Həştat beş yaşım var. Yetmiş ildən çoxdur ki, çöpçülük edirəm. Mən seyidəm, ağır seyidin qızıyam. O vaxtı bu çöpçülüyü mənə yuxuda verdilər, nənə canı. Hə, çöpçülük ögrənməklə olmur, gərək vergili olasan, vergi verilə. On iki yaşımda mənə verilib bu çöpçülük. Elə o vaxtdan da çöpçülük eliyirəm. Oğlum məə deyirdi ki, çöpçülük eləmə. Bizi biabır eliyirsən. Məni çox incitdi.
Çöpü burunnan piliyirəm, boğazdan gəlir düşür. Çöpü ötürmək yaxşı deyil. Mən mədə də söğıyıram. Bakıdan gəlirlər mədə sığıyıram. Bağışda məni – uşağı olmuyanın qarnını çəkib bağlıyıram olur uşağı. Məni İrana apardılar, Ərdəbilə, on beş ildi bi dənə gəlin alıblar, əri boşamağ istiyir onı, qaynana qoymur boşamağa, bular mənim yerimi bildilər. Getdim Ərdəbilə. Üç gün ac qarnına çəkdim, bağladım. Eşitdim ki, doğub – qızı olub. Mən uşağ tutmuram, ancağ bel bağlıyıram. Amma əsas işim çöpçülükdü. Çöp böyükdə də qalanda çıxardıram. Kişilər də gəlir, balığ sümüyü qalır boğazlarında çıxardıram. Çoxsunu eləmirəm. Çöpü çölə çıxardıram. İçəri ötürsəm, mədəyə-zada batar. * * *
Mənim nəvəm balacaydı, çiləli uşağıydı. Demək, gecəni yatmadı. Ondan qabağ anası uşağı qucağında uzatmışdı qıçının üstünə, əlində heyva soyub yeyirdi. Hə, gecəynən götürdüy apardığ çöpçüyə. Çöpçü onu üflədi, kimyələdi boğazın. Onun boğazınnan heyvanın qalığı düşdi. * * *
Uşaq qızdıranda, qusanda, yemiyəndə, burnun eşəndə, gözünü ovanda deyillər, aaaa bunun çöpü qalıb. Mən məsəl qlandasınnan bilirdin ki, əgər düyün olsaydı, deməy cöp var. Apararduğ çöpcüyə.
6.3. Sınıqçılıq
Sınıqçılıq dədə-babadan keçən sənətdi. Mən atamnan ögrənmişəm, babamız bilib, babamızdan atamıza keçiv. Qabağlar sınıqçı özü baxar, özü bağlardı. İndi adamın bir yeri sınanda bağlıyırığ rengin çəkir. Əvvəllər barmağlarnan bilirdik. Əlnən baxırığ çıxıbsa salırığ, sınıbsa bağlıyırığ. Bu ata-baba sənətidir. Keçmişdən keçib gəlib buralara. Mən məşğul olmuşam uzun müddətdir. Bu nəsildən-nəslə keçir. Bu artığ vergi kimidir. Telvizyada çox veriblər məni, hətdən artığ çox veriblər. Elə olur ki, sınığı heç mən də bilmirəm göndərrəm gedir Bakıya. Təmiz əlnən baxıram çıxıbsa salıram yerinə, sınıbsa bağlıyıram çıxıb gedir.
Çıxıx oynağdan çıxır. Oynağın yerləri var da. Hər hansı tərəf olur olsun bir dənə onurğa sütununnan başqa bütün sınığlara baxıram. Qanun qayda nətərdi tibbi qayda ilə gibsə qoyuram bağlıyıram. Gibsi aptekdən alırığ. Tərkibinə heçnə qatmıram, qabağ yumurtaynan bağlıyırdım. İndi day sən gördüyün adamlar döyül. Yumurta əhvalatı qurtarıb. Mən uşağımı öyrədmişəm imtahan götürmüşəm onnan sərbəst işdiyir. Onnan sora onu buraxmışam özü-öz işiynən məşğul olur. Atamın adı Cəlal kişiydi. Məhşur adam idi. Burda telvizyaya çox çəkirdilər. Axırda lap telvizya filmi yadı çəkdilər. Rusyada da verirlər onu. Marağlı verliş çıxmışdı həddən artığ. Uşağ vaxtı atam fəhlə olub həmdə sınığçı olub. Sizdən qabağ bir xanım gəlmişdi ye bura. Belinin sütününün fəqərəsində uje sümüyündə rak var. O, qədər əlləşdiriblər oyana buyana. Deyirəm a bacı sənniy döyül axı bura. Belə hadisələr çox olur. Bel diskləri çıxanda otuzdururam hamısını yerinə. Sınığ olmasın bir dənə. Ona kadın baxır, yəni yoldaşım. Mən özüm öyrədmişəm ona. * * *
Sınıxçılığda əsas baş lazımdı, odu ki sən durmusan orda, xəstə uzanıb orda. Baxırsan ona, bunda çıxıx yox, sınığ yox, heç bir şey yox. Sənə kimsə arxadan bunu deyir ki, bı bıdı. Bu hissiyatdı. Bı xəstədi bının beli çıxmıyıb. Uje hissiyat xəbər verir sənə ki, bu sənniy döyül. Çox çətin sənətdi.
İpliy var oynağı saxlıyan o, nazik sap kimidi. Amma onu dartanda bir metrə uzanır. Oynağın düz içərsindədi. Bax oynağı saxlıyan odu. O, xırda bi şeydi oynağı saxlıyan. O qırılıb eliyəndə həm oynağ düşür aşağıya, həm də əl işləmir. Qolun bir hissəsi var ki, ona bağlıdı. Barmağlar da ona bağlıdı. Onda uzanma olur az miqdarda o elənçik öz-özünə çıxır. Müalicə eliyirlər onu, apresya eliyirlər, yığırlar dərman eliyirlər. Bizdə onun müalicəsi yoxdu. Bu sınığçının işi döyül. Kadınlarda çox olur. Üçüncü fəqərə sümüyündə genişlənmə olur. O da ağrı verir. Bu da bizim işimiz döyül.
İstiyir atam, istiyir mən xəstəylə pıl danışmamışıx, evladıma da demişəm pıl söbəti eləmə. Atam da mənə deyib, lap elə ağır sınığ olsun, iki manat qoyursa cibimə, gedirsə, heç marağlanmaram, çıxıb gedərəm. Heç əvvəldən danışmıram, marağlanmaram. Mənim kəndə budu xidmətim. * * *
Fərəkə Hümbətov gəldi bura bi dəfə. Gəldi dedi ki, vəzyyət belədi mən yarışa girəcəm, belimdə xarab dı işləmir. Mən də tanımıram bını. Dedi, mənim belimdə belə bir ağrı var. Dedim, gətir bura mən keyləşdirəcəm. Masaj zad elədim biraz duz var idi belində. Getdi gör neçə gün durdu orda ayağ üstə. Sora zəng elədi dedi, doğurdan da mən dura bildim ayağa. Qabağ çox məşğul olardım. Mən elə dərmanlar düzəldirdim ki, otdardan o vaxtlar kitab yazmışdım. Adi rematizimə, duza, yarıya-xorıya – belə şeylərə qarşı.
Çənə sümüyü də çıxır. Onu yerinə salmax çətindi. Çənəyə salmağ yerləri var, baş barmağım işdiyir onda içərdən. * * *
Afaq Bəşirqızı yıxılmışdı, beli çıxmışdı. Afaq Bəşirqızı Masallıya gəlib, İsti suya dincəlməyə. İsti suda yıxılıb, fəqərə sütünu çıxıb. Qalıb elə İsti suda öz adamlarıynan, qalıbdı sora bizdə İsti sudan Masallıdan olan həkimlər İsti suda işdiyən nümayəndələr vardi. Deyblər:
– Bunu aparın Fürsədin yanına onu ancağ o düzəldər.
Afaq Bəşirqızı sözün düzü, gəldi bizə. Mən dedim ki, istədim mən özüm baxam buna qardaşım arvadıda bizdə idi. Mənim qardaşım arvadı da sözün düzü Afaq Bəşirqızınnan xoşu gəlir. Dedi, qoy buna yaxşı baxım mən. Sora Afaq Bəşir qızı dedi ki, olmaz. Mən gəlmişəm mənim üçün Fürsəd baxmalıdı. Fürsəd kimdi gəlsin o, mənə baxsın. Sora Fürsəd keçdi getdi ona onurğa sütünuna baxdı, düzəldi, çıxdı getdi. Sağol, sağol təşəkkürnən getdilər. Onurğa sütünun fəqərələri çıxmışdı. Bi olar e iki ilin sözüdü. Şəhərdən çox adam olur bizdə. Gəlir düşür onurğa sütünü çıxır və yaxud qolu sınır Fürsəd bağlıyır. * * *
Ürək göbəyə baxıram, düzəliş verirəm keçir gedir sağalır da. Ürək göbəy düşəndə qarın ağrısına gedir. İstiyir uşağ, istiyir böyüy. Uzadıram sora barmağımın düz dördündə uşağın göbəyinin üstünə qoyuram az miqdarda belə döndərəndən sora uşağ rahatdaşdı. Noşba tabletkası verdim, bağladım uşağın qarnını uşağın onda qarın getməsi dayanır. Əlimnən ki, fırradıram uşağ rahatdaşır. Elə hal böyüylərdə də olur. Mənim əmim oğlu var adı da Vasifdi. O uşağın həmişə ürək göbəyi düşür usta işdiyir güc eliyir taxtıya. O da həmişə gəlir ki, xala, mənim ürək göbəymi sağald. Elə nəvəm kimi götürürəm rahatdaşır gedir.
Söyləyicilər:
Nurməmməd Ağa. Boradigahım mənim, Bakı, Elm və təhsil, 1997
Gülcahan Ələkbərova, doğum tarixi 1927, təhsili yoxdur, Qızılagac kəndi
Mədinə Kərimova, doğum tarixi 1942, təhsili, 7-illik, Şərəfə kəndi
Bulqeyis Gözəlova, doğum tarixi 1947, təhsili orta, Xırmandalı kəndi
Həlimə Rzayeva (həbəçi), doğum tarixi 1924, təhsili yoxdur, Digah kəndi
Gülcahan (Reyhan) Ələkbərova, doğum tarixi 1928, təhsili yoxdur, Masallı şəhəri
Mərziyyə Məmmədova, doğum tarixi 1951, təhsili orta, Səmidxan
Şabikə Bəşirova, 75 yaş, təhsili yoxdur, Dadva kəndi
Fürsəd Quliyev, doğum tarixi 1948, təhsili orta ixtisas, Çaxırlı kəndi
Şüküfə Behbudova, doğum tarixi 1956, təhsili orta, Çaxırlı kəndi
Mürsəl mənim ata babamdır. Əsli ərdəbillidir. O vaxtı atası Masallının Həsənli kəndinə köçüb. Alışoğlu Mürsəl 1884-cü ildə Həsənli kəndində anadan olub. Babam hələ kiçik yaşlarından ərəb, fars dillərini gözəl bilirdi. Alışoğlu son dərəcə zarafatcıl, baməzə, zirək, hazırcavab, Quran oxunuşunda həmişə qalib çıxan bir şəxs idi. Babam həm də mahir dişçəkən idi, həm də uşaq sünnətləmək və dəlləkliklə də məşğul olub. İyirmi altı yaşında hələ subay ikən Dağıstana gedib müsəlman kəndlərinin birində 7 il uşaq sünnətləməklə, dəlləkliklə pul qazanıb. Ləzgilərin milli geyimini, başdan ayağa xəncər, uzunboğaz çəkməyə kimi alıb kəndə qayıdır. Səhih məlumata görə, babam gətitdiyi bir dəst milli geyimi düz qırx yaşına kimi geyib, hətta toylarda güləşməyi də varmış. Türkəçarəni gözəl bildiyindən ona el arasında Mürsəl Loğman deyərdilər. Dəli Həbi ilə möhkəm münasibəti olub.
Müdrük el ağsaqqalı Molla Mürsəl 1972-ci ilin yazında vəfat edib. Dillərə dolanan bir çox lətifələr şəxsən onun öz başına gəlmişdir.