niewoli; w walce tej padło 30.000 Rzymian. Wojna toczyła się dalej u wybrzeży Sycylii. Znana legenda opowiada, że po 5 latach niewoli Kartagińczycy wysiali A. do Rzymu wraz ze swoimi posłami, aby uzy­skał zawarcie pokoju lub wymianę jeńców, wiążąc go słowem przysięgi, że powróci, gdy nic od Rzymian nie uzyska. A. jednak odwodził Rzymian od zawarcia pokoju, wskazując na słabość Kartaginy, wiemy zaś danemu słowu powrócił do Kartaginy, gdzie zginął wśród tortur. 3. Marcus A. Regulus, syn poprzedniego, konsul w r. 227 i w r. 217, gdy C. Flaminius padł w bit­wie nad Jeziorem Trazymeńskim. Wg jednych źródeł padł w bitwie pod Kannami, wg innych przeżył ją i jako cenzor surowo karał tych, którzy uciekli z placu bitwy. 4. Caius A. Regulus dowodził flotą rzymską w bitwie morskiej z Kartagińczykami w r. 257, w pobliżu miasta Tyndaris na północnym wybrzeżu Sycylii. Wynik bitwy był niepewny, tak iż obie strony przypi­sywały sobie zwycięstwo. W r. 250 był konsulem razem z Lucjuszem Maniiuszem Wulsonem. 5. Caius A. Regulus, konsul w r. 225; zdobył Korsykę i Sardynię. W tym samym roku zwy­ciężył Galów pod Telamonem. 6. Aulus A. Serranus, pretor w r. 192, namiestnik prowincji Macedonii, prowadził walkę z Antiochem Epifa-nesem. i z Perseuszem, ostatnim królem macedoń­skim. 7. Marcus A. Serranus, w r. 190 triumwir świeżo skolonizowanego miasta Felsina, któremu nadano wówczas nazwę Bononia; kolegami A. byli Lucjus Waleriusz Plakkus i Lucjus Waleriusz Tappon. 8. Marcus A. poeta sce­niczny z II w. p.n.e., autor komedii przerabianych

Mała encyklopedia kultury antycznej

Atina

98

atrium

z greckiego (fabulae palliatae), które się nie zachowały. Znamy jeden tytuł jego komedii Misogynos, która może była naśladowana z Menandra. W swym kanonie poetów rzymskich Wolkacjusz Sedigitus stawia go na piątym miejscu, po Cecyliuszu, Plaucie, Newiuszu i Licyniuszu, a przed Terencjuszem. Miał podobno przetłu-myczyć tragedię Sofoklesa Elektro. 9. A. Fortuna-tianus zob. Fortunatianus.

Atina dziś Atina; miasto Wcisków u źródeł rzeki Melpis, w późniejszych czasach kolonia rzymska.

Atintania kraj w Macedonii, z ludnością epirocką.

Atlantyda (Atlantis) legendarna, wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX ty­siącleciu p.n.e. mieli panować nad całą Libią i Europą zachodnią. Od dalszych podbojów mieli ich jakoby wstrzymać waleczni przodkowie Ateńczyków. Wskutek trzęsienia ziemi kwitnące państwo. A. pogrążyło się w Oceanie. Na po­wierzchni miała pozostać niewielka wysepka, do której nie można się było dostać, ponieważ zaginęła księga opisująca drogę do Atlantyku. Mit ten spisał Platon w dialogu Timajos, podając jako źródło ustną tradycję przechowywaną w rodzie Solona, który z kolei miał usłyszeć tę historię od pewnego kapłana egipskiego.

Atlantydy mit. córki Tytana Atlasa (zob..), zwłaszcza obejmuje się tą nazwą Hyady i Plejady.

Atlas mit. Tytan, syn Japeta i Klimene, brat Menojtiosa, Prometeusza i Epimeteusza, król Mauretanii, zamiłowany astronom. Za odmowę udzielenia gościny Perseuszowi (zob.) został przez niego przy pomocy głowy Meduzy zamie­niony w górę. Wg innej wersji został zamieniony w górę przez bogów za karę, iż udzielił pomocy Tytanom w walce z bogami. Odtąd stał nad brzegiem morza (lub w morzu), w okolicach dzisiejszego Gibraltaru, podtrzymując na bar­kach kolumny oddzielające niebo od ziemi. Córkami jego były Hyady, Hesperydy i Plejady. Wyobrażany jest jako potężny starzec trzymający na ramionach glob ziemski.

Atlas mons pasmo wysokich gór ' w Afryce północnej, ciągnące się od Morza Śródziemnego do Sahary.

atloteci (gr. athlothetąj) sędziowie kierujący zawodami na igrzyskach i rozdający nagrody zwycięzcom.

Atos (gr. Athos) szczyt górski na półwyspie macedońskim Chalkidike, na jego najbardziej

na wschód wysuniętym cyplu, zwanym Akte. Żegluga u podnóża góry A. uważana była w sta­rożytności za niebezpieczną. W 492 r. rozbiła się tu flota perska. W r. 480 Kserkses, przygoto­wując nową wyprawę na Grecję, kazał przekopać przylądek A., aby się podobna- katastrofa nie powtórzyła. W poł. II w. p.n.e. powstał pomysł, aby gorę A. przemodelować na posąg Aleksandra W. i w prawej ręce tego kolosa umieścić miasto liczące 10000 mieszkańców. Pomysł ten nie został jednak zrealizowany.

Atossa królowa perska, córka Cyrusa Starszego, żona Dariusza I, matka Kserksesa; jest boha­terką tragedii Ajschylosa Persowie.

Atotos z Argos rzeźbiarz grecki, żyjący na przełomie VI/V w. p.n.e. Zob. Atanodoros.

Atraks miasto w Tesalii nad rzeką Penejos, ważny punkt strategiczny w wojnach w latach 198 i 191 p.n.e. U poetów rzymskich Atracius oznacza „tesalski".

atramentom łac. 1. czarna farba malarska, używana przede wszystkim do malowania ścian. 2. czarny płyn do pisania, robiony z sadzy i kleju; w Pompejach znaleziono piękne kała­marze do a. 3. a. Indicum czarny tusz.

Atrebatowie (Atrebates) lud galicki w Gallia Belgica. Część tego szczepu wywędrowała do Brytanii, gdzie zamieszkała nad rzeką Tamesa (Tamesis).

Atreus mit. .syn Pelopsa i Hippodamii, brat Tyestesa, król Myken. Ożenił się najpierw z Kleolą, później z Aeropą, z którą miał synów:

Agamemnona i Menelausa. Z winy Tyestesa zabił mimo woli swego syna Plejstenesa, przez zemstę podał bratu na uczcie potrawę przyrządzoną z ciała jego syna, Tantala. Tyestes, odkrywszy tę zbrodnię,, przeklął brata i cały jego ród. A. padł z ręki Ajgistosa, syna Tyestesa. Tragiczne losy rodu Pelopidów były opiewane przez poetów greckich.

atriensis (łac. dom. servus) niewolnik w domu rzymskim, który miał pieczę nad atrium (zob.) i pełnił funkcje „majordoma". Było to jedno z najbardziej uprzywilejowanych stanowisk, jakie mogli zajmować lyewolnicy.

atrium łac. (nazwa niekiedy wywodzona od ater czarny, dla oznaczenia sczerniałej od dymu izby, gdzie płonie ognisko). W zamożnych domach rzymskich główna część domu, znajdu­jąca się bezpośrednio za westybulem wejścio­wym. Dokoła a. rozmieszczone były izby miesz­kalne. Pierwotnie w a. koncentrowało się życie

Atropates

99

Atticus

rodzinne wokół ogniska i ołtarza domowego, tu składano- ofiary. Manom i przodkom. Na ścianach a. w mszach mieściły się maski przod­ków, imagines maiorum, znajdowało się "tam również Lararium, czyli kapliczka poświęcona Larom, opiekuńczym bóstwom domowym. W póź­niejszym, bardziej rozbudowanym domu rzym­skim a. stało się miejscem przyjmowania intere­santów i klientów przez głowę rodziny. A. było to pomieszczenie prostokątne, przykryte dachem;

w środku dachu znajdował się czworokątny otwór, complwium, przez który woda deszczowa ściekała do implmium, basenu znajdującego się pod nim. W zależności od sposobu rozwią­zania konstrukcji dachu, podpór i complwium rozróżnia się kilka typów a: a. corinfhium — gdy dach wsparty jest na wielu kolumnach (typ występujący przede wszystkim w najbo­gatszych domach pompejańskich, np. w domu Epidiusa Rufusa); a. tetrastylum—dach opiera się na 4 kolumnach stojących w narożach implu-vium, np. w Casa delie Nozze d'Argento w Pom­pei; a. tuscanicum—dach oparty na belkach wmurowanych w ściany; pod pułapem brak kolumn; prawdopodobnie jest to najstarszy typ a. wywodzący się z tradycji etruskich, spo­tykany w małych domach w Pompejach (dobra rekonstrukcja znajduje się w domu Marka Lukrecjusza Prontona); a. displunatum — odmia­na poprzedniego polegająca na rozwiązaniu complwium w rodzaju prostokątnej nadbudówki z pochylonymi na zewnątrz krawędziami; a. testudinatum — dach pozbawiony complmium lub posiadający na nie przykrywę.

Atropates wódz Medów w bitwie pod Gauga-melą w r. 331 p.n.e. Po śmierci Dariusza sprzy­mierzył się z Aleksandrem W. i w r. 328 otrzymał od niego stanowisko satrapy Medii. Przy podziale prowincji po śmierci Aleksandra zatrzymał sobie pd.-zach. część Medii, która od jego imie­nia otrzymała nazwę Atropatene.

Atropos (gr. dosł.: nieodwracalna) mit. Parka, która przecinała nić życia. (Zob. Mojry).

Atryda (gr. Atrideś) patronimicum od imienia Atreus; syn Atreusa (o Agamemnonie i Menela-osie).

Atta (Titus Quinctius A) komediopisarz rzym­ski, obok Afraniusza (zob.). najwybitniejszy autor fabula wgata. Nie znamy szczegółów jego życia, wiemy tylko, że umarł w r. 78 lub 77 p.n.e.; zachowały się nieliczne fragmenty i tytuły jego utworów.

Attalos 1. Macedończyk, wódz króla 'Filipa Macedońskiego, po jego śmierci zamordowany przez siepaczy Aleksandra W. w r. 336 p.n.e. 2. syn Andromenesa z Tymfai, jeden z wodzów Aleksandra W., po jego śmierci stronnik Perdikka-są, którego siostrę Atalantę pojął ,za żonę. Zginął w walce z Antygenem w r. 317 p.n.e.—Imię trzech królów Pergamonu: 3. A. I, bratanek Filetajrosa, objął władzę po Eumenesie I i pa­nował od r. 241 do 197 p.n.e. Tytuł króla przybrał jako pierwszy z Attalidów po wielkim zwycię­stwie nad Galatami. Dla obrony przed potężną Syrią zawarł przymierze z Rzymem w r. 211. Popierał naukę i sztukę, założył słynną Bibliotekę Pergameńską. Wznosił wspaniałe budowle oz­dobione posągami (hale w świętym okręgu Ateny, wielki ołtarz Zeusa itd.). Szczególnie piękne były posągi wzniesione dla uczczenia jego zwycięstwa nad Galatami, np. Umierający Gal (kopia w Muzeum Kapitolińskim) lub Gal zabijający swoją żonę, jak również wielki fryz zdobiący ołtarz Zeusa. 4. A. H Filadelfos, młodszy syn A. I, objął tron po swym starszym bracie Eumenesie n i panował od r. 159 do 138 p.n.e. Podobnie jak ojciec utrzymywał przyjazne stosunki z Rzymem,, który go wspie­rał w walkach z Macedonią, Syrią i Bitynią. Był również protektorem nauk i sztuk. 5. A. III Fttometor, syn Eumenesa n i Stratoniki, panował od r. 138 do r. 133 p.n.e. i w testamencie prze­kazał swoje państwo Rzymianom. 6. filozof grecki (I w. n.e.), należący do szkoły stoickiej, nauczyciel Seneki.

Attalus (Priscus A.) wysuwany jako kandydat na tron cesarski (przeciw Honoriuszowi) po raz pierwszy przez Alaryka, naczelnika (w r. 409) Wizygotów, po raz drugi przez Ataulfa, następcę Alaryka, w r. 414; po wycofaniu się Ataulfa do Hiszpanii w r. 414 został opuszczony przez zwolenników i zmarł na wygnaniu na Liparze.

atthis zob. attyda.

Atticus 1. Titus Pomponius A. (109-32 r. p.n.e.), przyjaciel Cycerona i wydawca jego pism, znany głównie z biografii Neposa i zbioru listów Cycerona skierowanych do niego; nie zachowały się żadne jego pisma ani listy do Cycerona. Pochodził ze stanu ekwitów; w czasie walk Sulli z Mariuszem i Cynną wyjechał do Aten, gdzie oddał się studiom, rezygnując cał­kowicie z kariery politycznej; przebywał tam ok. 20 lat, dzięki czemu nadano mu przydomek Atticus. Przez pożyczenie Ateńczykom pieniędzy

Attii

100

Attyka

ze swych obfitych zasobów jak również przez inne przysługi zyskał sobie ich wdzięczność, czego dowodem są wzniesione na jego cześć posągi. Do Rzymu powrócił ok. r. 65, często jednak wyjeżdżał do Grecji, do swej willi w Bu-trotum, w Epirze. W r. 60 napisał po grecku pamiętnik o konsulacie Cycerona. Najważniejsze swe dzieło, Liber annalis, pisał po r. 50 p.-n.e.;

zawarł w nim przegląd głównych wydarzeń poli­tycznych i kulturalnych od założenia Rzymu do swoich czasów. W latach późniejszych powstały monografie genealogiczne, w których A. opra­cowywał genealogię sławnych rodów rzymskich oraz poetycki zbiór portretów znakomitych Rzy­mian. Wyszkoliwszy sobie spośród swoich nie­wolników doskonałych kopistów jak również lektorów i korektorów, dawał im książki do przepisywania; w ten sposób zebrał piękną bibliotekę. Gdy rozeszły się wieści po Rzymie, że jego książki są tak starannie i bezbłędnie przepisywane, autorzy rzymscy zaczęli się do niego zwracać z prośbą o przepisywanie także ich dzieł. W ten sposób A._ stał się wydawcą, przede wszystkim pism swego przyjaciela Cyce­rona. Ponadto wydał pisma Brutusa, Hirtiusa (zob. Hirtii l), Warrona i in. Oddział książek łacińskich prowadził w jego zakładzie przypusz­czalnie Korneliusz Nepos, oddział książek grec­kich — słynny gramatyk grecki Tyrannion. Opra­cował on m.in. w zakładzie A. —jak się zdaje — poprawne wydanie dzieł Arystotelesa na pod­stawie egzemplarza przywiezionego do Rzymu przez Sullę wraz z innymi księgami biblioteki Apellikona, które niegdyś należały do Teofrasta. Wydania A. uchodziły za najlepsze i najdokład­niejsze i jeszcze w I i II w. n.e. stanowiły wzór. A. wydał w swym zakładzie — po raz pierwszy w świecie—książkę z ilustracjami: były to Imagines Warrona. A. utrzymywał również szko­łę gladiatorów, był wybitnym finansistą i ban­kierem, starannie jednak wystrzegał się wszelkiej działalności politycznej. Był gorliwym wyznawcą filozofii Epikura. 2. Herodes A. zob. Herodes Atticus.

Attii (albo A f ii) Atiusze, rzymski ród patry-cjuszowski. 1. Publius Attius Yarus, propretor, przeciwnik Cezara w wojnie domowej; po bitwie pod Tapsus w 46 r. p.n.e. uciekł wraz z innymi zwolennikami Pompejusza do Hiszpanii i w r. 45 zginął pod Mundą. 2. Marcus A. Balbus, mąż siostry Cezara, Julii, namiestnik Macedonii w r. 59 p.n.e., zwycięzca Besów i Traków. 3. At-

tia, córka poprzedniego, żona Gajusza Okta-wiusza i matka Oktawiana, późniejszego Au­gusta. 4. A. Labeo, autor łacińskiego dosłow­nego przekładu poematów Homerowych, nazwa­nego przez scholiastę satyr Persjusza śmiesznym;

zachował się jeden wiersz.

Attike zob. Attyka.

AttHa zob. Attyla.

Attiiii zob. Atiiii.

Attis zob. Attys.

Attius zob. Attii.

Atius Naeyius augur rzymski za czasów Tark-winiusza Starego (VI w. p.n.e.).

attycyzm kierunek retoryczny, który powstał w II w. p.n.e. jako reakcja przeciw wybujałoś-ciom stylu azjańskiego (zob. azjantzm). Attycyści uznali za wzór język pisarzy attyckich z V i IV w. p.n.e. i naśladowali go w stylu i doborze wy­razów; mówcy wzorowali się przede wszystkim na Demostenesie (Gorgiasz Młodszy, Menedemos z Aten) i na Lizjaszu. Kierunek ten znalazł wielu zwolenników w Rzymie, w osobach M. Ca-lidiusa, Qu. Comifidusa, a przede wszystkim Marka Brutusa, Licyniusza Kalwusa i Juliusza Cezara. Cyceron nie stanął po stronie ani a;

ani azjanizmu, lecz za najlepszy wzór wymowy uważał Demostenesa, jako mistrza wszystkich trzech rodzajów: prostego, średniego i ozdob­nego. Pierwszym teoretykiem a. był Cecyliusz z Kaieakte (60 - 5 r. p.n.e.), twórca kanonu 10 najlepszych mówców greckich, których wyliczał w swym piśmie O stylu dziesięciu mówców, stawiając na pierwszym miejscu Lizjasza, po­tem Isokratesa i Demostenesa. Powstały rów­nież słowniki wyrażeń attyckich, których auto­rami byli: wymieniony już Cecyliusz z Kaieakte, Pollukus, Prynich, Harpokration (II w. p.n.e.). najwybitniejszymi przedstawicielami a. w okresie cesarstwa byli Aelius Arystydes i Herodes Atti­cus (II w. n.e.).

attyda (gr. atthis) historia lokalna Attyki, obejmująca na podstawie zabytków i napisów fakty zarówno z dziejów politycznych, jak kul­turalnych i gospodarczych Attyki. Doszła do rozkwitu w IV w. p.n.e. Do najwybitniejszych attydografów należeli: Klejtodemos, Androtion, Fanodemos, Filochoros, Demos i Istros.

Attyk zob. Atticus.

Attyka (gr. Attike, łac. Attica) kraj w Grecji środkowej, graniczący od północy z Beocją, od wschodu oddzielony wąskim przesmykiem od Eubei, na południe Zatoką Sarońską od Argo-

Attyla

101

Aufidus

lidy. Kraj był ubogi w wodę, płynął tam tylko Kefisos biorący źródło z Pentelikonu oraz Ilissos Wypływający z Hymetu. Na północy znajdowały się góry Kitajron i Parnas, na południe obfi­tujące w srebro góry Laurion. Zboże rodziło się tylko na równinie ateńskiej, eleuzyńskiej, maratońskiej i na tzw. Mesogaja (ziemia środ­kowa), rozciągającej się między Hymetem a Pen-telikonem. Bogactwo A. stanowiły marmur, glinka, srebro i gaje figowe. Stolicą A. były Ateny (zob.); inne, mniejsze miasta w A., to:

Maraton, Eleusis, Kolones i in. A. odegrała najważniejszą rolę w rozwoju kultury, sztuki i nauki greckiej.

Attyla (Attiia) król Hunów, zwany Biczem Bożym. Najpierw dzielił tron ze swym bratem Biedą, lecz zabił go w r. 445. W r. 447 spu­stoszył cesarstwo wschodnie, w r. 451 dokonał najazdu na Galię, lecz został pokonany przez wodza rzymskiego Aetiusa. W r. 452 napadł i zniszczył północną Italię; zmarł nagle w czasie swych uroczystości ślubnych w rok później. Jest bohaterem opery Verdiego pod tym tytułem.

Attys (Attis) mit. piękny młodzieniec, uko­chany bogini Kybele, który w przystępie szalu pozbawił się męskości i zmarł, lecz został przez boginię wskrzeszony i w kulcie stał się symbo­lem odradzającej się na wiosnę przyrody. Wg jednej z wersji został zamieniony w drzewo figowe. Kult jego rozwinął się najpierw w Frygii, stamtąd przeniósł się do Pergamonu, skąd roz­powszechnił się po całej Grecji, zawsze związany z kultem Kybele. W r. 20 p.n.e. z polecenia Sybilli został przyjęty w Rzymie. Z powodu orgiastycznego i ekstatycznego charakteru kultu senat rzymski zabronił obywatelom rzymskim pełnienia funkcji jego kapłanów. W okresie cesarstwa kult A. i Kybele doznawał opieki ze strony cesarzy, zwłaszcza Kaliguli i Klaudiu­sza. W czasie wiosennego święta Wielkiej Ma­cierzy Bogów (Kybele) wystawiano dramat okaleazenia się A., jego śmierć i wskrzeszenie. W sto lat po zarządzeniu Klaudiusza dotyczą­cym obchodów święta A., kult jego został uświe­tniony nowym obrządkiem zwanym Taurobolium, który miał na celu oczyszczenie człowieka od grzechów. A. jest bohaterem pięknego poematu Katulla pod tym tytułem.

. Ątys w relacji Herodota syn króla Lidii, Krezusa, zabity nieumyślnie na polowaniu przez swego towarzysza i opiekuna, Adrastosa.

auctio łac. przetarg, licytacja; w Grecji sto­sowana była przy sprzedaży lub wydzierżawie­niu, kiedy sprzedawcą lub oddającym w dzier­żawę było państwo albo stowarzyszenie (cła, udziały w kopalniach, dobra osób skazanych na wygnanie). W Rzymie odbywały się także na. zlecenie osób prywatnych licytacje towarów, niewolników i kompleksów majątkowych w spe­cjalnych halach zw. atria auctionaria. Pieniądze od nabywców inkasował coactor mgentwws, który otrzymywał za to wynagrodzenie w wyso­kości 1% od ceny kupna. Podatek licytacyjny został wprowadzony przez Augusta w r. 7 n.e. i wynosił 1% (centesima rerum venatium). Tyberiusz obniżył go do 0,5%, lecz wkrótce z po­wrotem podwyższono go do 1%.

audiatur et altera pars niech zostanie wysłu­chana i druga strona (w procesie); starożytna zasada prawna przytoczona przez Senekę w tra­gedii Medea.

Aufidena dziś Alfedena; miasto Samnitów na pograniczu kraju Pelignów, nad rzeką Sagrus.

Aufidii Aufidiusze, rzymski ród plebejski:

l. Cnaeus Aufidius, trybun ludowy z r. 170' p.n.e. 2. Cnaeus A., trybun ludowy w 144 r., pretor w r. 108 p.n.e., mimo utraty wzroku nie przestał do końca życia brać czynnego udziału w polityce i sprawach państwowych. 3. Cnaeus A; „eruditus homo" z przełomu II/I w. p.n.e., miał napisać historię (chyba Rzymu) po grecku, nie znamy jednak żadnych bliższych szczegółów dotyczących tego dzieła. 4. Titus A., pretor rzymskiej prowincji w Azji w I w. p.n.e. 5. 77-tus A. z Sycylii, lekarz grecki, uczeń Asklepia-desa z Bitynii, żył w drugiej poł. I w. p.n.e. Napisał dzieło medyczne w 2 księgach Perl psyches (O duszy) oraz Peri chrónion pdthSn (O cierpieniach chronicznych). 6. A. Bassus, historyk z I w. n.e. Napisał dwa dzieła histo­ryczne: historię wojen domowych oraz historię wojen z Germanami, prowadzonych przez Tyberiusza i Germanika. Stanowią one zapewne część wielkiego dzieła obejmującego prawdopo­dobnie okres od śmierci Cezara do końca pano­wania Tyberiusza, do którego nawiązuje Pliniusz Starszy w swojej historii: A fine Aufidii Baśni.

7. A. Modestus, gramatyk z I w. n.e., miał napisać komentarze do Georgik Wergiliusza.

8. A. Namusa, prawnik rzymski z I w. p.n.e., uczeń Serwiusza Sulpicjusza Rufusa. 9. Caius A. Yictorinus, towarzysz szkolny i przyjaciel Marka Aureliusza.