Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

Tefsirde Üstadı

İbn Hallikan şöyle der: “Hasin, İkrime’yi İbn Abbas’a bağışladıktan sonra Kur’an ve sünneti İkrime’ye öğretmen için çok çaba harcadı.”¹⁰⁸³ İkrime’den Simak b. Harb’a şöyle dediği nakledilmiştir: “Sana tefsirden ne anlatıyorsam hepsi İbn Abbas’tandır.” İbn Hacer’in konuşmaları içinde de şöyle nakledilmiştir: “Abbas b. Mervezi demiştir ki, İkrime, tefsirde İbn Abbas’ın en bilgili talebesidir.”¹⁰⁸⁴

Buna göre onun tefsiri ve belki de tefsir dışındakileri de mevlası İbn Abbas’tan öğrendiği söylenebilir. Buna ilaveten şöyle denmiştir: “Ali b. Ebi Talib, Hasan b. Ali (a.s), Ebi Said ve başkalarından da rivayet etmiştir.”¹⁰⁸⁵ Gerçi onun için nakledilen vefat tarihi ve yaşı itibariyle Hz. Ali’nin (a.s) şehadeti zamanında on üç yaşındaydı¹⁰⁸⁶ ve bu yüzden Hazret’ten vasıtasız rivayet etmiş olması uzak ihtimaldir ama imkânsız değildir.

İlmi Seviyesi

İbn Hallikan şöyle der: “O [İkrime] Mekke’deki fakihlerden ve tâbiînden biriydi. Bir şehirden ötekine gezip durmuştur. İbn Abbas’ın ona şöyle dediği rivayet edilmiştir: “Git, insanlara fetva ver.” Said b. Cübeyr’e, “Kendinden daha bilgili birini biliyor musun?” dendi. Şöyle cevap verdi: “İkrime.”¹⁰⁸⁷

İbn Hacer onun hakkında şöyle demiştir: Yezid Nahvi, İkrime’den şöyle nakletmiştir: İbn Abbas bana dedi ki, “Git, insanlara fetva ver. Ben senin yaverinim.” Ferezdak b. Cevas şöyle demiştir: Şehr b. Huşeb ile Cürcan’daydım. İkrime bulunduğumuz yere geldi. Şehr’e [b. Huşeb] dedim ki: “Yanına gitmeyecek miyiz?” Dedi ki: “Yanına gidin. Çünkü her ümmetin bir âlimi vardır. Hiç şüphe yok İbn Abbas’ın gulamı da bu ümmetin âlimidir.” Abbas b. Mus’ab Mervezi şöyle demiştir: “İkrime tefsirde İbn Abbas’ın en bilgili talebelerindendi.” Amr b. Dinar demiştir ki: Cabir b. Zeyd, İkrime’ye sormam için bana bazı meseleler verdi. Bana derdi ki, “İbn Abbas’ın gulamı bu İkrime bir deryadır. Ona sorun” Cerir, Mugire’den şöyle nakletmiştir: Said b. Cübeyr’e, kendinden daha bilgili birini bilip bilmediği soruldu. Dedi ki: “Evet biliyorum. İkrime.” İsmail b. Ebi Halid şöyle demiştir: Şa’bi’nin şöyle dediğini işittim: Allah’ın kitabını İkrime’den daha iyi bilen kimse kalmadı.” Said b. Ebi Arube, Katade’den şöyle nakletmiştir: “Tefsirde en âlimleri İkrime’dir.”¹⁰⁸⁸

Her ne kadar bu nakiller onun yüksek ilim mertebesini gösteriyor olsa da bu nakillerin hiçbirinin muteber bir senedi bulunmadığı dikkatten kaçmamalıdır. Dolayısıyla bu nakillere dayanarak onun ilmi seviyesinin yüksek olduğu ispatlanamaz, bilakis hep bir ihtimal ve şüphe baki kalır. Rivayetlerin sahih olduğu varsayılsa bile onun hakkında söylenmiş âlimlik hiç tereddütsüz görecelidir. Çünkü o, İmam Hüseyin, İmam Seccad ve İmam Bakır (a.s) gibi bir grup gerçek müfessirle çağdaştı ve sahip olduğu bilginin bu büyük şahsiyetlerle karşılaştırılması dahi imkânsızdır. Onu en bilgili kişi olarak tanıtan kimseler, eğer bunu söylemişlerse, güçlü kanaate göre vahiyle irtibatlı olmayan ve ilimde derinleşmiş sayılmayan kişiler arasında en bilgili olduğunu kasdetmiş olmalıdırlar.