Sayın Meslektaşlarım
Yüklə 2,98 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Avantaj
Kaynaklar
Tablo - 1: Sterilizasyon yöntemine göre paketleme materyali
Tablo - 2: Gaz plazma sterilizasyon avantaj ve dezavantajları
ASEPSİ - ANTİSEPSİ - DEZENFEKSİYON Dr. Mehmet Numan ALP Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göz Kliniği, ANKARA Ülkemizde bu konuyu ilgilendiren düzenlemeler Dezenfeksiyon, Antisepsis ve Sterilizasyon Derneği tarafından etraflıca belirlenmiş olup, bu yazının hazırlanmasında adı geçen derneğin hazırladığı kılavuz temel olarak alınmıştır. Postoperatif infeksiyon ve olumsuz sonuçlarını en az seviyeye indirmek ve cerrahi güvenliği oluşturmak için asepsinin sağlanması zorunludur. Postoperatif endoftalmi, etkilenen olguların %80'inden fazlasında anlamlı görme kaybına neden olan, katarakt cerrahisi komplikasyonlarından biri olmaya devam etmektedir. İnsidansı bölgelere, kullanılan aseptik tekniğe ve preoperatif antibiyotik proflaksisine göre değişkenlik gösterir. İnsidansı 1950 yılından önce %1 civarında iken 1950-1964 arasında topikal antibiyotiklerin kullanıma girmesiyle birlikte %0,1 seviyesine inmiştir. Bu iyileşmede geliştirilen ameliyathane yapılanması, steril cerrahi protokoller ve alet dezenfeksiyonu/ sterilizasyonunun da rolü vardır. Ameliyathane Kompleksi Cerrahi infeksiyonların kontrolü yönünden çoğu ameliyathane planlayıcısı insanların rolünü objelerinkinden daha önemli bir noktaya koymalarına rağmen, ameliyathane planlaması ve cihazların yerleşimlerinin düzenlenmesi de ameliyathane içinde ve çevresinde materyallerin kullanım ve trafiğini etkiler. Planlama ve etkinliğin insan etkeni ile de sıkı bir ilişkisi vardır. Ameliyathane kompleksi planlamasındaki önemli noktalar şunlardır: Yerleşim
Göz ameliyathanesi tercihan diğer branş ameliyathanelerinden ayrı ve hastanenin trafiği az olan bir bölgesinde konuşlandırılmalıdır. Bu bölge ayrı bir kanat veya en üst katlar olabilir. Dış bölge, temiz bölge, aseptik bölge ve atık bölgesi ameliyathane kompleksinin ana bölgeleridir. Dış bölge: Resepsiyon bölgesidir. Temiz bölge: Üzerini değiştirmiş ameliyathane personelinin dolaşma alanıdır. Üst değiştirme ve hasta transfer alanlarından oluşur. Aseptik bölge: Yıkanma alanı, steril giyinme alanı, hazırlık odası ve ameliyat odasından oluşur. Atık bölgesi: Kullanılmış alet ve atıkların işlendiği alandır. Plan
Modern ameliyathane planlaması ameliyathane kompleksi içindeki alanların bölgelere ayrılmasını içerir. Steril ve steril olmayan alanların yerleşimi, planı, havalandırması ve birbirinden ayrılması konuları herhangi bir ameliyathane yapılanmasındaki önemli noktalarıdır. Ameliyathane yapılanmasında çeşitli planlar uygulanabilir. Santral Koridor Planı En temiz bölge, kompleksin en ortasına konuşlandırılır. Steril malzemeler burada depolanır ve ameliyat odalarına açılır. Periferal Koridor / Yarış Pisti Planı Perifere yerleştirilmiş çembersel alan ameliyat odalarını bileştiren en temiz alandır. Kirli malzeme trafiği diğer (iç) taraftan sağlanır. Küme Planı Her bir ameliyat odası ve ona ait depolama ve sterilizasyon alanları kendi içinde bir ünite oluşturacak şekilde diğer ünitelerden ayrı yapılandırılmıştır. Ameliyat Odası Kompleksin en önemli bölgesidir. Güvenli dolaşıma izin verecek genişlikte olmalıdır. Göz cerrahisi için 6m x 6m boyutlarında bir oda yeterlidir. Yıkanma alanına ve steril koridora otomatik olarak açılıp kapanan iki ayrı kapı ile bağlanmalıdır. Ameliyat masasının baş kısmı girişten uzak olmalı ve hava akımı ameliyat alanından dışarı doğru olacak şekilde yapılandırılmalıdır. Zeminler, duvarlar ve tavanlar merkezi sterilizasyon ünitesi standartlarına uygun olmalıdır. Bütün işlem alanlarının periyodik olarak temizlenebilmesi için, zeminler ve duvarlar, vakumlama ve yıkamaya dayanacak malzemeden yapılmalıdır. Seramik yapılacak ise kullanılacak derz dolgusu beton olmalı ancak seramik mümkünse tercih edilmemelidir. Duvar boyası mikroorganizmaların kolonize olmasını engelleyecek şekilde düzgün, pürüzsüz, antistatik, epoksi boya olmalıdır. Epoksi, reçine esaslı, poliamid ile muamele edilerek parlak ve sert tabaka oluşturan çift komponentli, dökme ya da şap şeklinde uygulanabildiği gibi, direkt yüzey üzerine boya şeklinde uygulanan, antistatik ve kolay temizlenebilir oluşu ile çok büyük bir alanı derzsiz, tek yüzey halinde kaplamada kullanılan, bir yapı malzemesidir. Malzemeler, temizlik için kullanılan kimyasal maddelerden olumsuz etkilenmemelidir. Zemin materyali kolay temizlenebilir ve yırtılmaya dirençli olmalıdır. Zemin rengi aletlerin yere düşmesi durumunda kolay görülmesini sağlayacak bir renkte olmalıdır. Yeni yapılarda ya da büyük yenilenme işlemlerinde zeminler duvar taban birleşim noktaları monolitik, eklemsiz olmalıdır. Köşeler yuvarlatılmalıdır. Çalışma alanlarının tavanları; yoğunlaşmayı, toz birikmesini ve muhtemel kirlilik kaynaklarını en aza indirgemek için; gömülü ve kapalı armatürlerle düz bir yüzey oluşturacak şekilde inşa edilmelidir. Çalışma alanlarının üzerindeki borular ve öteki armatürler kapatılmalıdır. Parçacık veya elyaf döken maddeler tavan yapılanmasında kullanılmamalıdır. Yıkanabilir malzeme kullanılmalıdır. Havalandırması merkezi sistem olmalıdır. Tüm ameliyathane kompleksindeki hava filtrelenmeli ve devindirilmelidir. Hava türbülansı yaratacak herhangi bir araç kullanılmamalı, saatte en az 20-25 hava değişimi sağlanmalıdır. Hava dolaşım sistemi aşağıya çekişli olmalı ve hava akımı temiz alanlardan kirli alanlara doğru akmalıdır. HEPA filtresi kullanılmalıdır. HEPA (High Efficiency Particulate Air Filter) yüksek etkinlikte (%99,97 etkinlikte >0,3^ büyüklükte) partikül tutucu hava filtresidir. Çoğu bakteri ve mantar 0,5-5,0^ büyüklükte olduğu için bu yolla filtrelenen havada bakteri ve mantar bulunmaz. Hava ameliyat odasına tavan panellerinde 9-18 m/dakika hızda verilmelidir. Tek yönlü laminar akımla verilen filtrelenmiş hava bakteri miktarında azalmaya neden olur. Ultraviyole lambalar küçük işletmelerde bu amaçla kullanılabilir. Ameliyathane havasındaki bakteri sayısı 35,5/m3'den az olmalıdır. Ameliyat odasına giren filtrelenmiş havadaki bakteri taşıyan parçacık miktarı 0,5/ m3'den az olmalıdır. Ameliyat alanına 30 cm mesafede bakteri taşıyan parçacık miktarı 10/ m3'den, tüm ameliyat odasında ise 20/ m3'den az olmalıdır. Kapıların açık tutulması, sıklıkla açılıp kapanması, saç ve bıyıkların örtülmemesi, yüksek sesle konuşulması, gereğinden fazla kişinin odada bulunması ve hızlı hareketler yapılması ameliyathane havasının kontaminasyonuna neden olan faktörlerdir. Sıcaklık mikroorganizmaların üremesini artıracak düzeyin altında (18-22 0C) olmalıdır. Bu alanların sıcaklık ve nem (% 35-60) oranını belirlerken o alanlarda muhtemel olacak cihazların oluşturduğu ısıyı ve nemi hesapta tutmak gerekmektedir Aydınlatma değerleri genel muayene bölümlerinde 50-100 mum, ayrıntılı muayene alanında 100-200 mum, evye alanlarında 50-100 mum, genel çalışma alanlarında 20 50 mum ve steril depo alanında 20-50 mum olmalıdır. Sterilizasyon/Dezenfeksiyon için kullanılan suyun sertliği 4dH Alman sertliğinin altında olmalı, yumuşatma için sudan Ca ve Mg elementlerini uzaklaştıran iyon değiştirici cihazlar kullanılmalıdır. Merkezi Sterilizasyon Ünitesi (MSÜ) Temizlik, dezenfeksiyon ve sterilizasyon ameliyatane asepsisinin köşe taşlarıdır. Bu noktada bazı terimlerin tanımlarının bilinmesi önemlidir. Asepsi
Mikroorganizmaların korunmuş bir alana ulaşmalarının önlenmesi ve bunun devamlılığının sağlanmasına asepsi, bu amaçla yapılan işlemlerin tamamına da aseptik teknik denir. Antisepsi Canlı doku üzerindeki veya içindeki mikroorganizmaların öldürülmesi veya üremelerinin engellenmesidir. Bu amaçla kullanılan kimyasallara ise antiseptik adı verilir Temizlik
Tıbbi gereçler üzerindeki kir, organik ve inorganik maddelerin mekanik olarak uzaklaştırılması işlemidir Dekontaminasyon Dezenfeksiyon/sterilizasyon öncesinde, fiziksel ve/veya kimyasal yöntemlerle bir yüzey veya malzemeden organik madde ve patojenleri uzaklaştırarak, sağlık çalışanı tarafında çıplak elle dokunulacak seviyede güvenli hale getirme işlemidir.
Dezenfeksiyon (Tablo) Cansız maddeler ve yüzeyler üzerinde bulunan mikroorganizmaların (bakteri sporları hariç) yok edilmesi veya üremelerinin durdurulması işlemidir. Bakteri sporları ve mikobakterileri etkileme seviyelerine göre yüksek, orta ve düşük düzey dezenfeksiyon olarak 3 kategoride değerlendirilir. Yüksek düzey dezenfeksiyon, sporosit özelliği olan kimyasallarla sterilizasyon için gerekenden (3 saat) daha kısa sürede (5-20 dakika) uygulanan, bazı bakteri sporları dışında tüm mikroorganizmaları inaktive eden dezenfeksiyon şeklidir Orta düzey dezenfeksiyon, bakteri sporlarına etki göstermeyen fakat mikobakterileri ve mikroorganizmalara (genellikle 15 dakika) etkili olan dezenfeksiyon şeklidir. Düşük düzey dezenfeksiyon, bakteri sporu, mikobakteri ve zarfsız virüslere etkisiz olan, ancak bir kısım vejetatif mikroorganizmalar ve zarlı büyük virüslere (genellikle 10 dakika) etkili olan dezenfeksiyon şeklidir. Sterilizasyon Herhangi bir maddenin ya da cismin üzerinde bulunan sporlar da dahil olmak üzere tüm mikroorganizmaların yok edilmesi işlemidir. Sterilite Güvence Düzeyi (SGD) Sterilizasyon işlemi sonrasında tek bir canlı mikroorganizma kalma olasılığının 10-6'dan küçük olmasıdır. Diğer bir ifadeyle sterilizasyonun sağlanamama olasılığının bir milyon işlemde birden daha düşük olmasıdır. Bakterisit Bakterileri öldürme etkisi olan maddelerdir. Germisit
Mikroorganizmaları tahrip eden ve dezenfektan, antiseptik veya sanitizer olarak adlandırılan maddelerdir. Dezenfektan, cansız ortamda mikroorganizmaları inaktive etmek için kullanılan maddeler; antiseptik, canlı üzerinde kullanılabilen germisit; sanitizer ise başlıca gıda ve içeceklerle ilgili malzemelerde kullanılan dezenfektanlardır. İnfeksiyon Oluşturma Riskine Göre Tıbbi Alet ve Malzeme Sınıflandırılması Tıbbi alet ve malzemeler oluşturabilecekleri infeksiyon riskine göre kritik, yarı kritik ve kritik olmayan alet/malzemeler şeklinde sınıflandırılır. Sterilizasyon veya dezenfeksiyon yönteminin seçimi (Sapulding sınıflamasına), araçların infeksiyon riski düzeyine göre belirlenir. Buna göre; kritik gereç, steril vücut boşluğu veya kan dolaşımı sistemi ile temas eden tıbbi gereçler (cerrahi aletler, kalp ve üriner kataterler, protezler) olup steril olmalıdır; yarı kritik gereç, mukoza veya bütünlüğü bozulmuş deri ile temas eden tıbbi gereçler (laringoskoplar, özefagus ve anorektal manımetreler) steril olmaları gerekli olmayıp yüksek dezenfeksiyon yeterlidir; kritik olmayan gereç ise sağlam deri ile temas eden tıbbi gereçlerdir (termometreler, mobilyalar) ve düşük dezenfeksiyon veya sadece temizlik yeterlidir. Robert Koch Enstitüsü sınıflandırmasında ise Spaulding sınıflandırmasındaki infeksiyon oluşturma riskine ilaveten aletlerin yapısı da göz önüne alınmıştır. . İndikatör Sterilizasyonun gerçekleştiğini belirlemek için kullanılan biyolojik (dirençli bakteri sporlarını içeren) veya kimyasal (sterilizasyon şartlarında karakteristik değişiklik gösteren maddeleri içeren) test materyalleridir. Validasyon ve Test Paketleri Sterilizasyon sisteminin ve işlemlerinin önceden belirlenmiş şartları sürekli sağladığının kanıtlanması amacıyla kullanılan işlemler serisidir. Temizleme, dekontaminasyon, dezenfeksiyon, kurutma, bakım-onarım, paketleme, sterilizasyon, depolama ve dağıtım işlemlerinin yapıldığı steril malzeme üreten alana Merkezi Sterilizasyon Ünitesi (MSÜ) adı verilir. MSÜ ameliyathaneye yakın bir alanda veya alt/üst katında yer almalı; konusunda deneyimli mimar-mühendis gibi teknik elemanlar, hastane idarecisi ve doktor-hemşire gibi bilimsel ve teknolojik gelişmeleri izleyip, öneri sunabilecek elemanlar tarafından 365 gün 24 saat hizmet üretecek şekilde yapılandırılmalıdır. MSÜ personeli dezenfeksiyon, antisepsis ve sterilizasyon ile ilgili temel mikrobiyolojik ve teknik bilgilerin yanı sıra ünitenin işletilmesi konularında da güncel bilgilere sahip olacak şekilde sürekli eğitime tabi tutulmalıdır: MSÜ ekibi yönetici, hemşire, teknisyen ve yardımcı personelden oluşur. Ekibin giysileri giyilip çıkarılması kolay, rahat, konforlu, kısa kollu bir gömlek ve pantolondan oluşan iş elbisesidir. Personel saçları içine alan kullan-at bir kep takmalıdır. Paketleme aşamasında ciltten dökülecek kılları önlemek için uzun kollu gömlek giyilmelidir. Dekontaminasyon odasında saçılma ve sıçramalardan korunmak için koruyucu gözlük, maske ve sıvı geçirmez önlük ve eldiven kullanılmalıdır. Ayakkabılar yıkanabilir, rahat, önü kapalı ve ayağı koruyan cinsten olmalıdır. Elbiseler en çok günaşırı değiştirilmelidir. İşe giriş sırasında yapılan rutin kan sayımı, biyokimyasal inceleme, işitme testi yılda bir tekrarlanır. Hepatit B ve tetanos aşıları uygulanır. Gaz sterilizasyonu yapılan birimin elemanlarına maruziyet kontrolu için cilt, göz, solunum, üreme, hematopoetik ve nörolojik sistemi kontrolleri yıllık yapılır. MSÜ Yapılanması Sterilizasyon işleminin yapıldığı alanlar Kirli-Temiz-Steril-Destek Alanlar olmak üzere yapılandırılır. Sterilizasyon ünitesi içerisinde yönlendirme levhaları ve acil çıkış işaretleri asılı olmalıdır. Kirli Alan Sterilitesi bozulmuş aletlerin üniteye kabul edildiği, alet ve malzemelerin sınıflandırıldığı, temizlendiği ve dekontamine edildiği alandır. Dekontaminasyon alanının kirletici artıklar yönünden sürekli kontrol edilmesi ve dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. Bu alan diğer alanlardan fiziksel olarak ayrılmalı ve girişi ayrı bir servis koridorundan olmalıdır. Dekontaminasyon alanında el yıkama lavabosu, alet teslim alma ve kontrol masası, iki kapılı otomatik yıkama makinesi, ultrasonik yıkama makinesi, hava ve su tabanca sistemi, kirli alanda kullanılan malzeme ve solüsyonların depolandığı depolama odası olmalıdır. Temiz Alan Dekontamine olmuş, temiz alet ve malzemelerin kontrol ve bakımlarının, sterilizasyon için paketlenme işlemlerinin yapıldığı, sterilize edilmek üzere paketlenmiş malzemelerin depolandığı alanı kapsar. Steril olacak alet ve malzemelerin beklemesi, yüklenmesi, sıraya girmesi için ayrılmış olan alan dahil olmak üzere buharlı sterilizatörlerin ve bu alan içerisinde ayrı bir bölmede yer alan etilen oksit sterilizatörlerinin bulunduğu alandır. Çalışanların kullanacakları dinlenme ve seminer odası temiz alan veya destek alan içerisinde yer almalıdır. Steril Alan Steril ve temiz malzemelerin, kullanıcıya teslim edilmeden önce depolandığı alandır. Etilen oksit sterilizatörler ayrı bölmeli mekanlarda (cam bölme önerilir) ve özel havalandırması, gaz kontrol dedektörleri ve oluşabilecek kaçak durumlarına acil müdahaleye uygun olarak planlanması gerekmektedir. Steril bir malzemenin sterilitesinin kullanım noktasına kadar muhafaza edilmesi önem olduğundan steril depolama alanının sterilizasyon alanına bitişik ve tercihan tek işlevi steril ve temiz malzemelerin saklanması olan ayrı, kapalı ve girişi sınırlandırılmış bir bölümde bulunmalıdır. Havalandırma sistemi, havanın steril saklama alanından pozitif basınçla dışarı akışını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Steril malzeme depolarında malzeme rafları yerden 20-30 cm yukarda, tavandan 15 cm aşağıda hava sirkülasyon için duvardan 5 cm önde olmalıdır. Yangın emniyeti için yangın muslukları ulaşılabilir mesafede olmalıdır. Depolama (örneğin açık tel raflar, açık yekpare raf), kullanılan ambalajlama malzemeleri ve sistemlerine, ambalajlanmış cihazların türlerine ve sağlık kuruluşunda kullanılan taşıma usullerine göre gruplandırılarak yerleştirilmelidir. Destek Alan Bu ana yapının hizmetlerinin uygun şekilde yapılabilmesi için depo, kompresör, kesintisiz güç kaynağı, distile su odası, imha ve atık alanı veya odası, soyunma odaları, tuvalet, duş içermelidir. Kirli ve temiz alanların malzeme depoları ayrı mekanlarda olmalıdır. Cihaz performansının incelenmesi, muhafaza edilmesi veya kontrol edilmesi için temiz alanda kesintisiz güç kaynağı, basınçlı hava olmalıdır. Kirli alanda basınçlı hava, nitrojen (yüksek veya orta basınçlı veya her ikisi), vakum sistemleri, damıtılmış veya minerali giderilmiş su kaynağı da gereklidir. Çamaşır ve Tekstil Hazırlama Alanı Çamaşır (tekstil) işlem alanı yeniden kullanılabilir tekstil malzemelerin muayene edildiği, katlandığı ve paketlere konulduğu oda temiz alan içine girer. Hava akışı, aşağı çekişli tip olmalı ve saat başına hava değişimlerinin sayısı (10 hava değişimi/saat), havadaki lif parçacıklarını asgari düzeye indirmeye yeterli düzeyde olmalıdır. Temiz çamaşır depolaması için yeterli alan ve raf, aydınlatılmış bir kontrol masası bulunmalıdır. El Yıkama Lavaboları ve Yerleri El yıkama lavaboları kirli, temiz ve steril alanlar arasındaki geçiş noktalarında bulunmalıdır. Lavaboların yanına sıvı sabun, el dezenfektanı ve kağıt havlu aksesuarlarının eklenmesi gereklidir. El yıkama yerleri ayrıca dinlenme bölümleri gibi bütün personel destek alanlarında da bulunmalıdır. Lavabo muslukları kontaminasyon riskini ortadan kaldırmak için cerrahi tip ya da fotoselli olması önerilir. MSÜ Temizliği Aseptik teknik kuralları doğrultusunda temizden kirliye, yukarıdan aşağıya doğru yapılır. Temizlik yaparken kullanılacak solüsyona infeksiyon kontrol komitesi önerisi doğrultusunda karar verilir. Kirli Alanların Temizliği Dekontaminasyon odası, kritik alan kabul edilerek temizliği yapılır. Kritik alan temizliğinde kullanılabilecek dezenfektan solusyon ile temizlenir, yere dökülen damlayan sıvı olursa veya yer kirlendiyse, beklemeden temizlik yapılır. Dezenfektan solüsyon kirlendiyse 24 saat dolmadan dökülüp yenisi hazırlanır. MSÜ dekontaminasyon alanların temizliğinde kullanılan temizlik ekipmanı başka bir alan temizliğinde kullanılmaz. Her gün lavabo, tezgahlar ve kontamine olma olasılığı bulunan duvar yüzeyleri dezenfektan solüsyon ile temizlenir ve silinir. En son yer temizliği yapılır. Steril, Temiz ve Destek Alanların Temizliği Temizlik steril alanda başlayıp temiz ve destek alanları kapsar. Temizlik için steril depoda malzemenin en az olduğu zaman seçilir. Alet hazırlık tezgahları her sabah dezenfektanla ıslatılmış bez ile silinir. Dekontaminasyon İlkeleri Elle veya ultrasonik yıkama cihazı, yıkama/dezenfektör cihazları ile dekontaminasyon işlemi yapılabilir. Manuel veya cihazla yapılan dekontaminasyonda deterjan- dezenfektan veya enzimatik deterjan solüsyon kullanılabilir. Elle dekontaminasyonda akan su altında kaba kirler uzaklaştırıldıktan sonra dekontaminasyon işlemi yapılır. Temizlik, dekontaminasyon ve dezenfeksiyon işlemi sırasında tıbbi gerecin sökülebilen tüm parçaları sökülmelidir. Kanallı gereçlerin tüm kanallarından su-deterjan geçirilerek temzilik ve dekontaminasyon sağlanmaldır. Dekontaminasyon sonrasında tıbbi gereçler durulanmaldır. Bu amaçla distile su veya musluk suyu kullanılabilir. Elle dezenfeksiyon yapılacaksa, gereçler basınçlı hava veya uygun başka bir yöntemle kurulandıktan sonra dezenfektana daldırılmalıdır. Islak gereçler dezenfektanın seyrelmesine neden olmaktadır. Temizlik ve dezenfeksiyon amacı ile yıkama/dezenfektörler kullanılacaksa cihazdaki sürecin tüm aşamaları monitörize edilmelidir. Mekanik temizliğin yapılıp yapılmadığını gösteren kimyasal indikatörler (her çevrimde), protein varlığını saptayan ninhidrin testi (haftada bir), sıcaklık zaman parametrelerini gösteren elektronik kontrol sistemleri (her çevrimde) ile monitorize edilir. Dezenfeksiyon İlkeleri Hastanelerin her bölümü kontaminasyon açısından farklılık göstermektedir. Hastane ortamlarının risk alanlarına göre şu şekilde sınıflandırılır: Düşük Riskli Alanlar Hemşire-doktor odaları, ofis, kafeterya, koridor ve malzeme depoları. Orta Riskli Alanlar Hasta odaları, laboratuar, acil servis, mutfak. Yüksek Riskli Alanlar Ameliyathane, yoğun bakım, izolasyon odası, hemodiyaliz odası, doğumhane, transplantasyon ünitesi, yanık ünitesi. Zemin, duvar, tuvalet, banyo ve kapı kolu gibi düzenli olarak temizlenebilen ve infeksiyon riski bulunmayan yüzeylerin dezenfektanlarla silinmesine gerek yoktur. Bu bölgelerin temizliğinde su ve deterjan ile doğru yapılan bir mekanik temizlik yeterlidir. Kan ve vücut sıvıları ile kirlenme olduğunda, bölümün infeksiyon riskine bakılmaksızın kirlenme olan bölge dezenfekte edilmeldir. Yüksek riskli alan grubuna giren alanlarda temizliğe ilave olarak hastane infeksiyon kontrol komitesince belirlenen sıklıkta dezenfeksiyon işlemi yapılmalıdır. Her kirlenme olduğunda ve her hasta değişiminde bu işlemler tekrarlanır. İnfeksiyon riski yüksek kritik alanların dezenfeksiyonunda düşük düzey dezenfektan özelliği olan ürünler kullanılmalıdır. Dezenfektanlar test bantları ile monitörize edilmeli ve malzemeler önerilere uygun yöntemlerle dezenfekte edilmelidir. Tonometre uçları temizlendikten sonra 5-10 dakika süreyle %3 hidrojen peroksit, 5000 ppm klorin, %70 etil alkol veya %70 izopropil alkolle dezenfekte edilir. Kullanımdan önce suyla durulanması ve kurutulması zorunludur. Kan ve diğer vücut sıvıları ile kirlenme olduğunda kirlenme olan bölge önce kaba kirlerinden arındırıldıktan sonra orta-düşük düzey dezenfektanla dezenfekte edilmeldir. Yer ve yüzey dezenfektanı kullanılırken mutlaka çift kova tekniği ile hazırlanmalı ve kullanılmalıdır. Tüm bölümlerde temiz ve kirli malzemeler ayrı odalarda bulundurulmalıdır. Islak paspaslama yöntemi kullanılmalı, her ünite için yeni dezenfektan solüsyon hazırlanmalıdır. Kullanılan kova her yeni dezenfektan hazırlama işleminden önce deterjanla kirli odasında yıkanmalıdır. Her odada farklı temizlik bezi ve paspası kullanılmalıdır. Farklı alanların temizliği ve dezenfeksiyonunda farklı bezler kullanılmalıdır. Kullanılan paspaslar kurumca seçilen yer-yüzey dezenfektanı ile dezenfekte edilmeli ve kurulanmalıdır. Dezenfektanlar sulandırıldıktan sonra uzun süre bekletilmemeli, 24 saat içinde temiz kullanım koşullarında tüketilmelidir. Sulandırma sırasında dozaj pompası kullanılmalı ve sulandırma şeklini gösteren listeler oluşturularak dezenfektan hazırlanan odada bulundurulmalıdır. Dezenefektanlar üretici firmanın önerdiği konsantrasyonda kullanılmalıdır. Ürünün etki süresi iyi bilinmelidir. Temas süresi beklendikten sonra dezenfekte edilen yüzey silinmemelidir. Ulaşılamayan yerleri dezenfekte etmek ve hızlı dezenfeksiyon beklenen uygulamalarda kullanılmak üzere alkol bazlı sprey dezenfektanlar seçilmektedir. Görünür organik kirlilik varsa, kaba kir alındıktan sonra alkol bazlı dezenfektan püskürtülerek kullanılmalı, kullanım sırasında ürün sprey doz tabancası ile kullanılmalıdır. Hazırlanan dezenfektan başka kimyasal maddelerle karıştırılmamalıdır. Cilt ve alet için kullanılan dezenfektanlar yüzey dezenfeksiyonunda kullanılmamalıdır. Tüm dezenfeksiyon işlemi sırasında eldiven ve koruyucu giysiler giyilmelidir. İş bitiminde eller mutlaka yıkanmalıdır. İdeal Dezenfektan Geniş antimikrobiyal spektrumlu, hızlı etkili, çevresel faktörlerden etkilenmemeli, diüer temizlik maddeleriyle etkileşmemeli, toksik olmamalı, aletlerde korozyona neden olmamalı, kalıcı etkiye sahip yüzeyel film tabakası oluşturmalı, kullanımı kolay ve anlaşılır olmalı, kokusuz veya hoş kokulu olmalı, ekonomik olmalı, suda çözünebilmeli, konsantre ve sulandırılmış halde stabil kalabilmeli, çevreye zararsız olmalıdır. Dezenfektanlar Gluteraldehit Yüksek düzey dezenfektandır. Yüzey dezenfektasyonunda kullanılmaz. Lensli aletlere, plastik ve silikon malzemelere zarar vermez. Çok iyi durulanmalıdır. Gözü tahriş eder. Keratopati ve kornea dekompanzasyonu yapabilir. İyi havalandırılan (7-15 kez/saat) alanlarda kullanılmalıdır. Kanalizasyona gönderilmeden önce sodyum bisülfat ile nötralize edilmelidir. Ortofitaldehit Yüksek düzey dezenfektandır. Gözü tahriş etmez. Proteinleri griye boyadığı için iyi temizlenmeyen aletlerde ve iyi durulanmadan kullanıldığında hastada lokal renk değişikliğine yol açar. Glisin ile nötralize edilmelidir. Formaldehit Sıvı ve gaz olarak yüksek düzey dezenfektan ve sterilizandır. Toksik ve kanserojen olduğu için kullanımı tavsiye edilmez Klor ve Bileşikleri (Çamaşır suyu) Dezenfektan seviyesi konsantrasyon ve uygulama süresine bağlıdır. Su ve ilgili sistemlerin dezenfeksiyonunda kullanılır. Tahriş edici ve metaller için korozivdir. Süperokside Su Isıya duyarlı aletlerin, sert yüzeylerin, endoskopların ve su sistemlerinin dezenfeksiyonunda kullanılır. Korozivdir ve çabuk bozunur. Hidrojen Peroksit Geniş spektrumludur. Yumuşak kontakt lenslerin, tonometre prizmalarının dezenfeksiyonunda kullanılır. İyi durulanmazsa korneaya zarar verir. Parasetik asit: tüm mikroorganizmalara etkilidir. Korozivdir. Fenol Bileşikleri Dokuda artık bıraktığı için kullanımı önerilmez. Kuarterner Amonyum Bileşikleri Düşük düzey dezenfektandır. Yüzey temizliğinde kullanılır. İyodoforlar Antiseptik ve dezenfektandır. Konsantrasyon ve uygulama süresine bağlı olarak orta ve düşük düzey dezenfektandır. Silikon tüplere zararlıdır. Alkoller
Sporlu formdakiler hariç tüm mikroorganizmalara karşı hızlı etkili orta ve düşük düzey dezenfektandır. Uçucu olduğu için durulanması gerekmez fakat etkisi kalıcı değildir Toksik değildir fakat ciltte tahriş yapar. Organik bileşikleri tespit ettiği için öncesinde iyi temizlik yapılmalıdır. Lenslere ve plastik malzemelere zarar verir. Etil alkol %60, izopropil alkol %50 ve nüpropil alkol %40 üzerinde etkin antimikrobiyal etki gösterir. Dezenfeksiyonu Etkileyen Faktörler Anaeroblar aeroblara göre dezenfektanlara daha dirençlidir. Yüzeyde organik artık ve yağ varsa etkisizdir. Önerilen konsantrasyon dışında etkisizdirler. Mikroorganizma miktarı artarsa etki azalır. Ortam sıcaklığı ve pH etkinliği etkiler. Zarflı viruslar duyarlı, prionlar ise dirençlidir. Ameliyathane Kuralları Ameliyathanede çalışan tüm personel standart disiplin kurallarına uymalı ve sürekli kontrol altında tutulmalıdır. Ameliyathane kıyafetleri yeni yıkanmış olmalıdır. Açık yarası olanlar ameliyathaneye alınmamalıdır. Saç ve bıyık temiz olmalı ve maske ve kep ile örtülmelidir. Tırnaklar kısa ve ojesiz olmalıdır. Takılar çıkarılmalıdır. Ameliyat odasına giren herkes ellerini yıkamalıdır. Ameliyat odasına görevliler dışında girişler kısıtlanmalıdır. Maskelerin koruyuculuğu kısa süreli olduğundan ve her 100 sözcüklük konuşmada 36 bakteri havaya salındığından maske kullanılsa dahi gereksiz ve yüksek sesle konuşmalardan sakınılmalıdır. Steril bir obje yalnızca diğer steril objelerle temas halinde kaldığı sürece sterildir. Sterile temas eden sterildir. Temize, kontamine veya sterilliği belirsiz bir objeye temas eden steril obje kontaminedir. Steril bir alana yalnızca steril objeler konulmalıdır. Görüş alanı dışındaki steril bir obje veya sabit bir şekilde göz altında tutulamayan bel altındaki bir obje kontaminedir. Steril bir tepsiye sırt dönülmemeli veya göz önünden ayrılmamalıdır. Steril objeler eller mümkün olduğu kadar yakın olacak şekilde tutulmalıdır. Havayla uzun süre temas eden steril obje ve alanlar kontaminedir. Hızlı hareketler hava akımları oluşturarak steril alan ve objeleri tanecikler yoluyla kontamine eder Steril alanda konuşmak, gülmek, aksırmak ve öksürmek yasaktır. Üst solunum yolu infeksiyonu olan personel steril alandan uzak tutulmalıdır. Steril paketler açılırken steril teknik kullanılmalıdır (steril alana dokunmadan ve mümkün olduğu kadar yakından). Steril alandaki objeler mümkün olduğu kadar az hareket ettirilmelidir. Steril bir yüzey ıslak ve kontamine bir yüzeyle temas ederse steril obje veya yüzey kontamine olur. Sıvılar yerçekimi yönünde akar. Kontamine bir sıvı yerçekimi yönünde steril bir obje üzerine akarsa steril obje kontamine olur. El yıkama ve kurulamada parmaklar en yukarıda olacak şekilde pozisyon alınır. Steril bir alan veya kabın kenarlarındaki 2,5 cm'lik alan kontamine kabul edilmelidir. Açılan şişelerin ağızları kontamine kabul edilip bir miktar sıvı akıtıldıktan sonra sıvının geri kalanı aynı açıdan kullanılacağı kaba dökülmelidir. Özet olarak, dekontaminasyon, dezenfeksiyon ve sterilizasyon, enfeksiyon kontrol programının temelini oluşturur. Tanı ve tedavi amaçlı kullanılan alet ve malzemelerde çapraz enfeksiyonu önleyecek işlemlerin yapılması şarttır. Sterilizasyon, basit bir işlem olarak kabul edilmemeli; tıbbi amaçlı kullanıma uygun malzeme sağlanması, yani üretim süreci gibi değerlendirilmelidir. Sterilizasyon, aletlerin kullanım alanından transferi, ön temizlik ve dekontaminasyonu, hazırlık ve bakım alanına taşınması, sayımı, bakımı ve kontrolü, paketlenmesi, steril edilmesi, depolanması, kullanım alanına kadar sterilliği korunarak saklanması basamaklarının tümünü içeren bir işlemler dizisidir. Bu aşamaların her birinde tanımlanmış kurallara uyulması, her aşamada yapılanların denetlenmesi ve düzenli olarak kayıtların tutulması sterilizasyonun vazgeçilmez gerekleri arasındadır. Aletler temizlik ve dekontaminasyonu yapılmadan steril edilmemelidir. Yapılan uygulamalarla ilgili yazılı prosedürlerin bulunması ve çalışan kişilerin eğitiminin sürekliliği vazgeçilmez bir koşuldur. Prosedürler ve protokoller düzenli aralıklarla gözden geçirilmeli, denetlenmeli ve gerektiğinde yeniden düzenlenmelidir. Bu konuda yapılacak işlemler için ülkemizde faaliyet gösteren Dezenfeksiyon, Antisepsis ve Sterilizasyon Derneği'nin düzenlemiş olduğu rehberler ve bilimsel toplantı dokumanları kullanılmalıdır. Yüklə 2,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|