Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət Ġdarəçilik

düm bir dərədə iki kar, kor, kürkü yırtıq kirpi var. Burada da k və 
r samitlərinin təkrarı məqsədyönlü şəkildə qurulmuşdur.
Leksik üslubiyyatda əsas məsələ sözlərin seçilməsidir. Bu-
rada da təkrarlar, paronimlər, sinonimlər və s. əsas rol oynayır. 
Hətta bəzən söz və ifadələrin qarşılaşdırılması da güclü üslubi 
məqam yaradır. Məsələn, ...Nəuzibillah bir dəqiqəliyə belə 
güman eləyək: Yer üzündə heç bir din yoxdur, yəni cəmi millətlər 
dinsizdir.., və habelə nə kafir var, nə iman əhli var var, və sünni, 
na şiə, nə xaçpərəst, nə bütpərəst, nə erməni Qriqoryan, nə orto-
doks, nə rus, nə müsəlman, nə kilsə, nə məscid, nəuzibillah, nə 
isna əşəri, nə şafeyi. nə həmbəli hənəfi, babi, malakan, pirigün, 
şeyx, dərviş, ... (üzr istəyirik).
(C.Məmmədquluzadə) 
Onomastik laydan da üslubi məqsədlər üçün istifadə edilir. 
Obrazın daxili aləmini açmaq üçün onlara verilən ad və soyadlar-
dan geniş istifadə edilir. Məsələn, Haray Həşirzadə, Lal Dinmə-
zov, Yazıq Fağırzadə kimi ad və soyadlar obrazın xarakterini 
əvvəlcədən oxucuya məlum edir. Üslubi morfologiyada müəyyən 
şəkilçilərin artırılıması və ya ixtisarı üslubi xarakter daşıyır. Mə-
sələn, Xalqın düşmənləri xalq düşmənlərini məhv edir. Burada 
xalq sözünün birincisində yiyəlik hal şəkilçisi vardır. Deməli, düş-
mənlər də, xalq da konkretdir. İkinci xalq sözündə isə, müəyyənlik 
bildirən yiyəlik hal şəkilçisi yoxdur. Buna görə də həm xalq, həm 
də düşmən sözləri qeyri-müəyyəndir (ya uydurmadır). 
Dil vahidləri məhz sintaktik səviyyədə geniş fəaliyyət im-
kanı qazanır. Sintaktik üslubiyyat da dil sturukturunun başqa sə-
viyyə üslüblarına nisbətən daha geniş və əhatəlidir. Burada söz 

---

 
112 
sırası, cümlənin məqsəd və avaza görə dəyişməsi, prosodik vasi-
tələrlə yaranan üslubi məqamlar, sintaktik təkrarlar, cümlənin sa-
dələşdirilməsi və s. əsas rol oynayır. Məsələn, Zarafat kənarda 
qalsın, mən qorxuram ki, İran azərbaycanlıları deyərlər ki, Cul-
fadan başlamış, bir tərəfi Savuç bulaq İran Kürdüstanı; Həmə-
dan, Qəzvin, ta gəldi çıxdı Gilana və Şimal tərəfdə Şura Azərbay-
canına qədər, belə bir məmləkətin — ki, adı İran Azarbaycandır, 
– cəmi əhalisinin ana dili türk dilidir və türk dilı də olmalıdır. 
(―Molla Nəsrəddin‖ jurnalı. 14 noyabr 1925-ci il. səh. 46) 
Azərbaycan dilinin funksional üslubları aşağıdakılardır: 
1. Bədii üslub. Burada terminlər işlənmir. Əsas sərt bədiilik 
– obrazlılıqdır. Növləri – qəzəl, qəsidə, şeir, nəsr, dram və s, üs-
lubu. Bundan əlavə hər sənətkarın öz üslubu olur. 
2. Elmi üslub. Burada terminlər əsas yer tutur. Bədiiliyə yol 
vermək olmaz. Elmi üslubda: monoqrafiya, dərslik, elmi rəy və s. 
3. Publisistik üslub. Bu üslub hamının başa düşə biləcəyi 
şəkildə olmalıdır. 
4. Rəsmi-kargüzarlıq üslubu – Dəftərxana sənədləri üslubudur,
5. Natiqlik üslubu. Məruzə, Mühazirə, çıxış. 
6. Məişət üslubu. Ailə-məişət üslubu,
7. Epistolyar üslüb – Məktublar, intim məktublar, rəsmi 
məktublar və ədəbi məktublar.