Şevki koca

ABD’de Bir Erenler Ocağı Taylor (Recep Baba)

Bektaşi Dergahı

Şevki Koca

Değerli okurlarım; bu çalışmamızda çağımız Bektaşi kültürünün özgün örneklerinden olan, Amerika Birleşik Devletlerinin, Detroit kenti yakınlarında mükim Recep Baba dergahı hakkında bilgiler arz etmek arzusundayım. Bu dergahın kurucusu Mücerred Halife Baba olan Ergiri’li Recep Ferdi (Erbil) Baba erenlerdir. Kendisi Arnavutluk’un Jırokastro (Ergiri) kentinde 1901 yılında dünyaya gelmiştir. Aslen dönemin Arnavutluk kralı, kral Zogo’nun sulben akrabalarındandır. Sülalesi 1807 tarihinde şehit edilen ve bugünün Arnavutluk’unda dahi ulusal kahraman olarak varsayılan Kruja’lı Şemimi Baba’dan intisab görmüştür. Genç yaşlarda temeli Tepedelen’li Mehmed Ali Paşa tarafından atılan Tırhala Derviş Kolej’ine (Kolegjin Fetar) yazılarak metafizik eğitimi almıştır. Yine jirokastro kentinde klasik lise eğitimi görmüş ve medreseye giderek ünlü müderris Molla Rakip Efendi’den Arapça ve Farsça öğrenmiştir. Türkçe, Arnavutça, Sırpça, İtalyanca, İngilizce ve Fransızca lisanlarına akademik düzeyde aşinaydı.

1929 yılında Salih Niyazi Dedebaba’nın Arnavutluk’ta yaşadığı günlerde, Korça (Akçahisar) Turan Dergahında toplanan ilk Dünya Bektaşilik Kongresine, jirokastro Asım Baba Dergahı delegesi olarak Recep Baba tarafından Divan Başkanlığına seçilmiştir. Kendisi büyük dedem, şair Hüseyin Şevki Baba’nında mürşidi olan jirokastro’lu mücerred Halife Selim Rühi Baba’dan 1917 tarihinde Asım Baba Dergahında Bektaşi intisabı görmüştür. 1922 yılında Vakf-ı Vücud töreni ile mücerred dervişlik alır. Recep Baba Arnavutluk’da bulunduğu yıllarda tüm Bektaşi erkannamesini ve Süleyman Çelebi’nin Mevlid’ini Arnavutça’ya çevirmiştir. Salih Niyazi Dedebaba’nın 28 Kasım 1941’de şehid edilmesi sonrası, kendisi de bir Bektaşi olan ve ilerleyen yıllarda Arnavutluk’un başına geçen ve sosyalist bir lider olan Enver Hoca’nın sosyalist partizan örgütünün karşına Arnavutluk kralı Zogo tarafından çıkarılmış milliyetçi teşkilat “Balli Kombetar” da üst düzeyde yöneticilik yapmıştır. 1944 yılında iktidara gelen Komünist hükümet tarafından ülke dışına sürgüne gönderilmiştir. 1948 tarihine kadar İtalya mülteci kamplarında kalan Recep Baba, bu tarihte Mısır, Mukattum tepesinde bulunan Kaygusuz Abdal Dergahına Hicret eder.

30 Ocak 1949 tarihinde Mısır’da bir araya gelen, Hür Dünyadaki Bektaşi Babaları, oy birliği ile, Kaygusuz Dergahının postnişini olan Ahmet Sırrı Baba’yı Dedebaba seçerler. Ahmet Sırrı Baba 1950 yılında seçimleri kazanan Demokrat Parti’nin daveti üzerine Türkiye’ye gelse de siyasetin değişen rüzgarından nasibini alarak, Mahkeme kararıyla Türkiye’den sürgün edilir. Ahmet Sırrı Baba, 1953 yılında hüzün ve kırgınlık içinde Mısır’a döner. Önce Girit-Kandiye Dergahına yerleşmek istese de Yunan hükümeti izin vermez. Öte yandan Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdülnasır’ın iradesi ile Kaygusuz Dergahından da çıkarılan Ahmed Sırrı Baba, Bektaşiliğin geleceğinden endişe duyarak, Recep Ferdi Derviş’e Babalık icazeti vererek A.B.D.’ye görevli olarak gönderir.

Amerika Birleşik Devletleri, ikinci dünya harbinin sonunda özellikle Arnavutluk’tan kaçan Bektaşilere kucak açar ve kıtanın kuzeyinde Albany denilen yörede yoğun Arnavut nüfus oluşur. Recep Ferdi Baba bu yöredeki Bektaşiler ile gerçekleştirdiği 24 Ekim 1953 tarihindeki kongrede, A.B.D.’nin Detroit kentinde bir Bektaşi Dergahı açma kararı alır. Michigan eyaleti, Detroit kenti, Taylor kasabasında 15 Mayıs 1954 yılında Dergah törenle hizmete açılır ve Bektaşiler eyalet yasaları gereği, hukuken bir dini cemaat olarak tanınırlar.

Dergah yaklaşık (120) dönüm araziye sahip olup son derece modern bir üslup ile inşa edilmiştir. Meydan evi, konuk evleri oldukça görkemlidir. Dergaha bağlı çalışan büyük bir çiftlik bulunmaktadır. Recep Ferdi Baba’nın Mısır’dan yanında götürdüğü dervişler şunlardır. Ergiri’li Derviş Lütfi, Avlonyalı Derviş Arşi, Yakovalı Derviş Bayram, Derviş Ali, Derviş Abbas Mürteza idi. Tümü mücerred olan bu dervişlerin hepsi Hakk’a yürümüşlerdir. Kendisinden mücerred dervişlik alan Bektaş Karamartin ise daha sonra mücerretliği kırması üzerine yine Recep Baba tarafından yoldan düşük ilan edilmiştir. Yöredeki Bektaşilerin ideolojik zeminin pekiştirmeyi amaçlayan Recep Ferdi Baba yılda iki kez bugün dahi düzenli olarak yayınlanan “Zeri-i Bektashızmes” (Bektaşiliğin Sesi) isimli dergiyi neşretmeye başlar. 1970 yılında “ihvan”dan gelen talep üzerine Bektaşi Mistiğinin önemli örneklerinden sayılabilecek olan “Mıstıcızma İslame Dhe Bektashızma” adlı eserini yayımlar. Merhum pederim Halife Turgut Koca Baba’nın yakın dostu olan Recep Ferdi Baba, orjinali fakir’de mahfuz olan 16 Kasım 1979 yılında yazmış olduğu mektupla Turgut Baba’dan, ileride kendi yerine Detroit Dergahı postnişini yetiştirmek üzere, Arnavutça ve İngilizce’ye vakıf bir mücerred Bektaşi Dervişi talep etmişse de, Turgut Baba tüm aramalarına karşın maalesef o dönemde söz konusu vasıflara sahip bir dervişi Türkiye’de bulamamış idi. Arnavutluk’ta ki Bektaşilerin siyasileşmiş kimliğinden oldukça yılmış olan Recep Baba, Dünya Bektaşiliğinin Türkiye merkezli olması yönünde yoğun gayret içinde olmuş ve sırf bu nedenle 24 Haziran 1990 yılında A.B.D.’ye davet ettiği Bedri Noyan Dedebaba’dan Halifelik icazeti almıştır. Vefatından dört yıl önce sağlığında Dergahın Bahçesinde türbesini yaptırmış 14 Eylül 1995 tarihinde Hakk’a yürümüştür. Rüh-u revanı şad-ı handan olsun...

Vefatı sonrası dergaha Arnavutluk’tan Felamür Baba postnişin olduysa da özellikle Arnavut Bektaşi ihvan tarafından Türkiye’ye bağlanması istenilmiştir. Bunun üzerine 29 Ekim 2001 tarihinde Hacı Bektaş ilçesine gelen Felamür Baba, burada Halife Teoman Güre Baba’nın rehberliğinde, İzmir’li Mustafa Eke Dedebaba’dan halifelik icazeti alarak, Detroit Dergahı postnişinliğine mücerred Baba olarak yeniden nasbedilmiştir.

Halen Dergahın idari sekreterliğini, Matmazel Frances Trıx yürütmekte olup iyi derecede Türkçe bilmektedir.

Tüm Ehlibeyt dostları için Dergahın yazışma adresini vermek istiyorum.

First Albanian Teke Bektashiane in America

Teqeja Bektashijane Shqıptare

21749 North Lıne Road

Taylor – Mıchıgan 48180

U.S.A.

Aynı zamanda bir şair’de olan Recep Ferdi Baba’nın bir nefeslerine yer vererek, şimdilik yazımızı noktalayalım.

Gerçeğe Hü...

Hü Dost
Bihamdillah keşf’olundu, bize sırr-ı Ali kimdir

Ayan oldu bu alemde, Hacı Bektaş Veli kimdir
Muhammed zikrini ifşa eden ol zat-ı bi-hemta

Ali yolun kılan icra, bülendi ol celi kimdir

Keramatın beyan etti, heme salik necat buldu

Kamu alem ziyalandı, hakikat kandili kimdir

Odur mahbüb-u aşıkan, odur maksüd-u arifan

Bütün derde eden derman, acep can bülbülü kimdir

Hayat indi cemadata, semer verdi nebatata

Günahkarı münacata götüren ol beli kimdir

Kulun FERDİ nida eyler, bedaim himmetin bekler

Hakikat çün ana ezher, ki er sahib dili kimdir