Jo`rayeva A

---

1 

 

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA 

ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI 

BERDAQ ATÍNDAǴÍ QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK 

UNIVERSITETI 

BIOLOGIYA FAKULTETI 

ULIWMA BIOLOGIYA HA’M FIZIOLOGIYA 

KAFEDRASI 

5140100-Biologiya baǵdarıniń 

“2 A” topar studenti Abdigalieva Qimbat dıń 

Bioximiya ha’m Molekuliyar biologiya pa’ninen 

 

KURS JUMIS 

 

 

Tema: 

Metall ionları fermentler kofaktori sipatinda 

 

              Qabillaǵan: Begdullaeva G 

              Orinlaǵan: Abdigalieva Q 

 

 

 

 

No’kis 2021

---

2 

 

MAZMUNI 

Kirisiw ................................................................................................................. 3-4 

1 Bo’lim .................................................................................................................. 5 

1. 1 Fermentlerdiń strukturası, funktsional dúzilisi hám tásir etiw mexanizmi 

1. 2 Metall ionları ferment kofaktorlari retinde 

1. 3. Fermentlerdiń ámeliyatda dári- dárman klassifikaciyası hám xarakteristikası. 

Juwma.................................................................................................................... ..31 

Ádebiyatlar………………………………………………………………………....32

---

3 

 

Kirisiw 

Házirgi  waqıtta  fermentlerdi  eki  qıylı  ataw  qabıl  etilgen:  jumısshı  hám 

sistematik.  Fermentlerdiń  jumısshı  yamasa  rasional  atı  enzim  tásir  etetuǵın 

element  (substrat)  yamasa  reakciya  atınıńń  aqırına  aza  qosımshasın  qosıw 

menen  dúziledi.  Sonlıqtan  aza  menen  tawsılatuǵın  sózler,  álbette,  málim  bir 

ferment  atınıń  yadǵa  saladı.  Mısalı,  belok  (protein)  ni  bólekleytuǵın  ferment  - 

proteinaza,  gidrolizni  tezlatuvchi  ferment  -  gidrolaza,  oksidleytuǵın  ferment  - 

oksidaza  dep  aytıladı.  Soǵan  uqsas  kraxmal  (amylum),  may  (lipos),  glikozid, 

qıshqılanıw,  sidikchil  (urea)  ga  tásir  etiwshi  fermentler  amilaza,  lipaza, 

glikozidaza,  qıshqılanıwaza,  ureaza  dep  ataladı.  Ayırım  fermentlerdiń  ilimiy 

ádebiyatlarǵa  kirip  qalǵan  trivial  (tariyxıy  )  atları  da  saqlanǵan,  mısalı  pepsin, 

tripsin, papain hám basqalar. 

Fermentlerdiń  sistematik  atalıwı  salıstırǵanda  quramalılaw.  Bunda  fermenttiń 

ulıwma  klassifikaciyası  onıń  ximiyalıq  dúzilisi  yamasa  bioximiyalıq 

wazıypasına, yaǵnıy ferment tásir etetuǵın reakciya xarakterine, katalizlaydigan 

ximiyalıq  reakciya    túrine, substrat nomiga aza qosımshası qosılǵan jıyındı at 

menen ataladı : 

 L-laktat : NAD+ → Oksidoreduktaza 

 I substrat II substrat  ximiyalıq ózgeris túri 

Ferment katalizlaydigan reakciyaǵa muwapıq klassifikaciyalanganda uziladigan 

baǵlar  hám  kóshiriletuǵın  gruppalar  xarakterin  yamasa  ferment  tásir  etetuǵın 

substratlarning  ximiyalıq  tábiyaatın  tiykar  etip  alınadı.  Sistematik  at  tek  jaqsı 

úyrenilgen fermentlerge beriledi. 

Házirgi  waqıtta  fermentlerdiń  dúnya  boyınsha  qabıl  etilgen  ulıwma 

klassifikaciyası  hám  indeksasiyasi  bar.  Xalıq  aralıq  Bioximiyagarlar  jámiyeti 

assambleyası  tárepinen  1961  jılı  Moskvada  maqullangan  klassifikaciyaǵa  kóre 

barlıq fermentler 6 klasqa bólinedi. 1961 jıldan baslap ferment nomenklaturasiga 

ózgertiw  kiritilip,  keyingi  maǵlıwmatlar  menen  toltırıp  barıw  ushın  turaqlı 

komitet dúzilgen. 

6 klasqa bólistirilgen ferment qatań belgilengen tártip nomerine iye: 

1. Oksidoreduktazalar 4. Liazalar 

2. Transferazalar 

5. Izomerazalar 

3. Gidrolazalar  6. Ligazalar (sintetazalar) 

Hár bir klass atı ferment katalizlaydigan reakciya túrin belgileydi. Buǵan qaray 

ferment  qatnasıwında  baratuǵın  reakciyalar  da  6  túrden  ibarat.  Klasslar  kishi 

klasslarǵa,  olar  bolsa  óz  gezeginde  eń  kishi  klasslarǵa  bólinedi.  Kishi  klass 

---

4 

 

ferment tásir  etetuǵın  substratning  ximiyalıq  toparı  tábiyaatın  anıqlasa,  eń  kishi 

klass  ferment  tásir  kórsetetuǵın  substrat  baǵınıń  tábiyaatın  yamasa  reakciyada 

qatnasatuǵın akseptor tábiyaatın jáne de anıqlawtiradi. 

Klassifikaciyalaw  sistemasında  hár  bir  ferment  ushın  noqatlar  járdeminde 

ajıratılǵan, 4 kodlı sandan 

ibarat arnawlı shifr beriledi 

---

5 

 

1BO’LIM