GVle Peccatum consistit non in hoc / ꝙ cibus de=
lectabilis delectabiliter sumitur. quoniā hoc
nullum peccatum est: nisi quis sit adeo insipiens vt<-P>
@@0@
@@1@Habitus omissio vel occultatio. 128
<-P>putet omnem voluntariam delectationem sensibilem esse pecca
tum. Sed consistit in hoc ꝙ inordinate delectatio cibi appetitur
aut habetur: puta quia plus aut prius &c. ꝗ̈ deceat/delectatione
cibi afficitur homo.
¶ Et tunc solum est mortale quando delectationem cibi habet
quis pro vltimo fine: iuxta illud. quorum deus venter est. Hoc
autem cognoscitur ex hoc ꝙ homo ob delectationem in come=
dendo non curat transgredi preceptum dei aut ecclesie: vt si
propter hoc furetur aut contemnat ieiunare &c. Frequenter
autem est veniale/& quando valde graue: vt quum delecta=
tio cibi allicit ad comedendum vs ad vomitum / aut alia in/
conuenientia. Et similiter quum inducit ad alia peccata: puta ad
nimium sumptum / vel ad nocendum proprie sanitati / & ad
quecun alia peccata: que secundum se sunt iudicanda quanta
sint.
HAbitus Debiti omissio vel occultatio/
nisi rationabilis causa excuset,
peccatum est: quia contra aut preter rectam est
rationem.
¶ Quin autem habitus differentias debitas in
communi conuersatione humana inuenimus.
Prima est circa dr̃iam maris & femine. Et constat pctm̃ esse
marẽ in habitu femineo aut ecōtrario cōuersari. & in deutero.
ca. xxij. prohibetur vt abhominabile domino. & in decretis
di. xxx. anathema sit mulier induens vestem virilem. Verũ hec
intelliguntur quando pro superstitione aut luxuria fiunt. vnde
si in laruis aut comedijs hec fiant/transire pñt. Sed in continua
cōuersatione nō est ꝑmittendũ: quia cōtra bonos mores & custo
diam castitatis cōis est. Et nisi ab ep̃o moniti sub pena excōis de
sistant, excōicandi sunt/& eijciendi de conuersatione humana.
Secunda est circa differentiam clericorum & laicorum. De
qua vide supra in verbo clericus.
@@0@
@@1@Hastiludium.
Tertia est circa differentiam religiosorum & aliorum. Et
quantum ad religiosorum dimittentium habitum / peccatum,
vide in fra in verbo religiosus. Quantum ad aliorum peccatũ
qui religioso habitu in laruis vtuntur, distinguendum est an
fiat laudabilis representationis gratia: quia tunc non est peccatũ.
aut in religionis vel religiosi ludibrium: & tunc ratione iniurie
notabilis est peccatum mortale. aut sola vanitate: & tunc inter
vana transire potest/si secundum veritatem non irrogatur iniu
ria alicui notabilis.
Quarta est circa differentiam christiane fidei ab alijs sectis:
puta iudeis/mauris &c. Nam si differentia certa distinctiua
christianorum & aliorum est/ita vt quilibet vtens tali habitu
fateatur suam fidem, mortale esset peccatum christiano/deferre
habitum iudei aut mauri. Nec sic erat tempore quo beatus seba
stianus sub militari habitu degebat: ita ꝙ ex eius exemplo non
licet ex causa quacun in casu posito contrauenire. puta chri/
stianum deferre super vestes characterem O ex aliquo timore/
vbi hoc est proprium signum iudeorum: quoniam hoc nihil
aliud est ꝗ̈ ex timore fateri se iudeũ. Nec est simile de clerico
qui ob timorem iter agit in habitu laicali: quoniam etiam expli
cite tunc negare se clericum/non nisi officiosum mẽdaciũ est.
Quinta est circa differentias statuum personarum/nobilium
vel ignobilium &c. Et huius violatio ad immodestiam ꝑtinet.
De qua in fra in verbo/ornatus.
HAstiludium (quo pro exercitatione
bellica aut pro solenni
tate festiue alicuius iucunditatis regie / armati
equites duo contra seinuicem currunt cum
lanceis) ex suo genere peccatum mortale non
est: quia in eo non interuenit vt in pluribus mors aut mutilatio/
aut quodcũ notabile persone nocumentum: huiusmodi enim<-P>
@@0@
@@1@Heresis. 129
<-P>ludi ex hac sola causa perniciosi sunt, scilicet ex nocumento per
sonali. Et propterea si verum est quod supponimus (scilicet ꝙ
vt in pluribus non accidat huiusmodi nocumenti periculum)
hastiludium & quicun alius ludus militaris habẽs talem con
ditionem/damnandus non est: quoniam actus humani ex eo
quod vt in pluribus inuenitur/iudicantur. In cuius signum tor
neamentum damnatur / quia sepe inde mortes proueniunt: vt
patet extra de torneamentis. ca. felicis.
HEresis Crimen est infidelitatis/ ex tribus
constans: scilicet errore in his que
sunt christiane fidei pertinaciter.
¶ Et aduerte primo diligenter / ꝙ tertia conditio
requisita ad heresim (scilicet obstinatio) non
sic requiritur / tanꝗ̈ non sit hereticus nisi qui sit inflexibilis &
immutabilis: sed sic exigitur ꝙ homo vult in his que sunt fidei
sic credere/non obstante ꝙ ecclesia oppositum decreuerit quan
tum ad manifesta/aut decerneret quantum ad ambigua. Verbi
gratia quantum ad manifesta / siquis vult deliberate credere ꝙ
spiritussanctus non procedit a patre & filio / aut ꝙ non erit re=
surrectio mortuorũ/aut ꝙ mortuo corpore moritur etiā anima,
non eget alia obstinatione: quia iam est hereticus ex hoc ꝙ non
dubitat hec esse contra fidem sancte matris ecclesie / & tamen
ipse voluntate deliberata credit hec: est. n. satis pertinax qui eli=
git non captiuare intellectum suum sacre scripture / sancte
matri ecclesie. Quantum vero ad ambigua / siquis ignẽ inferni
aut aquas que super celos sunt / credat esse vel non esse similes
istis igni & aque existentibus apud nos, non propterea est here
ticus: quia neutra pars clarificata esta scriptura vel ecclesia.
Sed si sic adhereat vni parti / vt etiam si sancta mater ecclesia
decerneret alteram esse necessario affirmādam ipse nihilominus
vellet deliberate credere suam partem, hereticus esset propter
hanc pertinacem animi preparationem adiunctam.
@@0@
@@1@Hystrionũ pctā. Homicidiũ per se.
¶ Aduerte secundo/ꝙ licet hereticus pure mentalis sit vere &
perfecte hereticus, non est tamen excommunicatus: sed ad hoc
ꝙ sit excommunicatus/exigitur aliquis actus exterior: quia eccle
sia non iudicat actum interiorem nudum secundum seipsum.
Vnde talis posset absolui a peccato libere. Sed si etiam sibijpsi
dixit exteriori loquela, iam est excommunicatus in cena do=
mini &c.
HJstrionum Peccatum non consistit
in exercitio histrionatus.
nam licite potest officium suum exercere: hoc est
vacare, vt gestibus/verbis/nouis adinuẽtionibus
delectationem alijs prebeat/ seruatis debitis circũ
stantijs. Sed p̃cipue consistit in materia. vel inhonesta, vtendo
scilicet actibus aut verbis inhonestis. Vel diuina/ ponendo res
fidei aut ecclesie in iocum. Vel iniuriosa/ despiciendo alios. aut
adulatoria &c. Peccant quo secundum locum/tempus/nego=
cia & personas: dum horum aliquid non considerant aut parui
faciunt. Peccāt & tertio ex fine, nimis placere cupientes hoĩbus.
¶ Quando aũt in hmōi pctm̃ mortale interueniat / non facile
dixerim: quia iocose hec dicuntur & fiunt. Verũtamen in his
que ex suo gñe sunt mortalia (vt iniurie diuinorũ & hoĩum/
& similia) nisi ꝑuitas offense excuset/ quia modicũ pro nihilo
reputatur, pctm̃ mortale incurri{t$}: quia licet iocositas excuset a
tanto/nō tñ a toto. Propter hmōi autem annexa histrionatui/ab
aug. tantopere damnantur histriones & dantes eis: vt habes in
decretis di. lxxxvi. ca. donare/& qui venatoribus. el primo.
HOmicidium (hoc est illicita ho=
minis occisio) pctm̃
mortale est/contra iustitiam & charitatem.
Et quia occidere hominem dupliciter cōtingit
(vel ꝑ se, hoc est ex intẽtione occidendi: vel
per accñs, hoc est p̃ter intentionem) si est ex<-P>
@@0@
@@1@Homicidium per se. 130
<-P>intẽtione/est illicita ex triplici capite. Vel ex ꝑte hoĩs occidẽdi/
quia nō mere{t$} mortẽ. Et hinc semper occidere innocentem est
illicitum. nisi ꝑ accñs iudex excuse{t$} in casu in quo oportet ip̃m
secundũ allegata & probata damnare innocentẽ ad mortẽ. Et
similiter per accñs excusatur carnisex exequẽs snĩam iniustam/
nō cōtinentẽ errorẽ manifestũ. Et similiter excusan{t$} milites sub
diti in bello occidẽtes, ex obediẽtia ad bellũ reputatũ iustũ/ ꝗ̈uis
secundũ secretā veritatẽ sit iniustũ/accedentes: iuxta illud aug.
cōtra manicheos. Vir iustus si forte etiā sub rege & homine sa
crilego militet, recte pōt illo iubente bellare, si quod sibi iube{t$}/
vel nō esse cōtra dei preceptũ certũ est vel vtrũ sit certũ nō est:
ita vt fortasse reũ saciat regẽ iniquitas imperandi, innocentem
autem militem ostendat ordo seruiendi. xxiij. q. i. quid culpatur.
Vel ex ꝑte occidẽtis: quia. s. publicam authoritatem non habet
supra illius occidendi vitam. Et hinc semper est mortale occi=
dere ex intentione hominem abs publica authoritate. Nec vllā
noui exceptionem. Hinc. n. homicidij rei sunt non solum ex
vindicta/rixa &c. occidentes, sed etiam qui seipsos defendendo/
alios occidunt: hoc est ideo se defendunt vt occidant, vel non
sunt defensione contenti nisi occidant: quum solũmodo in foro
con scientie liceat eis occidere per accidens, hoc est ideo occi=
dere quia se defendunt: quia non possunt aliter se defendere nisi
occidant. Iuxta hoc caput (scilicet ex parte occidentis) pctm̃
accidentaliter interuenit/si mala sit occidentis intentio: vt ꝗ̈uis
iusta sit occisio, occisor tñ ex odio/vindicte liuore mandat aut
exequi{t$}. Hoc. n. accidẽtale omnino est: quia ex mala intentione
ẽt opera misericordie polluuntur, & non solũ hec iustitie opera.
Vel ex ꝑte modi occidẽdi: ꝗa. s. nō seruato iuris ordine. scriptũ
est. n. iuste quod iustũ ẽ exequeris. deute. xvi. Et hinc homicidij
sunt rei occidentes veneno vel alias secreto de mandato dñorũ
nō citatos/ñ auditos/nō dānatos/ẽt si lese maiestatis diceren{t$} rei.
Nec excusat authoritas principis/ẽt si cōstaret principi vt ꝑsone<-P>
@@0@
@@1@Homicidium per se.
<-P>priuate ꝙ meretur quis mille mortes: quoniam scientia & ptās
currũt pari passu: hoc est ꝙ oportet ptātẽ publicā moueri a scien
tia publica & {secundum} illā regulari. Nec hoc est de iure positiuo/vt
possit princeps legibus solutus nō seruare, sed est iuris naturalis.
exigit nan natura actus publici (qualis est iusta occisio hoĩs
ex publica potestate) vt sit ex publica voluntate & publica
scientia: alioquin nec cause sunt sibijnuicẽ cōmensurate (dum
ptās est publica & scĩa est priuata) nec adhiben{t$} cāe cōmen=
surate effectui, dum actio ptātis publice ponitur exire a scientia
priuata. Sunt igitur homicide & princeps & consulentes &
exequẽtes occisiones hominũ indemnato℟ ex publica scientia.
Nec excusat quā allegaret princeps rō scandali vitandi. aiunt
enim persuadere necem conantes ꝙ illũ mortẽ mereri constat
clarissime, sed vt honor illius & familie & dignitatis seruetur/
& vt scandalum vite{t$} / oportet ip̃m sine iudicio occidere cum
dexteritate: sunt. n. diabolice artes ad excusandas excusationes
in pctĩs. Nec ꝑꝑea damnamus iudices qui reꝑtos in fragranti
crĩe notorio (vt latrones in vijs & hmōi) statim suspendi iu=
bent. interuenit siquidẽ ibi notorium facti loco accusatoris &
testiũ/ faciens publicā scĩam/ & excitans publicā volũtatem &
ptātem ad publicũ iustitie actũ. Et hinc videre potes nō excu
sari officiales & subdños quibus a regibus iube{t$} vt aliquẽ in=
auditũ sine vllo crimine notorio capiāt ac decapitent/si iussa per
ficiunt. Debent siquidẽ obedire quantũ ad capturā & custodiā
(quia hoc ex rationabili pōt rex cā iubere) sed nō quo ad occi
dendũ, quia hoc nō potest rex abs scientia publica iubere: scien
tia aũt publica non est nisi tripliciter, scilicet vel ex propria con
fessione iudiciali/vel ex ꝓbatione iudiciali/vel ex notorio facto.
Vnde vbi nullus interuenit actus iudicialis/ nullũ extat noto=
rium crimen, non est exequendum principis mandatum ad
necem proximi. Nec excusat obedientia tanꝗ̈ in dubijs/ quia nō
est subditi discernere suꝑioris iudicium: qm̃ hoc hẽt locũ in his<-P>
@@0@
@@1@Homicidium per accidens. 131
<-P>in quibus princeps potest bene & male iubere: non autẽ in his
in quibus certum est eos esse homicidas, quale est mandatum
propositum. Hinc quo mortaliter peccant iudices qui non
seruato iuris ordine damnant ad mortem aliquos etiā si morte
sunt digni / si tamen aliquid de substantialibus omittitur, puta
sufficientia testium: est. n. tunc iudex ipse homicidij reus: quo=
niam occidit hominem non vt ius seruans & dicens. Ex his
demum clare habes/ꝙ occidere scipsum / semper est illicitum:
quoniam occiditur homo contra naturalem charitatẽ suijpsius
& contra iustitiam: quum nullus sit suijpsius iudex/nec ꝓprie
vite dominus, & quilibet sit pars ciuitatis, & solus deus sit qui
occidit & viuere facit.
Occisio Aũt hominis ꝑ accñs (hoc est p̃ter intentionẽ)
illicita ex duplici capite inueni{t$}. vel ex immo=
derata actione/vel ex negligentia. Et ex primo ꝗdẽ capite infi=
niti sunt modi iuxta plurima immoderata opera ex quibus pōt
occisio hominis preter intentionem operantis euenire. Nam &
immoderata sui aut proximorum aut rerum defensio/ illicitam
reddit inuasoris occisionem: que si moderata esset, non ei ad pec
catum imputaretur mors inuasoris. nam nō solum seipsum sed
proximum (vt ambro. in primo de officijs testa{t$}: & hr̃. xxiij.
q. iij. in ca. fortitudo. & ca. non inferẽda) tuendo licet occidere
iniuriam irrogantem. & pari ratione tuendo libertatem mem=
brorum suorum, ne scilicet turpiter patiatur. & similiter inte=
gritatem ne mutiletur aut vulneretur. & similiter necessaria ad
vitā & virtutẽ, ne perdatres suas aut suorũ. Que si vis / vide
diffuse ĩ cōmẽtarijs nr̃is suꝑ secũda scđe. q. lxiiij. ar. vij ad scđm.
Et notabis verba ambrosii/q̃ vłr de iniuria loquũ{t$}. Immode
rata quo venatio seusagitte emissio/eꝗtatioseu relaxatio equo℟
calcitrātiũ aut aĩaliũ malignātiũ & quorũcũ ledere valentiũ/
culpabilẽ reddit mortẽ inde sequentẽ. Immoderata demũ medi
cina tanto magis homicidā medicũ reddit/quāto minus est p̃ter<-P>
@@0@
@@1@Homicidium per accidens.
<-P>intentionem: quia non debet tentare medicinarum vim cum pe
riculo vite aliene. nec vbi certa notitia morbi deest/ potest exhi=
bere periculosam de vita medicinā: de cuius medicine viribus
non potest se excusare qui professionem facit medicine. Com=
prehenditur sub hoc quo genere oppressio tenellorum paruulo
rum in lecto ex hoc ꝙ tenentur simul ad dormiendum: quum
hinc facile possit talis oppressio sequi. Hoc autem intellige com=
muniter: posset. n. in particulari casu hoc licere, in quo scilicet
secundum sensatorum iudiciũ non exponitur infans oppressio=
nis periculo. Propter frigus autem non video licere: quia non
sunt facienda mala vt euitetur aliud malum. sed potest aliter
prouideri: puta ponendo tabulam aliquā intermediam ne possit
infans opprimi & huiusmodi: & tanto plus quanto etas illa pa
tiens est frigoris.
¶ Ex secũdo vero capite (scilicet ex negligentia) infiniti sunt
modi/iuxta infinitos casus in quibus huiusmodi negligentia in=
teruenire potest. Colligendo tamen ad genera / distinguitur ne=
gligentia eorum qui possunt & debent ex officio prouidere/a
negligentia eorum qui possunt & debent ex articulo occurrẽtis
necessitatis prouidere. nullus. n. negligit/qui licet possit non tamẽ
debet. Exigit. n. negligentia tria: scilicet posse debere/ & non fa=
cere. Imputatur igitur homicidij peccatum dominis & officia=
libus si ex eorũ negligentia occiditur homo. Et hoc siue in casu
inuasionis particularis occurrat. siue in casu quo publicis vijs
non prouidetur. siue in casu quo ciuitas sine iustitia aut quasi
sine iustitia regitur: & quasi cuilibet licet impune occidere/mu
tilare/ob fauores aut pecuniam aut ignauiam &c. omnium n.
malorum huiusmodi rei sunt: quia tenentur custodire iustum
publicum. Sub hoc quo genere comprehẽditur negligentia
medicorum/qui curam egri alicuius susceperunt, quum ob eo=
rum negligentiam in studendo/visitando &c. perit: quoniam
ex suscepta cura tenentur.
@@0@
@@1@Qui tenentur ad horas cano. 132
¶ Imputatur deni homicidij crimen his/qui possunt & ex ar
ticulo necessitatis occurrente tenentur occurrere, si non occur=
runt. Primo si non pascit quis fame morientem: iuxta illud
ambro. si non pauisti occidisti. Secundo si non occurrit ad tuen
dum proximum inuasum/si potest cum moderamine inculpate
tutele: iuxta illud ambro. qui non repellit a proximo iniuriam si
potest, tā est in vitio ꝗ̈ ille qui facit. Vter. n. casus est extreme
necessitatis. Tertio si non reuelando aut retrahendo aut &c.
prouident/ne aliquis ex sibi noto tractatu aut proposito &c. in=
terficiatur: quia tenentur adiuuare & eruere quantum in se est
a morte proximos. Ad hec. n. tria videntur omnes negligentie
casuum necessitantium ad occurrendum nequis pereat reduci.
in primo. n. mors naturalis/in secundo mors violẽta manifeste/
in tertio mors violenta occulte imminens cogit proximum vt
occurrat si potest.
HOrarum Canonicarum omissio exigit
ad sui discretionem peccati/vt
tractentur quin: scilicet qui / quid / qualiter/
quando/vbi.
¶ Et quantum ad primum (qui scilicet tenean{t$}
ad horas canonicas) ꝗ̈uis ex precepto in iure contento soli pbr̃i
expressi inueniantur, communiter tamen tenetur/ꝙ quicun in
sacro ordine constitutus abs rationabili causa ( que semꝑ sub
intelligitur) omittit/peccat mortaliter. Et similiter beneficiati/
siue sint in sacris siue non obligati dicuntur. In his tamen exce
ptio rationabili videtur/vt scilicet excipiantur nihil percipientes
de fructibus beneficij, ita tamen ꝙ ex parte sua non desit perci
pere fructus: quia cessat ratio obligationis: tenetur enim benefi/
ciatus ad officium diuinum quia stipendium habet ecclesiasti=
cum. Et secundum hoc beneficiatus non appellatur quis quātũ
ad vinculum diuini officij si non potest habere possessionem ac
fructus beneficij. nisi fructus ei postmodum dandi sint: quia<-P>
@@0@
@@1@Quid dicendum pro horis cano.
<-P>tunc constat beneficium ei fructificare, ꝗ̈uis actualis perceptio
fructuum pro tunc sit impedita. Dicuntur & tertio obligati
religiosi professi. Et certe nisi consuetudo illos obliget (de qua
nihil scio) non tenentur ex professione: vt patet ex hoc ꝙ mona
chorum ordo contra regulares clericos distinguitur/ ex eo ꝙ isti
diuinis ministerijs horarum canonicarum & missarum manci
pati sunt, illi ad contemplationem abstrahendo ad hmōi diuinis
ministerijs. Hinc. n. patet esse professos monachos in dei ecclesia
abs horis canonicis. Vide si vis sanctum tho. in vlti. q. secũde
secũde ar. vij. ad scđm. & hiero. xvi. q. i. ca. alia. & ca. sic viue.
& ca. si clericatus. Vnde nec conuersi qui ad seruitia clericorũ
in religionibus recipiuntur/nec professi in habitu clericali donec
in sacris sint constituti, tenentur ex iure aut ratione ad horas ca
nonicas. Victus nā religiosis debe{t$} ex eo ꝙ totaliter deo dicati
in illa religionis obediẽtia sunt: non minus ꝗ̈ debetur a tꝑalibus
dñis & hospitalibus victus illis ꝗ eis ꝑ totā vitā in ministerium
ascripti sunt. Et de ꝓfessis clericis vt dixi/sta cōsuetudini: de con
uersis nō dubites. Tertianos vero & similes lōge ab hoc vinculo
esse scito: ꝗa modus tm̃ quidā viuẽdi est eo℟ vocata religiositas.
Nec propterea de conuersis & tertianis fluctues/quia in eorũ
regula seu statutis decernuntur illis quedam orationes pro horis
canonicis: quoniam hinc fit quidem vt teneātur ad illas or̃ones
sicut ad alia mandata regule, nō autem vt teneantur ex ecclesie
precepto ad horas canonicas. Hec de primo.
Quo ad Secundum ( scilicet quid dicere tenentur) ex
iure quidem solum inueniuntur septem hore
canonice p̃cepte: ex cōsuetudine aũt ꝗlibet debet iuxta sue eccłie
seu religionis cōsuetudinẽ id dicere pro horis quod ibi cōsueuit
pro horis dici. Et idẽ reputa{t$} iudiciũ de adiũctis/ siue suffragijs
siue psalmis siue horis btẽ virginis &c. Discernẽdo tñ consue
tudinẽ hñtem vim p̃cepti a cōsuetudine simplici ( ita ꝙ cōsueta
{secundum} vim p̃cepti soluan{t$} vt p̃cepta/& cōsueta vt cōsueta) nō est<-P>
@@0@
@@1@ Qualiter dicende hore cano. 133
<-P>ꝑꝑea reus mortalis peccati/cōmutans qualitatẽ hora℟: puta sol=
uens de sanctis quas deberet soluere de feria: & similiter soluẽs
ĩuxta ritũ romane ecclesie qui deberet soluere iuxta monachalẽ
ritũ. & similiter cōmutans ordinẽ hora℟: puta dicẽs sextā prius
& postea tertiam. Et horum & similiũ rō est: quia substantia
precepti consistit in hoc ꝙ canonice hore dicantur, & non in
qualitate aut ordine. Grauiter tamen peccant qui abs rōnabili
causa huiusmodi mutationes ad libitũ faciunt. Hec de secũdo.
Quo ad Tertiũ (scilicet qualiter hore dicẽdesunt) ꝗ̈uis
diuersi diuersa sentire videan{t$}, planus tñ sen=
sus textus in ca. dolentes. de cele. mis. manifestat sub precepto ca
dere modum dicendi: qm̃ & verba hoc significāt clare / dũ dr̃.
districte precipientes in virtute obedientie/vt diuinum officium
nocturnum pariter & diurnum, quantum eis deus dederit/
studiose celebrent pariter & deuote. Et ratio textus confirmat:
quia iam tunc erat officium diuinũ p̃ceptũ, & in mō exoluendi
illud errabatur. & cōstitutio illa ad corrigendũ defectum qui in
modo exoluendi cōmittebatur facta est: vt ipsa de seip̃a testa{t$}.
Non ergo ad iterandũ preceptũ de dicendo officio diuino, sed
ad precipiendum modum dicẽdi/nouum preceptũ factũ est: vt
scilicet studiose & deuote quantũ deus dederit exoluatur. Nec
propterea quia ecclesia nō iudicat de actibus interioribus/studio
sitas & deuotio referuntur ad exteriora tm̃: qm̃ verũ quidẽ est/
ad ecclesie iudiciũ non spectare actus interiores {secundum} se, hoc est
nudos: sed nō est ve℟/eccłie iudiciũ subterfugere actus internos
vt sunt rōnes actuũ exterio℟. excōicat nan eccłia eos qui odio
vel amore inꝗrunt aut omittũt inꝗrere hr̃ticos: vt patet ca. mul
to℟. de here. in cle. Sic aũt est in ꝓposito/ꝙ licet internā studio=
sitatẽ & deuotionẽ nudā eccłia nō p̃cipiat, precipit tñ vtrā in=
ternā vt rōnem exterioris cultus. Nec ꝑꝑea laqueus iniectus est
animabus: quoniam facillimũ est huic precepto obedire. nam
nihil aliud exigit/nisi ꝙ ꝗs aĩo vacandi deo horas inchoet/et in<-P>
@@0@
@@1@Qualiter dicende hore cano.
<-P>contrarium animus iste nō mutetur dum exoluit diuinum offi
cium. Mutari autem in contrarium est impossibile ex inaduer
tentia: quoniam non voluntarie ab officio vagatur qui inaduer
tenter vaga{t$}. Et ideo siquis aduertit se cogitare hec vel illa que
debent esse extranea tunc a meditatione sua/ sed non aduertit ꝙ
ab officio diuino distrahitur, ꝗ̈uis voluntarie illa meditetur/non
tamen voluntarie animus ab officio diuino distrahitur. ac per
hoc animus vacandi deo a principio officij habitus non est mu
tatus in contrarium: quia nunꝗ̈ iste habuit animum recedendi
a vacando deo in illo officio. oportet enim recessum humanum
a termino a quo/fieri per se, hoc est ex intentione. Tanto autẽ
facilius hoc monstratur/quanto non vna sed quattuor vijs pōt
quis officio diuino attendere. Vel quantum ad verba: ne scilicet
dicat vnum verbum pro alio, ne confundat aut collidat verba,
vt distincte ac reuerenter dicat. Vel quantum ad sensum verbo
rum, vt percipiat mente/& applicet affectum ad id quod ver=
bis significat. Vel quantum ad gratiam petitam: puta castitatẽ/
humilitatem/fidem/spem/diuinam amicitiam/celestem patriā/
& alia huiusmodi: que sola (vt patet intuenti) petuntur com
muniter in diuino officio. Vel quantum ad ipsum deum / seu
iesum christum crucifixum &c. Et he omnes secunda exce=
pta/communes sunt doctis & indoctis/maribus & mulieribus.
Nisi ꝙ in prima ignorantes possunt materialiter errare: sed non
refert ad propositum: sat. n. est ꝙ quis attendit ne erret. Et quia
vna istarum attentionũ sufficit, ideo inexcusabilis est quisquis
officium diuinum dicit non cum animo quantum ex se est va
candi deo. Qui enim cum hoc animo inchoat/ & non mutatur
in contrarium (hoc est in voluntatem non attendendi diuino
officio) celebrat diuinum officium ex parte sua studiose & de
uote: expectans quantum deus det in prosequendo tam attentio=
nis/que spectat ad studiositatem applicatiuam intellectus & sen
sus ad attendendum, ꝗ̈ cuius sancte affectionis/que spectat ad<-P>
@@0@
@@1@Qñ ⁊ vbidicende hore cano. 134
<-P>deuotionem oblatiuam prompte voluntatis ad ea que dei sunt.
Sicut igitur contra ecclesie preceptum agit/ex occultissimo inte=
riori odio omittens inquirere &c. ita contra ecclesie preceptum
agit/ex occulto interiori proposito instudioso & indeuoto dicens
officium diuinum.
Qui vero saluo animo vacandi deo inuoluntarie vagatur,
non peccat. Qui vero negligenter se habet circa exequutionem
attentionis & deuotionis/venialiter peccat. nunꝗ̈. n. interuenit
transgressio precepti/ꝗ̈diu immutatum manet primum proposi
tum vacandi deo. Hec de tertio.
Quo ad Quartum de tempore/ distinguẽdum est: quia
priuatim dicendo officium / tempus est totus
dies inchoans a vespera precedentis diei vs ad mediam noctẽ
sequentis diei. ita tamen vt solas matutinas liceat in vespere pre
cedenti dicere. Graue tamen est peccatũ/ sine rationabili causa
retardare multum horas: vt dicere primā hora nona vel vespe=
rarum. Preuenire tamen vt quietius aut deuotius dicatur/consu
litur a iure in ca. presbyter. vt scilicet mane dicantur hore vs
ad vesperas inclusiue.
¶ Tempus autem publice celebrationis horarum/est iuxta lau
dabilem cuiuslibet ecclesie ac patrie consuetudinem. Et licet san
citum sit in iure / vt horis debitis in ecclesiis cathedralibus &
collegialibus hore dicantur, nullum tamen ego cognosco pecca
tum mortale in huiusmodi/etiam si quando negligentia ma=
gna interueniat/dummodo communiter seruetur consuetudo:
quia in huiusmodi circunstantijs non puto incurri mortale pec=
catum sine contemptu: quoniam non spectant ad substantialia
materie precepte. Hec de quarto.
Quo ad Quintum de loco/nullus est locus in quo nō
liceat priuate diuinum exoluere officiũ. Publi
ce aũt in ecclesia celebrādũ esse iura iubẽt a deputatis ad illud.<-P>
@@0@
@@1@Ubi dicende hore cano.
<-P>ita ꝙ deponendi a cleri consortio sunt qui castigati nolunt in=
teresse: vt in decretis di. xcij. cap. vlti. decernitur. Vbi tamen
contemptus deest/& propter meam absentiam non notabiliter
leditur diuini cultus officij/& prelati dissimulāt parum de his
que dei sunt curantes, non incurro mortale peccatum ex hoc ꝙ
desum horis canonicis in ecclesia mea: quia contra preceptum
iuris positiui proprie non venio / nec notabile damnum in fero
diuino cultui. Grauiter tamẽ pecco si sine rationabili causa me
debitis horis subtraho: quia grauis est ratio diuini debiti.
¶ De totalitate autem diuini officij nocturni pariter & diurni
in ecclesiis cathedralibus & collegialibus tam secularibus ꝗ̈ re=
gularibus/debita scđm iura & minime soluta in tot huiusmo=
di ecclesiis, dicendum est ꝙ vbi tenuitas census in causa est &
fuit semper quātum est in memoria hominum/excusantur col
legiales seruantes consuetudinem: puta dicendo missam maiorẽ
& vesperas in ecclesia/vel aliquam horam prout ibi moris est
antiqui. quoniam derogatum ibi videtur iuri cōmuni ex ratio=
nabili prelatorum tolerantia. Vbi autem sufficientes habent pro
uentus/& extant templa ac deputati ad huiusmodi cultũ perci=
pientes suas portiones / & parum aut nihil exoluunt diuini cul
tus in ipsis ecclesiis ex introducto abusu, ipsi viderint si vinculo
iuris derogatum est.
¶ De illo aũt qui in choro versus sui chorisubmisse sibi tātum
dicit/alterius autem chori versus audiendo tantum exoluit, ra=
tio dictat ꝙ nō satisfacit: quia cōmunis exolutio/ cōmunicantiũ
est: iste autem per se loquendo non cōmunicat alteri choro. Et
ita alibi scripsimus. Si tamẽ intelligerem ꝙ viri timorati con=
sueuerunt sic facere, dicerem ꝙ consuetudo bonorum optima
est legum interpres: & charitas que omnia cōmunia reddit/effi
cit vt versus auditus sit cōmunis omnibus audientibus, tanto
magis quanto maiores in choro non debent cantare/ sed medi=
tari que ab in ferioribus cantantur. Hec de quinto.
@@0@
@@1@Hypocrisis. 135
HYpocrisis (qua homo simu
lat personam iusti
vel iustioris) peccatum est: quia men
dacij vim habet.
¶ Incurritur autem dupliciter. Vel
formaliter, hoc est ex intentione. vel
materialiter. Sed hypocrisis formali=
ter non est vna, sed diuersificatur
iuxta diuersa intentionis obiecta. Inueniuntur enim in hypo=
crisis peccato duo mala: scilicet defectus bonitatis/& simulatio
illius. Et propterea hypocrisis altera est que intendit vtrun
malum: vt quum hō intendit esse malus/ & simulare se bonũ.
Et hec est perfecta hypocrisis excludẽs a regno celorũ. Altera
intendens vnum malum tantum: scilicet simulare se bonũ vel
meliorẽ ꝗ̈ sit: vt quum homo scit quidem se non esse bonũ aut
esse malum, non tamen hoc intendit aut contemnit / sed solum
modo intendit simulare se bonum seu meliorem ꝗ̈ sit. Et hec
hypocrisis si nuda sit/licet non sit peccatum mortale, est tamen
peccatum: quia mendacij vim habet. Si vero hec hypocrisis sit
vestita aliquo alio malo fine/ex illo iudicanda est. Si enim finis
ille sit contra charitatem/est peccatum mortale. Si autem finis
ille sit vanagloria/non tamen ita ꝙ in ea ponatur vltimus finis,
peccatum est veniale quidem/sed duplicatum. Si autem finis
ille sit bonus (puta ad edificationem aliorum) nihilominus
peccatum est: quia non sunt facienda mala vt eueniant bona.
¶ Hypocrisis vero materialiter est / quum homo facit opera
naturaliter significantia interiorem bonitatem aut meliorem
bonitatem, & tamen intus non est / nec homo intendit per illa
opera simulare illam interiorem dispositionem bonam: vt quũ
quis quasi elemosynaliter aut quasi liberaliter dat alicui rẽ quā
ex debito ei dare tenetur, non ꝙ intendat simulare se liberalem
aut elemosynarium/sed vel occultare se debitorem vel aliquid<-P>
@@0@
@@1@Jactantia.
<-P>aliud. Et sic de similibus. Vnde scito / ꝙ ille qui opera ad dei
seruitium naturaliter ordinata (vt sunt ieiunium / oratio/ele=
mosyna) facit ex intentione non seruiendi deo sed ob gloriam
humanam &c. hypocrisis pctm̃ incurrit formaliter, implicite tñ:
ꝗa facit opus significās intentionẽ seruiendi deo que in ipso non
est/& intendit reputari elemosynarius vel deuotus &c. Vnde
cōuinci{t$} ꝙ intendit simulare intentionẽ rectā que nō est in eo,
quātũcũ explicite non intenderet simulare/sed gloriā ex opere
illo acꝗrere hũanā: redit. n. hypocrisis actus in naturā sue forme
ex tot cōcurrẽtibus. Vñ math. vi. hypocritas hos appellat. quum
facis elemosynā noli tuba canere ante te/sicut faciũt hypocrite.
IActantia (qua quis verbo plus de
se ꝗ̈ sit aut apparet/eleuan
do dicit) sex habet capita ex quibus discerni
quātũ pctm̃ sit pōt. Primũ est mendaciũ. est
enim spẽs mẽdacij. Et hic discerne si interue=
nit iactando mendaciũ ꝑniciosum aut officio
sum aut iocosum. Scđm est inclusa laus: nō. n. iactator pure nar
rat, sed tanꝗ̈ laudās narrat. Et similiter hic discernere oportet si
laus est ꝑniciosa/officiosa aut iocosa. Tertiũ est arrogantia qñ
est illius iactantie efficiẽs cā. Et hic oportet discernere si est ꝑni
ciosa. Quartũ est inanis gloria ꝑꝑ quā ꝗs se iactat. Et hic opor=
tet attẽdere si poni{t$} in ea finis vltimus. Quintũ est lucrũ ꝑꝑ q
ꝗs qñ se iactat. Et hic opʒ inspicere si est in damnũ proximi.
Sextũ est vanitas ex qua multi se iactant. Et hoc cōstat esse ve=
niale. Transeo aũt hec sub breuitate, ne repetātur que de men
dacio/arrogantia & inani gloria in locis proprijs dicun{t$}. Laus
quo perniciosa sicut adulatio & inanis gloria discernitur, si. s.
lauda{t$} seu approba{t$} aliꝗd cōtra deũ aut proximũ: vt quodcũ
peccatũ mortale. Ex his. n. habes/ꝙ nisi perniciosa sit iactantia/
ex intentione aut materia contra deum aut proximum/venialis
est, & frequens humani generis labes.
@@0@
@@1@Jdolatria. Jeiunium. 136
Dostları ilə paylaş: |