KARMA VƏ SAMSARA Karma və samsara qanunu da buddizmin ideoloji prinsiplərindəndir. Bu iki prinsip
əslində brahman ayinindən götürülmüş sonradan müəyyən dəyişikliklər və əlavələr
edilmişdir.
Buddanın e'tiqadına görə, insan hansı təbəqə və hansı sinifdən olmasına
baxmayaraq, öz ruhunda və nəfsində elə dəyişikliklər yarada bilər ki, həyatının
keçmiş dövrlərindəki çirkin əməl və günahların aqibətindən xilas olsun. Bu prinsipə
əsasən, insan öz nəfsani istəklərinə və ehtiraslarına tamamilə qələbə çalıb “ərhət”
(kamil insan) mərhələsinə çatarsa, karma qanunu onun üçün tə'sirini itirəcəkdir.
Artıq o, bundan sonra ardıcıl doğumlar nəticəsində kastanın dörd təbəqəsi arasında
enib-yüksəlməyə məhkum olmayacaqdır. Həyat və əbədiyyətə meyilli olan, öz
maddi bağlılıqlarına sadiq qalan şəxslər isə öldükdən sonra öz nəfslərini
kamilləşdirmək üçün yenidən dünya həyatına nazil olmağa məcbur olacaqlar.
Digər bir prinsip olan samsara (tənasüx) əsasən ruh bir cismdən digər bir cismə
keçə bilər. Əlbəttə, bu yozum Buddanın nəzərincə zehni və mə'nəvi anlayışa
bənzəyir. Buddist kitablarının birində deyilir: “Sultan Milində həkim Nagsinədən soruşur: - Birinci cismdən ikinci cismə heç bir şey varid olmadan, yenidən doğulub həyat sürmək mümkündürmü? Həkim cavab verir: - Bəli. Şah deyir: - Misal göstər. Həkim deyir: - Kimsə şamı başqa bir şamın işığında yandırdıqda, birinci şamın işığı ikinci şamın cisminə keçirmi? Şah deyir: - Xeyir. Həkim deyir: - Həyatın yeniləşməsi də buna bənzəyir. Həkim başqa bir misal göstərib deyir: -Müəllim öz şagirdinə bir şey öyrətdikdə, elm və kəlam onun cismindən şagirdin cisminə varid olurmu? Şah deyir: - Xeyir.
