Alper, Birol, Abasıyanık
İki veya daha çok kelimeden oluşmuş Türkçe yer
adları bitişikyazılır: Çanakkale, Gümüşhane
Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adlarında birinci kelime tek başına söz konusu yer adını ifade edemiyorsa bu tür yer
-TÜRKÇE-
adları bitişik yazılır: Beyşehir, Eskişehir, Nevşehir, Yeniköy, Sarıyer,
16. Şahıs adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle,
meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarındaki unvan grubu,
unvan kelimesi sonda ise, gelenekleşmiş olarak bitişik
yazılır: Bayrampaşa, Davutpaşa
-
Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır: güneybatı,
güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu.
-
Dilimizde her iki ögesi de aslî anlamını koruduğu
hâlde yaygın bir şekilde gelenekleşmiş olarak bitişik
yazılan kelimeler vardır.
Biraz, birkaç, birtakım, birçok, hiçbir, herhangi, başbakan, başçavuş, başh^kim, başhemşire, başkent, başkomutan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başrol, başsavcı, ahçıbaşı, yüzbaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, çayhane, dershane, eczahane, hastahane, kahvehane, pastahane, postahane, süthane, yatakhane, yazıhane, yemekhane, Karaosmanoğlu, Topaloğlu, Osmanoğulları, dayıoğlu, eloğlu, halaoğlu, hinoğluhin, amcakızı, elkızı, ağababa, ağabey, beyefendi, efendibaba, hanımanne, hanımefendi, hanımnine, kadınnine, paşababa, dalkavuk, dalkılıç, daltaban, daluyku, açıortay, ağırbaşlı, ağırcanlı, ağırkanlı, ahududu, akarsu, akaryakıt, akciğer, akkor, aksakal, alyuvar, anaokulu, anapara, anayasa, anneanne, atardamar, atarkanal, atasözü, aybaşı, ayçiçeği, ayçöreği, babaanne, basmakalıp, başıboş, başıbozuk, başörtü, başvurmak, beşibiryerde, bilirkişi, birdenbire, birdirbir, birtakım, bozkır, bugün, buzdolabı, çiftetelli, delikanlı, demirbaş, denizaltı, denizaşırı, derebeyi, derebeylik, dereotu, dışbükey, dikdörtgen, dipnot, doludizgin, dolunay, dörtkenar, dörtnal, dörtnala, düzayak, ebekuşağı, ebemkuşağı, enikonu, erbaş, eşkenar, etobur, gelişigüzel, giderayak, gökyüzü, gözyaşı, günaşırı.
-
Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil
ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır: Dışişleri,
İçişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim.
-
Oto, tele, matik ögeleriyle kurulan alıntılar da
bitişik yazılır: otobiyografi, otokritik, telekart, telekız,
telekonferans, bankamatik.
B. Ayrı yazılan birleşik kelimeler
1. Etmek, edilmek, olmak, olunmak, eylemek, kılmak,
kılınmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiillerde, isim
herhangi bir ses düşmesine veya türemesine uğramazsa
bu tür birleşik fiiller ayrı yazılır: alay etmek, alt etmek, arz
etmek, arz olunmak, dans etmek, deli olmak, el etmek,
gelin olmak, göç etmek, hayret etmek, kabul etmek, not
etmek, okumuş olmak, sağ olmak, söz etmek, var olmak,
yardım etmek, yok etmek, yok olmak, azat etmek, terk
etmek.
2. Birleşme sırasında kelimelerden hiçbiri anlam
değişikliğine uğramamışsa bu tür birleşik kelimeler ayrı
yazılır:
ardıç kuşu, arı kuşu, çalı kuşu, deve kuşu, muhabbet kuşu, ateş çiçeği, atlas çiçeği, ıtır çiçeği, ipek çiçeği, mum çiçeği, peygamber çiçeği, salon çiçeği, yılan çiçeği, yıldız çiçeği, deniz yılanı, mercan yılanı, ok yılanı, su yılanı, Ankara keçisi, dağ keçisi, ada tavşanı, yaban tavşanı.
-
- r /-ar / -er, -maz /-mez ve -an /-en ekleriyle kurulan
sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır:
bakar kör, boyar madde, çalar saat, çıkar yol, döner
sermaye, güler yüz, koşar adım, yatar koltuk, yazar kasa,
yeter sayı, çıkmaz sokak, görünmez kaza, tükenmez
kalem, akan yıldız, uçan daire..
-
Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim
tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır: bakır rengi,
bal rengi, gül rengi, gümüş rengi, kiremit rengi, kurşun
rengi, kül rengi, menekşe rengi, gece mavisi, limon sarısı,
okyanus mavisi.
-
Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan
sıfatlar ayrı yazılır: açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli
sarı, konur al, koyu mavi, koyu yeşil.
-
Sıfatı sonda olan birleşik kelimeler (isnat grupları) ayrı
yazılır: ayak yalın, baş açık, başı açık, cebi delik, eli sıkı,
gözü açık, kulağı delik.
-
Grup vurgusu ilk kelimede olan ikilemeler ayrı yazılır:
yana yakıla, yarım yamalak, akın akın, allak bullak, eski
püskü, salkım saçak, adım adım, derin derin, karış karış,
tıkır tıkır, uslu uslu, ağır ağır, çeşit çeşit, düşe kalka, eğri
j, sere serpe, soy sop.
m- ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır: at mat, çocuk mocuk, dolap molap, kapı mapı, kitap mitap.
İsim hâl ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır: baş başa, diz dize, el ele, göz göze, iç içe, yıldan yıla, başa baş, bire bir, dişe diş, teke tek,
-
Yer adlarında kullanılan Batı, Doğu, Güney, Kuzey,
Güneybatı, Güneydoğu, Kuzeybatı, Kuzeydoğu, Aşağı,
Orta, Yukarı, Küçük, Büyük, Eski, Yeni, İç, Yakın, Uzak
kelimeleri ayrı yazılır: Doğu Anadolu, Batı Trakya, İç
Anadolu, İç Asya, İç Erenköy, İç Aydınlıkevler, Küçük
Çekmece, Aşağı Ayrancı, Küçük Çamlıca.
-
Köy, mahalle, dağ, tepe, göl, deniz, ırmak, su vb.
kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim
tamlaması kalıbındaki yer adlarında birinci kelime tek
başına söz konusu yer adını anlatabiliyorsa bu tür yer
adlarında köy, mahalle vb. kelimeler ayrı yazılır:
Bahçelievier Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Alp
dağları, Altay dağları, Nemrut dağı, Marmara denizi,
Sakarya ırmağı, Meriç nehri, Tuna nehri.
-
Ev, ocak ve yurt kelimeleriyle kurulan birleşik
kelimeler ayrı yazılır: aş evi, bakım evi, doğum evi, düğün
evi, gözlem evi, huzur evi, konuk evi, ordu evi, radyo evi,
yayrn evi, aile ocağı, aş ocağı, sağlık ocağı, sağlık yurdu.
-
Ara, dış, öte, sıra sözlerinin sona getirilmesiyle
oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:
8-
-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISL
ÇOZUMLU KOKU KAVRAMA TESTİ
devletler arası, milletler arası, uluslar arası, çağ dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı, fizik ötesi, kızıl ötesi, mor ötesi, akh sıra, peşisıra.
12. Somut olarak yer belirten üst sözüyle oluşturulan
birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: arka üstü, baş üstü,
sırt üstü, tepe üstü.
Somut olarak yer belirten alt sözüyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler de ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı.
13. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta,
büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çifl
sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime
ve terimler ayrı yazılır: alt yapı, alt yazı, ana arı, ana bilim
dalı, ana cadde, ana dil, ana fikir, ana kent, ana vatan,
ana yön, ön çalışma, ön denetim, ön lisans, ön seçim, ön
söz, ön şart, ön yargı, art niyet, yan cümle, yan etki, karşı
oy, iç barış, iç deniz, iç tüzük, dış borç, dış gezi, dış hat,
dış piyasa, orta öğrenim, büyük anne, büyük elçi, büyük
şehir, küçük dil, küçük hanım, sağ açık, sağ bek, sol açık,
sol bek, tek anlamlı, tek eşli, tek sesli, çok anlamlı.
-
Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: on
bir, yirmi beş, yüz altmış üç, otuz b9ş, üç yüz kırk beş, bin
dokuz yüz yetmiş beş.
-
Kanunda bitişik yazılanlar dışında kuruluş adları ayrı
yazılır: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu,
Yüksek Seçim Kurulu, Devlet Malzeme Ofisi, Emekli
Sandığı, Atatürk Orman Çiftüği
1. Geniş ünlü "e, a" ile biten sözcüklerden sonra "-yor" eki getirildiğinde bu geniş ünlüler dar ünlüye dönüşür.
Aşağıdakilerden hangisinde bu kurala örnek bir kullanım voktur?
-
Toplantımıza katılmayanları anlamıyorum.
-
Ödevlerini yapmayanları azarlıyorum.
-
Yaşadıklarımı her akşam günlüğüme
yazıyorum.
-
Ben de onun söylediklerini onaylıyorum.
E) Yapılan açıklamaların hiçbirine katılmıyorum.
2. Ali ayaklarını karnının altına toplamıştı.
Bu cümledeki ses olayının benzeri aşağıdaki cümlelerin hangisinde yoktur?
-
Ağzının içinde lafı eveleyip geveledi.
-
Ondan uzak düşmek beni üzdü.
-
Burnu büyük insanlarla çalışmak zor.
-
Alnında leke bulunmasın yeter insana.
E) Yediklerine karşı şükrü bir borç bilmelisin.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bileşik eylemlerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
-
Dikkatli bakınca ayrıntıları fark edersin.
-
Olay senin zannettiğin gibi değil.
-
Onu okulun bahçesinde görünce ölesim
gelmişti.
-
Ayşe'yi o halde göre bilmek için kendimi zor
tuttum.
E) Şu dosyalara akşam bir bakıver de bu iş bitsin.
-TÜRKÇE-
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özel isimlerin yazımıyla ilgili bir yanhşlık yapılmıştır?
-
Bu hafta Karagöz ile Hacivat'ı anlattım.
-
Yahya Akenginin "Eski Çarıklar" adlı tiyatrosu
çok güzel.
-
Ağrı Dağı'na tırmanış yapmak için izin
alacaklar.
-
Milli Eğitim Bakanlığı'na tayin işlemleri için gitti.
E) Fırat ve Murat bizim memlekette sularını
birleştirirler.
7. Özel adlarla kullanılan saygı bildiren sözcükler, şanlar ve takma adlar büyük harfle başlar.
Aşağıdakilerin uvulmamıştır?
hangisinde bu kurala
-
Ahmet Amca savaşta sağ kolundan
yaralanmıştı.
-
Geçen yıl yüzbaşı Cengiz Topel Şehit edilmişti.
-
Bu tip konulara Mehmet Bey bakıyordu.
-
Kurtuluş Savaşfnda Kara Fatma kadınlara
öncü olmuş.
E) Kurtdereli Mehmet unutulmaz
sporcularımızdandır.
ses olayı
5.
Belirli bir gün ya da tarih bildiren gün ve ay adları büyük harfle başlar. Bunun dışında küçük harfle yazılırlar.
Aşağıdakilerin hangisinde bu kurala uymamaktan kaynaklanan bir yazım yanlışı vardır?
-
Okullar eylül ayında açılır; haziran ayında
kapanırdı.
-
3 Mayıs cuma evliliklerinin yirminci yıl dönümü
olacak.
-
1 Kasım'da yapılacak seçimlerde oy
kullanacağım.
-
19 Mayıs'ta okullarımız bir gün tatil olacak.
E) 29 Ekim 1923'te hayatımızın temelleri atılmış.
8. Tırtıl, duraksamadan yapragın kenarına geldi.
Altı
|
çizili kelimede görülen
|
aşağıdakilerden hangisidir?
|
A)
|
Ünsüz Benzeşmesi
|
B)
|
Ünlü Daralması
|
C)
|
Ünsüz Yumuşaması
|
D)
|
Ünlü Türemesi
|
E)
|
Ünsüz Düşmesi
|
9. Aşağıdakilerden yanlıştır?
6.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kullanımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
-
Ayşe Teyze kalemini yine evinde unutmuş.
-
Memduh Bey şirketimizin müdürüdür.
-
Bu destanı nene Hatun'dan derledik.
-
Tuğrul Bey Sokağı'nda ailesi on yıl konaklamış.
E) Ahmet Ağa emrindeki marabaları savaşa
yollamış.
hangisinde "ki"nin yazımı
-
Düşündüm ki bu böyle olmayacak.
-
Sen ki beni hiç anlamıyorsun.
-
Onu göremedim ki konuşayım.
-
Bugün ki konumuzu biliyor musun?
E) Öyle hoş ki nasıl anlatayım?
10-
-GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISL
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "yön adlarının' yazımı yanlışttr?
-
Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk getirir.
-
Isı, güneydoğuya gidildikçe düşmektedir.
-
Bölgenin güney kesimi bol yağış alır.
-
Burası Doğudan göçen insanlarla doludur.
E) Batı'da sosyal sorunlar daha azdır.
14. "Ki" bağlacı kalıplaşmalar dışında ayrı yazılır.
Aşağıdakilerden hangisinde "ki" bağlacının yazımı yanlıştır?
-
Oysaki ben oraya hiç gitmedim.
-
Sanki onu bir yerden tanıyordum.
-
Halbuki sen hepimizden iyisin.
-
Mademki çok istiyorsun, dinle.
E) Şöyleki deyip açıklamaya başladı.
11. Aşağıdakilerden hangisi yazım ve noktalama yönünden doğrudur?
-
Türk yazımının yerleşmesinde, 1932'de kurulan
TDK'nun katkısını kimse yadsıyamayacaktır.
-
Türk yazımının yerleşmesinde, 1932 de kurulan
TDK'nin katkısını kimse yadsıyamayacaktır.
-
Türk yazımının yerleşmesin de 1932'de kurulan
TDK'nin katkısını kimse yadsıyamayacaktır.
-
Türk yazımının yerleşmesinde 1932'de kurulan
TDK'nin katkısmı kimse yadsıyamıyacaktır.
E) Türk yazımının yerleşmesinde 1932'de kurulan
TDK'nin katkısını kimse yadsıyamayacaktır.
15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yoktur?
-
0, evde dün mü temizlendi?
-
0 ev de dün temizlendi mi?
-
0, evde mi dün temizlendi?
-
0 mu evdedün temizlendi?
E) 0, evdedün temizlendi mi?
12. Aşağıdakilerden hangisinde "ay, dünya, güneş" sözcüklerinin yazımı yanlıştır?
-
Hayatı boyunca bütün dünyayı gezmişti.
-
Daha güneş doğmadan yola çıkmıştık.
-
insanoğlu ayda yaşam olmadığını öğrendi.
-
Kitap dünyaya açılan bir penceredir.
E) Güneşimsin gündüzleri; geceleri ayımsın.
16. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
-
20 Ekim 1972'de evlenmişler, büyük bir aşkla.
-
Ben de kardeşim de operayı sevmeyiz.
-
Ahmet Haşim akşamı çok sever ve akşamları
gezmeye çıkarmış.
-
Kermesden büyük gelir elde etmek için
uğraşıyoruz.
E) Çamurdan havuzlar yapmayı çocukken
öğrenmiştim.
"batı"
13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözcüğünün yazımı yanlıştır?
-
Biraz daha batı yönünde yürümemiz gerekecek.
-
Tanzimat'ta aydınlarımız batıyı örnek aldılar.
-
Ülkemizin batısı yaz aylarında daha sıcak olur.
-
Kasabanın batısında verimli, geniş bir ova
vardı.
E) Batıdan gelen yağışlı hava, etkisini sürdürüyor.
17. Her şey (I) o günkü çalışmalarımızla başlamıştı. Birdenbire(ll) önümüze çıkan engeller işlerimizi aksattı. Biraz (III) bocaladıktan sonra kendimize gelmiştik. Akıllıuslu (IV) bir engel bizi kendimize getirdi. Bundan sonra hiçbir şey (V) bizi yıldıramazdı.
Bu parçada numaralanmış sözlerden hangisinin yazımı yanlıştır?
A)l B)ll 0) III D) IV E) V
-TURKÇE-
11
18. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım ve noktama bakımından bir yanlışlık yoktur?
-
İhtiyar: "Beni karşıya geçirsene!" demişti.
-
Karanlık ta bir gün kaybolur elbet.
-
Oysa ki ben seni ne kadar sevmiştim zalim.
-
Aldınmı boyunun son ölçüsünü akıllanmaz
adam!
E) Binbir türlü dertle yoğurulurmuş insan.
21. Serçe, yapragın (I) ucuna doğru ilerledi (II).
Bu cümlede altı çizili sözcüklerde görülen ses olayları aşağtdakilerden hangisidir?
I II
A)
|
Ünlü daralması
|
Ünlü düşmesi
|
B)
|
Ünsüz benzeşmesi
|
Üniü türemesi
|
C)
|
Ünsüz yumuşaması
|
Ünlü düşmesi
|
D)
|
Ünsüz yumuşaması
|
Ünlü türemesi
|
E)
|
Ünsüz türemesi
|
Ünsüz düşmesi
|
19. Sonunda süreksiz sert ünsüzlerden biri bulunan sözcük, ünlü ile başlayan bir ek aldığında sondaki sert ünsüz yumuşar.
Aşağıdaki sözcüklerden hangisi bu kurala uymaz?
-
ağaç
-
zambak
-
taşıt
-
yürek
E) ilaç
20.1. Bardağımdaki çayı kim içmişti?
-
Otobüsten inen adamı tanımıyorum.
-
Bu olay daha çok su götürür.
-
Bizim kağıtçıdan saman kağıdı al.
-
Aklımdan geçti senin bana dediklerin.
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz benzeşmesine örnek voktur?
A)l B)ll C)lll D) IV E)V
Q
12-
-GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR DERGİSİ-
ÇOZUMLER
Soruda daralma ses olayını bulmamız isteniyor. A- anlama-yor-um > anlamı-yor-um B- azarla-yor-um > azarlı-yor-um D- onayla-yor-um > onaylı-yor-um E- katılma-yor-um > katılmı-yor-um C seçeneğinde; yaz-ıyor-um Kelime kökü "yaz"dır. Kelime kökü bir ünlüyle bitmiyor. "Yor"un önündeki "ı" bağlama ünlüsüdür. Daralmış bir harf değildir.
(Cevap C)
ftilgiNotuf
İÜnlü daralması görülen Türkçe kelimeler
anla-yor > anlıyor, de-yor > diyor de-y-en > diyen, ye-yen > yiyen, ye-y-ecek > yiyecek, gel-me-yor > gelmiyor...
|söyle-yor > söylüyor |yaşa-yor > yaşıyor |de-y-e > diye jde-y-elim > diyelim ^e-y-ince > yiyince Ikork-ma-yor > korkmuyor
| Birden çok heceli olan kelimelerde de sadece söyleyişte | daralma vardır, yazıda bu daralma | gösterilmez:(atlayarak > atlıyarak),(başlayan >başlıyan), lyaşayacak (yaşıyacak), atlamayalım (atlamıyalım), I gelmeyen (gelmiyen), gizleyeli (gizliyeli)
2. karın-ının > karnının (ünlü düşmesi) A- Ağız > ağzının C- Burun > burnu D- Alın > alnında E- Şükür > şükrü B'de ünlü düşmesi yoktur.
(Cevap B)
nilgiNotuf
3. A- fark edersin (doğru) B- zannettiğin (doğru) C- ölesim gelmişti (doğru) E- bakıver (doğru)
D- göre bilmek (yanlış), çünkü bu bir kurallı birleşik eylemdir. Kurallı birleşik eylemler bitişikyazılır.
(Cevap D)
4. B'de Yahya Akengin'in şeklinde olmalıydı. Özel ada gelen çekim ekleri ayrı yazılır.
(Cevap B)
5. 3 Mayıs cuma (yanlış) 3 Mayıs Cuma (doğru)
Gün ya da ay adlarının önünde rakam ya da sayı belirtilmişse gün ve ay adları büyük harfle yazılır.
(Cevap B)
6. İsmin önüne gelen unvanlar büyük harfle yazılmalıdır. C seçeneğinde bu kurala uymamaktan kaynaklanan yazım yanlışı vardır.
(Cevap C)
7. Açıklamaya uygun olarak B seçeneği doğru değildir. yüzbaşı Cengiz Topel Şehit... (yanlış) Yüzbaşı Cengiz Topel şehit... (doğru)
(Cevap B)
Ünlü düşmesi olan kelimeler
Iiz > ağzı burun > burnu
[Oğul > oğlu gönül > gönlüm
(Beniz > benzi ömür > ömrüm
ICürüm > cürmü hüküm > hükmü
İUyu > uyku devir > devrilmek
Nerede > nerde burada > burda
[Şurada > şurda kayıp > kaybolmak
lEmir > emretmek keşif > keşfetmek
JAIın > alnı koyun > koynuna (bağır, döş)
|Fikir > fikri ileri-le-mek > ilerlemek
|Gönülden gönüle, ağıza, buruna, babadan oğla jörneklerindeki gibi ekte geniş ünlü varsa hece düşmesi (olmayabilir.
pzel isimlerde hece düşmesi olmaz: pmür'ü gördük yolda.
i Gönüi'e verin kitabı.
8. yaprak-ın
Kelime sonundaki sert ünsüz ünlü ile başlayan bir ek alınca değişerek yumuşamıştır. Buradaki ses olayı ünsüzyumuşamasıdır.
(Cevap C)
9. D seçeneğindeki yâzım yanlıştır.
Bugün ki konumuz (yanlış)
Bugünkü konumuz (doğru)
"ki" adın önündeki sözcüğe eklenerek adı niteleyen ya da belirten bir sıfat olduğunda bitişik yazılır.
(Cevap D)
-TÜRKÇE-
Dostları ilə paylaş: |