Q. Y. MƏMMƏdov m. M. İSmayilov b I t k I Ç İ L i K

Əkinlərə qulluq. 
Səpindən sonra sahə dərhal suvarılmalı, cücərtilər görünənə qədər rotasiya 
toxası ilə malalanmalıdır. Cücərtilər görünəndən sonra sahədə qaysaq olarsa, əkinin köndələninə, 
günün ikinci yarısında (
yüngül mala
) mala çəkilməlidir. Gencərgəli səpinlərdə kultivasiya 
çəkilməlidir. Payız əkinlərinə payızda 2 sentnerə qədər superfosfat verilməsi bitkilərin qışlamasına 
müsbət təsir göstərir. Erkən yazda yemləmə gübrəsi verilir. Yemləmə gübrəsindən sonra sahə 
suvarılmalıdır. Nut budaqlanma, qönçələmə, çiçəkləmə və paxlalarda dən dolmağa başladıqda 
suvarılır. Sahə şırımlarla suvarılır, hər suvarmadan sonra kultivasiya çəkilir. Alaqlarla xəstəlik və 
ziyanvericilərlə mübarizə göy noxudda olduğu kimidir.
Məhsul yığımı. 
Nut bitkisi yerə yatmır. Yetişmə dövründə paxla açılmadığından dən itkisi 
olmur. Ona görə də məhsul nut toxumu tam yetişdikdə birbaşa kombaynla yığılır. Kombaynın biçən 
aparatı ən aşağıya nizamlanır, barabanla barabanaltı arasında məsafə girişdə və çıxacaqda dən 
qırılmayacaq həddə qədər nizamlanır və barabanın dövrlər sayı dəqiqədə 500-ə qədər azaldılır. 
Döyülmüş toxum qurudulur və təmizləndikdən sonra saxlanılır.
 
 
16.3. Lərgə 
 
Əhəmiyyəti. 
Bu bitki ərzaq, yem və texniki məqsədlər üçün becərilir. Yem məqsədi üçün 
onun dənindən, yaşıl kütləsindən və küləşindən istifadə edilir. Toxumun tərkibində 23-34% zülal, 
24-45% sulu karbonlar, 0,5-0,7% yağ, 4,0-4,6% sellüloza və 2,0-2,5% kül vardır. Lərgə dəni dad 

---

189 
keyfiyyətinə və həzm olunmasına görə noxud və mərcimək dənindən geri qalır. Ondan sənayedə 
yüksək keyfiyyətli kazein kleyi alınır. Faner, parça və plastmas alınmasında istifadə olunur.
Yaşıl kütləsində 20% xam zülal, 2,9% yağ, 42,8% azotsuz ekstraktiv maddələr var. Küləşində 
6,8% protein və 15,4% azotsuz ekstraktiv maddələr vardır. 
100 kq yaşıl kütləsində 17, otunda 49,5, silosunda 17,8 və quru vegetativ kütləsində 28,7 yem 
vahidi vardır.
Lərgə digər dənli-paxlalı bitkilərdən fərqli olaraq quraqlığa, duza, zərərverici və xəstəliklərə 
davamlıdır.
Lərgənin vətəni xırda toxumlular üçün cənub-qərbi Asiya, iri toxumlular üçün isə Aralıq 
dənizi ölkələri hesab olunur. Lərgə Hindistan, İran, Əfqanıstan və Türkiyədə də becərilir. Rusiyada 
Tatarıstan və Başqırdıstan ərazilərində eyni zamanda Ukraynada becərilir. 
 
Azərbaycanda lərgə əsasən Astara, Lənkəran, Masallı və Cəlilabad rayonlarında becərilir. Hər 
hektardan orta hesabla 15-20-30 və 45 sentner dən, 250-300 sentner yaşıl kütlə məhsulu verə bilir.