Mała encyklopedia kultury antycznej

Meletos tragediopisarz grecki, żyjący na prze­łomie Vi IV w. p.n.e., autor (nie zachowanej) tragedii' Ojdipodeja; jeden z oskarżycieli Sokra­tesa.

Melia mit. 1. (Meliaj, Meliddes) Melie, Meliady, nimfy zrodzone wraz z Eryniami i Gigan­tami przez Ziemię (Gaje), zapłodnioną 'krwią Uranosa, która spadła na ziemię, kiedy go Kronos pozbawił męskości. 2. córka Okeanosa por­wana przez Apollina, matka Ismeniosa i Tenerosa; oddawano jej cześć w świątyni Apollina, tzw. Ismenion, w pobliżu Teb, Wg innej wersji była żoną Inachosa i matką Foroneosa, Ajgialeosa i Pegeosa.

Melibea (łac. Meliboea, gr. Melibojd) miasto w Tesalii na południe od góry Ossa, nad brze

Meliboea

471

giem Morza Egejskiego. Znane w starożytności z produkcji purpury.

Meliboea zob. Melibea.

Melikertes zob. Atamas.

Melinno poetka grecka z Lokri, najprawdo­podobniej z I w. n.e. (być może z okresu prya-cypatu Oktawiana Augusta), jak świadczy za­chowany pod jej imieniem wiersz Eis RÓmen (Do Rzymu), zawierający pochwały potęgi miasta.

Melinofagowie (gr. Melinof&gyj, dosł. jedzący proso) lud w Tracji, na wybrzeżu Morza Czar­nego koło Salmydessos.

Melissal (gr., dosl. pszczoła) mit. 1. nimfa, która na Peloponezie nauczyła ludzi używania miodu; od jej imienia otrzymały nazwę pszczoły.

2. córka króla Melisseusa na Krecie, która ra­zem ze swą siostrą Amalteą opiekowała się Zeusem, karmiąc go kozim mlekiem i miodem.

3. kapłanka Demetry rozszarpana przez sąsiadki za to, że nie chciała zdradzić tajemnicy misteriów. Demetra przemieniła ją po śmierci w pszczołę, stąd kapłanki jej miały przydomek Melissaj.

Melissa² pitagorejka z okresu naopitagorei-zmu (I i II w. n.e.). List Af. o cnotach kobiety znajduje się wśród tzw. listów pitagorejczyków, obok listów Teano i Myi.

Melissos z Samos, zwycięzca floty ateńskiej w r. 441 p.n.e. filozof, uczeń Pannenidesa, au­tor traktatu O naturze, czyli O bycie, w którym wyłożył naukę Pannenidesa (zachowane frag­menty).

Melissus 1. Caius Maecenas Af., wyzwoleniec Mecenasa, rzymski gramatyk i poeta z czasów Augusta; twórca nowego rodzaju komedii rzym­skiej, zw. fabula trabeata, oraz autor zbioru anegdot i dowcipów (Ineptiae). O twórczości jego wiemy jedynie ze wzmianek Swetoniusza i innych pisarzy. 2. Aelius Af., gramatyk rzymski z II w. n.e. Dzieła jego nie zachowały się.

Melital mit. jedna z nereid, córka Nereusa i Doris.

Melita2 1. (Melite, Melete) dziś" Malta; wy­spa na Morzu Śródziemnym pomiędzy Sycylią a wybrzeżem Afryki, słynna z prowadzonego tam na wielką skalę handlu miodem i wyrobami bawełnianymi. 2. mała wysepka przy wybrzeżu Illirii, znana z hodowli rasowych piesków naby­wanych chętnie przez zamożne Rzymianki. 3. dem attycki ze świątynią Heraklesa.

Melitaea zob. Melitea.

Melitea (Melitaea, Melitdja) miasto w Tesalii.

Melitene 1. (dziś wilajet Malatia w Turcji)

kraj leżący w Armenii, pomiędzy Antitaurosem a Eufratem. Znany był z urodzajności ziemi i bogatych winnic. 2. (dziś Malatia) miasto w kraju Af., nad rzeką Karmala, jednym z do­pływów Eufratu. Posiadało duże znaczenie, po­nieważ leżało na skrzyżowaniu kilku dróg, m.in. perskiej drogi królewskiej i drogi nad Eufratem Za czasów Tytusa było miejscem postoju XII le­gionu. Po ufortyfikowaniu przez Trajana stało się jednym z najważniejszych miast Azji Mn. Za Justyniana było stolicą prowincji Armenia Secunda. W r. 575 zostało spalone przez króla perskiego, Chosroesa (Chosraw) I, którego w r. 577 pokonali Rzymianie pod Af.

Meliusz zob. Maelhis.

Mella rzeka w Gallia Trwispadana, dopływ rzeki Ollius.

Mellon polityk i patriota tebański; po opa­nowaniu Kadmei przez Lacedemończyków uciekł do Aten. W r. 379/8 p.n.e. razem z Pelopidasem uwolnił Teby od Spartan.

Melodnnum (dziś Melun) miasto Senonów w Gallia Lagdunensis, położone na wyspie na Sekwanie. Przechodziła tędy droga z Agendicum do Lutetia Parisiorum.

Melos (dziś Milo), jedna z wysp cykladzkich, zamieszkana przez Dorów. Po wojnach perskich nie należała do Związku Ateńskiego. W r. 426 p.n.e. przeciwstawiła się próbie narzucenia hege­monii przez Ateny. W r. 416 zdobyta została przez Ateńczyków, którzy dorycką ludność wy­mordowali lub sprzedali w niewolę, wyspę zaś obsadzili ateńskimi kleruchami; w r. 405 Lizan-der sprowadził na powrót ludność dorycką. Liczne znaleziska archeologiczne świadczą o za­możności wyspy, uzyskanej dzięki eksportowi kopalin mineralnych, jak siarka, pumeks, ałun. Tu został znaleziony w r. 1820 słynny posąg Afrodyty, znany pod nazwą Wenus z Milo.

Melpis rzeka w środkowej Italii, lewy dopływ Liris; przepływała przez kraj Wcisków.

Melpomena (Melpomenę) Muza tragedii, przed­stawiana przeważnie z maską w lewej dłoni, prawą ręką oparta o maczugę, prawdopodobnie w związku z postacią Heraklesa, bohatera tra­gicznego. Wg innych przedstawień oparta lewą ręką o skałę, w prawej dłoni trzyma maskę tragiczną.

membrana tac. z grubsza obrobiony kawał skóry, także — pergamin. Służyła do robienia notatek, pisania listów, a także — sporządzania rękopisów literackich. Wykonywano z niej rów-

Memfis l

472

Menander

nież futerały na zwoje papirusowe (do tego celu farbowano ją).

Memfis¹ mit. 1. córka Nilu i żona Epafosa, matka Libii. Wg innej wersji córka boga rzeki, Uchoreusa, żona Nilu, matka Egiptu. Wg po­dań nazwa miasta w Egipcie pochodzi od jej imienia. 2. jedna z córek Danaosa.

Memfis² (Memphis) dziś południowa część Kairu; miasto w Egipcie na lewym brzegu Nilu, główne miejsce czci boga Ptah, identyfikowanego przez Greków z Hefajstosem. Było stolicą Egiptu aż do panowania XI dynastii faraonów, pod koniec III tysiąclecia p.n.e. W ciągu tego okresu powstało w pobliżu M. wiele świątyń oraz gro­bowców faraonów. Po przeniesieniu stolicy pań­stwa do Teb. M. nadal pozostało ważnym ośrod­kiem kulturalnym i handlowym i było nim aż do czasu założenia Aleksandrii.

Memniii Memmiusze, rzymski ród plebejski. 1. Caius Memmtus, trybun ludowy w r. 111 p.n.e., gorący przeciwnik optymatów, oskarżyciel prze­kupionych przez Jugurtę dowódców. W r. 104 był pretorem, w r. 99 w czasie ubiegania się o konsulat został zabity przez członków bandy Serwiliusza Glaucji, współubiegającego się o to stanowisko. 2. Caius M., kwestor Pompejusza w Hiszpanii w r. 76, trybun ludowy w r. 66, praetor urbanus w r. 58. Zarządzał Bitynią w r. 57. Zrazu przeciwnik, później zwolennik Cezara. Z powodu nadużyć przy wyborach na konsula w r. 54 został skazany na wygnanie, udał się więc do Aten; prowadził tam życie na wysokiej stopie. Był poetą i mówcą. Jemu zadedykował Lukrecjusz poemat De Rerum natura.

Menmon 1. mit. syn Titonosa i Eos, brat Emationa, król Etiopów. Brał udział w wojnie trojańskiej jako sprzymierzeniec Priama. W cza­sie walki zabił Antylocha, sam zaś zginął z ręki Achillesa. Aby ukoić rozpacz Eos, Zeus obda­rzył M. nieśmiertelnością, a dla uczczenia jego pogrzebu zesłał ptaki, które stoczywszy walkę nad ciałem spadły na stos, stając się ofiarą po­grzebową. Starożytni wymieniają wiele budowli i posągów wzniesionych na cześć M. Najbardziej znany jest tzw. posąg M., a właściwie faraona Amenofisa, w Tebach, w Egipcie. Posąg ten miał o wschodzie słońca wydawać tony podobne do dźwięku struny. Wyobrażano sobie, że w ten sposób posąg wita ukazanie się Eos-Jutrzenki. 2. M. z Rodos, uczestnik buntu Artabazosa przeciw Artakserksesowi III w r. 356 p.n.e. Szu­kał schronienia w Macedonii, później jednak za

wstawiennictwem swego brata Mentora wrócił na Rodos. Dowodził najemnikami greckimi w ar­mii Dariusza w czasie wojny z Aleksandrem W. Odradzał walkę nad Granikiem, namawiając do odwrotu. Jako naczelny wódz wojsk w Azji Mn. bronił Halikarnasu. Gotował się do odcięcia Aleksandrowi odwrotu do Europy, planował wzniecenie powstania w Grecji, gdzie z jego akcją łączono nadzieję odzyskania niepodległości. Zdo­był Chios. Śmierć zaskoczyła go z nagła w czasie oblężenia Mityleny w r. 333. M. z Heraklei, żył w I/II w. n.e., autor kroniki swego rodzin­nego miasta.

menady (łac. Maenades, gr. Majnddes, od gr. mdjnomaj szaleję) inaczej bakchantki albo tyjady;

wraz z satyrami i sylenami tworzyły orszak Dionizosa i uczestniczyły w świętym szale zwią­zanym z orgiastycznym kultem tego boga. Przed­stawiano je z wieńcem z winorośli lub bluszczu na rozwianych włosach, z koźlą skórą przerzu­coną przez lewe ramię, w długiej tunice, z tyrsem w prawej ręce, niekiedy ze sztyletem lub ze świę­tymi wężami.

Menae (Mendj) miasto na Sycylii, na wschód od Leontini, założone prawdopodobnie przez króla Sikulów, Duketiosa w r. 459 p.n.e. Civitas stipendiaria w czasach Pliniusza.

Menajchmes matematyk grecki z IV w. p.n.e., który wynalazł asymptoty hiperboli.

Menajchmos z Sykionu, pisarz grecki z czasów Aleksandra W. i diadochów, autor Historii Alek­sandra (Historia hę kata ton Makedóna Alek-sandron), historii Sykionu (Sikyonika), traktatu O igrzyskach pityjskich (Pythikós), traktatu O ar­tystach (Perl technitm) i O cyzelarstwie (Perl toreutikes). Z pism tych posiadamy jedynie fragmenty.

Menander 1. najwybitniejszy przedstawiciel greckiej komedii nowej; żył prawdopodobnie w latach 342/1 - 291/90 p.n.e., napisał przeszło 100 komedii. Twórczość jego obejmuje komsdie charakteru (Pochlebca, Człowiek w stra:hu, Nieprzyjaciel kobiet. Opryskliwy in.); komedie rodzinne (Bliźnięta) oraz lekkie komedie-farsy. M. był mistrzem komizmu sytuacyjnego oraz bystrym obserwatorem charakterów; ko­medie jego są źródłem do poznania obyczajów i żyda współczesnych mu Ateńczyków (T. Sinko uważa M. za pioniera komedii psychologicznej). Wprowadzenie języka konwersacyjnego, ograni­czenie partii chóralnych oraz bogactwo tematyki czynią z komedii M. pierwowzór komedii euro

Menapiowie

473

Menelaos

pejskiej. Utwory M. znane są m. in. dzięki zwra­canym stopniowo przez piaski egipskie pa­pirusom (pierwszy fragment wydano dopiero w r. 1898). Najlepiej zachował się tekst komedii Dyskolos (Odludek; znaleziony w r. 1958, tłum. J. Łanowski, 1959). Epitrepontes (Sąd rozjem­czy), Dziewczyna s Samos, Obcięty warkocz (właściwie: Dziewczyna z obciętymi włosami — Perikejromene). 2. M. z Efezu, historyk grecki z III w. p.n.e., autor historii Cypru (Perl Kypru), może identyczny z M; autorem dziejów królów greckich i barbarzyńskich, Prdkseis ton basileón para tois Hellesi kaf barbarois genomemn opar­tych na pismach poszczególnych ludów. Dzieła wymienione nie zachowały się. 3. M. z Laodikei syryjskie], retor z m w. n.e., komentator Techne rhetorikS Hermogenesa; pod jego imieniem za­chowały się dwa traktaty objęte tytułem Perf epidejktiken (O mowach popisowych). 4. M. Protector, historyk z VI w. n.e., kontynuator i naśladowca historii Agatiasza (zob. Agatias Scholasticus); opisał dzieje lat 558-582; dzieło jego znamy tylko z wyciągów Konstantymi (De Sententiis) i z Księgi Suda.

Menapiowie (/ac. Menapn) plemię w Gallia Belgica, zamieszkujące lesisty i bagnisty kraj nad brzegiem Morza Północnego, nad dolnym bie­giem rzek Mosa i Skaldis. Początkowo zajmo­wali również obszar nad Renem, skąd wyparli ich Uzypetowie i Tenkterowie.

Menas zw. u Appiana Menodoros, wyzwoleniec Sykstusa Pompejusza, jeden z jego zaufanych dowódców. Odegrał poważną rolę w walkach Pompejusza z Oktawianem i Antoniuszem. Zdra­dził dwukrotnie Pompejusza, przechodząc na stronę Oktawiana. Zginął w Pannonii pod Siscia w r. 35.

Mendaj zob. Mende.

Mende albo Mendaj (łac. Mendae) miasto na półwyspie Pallene w Macedonii, nad Zatoką Termaicką, kolonia Eretrii, znane z dobrego wina; ośrodek handlowy.

Menedemos z Eretrii, filozof grecki żyjący na przełomie IV/IIIw. p.n.e., uczeń megarej-czyka Stiipona i eleatów, Anchipylosa i Mo-schosa. Zajmował się dialektyką i zagadnieniami etyki. Uczył o jedności cnoty (arete) i wiedzy (episteme).

Meneklejdes Tebaóczyk, brał udział w wyzwo­leniu Teb w r. 379/8 p.n.e. wraz z Epaminonda-sem i Pelopidasem. Kierowany prawdopodobnie zazdrością wszczął intrygi przeciw obu polity­kom, za co został ukarany grzywną. Dalsze losy nie znane.

Menekles z Alabandy w Karii (ur. ok. r. 140 p.n.e.), retor, przedstawiciel stylu azjańskiego w wymowie, wraz ze swym bratem Hieroklesem cieszył się w Azji wielkim rozgłosem. Słuchał ich obu Cyceron w czasie pobytu na Wschodzie.

Menekrates 1. przedstawiciel komedii staroattyckiej z końca V w. p.n.e. Utwory jego nie zachowały się. 2. M. z Efezu, poeta epicki z koń­ca IV w. p.n.e., miał napisać poemat O hodowli pszczół oraz Prace w rodzaju eposu hezjodowego. Z utworów tych zachował się zaledwie jeden heksametr. 3. M. z Ksantos (prawdopodobnie z IV w. p.n.e.), historyk, autor kronik likijskich (Lykiaka). 4. M. z Nysy w Kani, II/I w. p.n.e., gramatyk, komentator i krytyk tekstu, polemi­zował z Artemonem, komentatorem Pindara. 5. obok Menasa najsławniejszy dowódca floty Sekstusa Pompejusza. Zginął w bitwie z Mena-sem, który przeszedł na stronę Oktawiana.

Meneksenos 1. uczeń Sokratesa, był obecny przy jego śmierci. Platon jego imieniem nazwał jeden ze swych dialogów. 2. syn Sokratesa.

Menelajon (gr. Menelajon) góra w Lakonice, na południo-wschód od Sparty, w pobliżu Therapne, z wzniesioną na szczycie świątynią ku czci Menelaosa (stąd nazwa).

Menelaos 1. mit. syn Atreusa, króla Myken, brat Agamemnona. Po śmierci ojca, zamordo­wanego przez Ajgista, uszedł z Agamemnonem z Myken i znalazł przyjęcie u Tyndareosa w Spar-cie. Zdobył rękę córki Tyndareosa, Heleny, i został królem Sparty. Po porwaniu Heleny przez Parysa zwołał rycerzy greckich na wypra­wę do Troi. Był jednym z bohaterów ukrytych w drewnianym koniu. Po zakończeniu wojny trojańskiej jako jeden z pierwszych wyruszył z Heleną w drogę powrotną (w towarzystwie Nestora). Po ośmioletniej wędrówce, w czasie której dotarł aż do Egiptu, przybył do domu;

odtąd pędził życie wśród wielkich bogactw. Zgodnie z przepowiednią Proteusa Af. i Helena zostali przez bogów wzięci do Elizjum jako po­chodzący od Zeusa. Af. był czczony jako heros na Terapne, gdzie wg podania znajdował się grób jego i Heleny. 2. poeta tragik, stojący ok. połowy II w. p.n.e. na czele związku aktorów (technitów) dionizyjskich w Atenach. 3. Af. z Marathos, retor hellenistyczny, znany jedynie z inskrypcji, zaufany Gajusza Grakcha, dla którego miał podobno pisać mowy. 4. grec-

Menenii

474

Menojtios

ki matematyk i astronom z I w. n.e.; pod jego imieniem zachował się najstarszy podręcznik trygonometrii sferycznej Perf sfdjras, znany nam w przekładach: hebrajskim, arabskim i łacińskim.

Menenii rzymski ród patrycjuszowski. 1. Agrip-pa Menenius Lanatus, konsul w r. 503 p.n.e. Był dowódcą w wojnie przeciw Sabinom i Aurun-kom, a w r. 494 w czasie secesji plebejuszów nakłonił ich do powrotu do^ miasta, przytaczając znaną bajkę o buncie poszczególnych członków ciała przeciw żołądkowi. 2. Titus M. Lanatus, • konsul z r. 477 p.n.e.; tradycja łączy z rokiem jego konsulatu klęskę Fabiuszów nad Kremerą. na skutek podejrzenia, że umyślnie nie przyszedł Fabiuszom na pomoc, został skazany na grzy­wnę pieniężną. Zmarł ze zgryzoty.

Menes Macedończyk z Pełli, syn Dionizjusza, jeden z członków gwardii przybocznej (somato-fflakes) Aleksandra W.

Menesajchmos mówca ateński, zagorzały prze­ciwnik Likurga, a także Demostenesa. Z mów jego zachowały się nieznaczne fragmenty.

Menesteusz (gr. Menestheus) 1. mit. syn Peteosa z Aten, prawnuk Erechteusa. Podczas pobytu Tezeusza i Pejritoosa w państwie pod­ziemnym zagarnął z pomocą Dioskurów władzę w Atenach. Należał do grona zalotników Heleny. W wojnie trojańskiej dowodził okrętami ateń­skimi, dorównywał Nestorowi w umiejętności ustawiania wozów i ludzi do boju. Zginął pod Troją, a władzę w Atenach objęli synowie Te­zeusza, Demofoon i Akamas. Wg innej wersji wrócił do Aten po długich wędrówkach. 2. mit. jeden z towarzyszy Eneasza. 3. syn Ifikratesa, zięć Tymoteosa, dowódca Ateńczykó'w w woj­nie ze sprzymierzeńcami (358 - 355 p.n.e.).

Menestor z Sybaris, filozof-pitagorejczyk i bo­tanik, cytowany w botanicznych dziełach Teo-frasta jako autor traktatu o roślinach.

Menestratos 1. Ateńczyk oskarżony o udział w spisku przeciwko oligarchom w r. 404 p.n.e., uwolniony od kary w nagrodę za wydanie nie­znanych spiskowców. Po przywróceniu rządów demokratycznych skazany na śmierć. 2. rzeź­biarz, prawdopodobnie z czasów Aleksandra W., wyrzeźbił posągi Heraklesa i Hekate dla świą­tyni Artemidy w Efezie.

Menippe mit. 1. nereida; uosobienie gwał­townego przypływu morza. 2. córka Oriona, siostra Metiochy; obie siostry były przez Afro­dytę obdarzone pięknością, przez Atenę — umie­jętnością tkania; gdy w Aonii wybuchła zaraza, dla uratowania kraju poświęciły się bogom podziemnym na ofiarę, przebijając sobie gardła czółenkiem tkackim. Persefona i Hades zamie­nili je w komety. Mieszkańcy Aonii wznieśli świątynię w pobliżu Orchomenos, gdzie corocz­nie składali ofiarę M. i jej siostrze.

Menippos 1. M. z Gadary, filozof i poeta grecki, cynik, żył w III w. p.n.e. Był prawdopo­dobnie niewolnikiem, dorobiwszy się majątku zo­stał obywatelem Teb, w których zetknął się z Kra-tesem i Metroklesem. Pod ich wpływem rozpoczął działalność pisarską. Twórca tzw. satyry menip-pejskiej, której główną cechą formalną jest po­wiązanie prozy z wierszami. W utworach pełnych groteskowych i komicznych pomysłów, szyder­stwa i drwiny krytykował ludzi i bogów. Zacho­wały się tylko dwa fragmenty oraz kilka tytułów jego pism. Twórczość M. znalazła naśladowców w późniejszej literaturze greckiej (Meleager, z Gadary, Lukian) oraz w literaturze rzymskiej (Lucyliusz — zob. Lucilii 2 — Warron, Seneka). 2. M. ze Stratonikei o przydomku Kotokas, retor grecki z I w. p.n.e., wspomniany przez Cycerona. 3. M. z Pergamonu, geograf z I w. p.n.e., autor dzieła Oplynięcie Morza Śródziem­nego, zachowanego w wyciągu Markianosa z Heraklei (z V wieku n.e.).

Meniusze zob. Maenii.

Mennis miasto w Asyrii, na drodze pomiędzy Arbelą i Babilonem, zdobyte przez Aleksandra W. w r. 331. Znajdowała się tam szczelina ziemna wydzielająca znaczne ilości asfaltu.

Menodoros zob. Menas.

Menodotos z Nikomedii, lekarz i filozof, przedstawiciel empirycznej szkoły medycznej w Aleksandrii, żył w pierwszej poł. II w. p.n.e., wyznawca czystego, wolnego od wpływów Aka­demii sceptycyzmu Pirrona; autor licznych prac naukowych, o których wiemy tylko ze wzmianek u pisarzy późniejszych.

Menojkeus 1. mit. Tebanczyk, wnuk Pen-teusza, ojciec Kreona, Hipponomy i Jokasty. 2. mit. postać wprowadzona do literatury praw­dopodobnie przez Eurypidesa, syn Kreona, wnuk poprzedniego. Idąc za przepowiednią Tejrezja-sza, a wbrew woli ojca, ofiarował życie za oca­lenie ojczyzny podczas wyprawy-Siedmiu prze­ciw Tebom. Inne podania wymieniają w tym miejscu Megareusa. 3. bliżej nieznany adresat jednego z listów Epikura.

Menojtios mit. 1. syn Japeta, brat Atlasa,

Menon

475

Meriones

Prometeusza i Epimeteusza, strącony piorunem do Tartaru podczas walki Zeusa z tytanami. 2. syn Aktora i Eginy, ojciec Patroklesa. 3. stróż wołów Plutona.

Menon 1. M. z Farsalos, dowódca posiłków tesalskich przysłanych Ateńczykom w r. 431, na początku wojny peloponeskiej. 2. Tesalczyk, brał udział w wyprawie Cyrusa Młodszego, do­wodząc oddziałem greckim. Podejrzany o zdradę z powodu spotkań z Tissafemesem; ujęty przez Cyrusa wraz z czterema innymi dowódcami prze­bywał rok w niewoli, aż został skazany na śmierć. W jednym z dialogów Platon uczynił Af. posta­cią tytułową. 3. Af. z Farsalos, dziad Pyrrusa, dowódca jazdy tesalskiej w wojnie lamijskiej w r. 323 p.n.e. 4. uczeń Arystotelesa, autor dzieła zawierającego zbiór dawnych greckich teorii medycznych, zachowanego w skrócie.

Menrva etruska bogini przedstawiana ze skrzy­dłami u ramion, identyfikowana z rzymską Mi-nerwą.

Mens bogini rzymska, personifikacja zdro­wego rozsądku. Po klęskach II wojny punic-kiej poświęcono jej świątynię na Kapitelu wznie­sioną w r. 217 p.n.e. obok świątyni Wenus, odrestaurowaną ok. r. 120 p.n.e. przez Aemi-iiusa Scaurusa. M. Bona przeciwstawiana była Af. Mata, która odpowiadała greckiej Ate.

mens agitat molem fac. myśl porusza materię (masę) (Wergiliusz, Eneida VI, 727).

mens sana in corpore sano łac. myśl zdrowa w zdrowym ciele (Juwenalis, Satyry X, 356).

mensarii fac. 1. bankierzy w Rzymie, zwani tak od stołów bankierskich, mensa argentaria. 1. urzędnicy powoływani w Rzymie, a także na prowincjach, dla regulowania spraw finan­sowych; tworzyli komisje trój- (triummi) lub pięcioosobowe (quinqueviri).

mensor łac. 1. mierniczy, zwykle agnmensor, technik-geometra zajmujący się odmierzaniem pól, w procesach o sprawy gruntowe używany jako pomoc techniczna. W sprawach o wytycze­nie granic (actio finium regundorum) miał głos decydujący na równi z prawnikiem. 2. mensores castrorum, mierniczy obozowi, oficerowie zaj­mujący się wytyczaniem granic obozu. Dowo­dzili specjalnymi grupami pomocniczymi. Zaj­mowali się także rozkwaterowaniem żołnierzy w miastach, w których zatrzymywało się wojsko. 3. mensores frumentarii, niżsi urzędnicy podle­gający prefektowi annonae, zatrudnieni przy zao­patrywaniu Rzymu w zboże w porcie Ostia

oraz w Rzymie. 4. mensores aedificlorum, tech­nicy kierujący budową budynków.

Mentes mit. 1. wódz Kikonów, brat udział w wojnie trojańskiej. 2. syn Anchialosa, król wyspy Taros, przyjaciel Odyseusza.

Mentor 1. mit. syn Alkimosa, mieszkaniec Itaki. Jemu Odyseusz, opuszczając rodzinną wy­spę, powierzył jako zaufanemu przyjacielowi opiekę nad domem i poruczył wychowanie Telemacha. W Odysei Atena często przybiera po­stać Af., np. gdy towarzyszy Telemachowi do Pylos lub wspiera Odyseusza w walce z zalot-nikami. 2. Af. z Rodos, brat Memnona, brał udział w buncie Artabazosa przeciw Artakser-ksesowi III w r. 356; później jednak odzyskał łaskę królewską. Jako perski satrapa w Azji Mn. cieszył się Af. wielkim uznaniem i przyczynił się do ponownego podbicia Egiptu przez Per­sów. Umarł na krótko przed podbojem Persji przez Aleksandra W. 3. sławny złotnik grecki ok. połowy IV w. p.n.e.