@@0@
@@1@Jeiunij dies. 137
<-P>
hora nō videtur admittere ꝙ ad vnitatem prandij spectet quod
mane sumi{t$}, iō ex debilitate isti excusan{t$} qñ excusan{t$}:
ꝗa. s. si
hoc non facerent / quasi deficerent & inepti essent ad id quod
interim facere oportet.
Sumere vero ientaculum serotinũ ad
sustentationem nature/est proculdubio iterum comedere:
quia
directe/manducare ad nature sustentationem ordinatur. vnde
apud religiosos manducatio vocatur refectio/ & locus mandu
candi refectorium:
quia religiosi non debent vti cibo nisi ad re=
ficiendum. Sumere autẽ dictum serotinum ientaculum ex con
suetudine/quia sic consuetum est, pie interpretandum est:
vt
scilicet fiat ne potus noceat. Sumere autem ipsum vt cōcessum
ex consuetudine etiam sine siti/tolerabile videtur:
ꝗ̈uis vere se=
cundam inducat comestionem paruulam:
sed quasi pro nihilo
habetur consuetudine suffragante.
Verum serotinum ienta=
culum mane sumere & prandium in vespertinũ tempus dif=
ferre/nulla video ratione licere:
quia nec cōsuetudo excusat nec
ius concedit. Posset tamen persona aliqua vel sic complexionata
vel propter occupationes diurnas &c. dispensari in hoc (
sicut
& in alijs rationabilibus casibus vt dicetur)
ab episcopo. Nec
sumere in ientaculo serotino parum panis/frangit ieiuniũ:
quia
ad hoc videtur serotinum ientaculum reductum vt non refe=
rat quid quis sumat/si modũ non excedit. & recte sibi quis
consulere videtur / qui illud sumit quod sue complexioni plus
prodest/ex quo medicine causa conceditur. Hec de primo.
Dies ieiunii Noti sunt ex cōsuetudine magis ꝗ̈ iu=
re. Et propterea constat & quadragesi
mam & quattuor tempora, & vigilias/natiuitatis domini/pen
thecostes/assumptionis beate virginis/& omnium sanctorum/
& apostolorum (
nisi ioannis euangeliste ac philippi & iacobi)
natiuitatis ioannis baptiste/& beati laurentij/& non plures cō
muniter esse ieiunio celebrandas. Nisi alicubi antiqua consue=
tudo aliter obtinuerit in aliquo dictorum dierum:
quoniam con<-P>
@@0@
@@1@Quitenentur ad ieiunium.
<-P>suetudo derogare potest iuri / sicut fecit ius precepti in ieiunijs
quattuor temporum pascalium & vigilia penthecostes, quorũ
nullum ex iure apud diuum thomam est in precepto: quia est
ieiunium exultationis. Hec de secundo.
Quoad Tertium (qui. s. tenen{t$} ad ieiuniũ) quũ hoc
sit p̃ceptũ gñale cōe toti populo chr̃iano, omnes
tenen{t$} quos rōnabilis cā nō excipit aut excusat. Rōnabilis aũt
cā in ꝓposito vocatur tam vera ꝗ̈ estimata ꝗ̈ authorizata. ita ꝙ
nō solũ que vere ac euidẽter est cā rōnabilis / vt infirmitas, sed
ẽt que a ieiunare debente credi{t$} abs fraude ꝙ sit cā rōnabilis
(puta dolor aut debilitas talis ꝙ putat se ꝗs excusari a ieiunio)
& rursus cā dubia an sit sufficiẽs ad frañgendum ieiunium/si
authoritate ep̃i fulcia{t$}, pro rōnabili hñda est. Igitur sub vere
rōnabili cā cōprehendun{t$} tria. s. impotẽtia / necessitas & pietas
melioris boni. ¶
Ex ĩpotẽtia siꝗdẽ excusan{t$} pueri & adolescẽtes
vs ad finem tertij septennij/ in quo cōiter finit etas augmenti:
quia egent nutrimento multiplicato ꝑꝑ augmentũ.
Excusan{t$}
senes:
quia senectus morbus est incurabilis. Sed etas qua incipit
senectus nō est determinata:
ꝗa naturałr aliqui trigesimo anno
senescũt/aliꝗ quadragesimo/alij quinquagesimo, ꝓut hñt natu
raliter lōgiores etates. Cōiter tñ qui sunt sexaginta anno℟/senes
sunt:
ꝗa scriptũ est. dies anno℟ nr̃o℟ septuaginta anni Vnde in
hac etate nisi euidenter constet ex robustiore complexione/posse
abs lesione ieiunare, nō tenen{t$} ad ieiunia:
quia ex quo de etate
cōstat/& de robore est ambiguũ, nō est expectandus casus am
plior virtutis:
que quũ manifeste deficere incipit/irreparabilis ẽ.
Excusantur infirmi & debiles manifeste aut iussu medicorũ
hñtium timorẽ dei. mulieres pregnantes & lactantes:
quia egent
alimento multiplici sicut illi qui crescunt:
scilicet pro se & pro
fetuseu prole. Et hos quidem excusat impotentia naturalis. illos
autem qui hora prandij nō possunt habere sufficientem refectio
nem excusat impotentia habendi panem &c.
@@0@
@@1@Nieiunio excusantia. 138
Ex necessitate excusatur ꝗs qñcun aliꝗd impediens ieiuniũ
opʒ facere q est necessariũ ad salutẽ seu sanitatẽ corporis vel
aĩe/vel ad statũ tꝑalẽ vel ad vitandũ damnũ/vel ad acquirẽdũ
aliquid de raro cōtingentibus:
vt si opʒ aliquẽ ꝗ̈tũ pōt laborare/
cũ quo nō stat ieiuniũ (
quia aliter nō pōt se suā familiā alere/
vestire/dotare/tenere filiũ in studio &c.)
non tenetur minuere
laborẽ vt ieiunet. Et hinc excusantur nō solũ laborātes in agri=
cultura/sed in quacũ arte, qui aut vix sic aut nec sic acquirere
pñt oĩa necessaria sibi familie sue etc. si cũ hmōi exercitio non
pñt simul ieiunare. Excusan{t$} quo oẽs ex necessitate cuiuscũ
debiti oꝑis/si cũ exequutiōe debiti oꝑis nō pōt quis ieiunare:
ꝗa
lex ieiunijsicut nō impedit necessaria oꝑa/ita nō impedit oꝑa de
bita. Et hinc fit/vt quũ longũ iter debitũ/est impediens ieiuniũ,
absoluat a ieiunio. Similiter si vir nō pōt ieiunando debitũvxori
reddere/nō tene{t$} ieiunare. Et similiter si vxor non pōt se gratā
viro seruare (
puta quia ꝑꝑ ieiuniũ macilenta aut pallida despi
citur a viro)
non tenetur ieiunare. Et vłr non tenetur homo
omittere opus aliquod ad quod tenetur / ob preceptum ieiunij.
Ex pietate aũt maioris boni excusan{t$} a ieiunio/quicũ alicui
maiori bono incũbũt q nō possent ieiunando efficere:
quia ieiu
niũ p̃cipi{t$} vt ꝓmotiuũ ad bonũ & nō vt impeditiuũ maioris
boni. Et hinc excusan{t$}/qui pietatis seu misericordie corꝑalis aut
spũalis oꝑibus vacāt/si cũ his nō pñt ieiunare:
qm̃ oꝑa vtrius
mie meliorasunt ꝗ̈ ieiunij:
iuxta illud apłi. corporalis exercitatio
ad modicũ vtilis est, pietas aũt ad oĩa valet.
Verũ quia ꝑegri=
natio sub gñe ẽ corporalis exercitatiōis plusꝗ̈ ieiuniũ (
ꝗa ieiuniũ
est actus virtutis. s. abstinẽtie seu tẽperantie:
ꝑegrinatio vero nul
lius importat virtutis actũ, sed a religione im ꝑatiue assumi{t$} in
ꝑegrinatione ad loca sancta)
non audeo excusare a ieiunio ꝑꝑ
ꝑegrinationẽ nō necessariā ad loca sctā, nisi in duobus casibus.
ꝑrimus est si illius persone peregrinatio ad locũ illũ esset valde
vtilis ad diuinum honorem:
puta quia est persona authoritatis/<-P>
@@0@
@@1@Nieiunio excusantia.
<-P>ex cuius peregrinatione multum augetur communis deuotio,
& ille non potest simul ieiunare & peregrinari. Secundus est
si feruor deuotionis sic accendit ad peregrinandum, vt vtilius
anime peregrinantis sit peregrinari sine ieiunio ꝗ̈ ieiunare sine
tali peregrinatione. Et vtrius ratio est vna: quia ieiunium non
debet esse impeditiuum maioris boni. in primo autem casu im
pediret maius bonum commune: in secundo vero maius bonũ
ꝓpriũ. Hec de cā excusante a ieiunio vere rōnabili & sufficiẽte.
¶ De rōnabili aũt cā estimata sufficiente ab ip̃o debente ieiuna
re vel a suadẽtibus illi/ꝗ̈uis in veritatesufficiens nō fuerit:
dicen
dũ est ꝙ si abs fraude aliqua credit ꝗs se excusari ob aliquem
laborem vel dolorẽ vel occurrentiam/& ꝑꝑea frangit ieiuniũ/
ita ꝙ nō frangeret illud nisi crederet se in casu illo excusari a
pctō violati ieiunij, nō est talis transgressor p̃cepti:
quia nec ꝑ se
agit cōtra p̃ceptũ (
quia ex intentione nō preterit obedientiā nec
abstinentiā)
nec ꝑ accñs seu materialiter sic oꝑatur vt redeat
pctm̃ in naturā sue forme:
quia nihil hic poni{t$} interuenire fa=
ciens hanc reductionẽ:
quũ nec scandalũ nec nocumentum aut
aliquid hmōi admisceri pona{t$}.
Et ex hoc capite innumerabi
les ꝑsone timorate excusantur sepissime a transgressione p̃cepti
de ieiunio:
dũ vel ex multis reputatis secundũ ipsas rōnabilibus
cāis soluerũt ieiuniũ/aut collationẽ excessiuā putarũt sibi licere
abs solutione ieiunij ꝑꝑ debilitatẽ aut ꝑꝑ somnũ hñdũ &c.
omnium. n. hmōi vna est quā diximus rō excusans.
Et caue
ne sis imprudens & nimis sapiẽs in oculis tuis, dicendo ꝙ oĩno
isti soluũt ieiuniũ &c. et sis causa ꝙ isti non ieiunent iuxta suũ
posse. nā ipsi sic vt dictũ est agendo nō agũt cōtra p̃ceptũ eccłie,
& forte qñ nec venialiter peccant:
& ex tua sapientia agent
forte postmodum contra preceptum. Sicut ieiunantes ter in
hebdomada in quadragesima / audientes a doctis stultis ꝙ qui
vnum diem non seruat reus est totius quadragesime/ omittunt
etiam illorum trium dierum ieiunium in damnationẽ vtro℟:<-P>
@@0@
@@1@Nieiunio excusantia. 139
<-P>si enim cecus cecum duxerit/ambo in foueam cadunt. Satis fa=
cit. n. ecclesie precepto, qui impotentem se putans ad ieiunium
totius quadragesime / alternis diebus ieiunat aut bis aut semel
in hebdomada iuxta viressuas. Et similiter ꝗ ientaculo serotino
eget pro sustentatione nature/& cum illo potest pertransire, nō
est propterea licentiatus vt cenet: moralia. n. precepta moraliter
sunt interpretāda in exequutione/ vt mos bonus intentus in exe
quutione quantum fieri potest seruetur.
¶ De rationabili demum causa authorizata / sciendum est ꝙ
optimum refugium dubitantibus ac timentibus est superioris
authoritas. Nam qui causam aliquam habet rationabilem qui/
dem/sed iudicio suo non sufficientem aut dubiam, exponat ne=
gocium suum fideliter superiori/& illius arbitriũ potest sequi.
Superior autem debet non puro consilio sed authoritatem suā
interponendo dispensare si videtur sufficiens causa, aut com=
mutare in aliquam elemosynam vel orationem seu aliquod
aliud opus pium/si de sufficientia cause dubitat/aut cām minus
sufficientem absolute cognoscit/sed supplendam per commuta
tionem iudicat in tali casu. Verbigratia. persona suis commodita
tibus assueta iter aggressura est/ & difficillimum sibi fore co=
gnoscit ieiunium cum conditionibus itineris, submittit se supe=
riori / & videtur superiori expedire anime illius in hoc casu
dispensationem / & propterea supplendo commutat in aliud
opus pium & precipue elemosyne. Vocatur autem superior in
huiusmodi casibus episcopus:
& si causa facilis ẽ/ aut epis copus
non potest commode adiri, proprius curatus / & apud religio=
sos suus prelatus. ꝗa pro ijs minimis nulla ratio suadet oportere
passim papam adire. Nec solum hec potest episcopus, sed etiam
pōt & debet trāsferre ieiuniũ occurrẽs in magno festo/in añce=
dentẽ diẽ:
vt ieiunia chr̃iani populi consonent iuris dispōni. Vt si
vigilia io. bapt. occurrerit in die corporis chr̃i, dẽt populus man=
dante ep̃o ieiunare in vigilia corporis christi/& in die corporis<-P>
@@0@
@@1@Jeiunij vinculum.
<-P>christi vesci carnibus sicut in die dominico. & in hoc eodem
debent religiosi conformari quantum ad ieiunij translationem.
Idem est autem iudicium si in festo solenni patroni ciuitatis
vigilia aliqua occurrerit. Notanter autem loquor de ieiunio
vigilie: quia ecclesia fugit vigilias fieri in festis: & propterea
ioannis euangeliste vigiliam non facit in festo sancti stephani.
Non horret autem ieiunium quattuor temporum in festis: vt
patet de festis sanctorum thome & mathei apostolorum, que
sepe in ieiunijs quattuor temporum celebrat. Hec de tertio.
Quo ad Quartum (quale scilicet est vinculum quo
tenemur ad ecclesie ieiunia) ex communi in=
terpretatione videtur vinculum precepti obligantis ad mortale
transgressores ex inobedientia vel contemptu: quia contra obe=
dientiam directe ageretur: & hoc habetur pro certo. vel sine ra
tionabili causa vera aut estimata vel authorizata / non habita
generali aut speciali gratia summi pontificis: quia tunc scienter
ageretur contra opus preceptum. Et hoc ego non audeo ex iure
scripto asserere: quia nullibi scio scriptum esse preceptum obli=
gans ad mortale non ieiunantem. Quāuis inueniatur preceptũ/
hoc est statutum obligans: hoc est inuenitur preceptũ vt distin=
guitur contra consilium / & non preceptum anthonomasice.
quod solum obligat ad mortale: vt in verbo preceptum habes
in fra. Et propterea quantum est ex iure scripto, nullum cogno
sco interuenire mortale peccatum in fractione ieiunij ecclesie/si
desit contemptus. Dixi autem generali gratia summi pont. pro=
pter consuetudinem refectorij seu tinelli in curia romana. ex eo
enim ꝙ cum pontificum tam diuturna scientia sic seruatur, cu
riales qui tinello sunt contenti / non frangunt ieiunia ꝗ̈uis panẽ
cum acetario seu salatutio comedant vesperi/ prout ibi dari con
sueuit: sed ieiunant more curie.
Frangens autem ieiunium aliquo die / non totiens quotiens
comedit de nouo peccat:
quia postꝗ̈ illud fregit / non facit cōtra<-P>
@@0@
@@1@Jgnorantie peccatum. 140
<-P>preceptum, quod impossibile est amplius obseruari. Et quia
quolibet die potest quis seruare preceptum ieiunium illius diei,
ideo de nouo quotidie peccat peccato omissionis / qui quotidie
omittit ieiunium quadragesime &c. Hec de quarto/ & tota ma
teria ieiunij. quam si amplius scrutari vis/videre potes commen
taria nostra super. q. cxlvij. secundesecunde.
IGnorantia Tunc tantum peccatum
est, quum quis potest &
debet scire aliquid siue iuris siue facti / & non
facit quod in se est vt sciat illud.
¶ Tenetur quilibet scire communia & fidei &
iuris, que communiter a fidelibus christianis / communiter in=
structis a parentibus & predicatoribus & conuersatione chri=
stiana sciuntur:
vt articuli fidei/decem precepta, precepta de cō=
fessione/communione & ieiunijs ecclesie. Non ꝙ tenean{t$} scire
verba symboli aut numerare decem precepta / aut scire discer=
nere precepta:
sed ꝙ nouerint fide/esse vnum deum omnipoten
tem/& iesum christum filium / & ꝙ natus ex maria virgine
&c. similiter sciant ꝙ solus deus adorandus est/ non esse periu
randum/seruanda esse festa honorandos parentes &c. Hoc. n.
est nosse & credere in actu exercito ea que quis tenetur scire.
Et non consistit in scire verba hec vel illa quecun sint. Preter
hec autem quilibet tenetur scire illa que debet ex suo officio aut
gradu aut voto &c. facere:
quum aliter non nisi a casu recte
se habere possit in occurrentibus.
¶ Est autem ignorantia tunc tantum causa peccati, quando
siquis sciuisset peccatum illud non fecisset. Nec excusata pec=
cato/nisi sit inculpabilis. Minuit tamen peccatum:
quia minuit
voluntarium. nisi sit affectata:
quia tunc auget volunta=
rium.
@@0@
@@1@Jmaginũ astrono. vsus. Jmmũdicia.
IMaginibus Pure astronomicis vti
ad effectus subiectos
celestibus corporibus/nullum peccatum esse vr̃:
quia vt res pure naturales hñtur, nec debemus
secreta nature presertim celestis influxus/nostri
ingenij viribus metiri, vt priscis astrologis non deferamus. Dixi
autem pure astronomicas, vt nulla superstitiosa obseruatio sit
adiuncta/autsuffumigationum aut characterum: quoniam hec
constat non pertinere ad celestes influxus, sed ad secretos intel=
lectus/quorum societas nobis est interdicta.
IMmundicia In sermone morali/
generale peccatum est
quo immundus redditur operans illud. Vsurpa=
tur tamen primo specialiter pro peccato inordi=
nate seminationis humane cuiuscun preter
naturalis: ex hoc. n. hō maxime immundus fit. Et sic cōstat esse
peccatum mortale. de quo pluries apostolus loquitur/ docens
immundos excludi a regno dei. Vsurpatur secundo pro pctō in
ordinate emissionis superfluorum: vt cibi per vomitum/& simi
lium ex gula procedentiũ. Et sic ponitur filia gule. Frequẽter
est peccatum veniale: vtpote nec cōtra dei nec proximi dilectio=
nem: turpe tamen, vtpote etiā corporalem immũdiciā inferens.
Jmmundicia Corporalis pro quāto hũanũ dede
cet vsum/pctm̃ est: quia recte disso
nat rōni. Est aũt in profanis venialis. Sed in sacris si notabiliter
offendit/pctm̃ est mortale, pro ꝗ̈to ad diuinā irreuerẽtiāspectat.
& tanto magis quāto a canonico ẽt iure sub precepto prohibe{t$}
hmōi immundicia/extra de custo. eucha. ca. relinqui. Vbi non
solum sacra vasa/corporalia & vestimenta ministrorum, sed
oratoria ipsa precipiuntur munda & nitida (hoc est abs
macula) seruari. Aduertant hec qui sordidis vtun{t$} in missa℟
sacrificio, ita vt abhominabile sit tangere & videre.
@@0@
@@1@Jmmunitatis eccle. violatio. 141
IMmunitatis Ecclesiasti
ce violatio
mortale peccatũ est formaliter loquen
do: hoc est ex intentione facta/ vt. s.
illā ꝗs violet. quia iniuriam infert ec=
clesie in priuilegio ecclesiastice liber=
tatis /vel quo ad locum vel quo ad ꝑ
sonas / vel quo ad bona mobilia vel
immobilia. Propter imperfectionem tamen actus inuenitur hic
veniale peccatum sicut in ceteris.
Et scito Hic sex. Primo ꝙ ecclesiasticam violare immu
nitatem non est aliqua vna peccati species, sed
est tanꝗ̈ generale peccatum ad omnes sacrilegij species. Viola=
tur siquidem ecclesiastica libertas/iniuriam inferendo & perso=
nis & locis & rebus sacris. ita ꝙ violare ecclesiasticam immu=
nitatem sonat quendam generalem actum vitij quod sacrile=
gium vocamus.
¶ Secundo ꝙ in hoc peccato est aliquid formale & aliquid
materiale. Habet enim se vt forma/ex intentione agere contra
libertatem ecclesiasticam:
materia autem est illa res in qua ec=
clesia leditur aut dehonoratur. Verbi gratia. cum clericus iudi=
catur a laico/quum extrahitur ab ecclesia qui saluus in illa esse
debet/quum bona ecclesie vsurpantur ab alijs, formale in om=
nibus est ꝙ tenditur contra id in quo ecclesiastica persona seu
ecclesiasticus locus aut ecclesiastica res debet esse libera:
mate=
riale autem est exemptio clerici a laico/salus confugientis ad ec
clesiam/ꝙ res seu bona ecclesie sint ecclesie. & sic de alijs.
¶ Tertio ꝙ crimen hoc potest referri vel ad penas iuris vel ad
naturam ipsius peccati. Et si referatur ad penas iuris, nō est vio
lator ecclesie libertatis qui agit contra priuilegium concessum
alicui particulari ecclesie:
puta si agit contra libertatẽ concessam
ecclesie mediolanensi aut ordini predicatorum &c. sed oportet<-P>
@@0@
@@1@Jmmunitatiseccle. violatio.
<-P>ꝙ agat contra libertatem communem ecclesie. Et hoc non sic
intelligas/vt oporteat illum agere contra totam ecclesiam: sed ꝙ
quicun homo aut quecũ res aut quicun locus offendatur,
oportet ꝙ offendatur in illa libertate non quā habet ex proprio/
sed quam habet ex priuilegio communi toti ecclesie/ad hoc vt
incurrat penas iuris latas contra violatores. Sed si ad naturam
criminis spectetur, ita peccat mortaliter qui violat libertatem pe
culiariter concessam alicui ecclesie / sicut qui violat libertatem
communiter concessam toti ecclesie: nam vtrius peccatum/
sacrilegium est, violans personam/rem aut locum cultui diui/
no deputatum.
¶ Quarto/ꝙ huiusmodi libertates seu immunitates ecclesia=
stice que particulariter sunt alicui concesse, non subiacent scien
tie. nec confessor de his debet esse solicitus:
quia ex specialibus
priuilegijs pendent/que debent promulgare illi quorũ interest.
Sed immunitates communes continentur in iure.
Et locales
quidem immunitates valde multe sunt:
precipue tamen sunt/ꝙ
secularia placita (
hoc est iudiciales processus)
& sententie secu
lares/& maxime in causa sanguinis, conclamationes/ seditio=
nes/impetus/publica parlamenta / vniuersitatum cōuocationes/
negociationes nundinarum & fori, non possunt in loco sacro
fieri. Nec possunt ibidem reponi supellectilia vel hospitari / nisi
necessitate cogente. Nec potest illi violentia inferri / aut aliquis
vel aliquid violenter aut furtiue inde abstrahi/aut in confinibus
frangi. exceptis casibus a iure ꝑmissis:
excipiũ{t$} siꝗdẽ publici la
trones (
vt pirate in mari & similes in terra)
& nocturni po
pulatores agrorũ / & occidentes vel mutilantes in ecclesia sub
spe vt ab ecclesia saluentur. Et idem videtur etiam si hoc vel
quodcun aliud enorme fiat in ecclesia etiam sine spe ꝙ ab
ecclesia defendatur quia frustra legis implorat auxilium qui in
legem committit.
Personales autem immunitates manifeste/
sunt:
ꝙ ecclesiastice persone sunt exẽpte a iudicibus secularibus/<-P>
@@0@
@@1@Jmmunitatis eccle. violatio. 142
<-P>
ꝙ sunt libere a manibus violentis suadente diabolo/& a peda=
gijs & angarijs. Reales autem immunitates sunt/ ꝙ ecclesiasti
ce persone exempte sunt a gabellis pro rebus suis vel ecclesie
quas non causa negociationis deferunt / ꝙ ecclesie possessiones
non possunt pro alienis debitis obligari/&c.
¶ Quinto / ꝙ violare ecclesiasticam quācun immunitatem
contingit dupliciter. Vel formaliter:
hoc est ex intentione agẽdi
contra ecclesiasticam libertatem / seu contra talem ecclesiasticā
immunitatem. Et sic proculdubio est peccatum mortale violare
quācun immunitatem ecclesiasticam/ vt dictũ est:
quia com=
mittitur sacrilegium. Vel materialiter:
hoc est non animo fa=
ciendi contra iura ecclesiastica/sed ex aliqua passione seu rōne.
Et tunc oportet aduertere si actus ille qui fit/ sit talis aut fiat tali
ter ꝙ redeat in naturam sue forme:
quia si sic esset/licet nō com
mitteretur sacrilegium ex intentione, nihilominus incurreretur
sacrilegium formaliter/& esset peccatum mortale:
sicut contin
git in ceteris vitijs materialiter commissis. Si autem actus ille
non rediret in naturam sue forme, esset peccatũ veniale propter
imperfectionem actus.
Discernendum est autem hoc in pro=
posito ex duobus. Primo ex natura/quantitate/ qualitate &c. in
iurie seu damni illati. Secundo ex vinculo prohibitionis seu pre
cepti. Nam si opus sit notabiliter iniuriosum aut nociuum/non
euaditur sacrilegiũ. Vnde qui in ecclesia fornicatur non animo
iniuriandi immunitati ecclesie/sed casu quantum ad locũ, non
excusatur a sacrilegio:
quia dum non curauit continere in illo
loco ob reuerentiam loco debitam, redit actus tante irreuerentie
in naturam sacrilegij. Et simile est in alijs notabiliter iniuriosis
aut nociuis. Similiter si opus est prohibitum sub tali vinculo/vt
appareat vinculum esse ligans ad mortale peccatum (
vt est
excommunicatio)
non euaditur sacrilegium:
vt siquis exigat
gabellas a clericis. dum. n. non curat exactor incurrere excom=
municationem/vt sue vel aliene satisfaciat voluntati in exigẽdo<-P>
@@0@
@@1@Jmmunitatis eccle. violatio.
<-P>a clerico, sacrilegium incurrit etiam si illud non intendat. Et
per oppositum quando opus non est notabiliter nociuum seu
iniuriosum/& arcto vinculo precepti non subest, licet sub im=
munitate ecclesie contineatur/ si desit contemptus non est mor
tale peccatum: quia nec formaliter (quia non ex intentione)
nec materialiter sacrilegium inuenitur redire vt dictum est, sed
velut imperfectum quid in hoc genere relinquitur peccatum
veniale. Et de horum numero sunt comedere in ecclesia abs
necessitate/confabulari/consilia facere/ hospitari / nautica ligna
ibi seruare/& similia. Ex quibus parua videtur irreuerẽtia hr̃i/
in nullius iniuriam aut damnum.
¶ Vnde ad questionem de venditione candelarum in ecclesia
aut cimiterio/dicitur ꝙ aliud est ibi manere vendentes ad ven
dendum/& aliud est ibi fieri solam venditionem. Primũ esset
abusionis/nec scio a peccato excusare:
quum dominus eiecerit
vendentes ea que oportuna erant ad sacrificia. & non proprie
de templo/quia templum proprie non introibant, sed de atrio
templi:
quod templum appellatur ab euangelista:
existens enim
populus in atrijs templi dicebatur esse in templo. Secundũ autẽ
si auaricia desit/& vt satisfaciat deuotioni populi fit, non vitu
pero/videns hoc a personis religiosis & doctis seruari. Nec pro
pterea primum damno peccati mortalis sed venialis / si in cimi
terio fiat (
quod non est domus dei sed fidelium defunctorũ)
ex quo pontifices sciunt nec reprehendunt, & non pro notabili
habetur irreuerentia.
Si autem in templo fieret, nisi imꝑfectio
actus excusaret/non auderem a peccato mortali excusare:
quia
licet math. xxi. dominus eijciendo vendentes de templo / allega
uerit iniuriam maximam, dicens. vos autem fecistis illam spe
luncam latronum. ioan. tamen. ij. allegauit irreuerentiam nego
ciationis/dicens. nolite facere domum patris mei/domum nego
ciationis. Et quia hoc dixit vendentibus minima/scilicet colum
bas (
vt ibi patet)
consequẽs est vt declarauerit negociationem<-P>
@@0@
@@1@Jmmunitatis eccle. violatio. 143
<-P>omnem in templo/iniuriosam esse domui dei, non ex positiuo
sed diuino iure. Nota tamen hic ꝙ imperfectio actus in pro=
posito non attenditur penes imperfectionem venditionis, sed
penes imperfectionem sacrilegij quo iniuria fit loco sacro. ita ꝙ
perfectus actus est qui complete irreuerens est templo dei. Et
hic esset quando venditor vteretur templo dei tanꝗ̈ officina ne=
gociatoria seu ad vendendum: puta si haberet in templo locum
ad vendendum quasi in officina. Et hoc insinuant verba dñi/
dicentis. nolite facere domum patris mei domum negociationis:
non enim dixit/nolite vendere aut negociari / sed nolite facere
domum negociationis. Significauit enim per hoc ꝙ ita vendere
vt fiat domus negociationis/est sacrilegium perfectum: vende
re autem citra hoc ꝙ fiat domus negociationis, quum de genere
prohibitorum sit/imperfecti est sacrilegij. Vnde ex hac imper
fectione excusantur a mortali tam pauperes qui deferunt vena
les candelas per ecclesiam / ꝗ̈ hi qui propter accidentem tunc
pluuiam suas bancas cum candelis venalibus trahunt intra
templum. neutri siquidem faciunt domum dei domum nego=
ciationis: sed quasi per accidens ibi vendunt.
¶ Sexto / ꝙ confundendo vocabula immunitatis & libertatis
ecclesiastice/hec & similia intelligenda sunt. Sed quũ ad discer
nendum censuras sacrorum canonum & casus reseruatos deue
nitur/serua proprietatem nominum, & distingue inter ecclesia
sticam immunitatem & ecclesiasticam libertatẽ. Et per immu
nitatem ecclesiasticam intellige exemptionẽ loci sacri:
per liber=
tatem vero ecclesiasticam intellige exemptionem persone eccle
fiastice/non solum in sua persona / sed in omnibus quibus per
liberum arbitrium vtitur & que possidet. Ita ꝙ siquis iniuriam
loco sacro facit, non est reus violate libertatis sed immunitatis
ecclesiastice:
nec incurrit censuras latas contra violatores eccle=
siastice libertatis. qui autem iniuriatur persone/libertatem eius
impediẽdo vt non vtatur suis &c. violat ecclesiasticā libertatẽ.<-P>
@@0@
@@1@Jmpietas.
<-P>Vnde benedictus. xi. in extra. inter cunctas. ponit distinctos
casus violationem libertatis & violationem immunitatis eccle=
siastice.
Dostları ilə paylaş: