Avctarii indici tomus quartus

sufficiens, cùm illius objectum sit revera ut

affirmatur aut negatur. In altero verò etiam

videtur admittendum, licet non ita se habeat ut

objectum sicut in altero; quia cognoscit Deus

cognitionem hujusmodi discordare à termino,

circa quem versatur: non potest autem discor-

dantiam hujusmodi cognoscere, nisi cognito

termino, à quo discordat. Sicut nequit cognos-

ci Petrum esse dissimilem Paulo, nisi cognito

Paulo. Neque satis est quod dicitur de cogni-

tione per simplicem apprehensionem: argui

enim contra sic asserentem potest ex ipsius<-P>

@@0@

@@1@§. IX. Quomodo se Deus in creaturis cognoscat &c. 201

<-P>doctrina circa necessitatem comprehensionis

ob summam cognoscentis perfectionem. Tunc

sic: Ergo & propter eamdem dicendum est

Deum non apprehensionem solam, sed etiam

posse, & debere necessariò habere judi-

cium.

  542. Quæst. 4. ejus Disput. 1. inquirit Au-Quid circa|cognitionem|ex illis.

ctor idem an Deus se cognoscat ex creaturis,

& affirmat cum Albiz, Ribas, & alijs Recen-

tioribus, cùm pro negatione stent apud ipsum

Herice, Sfortia, Alarcon, Gaspar Hurtadus,

Arriaga, Ribadeneira, & alij Recentiores, qui-

buscum & Nos in fine Problematis. Id probat,

Quia quando unum objectum cognoscitur

ob connexionem, quam habet cum alio, ibi

sunt duæ distinctæ cognitiones: sic cognos-

cuntur creaturæ: Ergo & Deus ex illis. Pro

Majoris probatione remittit se ad Disputat. 23.

Quæst. 6. Propos. 2. & Quæst. 7. Proposit. 3. Sed

fundamentalis probatio habetur ante Proposi-

tionem 1. & specialiter nu. 133. Ubi quidem

non contendit cognitionem connexionis ne-

cessariò importare duplicem actum, cùm possit

unico haberi; sed possibilem esse cognitionem

connexionis determinantem ad alium actum

respectu termini. Sic qua nos posse circa Deum

philosophari, & philosophari quidem poterit

qui, me non multum reluctante, voluerit; hanc

enim quæstionem non magni esse momenti

reputavi, & ideò ferè illam omiseram, cùm

breviter pro negativa parte judicavi, quam &

modò satis verosimilem arbitror. Et rationem

quidem à me redditam apud P. Aldrete benè

illustratam ab ipso habet lector Disputat. 16.

Sect. 5. qui nescio quanto cum fructu laboret

in rationibus informandis, quas exhibet P. Ar-

riaga, ut à Deo discursum amoliatur, quando-

quidem cum eo in substantia assertionis con-

venit: quod cùm accidit, non est nimium in

evertendis rationibus gravium Scriptorum de-

sudandum, quod & alicui ex citatis Scrip-

tor alieni instituti, de cujus tamen piæ volun-

tatis affectione dubitari possit, exprobravit.

  543. Magister Joannes à S. Thoma TomoMag. à S.|Thoma, ut|obstet.

1. Disputat. 17. Arti. 2. Difficult. 1. affirmat

quidem Deum se cognoscere in creaturis, negat

tamen illas esse motivum formale cognitionis.

quia id tantum convenit divinæ essentiæ, quæ

habet rationem speciei impressæ respectu di-

vinæ cognitionis: unde creaturæ tantùm ha-

bent rationem objecti terminativi: quod nihil

aliud est quàm Deum cognoscere se finito

modo contineri in creatura, & sic terminare

relationem in Deum, & totum, quod Deus

cognoscit in creatura, tam de ipsa, quàm de se

ipso contento in creaturis, totum cognoscit in

seipso, tamquam in ratione formali, à qua de-

rivatur ipsa creatura, & modus ipse finitus,

quo Deus continetur in illa, & quo terminat

relationem illius. Negat ergo cognitionem

abstractivam, ratione cujus tantùm posset

cum limitatione cognosci. Iuxta quem phi-

losophandi modum vix stare potest Deum

se cognoscere in creaturis: quia cognos-Quid incon-|sequentiæ in|illo.

cere se continere in illis, & terminare re-

lationem ad seipsum, non est seipsum in illis

cognoscere, ita ut ex penetratione illarum, &<-P>@@

<-P>connexione cum seipso, se diversa aliquo mo-

do cognitione attingat, quæ sit illa, qua cir-

ca creaturas versatur, dum se earum caussam

cognoscit, & consequenter omnium earum ra-

tionum, quæ juxta proprias ipsis rationes con-

veniant, cum limitationibus ab essentia deri-

vatis. Hoc enim Deus ex propria & primaria

suæ essentiæ penetratione habet, dum ratione

ipsius dependentiam à se creaturarum agnos-

cit, & finito modo in ipsis contineri. Ut quid

ergo distincta statuitur resolutio, & probatio

ex eo quòd sic Deum cognoscere in creaturis

nullam dicat imperfectionem? Quis enim de

hoc unquam dubitavit? Dum ergo doctus Ma-

gister aliquid in sua schola novum conatur di-

cere, nihil revera dicit, sed eorum se penitus

sententiæ opponit, qui Deum se in creaturis

cognoscere asserunt, juxta sensum præsuppo-

situm quæstionis. Et quidem ex eo negatumImpugna-|tur multi-|pliciter.

creaturam posse rationem objecti motivi ha-

bere, quia nefas est imaginari intellectum di-

vinum uti aliqua specie creata ad intelligen-

dum. Atqui hoc non sequitur, quia ut Deus

creaturas cognoscat non eget specie ab ipsis

accepta; si autem aliqua intra ipsum illi cor-

respondens sit, jam creata non est. Sed neque

illa opus, quæ ex parte actus primi se teneat,

cùm sufficiat infinitum lumen divini intelle-

ctus ut se ad creaturas extendat: ratione cu-

jus, dum penetrantur in seipsis nova potest re-

sultare cognitio, quin obstare queat id, quod de

abstractione dicitur, in quo nullum esse incon-

veniens jam ostendimus, cùm resultet absoluta

comprehensio. Quomodò autem divina essen-

tia rationem speciei non habeat respectu co-

gnitionis ipsius Dei probatum à Nobis cum

multis & gravissimis Scriptoribus Problem. 2.

§. 3.

  544. Ex alio autem fundamento negariVt auctor|idem neget|creæturas in|seipsis co-|gnosci.

potest Deum se cognoscere in creaturis, quia

scilicet illas in scipsis non cognoscit, sed in

seipso, de quo dictum à Nobis Sect. 6. Probl. 2.

& est illa communis sententia Thomistarum

de possibilibus specialiter loquentium, pro qua

& citatus Magister Disputat. 18. Arti. 2. & pro-

bat quia nulla cognitio potest in Deo poni,

quæ non sit summè perfecta, & per rationem

formalem, & medium perfectissimum, quod

inveniri possit: ergo si potest dari perfectius

medium formale, quàm cognoscibilitas creata,

illud debet attribui Deo: Atqui formalis ratio

cognoscendi creaturas perfectior est in ipsa

cognoscibilitate divina, quàm in creata, siqui-

dem se habet per modum veritatis primæ, quæ

altior & perfectior est omni veritate creata. Et

hoc procedit etiam admittendo, ut admittitur,

cognitionem per rationem formalem divinam,

quia cùm illa perfectissima sit, alia non debet

admitti, cùm in omni sua cognitione debeat

Deus perfectissimus recognosci. Quæ ratio

parùm urget, & in doctrina ipsius Magistri

apertam habet instantiam: Nam ob rationem

dictam perfectissimæ cognitionis Deo attri-

buendæ, sequitur manifestè ipsi adæquatam &

non inadæquatam attribuendam cognitionem,

quia ex conceptu suo perfectior est: Atqui illeIdem Au-|ctor.

sic ait n. 22. Itaque in cognitione creaturarum<-P>

@@0@

@@1@202 Recognitio Tomi I. Problem. Theolog.

<-P>poßibilium sub statu poßibilitatis ad plura attribu-

ta respicit Deus, & secundùm diversam formali-

tatem, qua unumquodque attributum respicit il-

las, potest intelligi, quòd Deus cognoscit creaturas

poßibiles inadæquatè, & prius vel posteriùs conci-

piuntur sub una formalitate, quàm sub alia priori-

tate rationis nostræ: adæquatè verò intelligit illas

sub omni respectu, quem habent ad Deum per omnia

attributa, quæ circa creaturas poßibiles quoquo

modo versantur. Sic ille, qui doctrinam præfa-

tam suo illi fundamento pro neganda cogni-

tione in creaturis poterit applicare. Stet equi-

dem, si placet, cognitionem per formalem ra-

tionem divinam esse perfectissimam: id non

tollit aliam ab omni imperfectione liberam

esse cum illo compossibilem, quatenus cogni-

tio divina pro objecto habet omnem verita-

tem, quam luminis infiniti interventu attin-

git, & perfectissima in suo genere est, sicut per-

fectissima dicetur cognitio inadæquata cujus-

libet formalitatis, juxta dicta. Ad eum modum,

quo licet Christo ut homini sit debita cognitio

Dei perfectissima, quem ratione beatificæ vi-

sionis assequitur, etiam inferior alia competit

ratione scientiæ infusæ: id quod etiam in san-

ctitatis perfectione accidit: quandoquidem

cum summa ratione hypostaticæ unionis con-

currit alia ratione gratiæ habitualis. Neque

dici potest id accidere ex eo quòd humanitas

est capax imperfectionis: licet enim ita sit, ta-

men etiam est capax summæ perfectionis in

dicto genere; & ex eo arguimus, quod summo

non repugnat cum aliquo inferiori circa for-

malem effectum communem utriq; componi.

Et quod quemadmodùm id stare in humanita-

te potest cum inferioris formæ imperfectione,

in Deo sine imperfectione aliqua possit, quam

non involvit cognitio creaturarum in seipsis,

quæ & dici potest æqualis alteri, quia id, quod

habet cognitio earum in Deo ob adjunctum

divinitatis respectum, habet alia, quatenus ten-

dit etiam in Deum; unde aggregatum est ejus-

dem omnino perfectionis.

  545. P. Bonæ-Spei Disputat. 9. citata Re-P. Bonæ-|Spei singu-|lare placi-|tum impro-|batum.

solut. 5. singularem modum dicendi circa co-

gnitionem creaturarum amplexus ait creatu-

ras quidem in seipsis cognosci à Deo impu-

gnans Patrem Derkennis, qui talem co-

gnitionem negat, eo quòd superflua, &

quòd Deus per rationem formalem divi-

nam, quæ est perfectior cognitionis ratio,

eas agnoscat: circa quod nihil est, quod addi

oporteat. Asserit insuper Deum creaturas co-

gnoscere in sua scientia, non verò in alijs at-

tributis. Hoc ultimum propter independen-

tiam, juxta plurium aliorum sententiam. Illud

autem, quia licet independens etiam sit, ha-

bet tamen creaturarum repræsentationem, quæ

licet creaturæ redderentur impossibiles, eum-

dem modum intrinsecæ repræsentationis ha-

berent, quia cognitio objecti, etiamsi illud de-

struatur, sitq́ue illa intuitiva, perseverare po-

test, sicut & materialis visio. Quod quidem

valde apparet difficile: Nam Deus cognoscens

creaturas, illas secundùm proprias earum ra-

tiones per formale & expressum judicium at-

tingit: ergo cognoscit illas ita esse possibiles,<-P>@@

<-P>ut per nullam potentiam reddi impossibiles

possint. Atqui si redderentur impossibiles, tale

judicium esset falsum, ut est evidens: ergo non

posset idem perseverare, quod modò est, & ita

neque intrinseca repræsentatio. Ubi manifestè

apparet discrimen inter cognitionem divinam,

& corpoream visionem, si id stare queat, quod

ab Auctore profertur. Circa quod nolo am-

pliùs distineri.


§. X.

Scientia Dei quomodo caussa rerum.

Circa Problem. 7. Sect. 7.


546. MAgister Joannes à S. Thoma Disput.Scientiam|visionis esse|rerum|caussam qui|censeant.

18. Arti. 8. communiorem inter

Thomistas sententiam secutus, scientiam visio-

nis, & non simplicis intelligentiæ, caussam

esse rerum doctè & dilucidè probavit, quem

allegat, & cum alijs suis nominibus compella-

tis, citat & sequitur P. Bonæ-Spei; non ita

felici perspicuitate, cujus juvat argumenta &

proposuisse, ac perspicuè dissolvisse. Arguit

ergo Disput. 4. Dubio 3.

  Primò. Quia scientia visionis, quæ est caussa1. Ratio.

rerũ, quà caussa rerum pręcisè, tam contingen-

ter est; quàm res ipsæ per Deum contingenter

existant: Sed scientiæ simplicis intelligentiæ

id convenire non potest: Ergo &c. Probatur

Minor. Quia scientia simplicis intelligentiæ,

quà caussa rerum modo sibi proportionato, sive

ut ad scientiam visionis antecedenter se habet,

non est futurorum præ merè possibilibus, sed

est merè possibilium, & ita omnino necessa-

ria. Ergo &c.

  Resp. Negando suppositum Minoris, sup-Sol vitur.

ponitur enim scientiam visionis esse caussam.

Si verò ad meliorem formam reducatur in hunc

modum: Scientia, quæ est caussa contingen-

tium tam debet esse contingens, quàm res

ipsæ à Deo productæ. Tunc negari potest: quia

res productæ sunt contingenter quoad sub-

stantiam & modum: cùm tamen scientia, quę-

cumq; illa sit, quoad entitatem positivam con-

tingens non sit. Deinde neganda absolutè est,

quia directè opposita sententiæ stanti pro ne-

gatione. Et ad probationem omnes Scripto-

res pro ea stantes respondent ut in Problemate

visum. Et modò dico Scientiam simplicis in-

telligentiæ, & visionis eamdem esse indivisi-

bilem perfectionem, & hanc solum addere id,

quod à Nobis est dictum & explicatum Pro-

blem. 1. Sect. 7. Iuxta hæc ergo scientia simpli-

cis intelligentiæ sub priori consideratione om-

nino necessaria est; sub altera contingens. Sed

cùm contingentia omnis non possit esse nisi

post Decretum liberum Dei: ex eo fit totam

caussalitatem ad scientiam simplicis intelli-

gentiæ esse referendam. Quæ quidem licet

necessaria sit, effectum tamen potest contin-

gentem habere, quia in ordine ad applicatio-

nem subest divino decreto, aut subordinata est.

Sicut omnipotentia, cùm sit necessaria perfe-

ctio, ad operandum per voluntatis imperium

applicatur. Et in arbitrio creato; posita objecti<-P>

@@0@

@@1@§. X. Scientia Dei ut sit caussa rerum. 203

<-P>propositione, intellectus ex se necessariò ope-

rans, fit caussa liberæ operationis dum volun-

tas se determinat ad liberè operandum.

  547. Secundò, Ex D. Augustino Lib. 13.2. Ratio &|illius solu-|tio, circa|mentem D.|Augustini.

Confeßion. Cap. ult. Lib. 6. de Trinit. Cap. 10.

& lib. 15. Cap. 13. quibus locis asserit Deum

non ideò cognoscere creaturas, quia sunt, sed

esse quia novit. Resp. mentem S. Doctoris esse

manifestam, vult etenim Deum antequam

creaturas conderet novisse illas, nec scientiam

ex earum in suis temporis circumstantijs exi-

stentibus hausisse, ut ex ultimo loco evidenter

colligitur, juxta quem aliorum est sensus me-

tiendus. Sic ergo ibi: Vniversas creaturas suas

& spirituales & corporales, non quia sunt, ideò

novit; sed ideò sunt, quia novit: non enim nescivit

quæ fuerat creaturus: quia ergo scivit, creavit; non

quia creavit scivit. Sic ille, nihil certè aliud in-

tendens quàm id, quod diximus, Deum scilicet

scientem & volentem creasse. Si dicas juxta

S. Doctorem Deum creasse quia scivit, & ita

scientiam esse caussam, id nego de scientia vi-

sionis creaturarum, admitto tamen de scientia

ipsius decreti, quod versatur circa illas. Decer-

nens siquidem Deus creationem, suum decre-

tum agnoscit, & ex hujusmodi cognitione ad

creationem pro temporum diversitate procedit.

Addit D. Gregorij auctoritatem. Lib. 2. Moral.Circa D.|Gregorium.

Cap. 23. & Lib. 32. Cap. 6. Sed eodem modo

explicandus. Illud enim: Sed ideò sunt, quia vi-

des. antecessionem cognitionis comparatione

existentiæ indicant, ut excludatur notitia in

tempore habita, cùm præcesserit in æternitate.

Et ita non existentia videndo creet, visione in-

quam per æternitatem præcedente. Tandem

opponitur D. Thomas 1. p. q. 14. Arti. 8. ubi sicCirca D.|Thomam.

post alia: Vnde scientia Dei secundùm quòd est

caussa rerum, consuevit nominari scientia approba-

tionis. Sic S. Doctor. Scientia autem approba-De scientia|approbatio-|nis.

tionis & visionis pro eadem reputantur. Sed

licet ita sit ut pro eadem reputentur, cùm ta-

men de caussatione agitur alio modo est ex-

plicanda, quem tradit P. Suarez Lib. 3. de Attri-

butis positivis Cap. 4. n. 11. ubi ait quòd si consi-

deremus etiam Deum scire multa apta, ut ab

ipso approbarentur, si fierent, vel quæ appro-

bari ab ipso possent, si ea vellet, seu quæ per

simplicem affectum approbat, licet ea facere

non decernat. Ideò sub his considerationibus,

etiam in scientia simplicis intelligentiæ intel-

ligi potest scientia approbationis. Sic Doctor

eximius, juxta cujus doctrinam non solùm

circa ea, quæ à Deo non fiunt, sed etiam cir-

ca ea, quæ fiunt, debet admitti scientia appro-

bationis. Ante decretum enim pro effectione,

quæ à Deo facienda sunt sciuntur apta, ut ab

ipso approbentur: si fiant, & per simplicem

affectum approbantur. Sic ergo accedente di-

vino decreto, caussa eorum esse potest hujus-

modi scientia, & juxta hæc exponendus D.

Thomas. Cujus & alia afferuntur verba ex

Quæst. 19. artic. 4. ad 4. ubi sic ait: Dicen-D. Thomas.

dum quòd unius & ejusdem effectus etiam in nobis

est caussa scientia ut dirigens, qua concipitur for-

ma operis, & voluntas ut imperans: quia forma

ut est in intellectu tantùm, non determinatur ad

hoc ut sit, vel non sit in effectu, nisi per voluntatem.<-P>@@

<-P>Sic Doctor Angelicus, & pro Nobis apertè,

dum ante imperium voluntatis solam agnoscit

scientiam indeterminatam: ergo non scientiam

visionis, quæ omnino ut determinata statui-

tur, & juxta rei veritatem talis est, sed sine

caussatione, unde ineptè adeò comperta do-

ctrina ad sensum penitus alienum detorquetur.

  548. Tertiò arguit ex eo quòd Patres, qui3. Ratio|momenti|exigui.

adduci possunt contra ejus assertionem, quate-

nus tradunt Deum res cognoscere quia sunt,

congruam habent explicationem, sicut quando

asserunt nō ideò res esse futuras, quia Deus prę-

novit esse futuras; sed prænovisse futuras, quia

futuræ sunt. Sed quidem explicatio illius satis

perplexa est, unde ex ea parùm firma probatio

emergit ut legenti constabit: nolo enim circa

illam immorari.

  549. Quartò ex eversione præcipui funda-4. Ex ever-|sione præci-|pui funda-|menti.

menti adversæ sententiæ, scilicet quòd scien-

tia ut sic secundùm rationem est posterior exi-

stentia objecti: ergo non potest esse caussa re-

rum. Atqui hoc non concludit: Ergo &c. Mi-

nor probatur: Quia alioqui eadem entitas

scientiæ increatæ præsupponeretur sibi ipsi:

nam ut scientia simplicis intelligentiæ exi-

stentiam objecti præcederet, & ut visionis sub-

sequeretur, quod implicat, & Deo repugnat.

2. Scientia visionis eadem est entitas cum di-

vino de existentia Dei decreto, quod hanc rei

existentiam naturâ præcedit: repugnat autem

eamdem entitatem esse naturâ priorem ut de-

cretum, & non esse natura priorem ut visio-

nem de eadem re: ergo &c. Responsionem

subdit, quæ adhiberi potest dicendo illam

eamdem entitatem secundùm varias decreti &

& visionis denominationes, quas Deo tribuit,

pendere ab extrinsecis connotatis. Contra

quam arguit, Primò satis confusa ratione, cui

subjicit quinque confirmationes. Quidquid

autem de responsione illa sit, facilè satisfieri

potest, si dicamus scientiam secundùm diversas

considerationes posse esse priorem & posterio-

rem decreto, licet cum illo realiter idem sint:

primum quidem quatenus scientia secundùm

propriam perfectionem necessariam repræ-

sentat voluntati res possibiles & convenientias

in earum effectione: secundum quatenus po-

sito decreto illud subsequitur cum additamento,

qualecumque illud sit, per quod in ratione

scientiæ visionis constituitur, de quo Pro-

blem. 1. In quo nulla specialis apparet diffi-

cultas.

  550. Sed insurgit in 1. Confirmatione:Instantiæ ex|coexistentia|disiecta.

Nam in eodem indivisibili instanti reali & ra-

tionis, quo in Adversariorum sententia scien-

tia simplicis intelligentiæ est caussa rerum,

etiam est scientia visionis: ergo non est ratio

cur illa potiùs quàm hæc dicatur caussa rerum.

Et aliundè ratio est, ut hæc è contra potiùs

quàm illa talis dicatur: quia videlicet hæc est

rerum existentium, quarum hîc caussam quæ-

rimus: illa verò rerum ut possibilium, quorum

caussam hîc non quærimus; ergo &c. Re-

sponsio est facilis negatione assumpti: nam

suâ simplicis intelligentiæ ut talis prior est

juxta dicta. Quæ sequuntur autem tam sunt

debilia, ut nihil sit opus adjecisse.

@@0@

@@1@204 Recognitio Tomi I. Problem. Theolog.


  551. Item 2. ex 2. Confirmatione De-Alia ex|prioritate.