Shaxs va jamiyat

Temuriy
ma’rifatchilik
uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar – ijtimoiy-madaniy jarayon
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

139
samarqandning yuksak darajada o‘sishi temur davriga to‘g‘ri 
keladi. hukmdor bu yerda ulkan me’morchilik ishlarini amalga 
oshirdi. Poytaxt atrofida o‘sha davrda jahonda mashhur bo‘lgan 
shaharlar nomlariga go‘zal manzilgohlar barpo etildi. umuman, temur 
amalga oshirgan qurilish-me’morchilik namunalari jahon san’atining 
yuksak namunasi bo‘lgan.
amir temur faoliyati bilan boshlangan 
sivilizatsiya bosqichi temuriylar– Shohruh 
(sohibqironning o‘g‘li), Ulug‘bek (uning 
o‘g‘li), Husayn Boyqaro, Bobur (avlodlari) davrida davom ettirildi. 
temur vafotidan so‘ng uning saltanati o‘rnida markazlari 
samarqand va hirot shaharlari bo‘lgan movarounnahr va xuroson 
davlatlari qaror topadi. bu davlatlardagi sivilizatsiya, ayniqsa, 
muhammad tarag‘ay – ulug‘bek (fan), alisher navoiy (ma’naviy 
madaniyatning ko‘pgina sohalari), zahiriddin bobur (asosan, 
hindistonda sarkardalik, badiiy ijod, geografik-tarixiy ishlar) 
faoliyatlari bilan bog‘liq. haqiqatan ham bu yerda 1018 ta yulduz 
o‘rganilib jadval tuzilgan. zarur asboblari ham maxsus tayyorlangan, 
o‘lchov ishlari o‘ta aniqlikda olib borilgan. bunday akademiya 
o‘z davrida ham, ancha keyingacha ham hech qayerda bo‘lmagan. 
shuningdek, ulug‘bek tarix va musiqaga oid ilmiy ishlar yozgan. 
temuriylar davlatchiligi madaniy tarixini, 
ayniqsa, xurosonda buyuk gumanist, o‘rta 
asrlar sharoitida despotizm va zulmga 
qarshi kurashgan, xalq himoyachisi 
alisher navoiyning serqirra faoliyatisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. 
mamlakatda bosh vazir vazifasida faoliyat yuritgan navoiy davlat 
boshqaruvining kuchli bo‘lishiga, jamiyatda adolatning ustuvor 
bo‘lishiga hissa qo‘shdi. dinning ravnaqiga ko‘mak berdi. Olim-u 
fozillarga rahnamolik qildi. san’atning ko‘p tarmoqlari rivojlanishiga 
homiylik ko‘rsatdi. 
u nechog‘lik davlat arbobi bo‘lmasin, baribir navoiy komilligi 
uning badiiy ijodida namoyon bo‘ldi. 
navoiy badiiyatining markazida inson, xalq, vatan turadi. 
uning ideali komil inson, din-u diyonatli farovon xalq va gullab-
yashnayotgan yurtdir. asarlarining qahramonlari ishq-u sadoqatda, 
do‘st-u birodarlikda, adolat-u tinchlikda komillik darajasiga ko‘taril-