Tablo: I. Temel Ekonomik Büyüklükler
Yüklə 4,67 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Ekonominin Genel Dengesi
2. İstihdama) Mevcut Durum 2002-2007 döneminde, ekonomi reel olarak yıllık ortalama yüzde 6,8 oranında büyüme kaydetmiştir. Hanehalkı işgücü anketi sonuçları, 2006 yılı Kasım ayından itibaren adrese dayalı nüfus kayıt sisteminden (ADNKS) elde edilen toplam nüfusa dayalı olarak yayımlanmaktadır. Dolayısıyla 2002-2007 dönemini kapsayacak bir ortalama istihdam artışı rakamı elde edilememektedir. Eski seriye göre, 2002-2006 döneminde toplam istihdam yıllık ortalama yüzde 0,7 oranında artmıştır. İstihdam düzeyindeki bu sınırlı artış büyük ölçüde tarım kesimi istihdamındaki azalmadan kaynaklanmıştır. Söz konusu dönemde tarım dışı sektörlerde istihdam yıllık ortalama yüzde 3,9 oranında artış göstermiştir. Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu yapısal dönüşüme paralel olarak istihdam, 2002-2006 döneminde kümülatif bazda sanayi sektöründe yüzde 16,8, hizmetler sektöründe yüzde 22,5, inşaat alt sektöründe yüzde 14,1 oranında artmış, tarım sektöründe ise yüzde 24,7 düzeyinde azalmıştır. 2007 yılında istihdam, 2006 yılına göre 235 bin kişi artarak 21.189 bin kişi olurken, aynı dönemde işsizlik oranı ise yüzde 9,9 seviyesini korumuştur. Bu gelişmede işgücüne katılma oranının aynı dönemde 0,2 puan azalarak yüzde 47,8’e gerilemesi etkili olmuştur. TABLO: II. - Yıllar İtibarıyla Yurtiçi İşgücü Piyasasında Gelişmeler (15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK *2006 yılında yapılan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre revize edilmiştir. 2007 yılında tarım sektörü istihdamında bir önceki yıla göre yüzde 2 oranında azalma, sanayi ve hizmetler sektörü istihdamında ise sırasıyla yüzde 1,2 ve yüzde 2,6 oranlarında artış kaydedilmiştir. Özellikle hizmetler sektöründeki istihdam artışında mali kurumlar alt sektöründe kaydedilen yüzde 6,2 oranındaki yükseliş etkili olmuştur. 2007 yılında toplam istihdam içerisinde tarım sektörünün payı yüzde 26,4, sanayi sektörünün payı yüzde 19,8 ve hizmetler sektörünün payı ise yüzde 53,8 olmuştur.
(15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK *2006 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne göre revize edilmiştir. 2007 yılında kaydedilen yüzde 1,1 oranındaki istihdam artışı kentsel istihdamdaki artıştan kaynaklanmış, bu gelişmede özel sektörde yaratılan yeni iş imkanları etkili olmuştur. Ayrıca, kırsal alandaki istihdamda meydana gelen azalma toplam istihdamın artışını da sınırlamıştır. 2007 yılında kentsel istihdamın yüzde 2,6 oranında artması sonucunda kentlerdeki işsizlik oranı 0,2 puan azalarak yüzde 11,9 olmuştur. 2007 yılında, 2006 yılına göre, toplam istihdam içerisinde ücretli ve yevmiyelilerin payı artarken, kendi hesabına çalışan ve işveren ile ücretsiz aile işçilerinin payı azalmıştır. TABLO: II. - İstihdam Edilenlerin İşteki Çalışma Durumuna Göre Durumu (15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK (*) Hanehalkı işgücü anketi sonuçları Kasım 2006 döneminden itibaren ADNKS’den elde edilen toplam nüfusa dayalı olarak yayımlanacaktır. Önceki yıllarla karşılaştırmalı olarak oluşan yüksek farklar bundan kaynaklanmaktadır. Türkiye genelinde işsizlik oranı, 2008 yılının Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarını içeren döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,6 puan artarak yüzde 9,4 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,7 puan artarak yüzde 12,3, genç nüfusta işsizlik oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puan azalarak yüzde 18,3 olmuştur. İstihdam edilen kişi sayısı söz konusu dönemde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 373 bin kişi artmıştır.
(15+Yaş, Bin Kişi)
Kaynak: TÜİK (1) Tabloda kastedilen Temmuz ayı; Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarının ağırlıklı ortalamasıdır. (2) Hanehalkı işgücü anketi sonuçları Kasım 2006 döneminden itibaren ADNKS’den elde edilen toplam nüfusa dayalı olarak yayımlanmaktadır. 2008 yılının Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarını içeren döneminde işgücüne katılma oranı, hem kadınlarda hem de erkeklerde bir önceki yılın aynı dönemine göre artarak toplamda yüzde 49,9’a yükselmiştir. 2008 yılının Haziran-Ağustos döneminde, bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında istihdam tarım sektöründe 78 bin kişi azalmıştır. Aynı dönemde istihdam artışı sanayi sektöründe 211 bin, hizmetler sektöründe ise 240 bin kişi olmuştur. 2008 yılında işgücüne katılma oranının yüzde 48, işsizlik oranının ise yüzde 10,3 oranında gerçekleşeceği öngörülmektedir. b) 2009 Yılı Hedefleri 2009 yılında, öngörülen büyüme ve yatırım artışlarına bağlı olarak istihdamın yaklaşık 240 bin kişi artması, işsizlik oranının ise yüzde 10,4 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. 3. Ekonominin Genel Dengesia) Mevcut Durum 2007 yılında toplam yurtiçi talep reel olarak yüzde 5,6 oranında artarak GSYH büyümesine 5,9 puan katkı verirken, net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısının negatif 1,2 puan olması sonucunda GSYH yüzde 4,6 oranında artmıştır. Özel tüketim artış hızı, toplam yurtiçi talep artış hızındaki yavaşlama ile uyumlu bir biçimde yüzde 4 oranında gerçekleşmiştir. 2007 yılında özel tüketim artış hızında gözlenen yavaşlamada giyim-ayakkabı ve eğlence-kültür sektörlerindeki azalışlarla, gıda-içki-tütün, mobilya-ev aletleri ve ulaştırma-haberleşme alt sektörlerindeki düşük oranlı artışlar etkili olmuştur. 2007 yılında kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarındaki artış yüzde 13 seviyesinde gerçekleşirken, özel kesim sabit sermaye yatırımları yüzde 5,2 oranında artmıştır. GRAFİK: - GSYH Büyümesine Katkılar 
2008 yılında toplam yurtiçi talebin yüzde 4,2 oranında artması, net mal ve hizmet ihracatının GSYH büyümesine olan katkısının ise negatif 0,4 puan olarak gerçekleşmesi neticesinde GSYH büyümesinin yüzde 4 olması beklenmektedir. 2008 yılında özel tüketimin yüzde 3,5, kamu tüketiminin ise yüzde 4,2 oranında artması sonucunda toplam tüketimin yüzde 3,6 oranında artacağı tahmin edilmektedir. Söz konusu yılda kamu tüketiminin cari fiyatlarla GSYH içindeki payının bir önceki yıla göre 0,2 puan azalarak yüzde 9,6, özel tüketimin de GSYH içindeki payının ise bir önceki yıla göre 0,4 puan artarak yüzde 73,8 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. 2008 yılında özel kesim sabit sermaye yatırımlarındaki artışın 2002 yılından itibaren en düşük seviyesine gerileyerek yüzde 4,5 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu dönemde kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının da yüzde 2,8 oranında artacağı öngörülmektedir. Böylece, toplam sabit sermaye yatırımlarında yüzde 4,3 oranında reel artış beklenirken, cari fiyatlarla toplam sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki payının bir önceki yıla göre 0,3 puan azalarak yüzde 21,6 olması beklenmektedir. 2008 yılında stok değişiminin GSYH büyümesine katkısının ise pozitif 0,5 puan olacağı tahmin edilmektedir. TABLO: II. - Ekonominin Genel Dengesi (Cari Fiyatlarla)
Kaynak: DPT (2) Program 2008 yılında özel harcanabilir gelirin GSYH’ya oranının yüzde 87,6’ya yükseleceği, ancak özel tasarrufların GSYH’ya oranının sabit kalacağı öngörülmektedir. 2005 yılından itibaren negatif seyreden özel tasarruf yatırım farkının bu yılda da negatif 4,8 puan düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. 2001 yılından itibaren sürekli yükselerek 2006 yılında yüzde 13,9’a ulaşan kamu harcanabilir gelirinin GSYH’ya oranının, 2008 yılında yüzde 11,6’ya gerileyeceği tahmin edilmektedir. Söz konusu gelişmede, sosyal fonlardaki iyileşmeye rağmen, vasıtalı vergiler ve faktör gelirlerinin paylarındaki azalmanın etkili olması beklenmektedir. GSYH’ya oran olarak kamu tasarrufları, -kamu tüketiminin söz konusu dönemde dalgalanma göstermekle birlikte yaklaşık olarak aynı düzeyini koruması nedeniyle- kamu harcanabilir gelirindeki artışa bağlı olarak sürekli iyileşme göstermiş ve 2005 yılında pozitife dönmüştür. 2006 yılında en yüksek seviyesine ulaşan söz konusu oran, büyük ölçüde kamu harcanabilir gelirinin azalma eğilimine girmesi nedeniyle bu yıldan sonra gerilemeye başlamıştır. Bunun sonucunda 2006 yılında pozitife geçen ancak 2007 yılında tekrar negatife düşerek 1,5 puan olarak gerçekleşen kamu tasarruf yatırım farkının GSYH’ya oranının 2008 yılında negatif yüzde 1,7 olacağı tahmin edilmektedir. TABLO: II. - Ekonominin Genel Dengesi (1998 Yılı Fiyatlarıyla)
Kaynak: DPT (1) Yüzde değişimleri büyümeye katkıları göstermektedir. (2) Gerçekleşme Tahmini (3) Program b) 2009 Yılı Hedefleri 2009 yılında toplam yurtiçi talep GSYH büyümesine 4,2 puan katkı verirken net mal ve hizmet ihracatının GSYH büyümesine katkısının negatif 0,2 puan olması sonucunda GSYH’nın yüzde 4 oranında büyümesi hedeflenmektedir. 2009 yılında özel kesim tüketim harcamalarında yüzde 3,5, kamu kesimi tüketim harcamalarında ise yüzde 2,1 oranlarında artış olması beklenmektedir. Bu dönemde özel kesim sabit sermaye yatırımları yüzde 5,6 oranında artarken, kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının da yüzde 1,6 oranında artması beklenmektedir. Büyümeye katkılar yönüyle incelendiğinde, özel tüketimin 2,5 puan, kamu tüketiminin 0,2 puan, özel kesim sabit sermaye yatırımlarının 1,3 puan, kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının ise 0,1 puan katkı yapması beklenmektedir. 2009 yılında stok değişiminin GSYH büyümesine katkısının pozitif 0,3 puan olacağı tahmin edilmektedir. Kamu harcanabilir gelirinin GSYH’ya oranının 2009 yılında, bir önceki yıla göre 0,1 puan artarak yüzde 11,7 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 2009 yılında kamu tasarruflarının GSYH’ya oranı, 2008 yılına göre değişmezken, kamu tasarruf yatırım farkının bir miktar iyileşerek 2009 yılında yüzde -1,5 olması beklenmektedir. 2009 yılında, kamu tasarruflarındaki nispi gerilemenin özel tasarruflardaki artışla dengelenmesi sonucunda toplam yurtiçi tasarrufların GSYH içindeki payının bir önceki yıl seviyesinde kalacağı tahmin edilmektedir.
Milli gelir hesaplarında kullanılan temel kavram Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) olup, kısaca bir ülke sınırları içinde belli bir dönemde üretilmiş olan toplam katma değeri ifade etmektedir. Ancak GSYH, bir ülkede yaratılan katma değeri kapsamakla birlikte, yurtiçinde yerleşiklerin gelirlerini ve dolayısıyla refah seviyelerini anlamak açısından yetersiz kalmaktadır. Çünkü bir yandan, ülkede elde edilen katma değerin bir kısmı kar transferleri, faiz ve maaş ödemeleri kanalıyla yurt dışı yerleşiklere aktarılmakta, diğer yandan yurt içi yerleşikler de dış âlemden benzer şekilde gelir elde edebilmektedir. Bu tip gelirler ödemeler dengesi istatistiklerinde faktör gelirleri olarak adlandırılmaktadır. Faktör gelirlerinin GSYH’ya ilave edilmesiyle Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) elde edilmektedir. Diğer taraftan herhangi bir üretim faktörünün kullanılmasının karşılığı olmaksızın yurtiçi yerleşikler yurt dışına bir transfer yapabilmekte ve/veya bunun tam tersi de olabilmektedir. Bu tip transferlere karşılıksız cari transferler denilmektedir. Bu istatistik de ödemeler dengesi tablosunun son kalemi olarak cari denge hesaplarında yer almaktadır. Karşılıksız cari transferlerin GSMG’ye eklenmesiyle de Gayri Safi Milli Harcanabilir Gelir (GSMHG)’e ulaşılmaktadır. GSMHG bir ülkede yerleşiklerin kullanabileceği gelirler toplamını göstermekte olup, yurtiçi tasarrufların hesaplanmasında kullanılan geliri oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle, GSMHG’den toplam tüketim çıkarıldığında toplam yurtiçi tasarruflar elde edilmektedir. TÜİK tarafından üretilen yeni milli gelir hesaplarında sadece GSYH hesaplanmakta olup diğer milli gelir büyüklükleri hesaplanmamaktadır. Bu nedenle, GSMHG, ekonominin genel dengesinde kullanılmak üzere, ödemeler dengesi istatistikleri kullanılarak Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hesaplanmıştır. GSYH = Tüketim Harcamaları+ Yatırım Harcamaları + Mal ve Hizmet İhracatı – Mal ve Hizmet İthalatı GSMG = GSYH + Net Faktör Gelirleri Net Faktör Gelirleri = Yerleşiklerin Dış Alemden Elde Ettikleri Faktör Gelirleri – Yerleşik Olmayanlara Yurtiçinde Yapılan Faktör Geliri Ödemeleri GSMHG = GSMG + Net Dış Alem Cari Transferleri Net Dış Alem Cari Transferleri = Yerleşiklerin Dış Alemden Elde Ettikleri Cari Transferler – Yerleşik Olmayanlara Yurtiçinde Yapılan Cari Transferler Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan kalkınma planları, orta vadeli programlar ve yıllık programlarda yer alan ve tüm ekonomik faaliyetleri kapsayan ekonominin genel dengesi tablosu harcama yönüyle milli gelir hesaplarının yanı sıra tasarruf-yatırım dengelerini de kapsamaktadır. Ekonominin genel dengesinde Türkiye ekonomisi kamu ve özel kesim ayırımında izlenmekte olup, GSMHG, kamu harcanabilir geliri ile özel harcanabilir gelirin toplamından oluşmaktadır. Kamu harcanabilir gelirinden kamu tüketimi çıkarıldığında kamu tasarrufları, özel harcanabilir gelirden özel tüketim çıkarıldığında ise özel tasarruflar elde edilmekte olup, kamu ve özel tasarrufların toplamı toplam yurtiçi tasarrufları vermektedir. Teorik olarak, bir ekonomide toplam tasarruflar toplam yatırımlara denktir. Bu çerçevede, bir ekonomide yurtiçi tasarrufların düzeyi toplam yatırımları karşılamaya yetmediğinde tasarruf açığıyla karşılaşılmakta, yurtiçi tasarrufların düzeyi toplam yatırımları aştığında ise ülkeden tasarruf çıkışı olmaktadır. Dış tasarruflar, ödemeler dengesinin temel kalemi olan cari işlemler dengesine eşit olup, mal ve hizmet ihracatı, mal ve hizmet ithalatı, net faktör gelirleri ve net dış alem cari transferleri toplamından oluşmaktadır. Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||