Avctarii indici tomus quartus

nem, multa dicit, & hinc inde fulcimenta con-

quirit, ut rem captu difficilem reddat verosi-

milem, quod fortè apud aliquos consequetur.

Sed sit quidem quod intendit, ut una perfectio

sit; revera tamen quidquid illud deficit, licet

non deficiat ut perfectio, quæ eadem numero,

ut asseritur, in alio extat. Unde dici poterit

modum hunc philosophandi proptereà inven-

tum, ut Cajetani sententia reipsa, sed mutatis

vocibus teneatur. Et modus hoc dicendi ex

illis est, de quibus superiùs dicebamus, nova

mysteria inducentibus ut mysteria divina de-

clarentur. In duobus actibus eadem est nume-

ro perfectio, quæ uno ablato perseverat. Ecce

mysterium simile mysterio SS. Trinitatis, in

quo una est in tribus personis essentialis perfe-

ctio, cùm tamen inter se distinctæ sint. Pone

tres actus, qui esse possint circa rem eam-

dem, inter se oppositos: erit mysterium Tri-

nitatis.

  641. Unde nec audiendus P. Esparza supràCirca P.|Esparzam,|ubi notanda|doctrina.

Quæst. 22. arti. 2. ad 1. ubi ait non esse pruden-

tis consilij, ut intellectus instructus fide circa

unum mysterium Divinitatis, non permitta-

tur, immò non cogatur sequi ductum ejusdem

fidei in expositione alterius mysterij admo-

dum similis priori: uti est simile mysterium di-

vinæ libertatis ad extra mysterio fœcunditatis

divinæ ad intra, & identitatis invicem separa-

bilium identitati invicem oppositorum cum

uno & eodem tertio seu quasi tertio. Non in-

quam audiendus in applicatione illius doctri-

næ, quæ admitti quidem potest, quando pro

explicatione unius mysterij adducitur aliud

sine nova introductione difficilis mysterij, cu-

jus, explicationi obsit potiùs quàm prosit illius

alterius applicatio, si illud aliàs summè diffici-

le sit. Multiplicari enim difficillima mysteria,

minimè conveniens esse omnes rectè sentien-

tes arbitrantur. Unde & applicatio doctrinæ

præfatæ non congruit pro eo, quod ibidem

contendit, & magis ex professo Quæstione se-

quenti: terminationes scilicet inter se incom-

possibiles ut creandi mundum & non creandi,

distingui inter se realiter, cùm tamen divinæ

identificentur essentię quando existunt, in quo

similitudo illa mysterij Trinitatis collocatur.

Ex quo & argui efficaciter potest: Nam ter-

minatio quæ existit in Deo, potuit non esse

in illo, sicut modò non est opposita terminatio<-P>

@@0@

@@1@226 Recognitio Tomi I. Problem. Theolog.

<-P>realiter distincta: ergo terminatio secundùm

se aliquid addit, & non est tantùm aliquid se-

cundùm se absolutè necessarium & absolutè

etiam sufficiens ad liberi denominationem, ut

contenditur. Illatio probatur: Quia est id,

quod potuit non esse, & ratione cujus funda-

tur realis oppositio & distinctio, juxta dicta.

  642. P. Quiros Disputat 60. n. 14. sic sta-

tuit: Volitio efficax & determinata de existentiaCirca P.|Quiros.

mundi, ut comparetur cum natura divina tamquàm

capaci proximè eam denominandi, seu ut reddat

Deum in concreto volentem liberè, requirit pro

dispositione se tenente ex parte subjecti modum ali-

quem creatum vel operationem ad extra, per cujus

connexionem absque ullo alio prædictum effectum

formalem, aut denominationem communicet. Sic

ille. Cujus dicendi modum laudat P. Bonæ-

Spei Disput. 13. nu. 94. & eo non contentus illa

superaddit, quæ vidimus agentes de ipso nu.

645. Nomine autem operationis non intelli-

git operationes externorum effectuum, quia

ab ipsis nequit Deus in ratione liberè volentis

constitui, ut probat ipse nu. 2. unde intelligi

aliquid potest modo dicendi P. Bonæ-Spei con-

forme, & ita pariter impugnandum. Contra

quem P. Izquierdus Disputat. 31. n. 223.

  643. Probo autem quidquid illud sit, quod

additur, non habere tantùm rationem disposi-

tionis juxta ejusdem doctrinā: sic enim ille ar-

guit contra sententiā prædictam de connotatis

extrinsecis citato nu. 2. Quia eadem operatio

transiens jam potest ferri propter hanc intentionem,

jam propter aliam: itaut, quin eumdem effectum

& actionem Deus immutet, eam referat jam ad hunc

finem, jam ad oppositũ pro ipsius libito omnino acci-

dentali tali actioni. Ergo volitio libera non cōpletur

in ratione talis ex operatione extrinseca, quẽ trans-

eũter elicit. Sic ille. Tunc sic. Ergo ratione illius,

quo completur actus in ratione liberi, attingi-

tur motivum, quo Deus fertur in actiones

creatas. Ex quo & illatio alia evidens prodit:

Ergo non habet tantùm rationem dispositio-

nis. Patet. Nam dispositio non importat for-

malem tendentiam, sed est tantùm dispositio

ad illam. Quòd autem formalem rationem ne-

queat ingredi, admitti nequit, juxta dicta con-

tra P. Bonæ-Spei. Et potest ex eo argui, quod

n. 15. habet, ut probet nuper propositam Con-

clusionem: Quòd scilicet in denominatione

volentis liberè in concreto includitur aliquid

defectibile & realiter productum, ne voluntas

se habeat merè passivè. Atqui quod ad acti-

vum concursum spectat, non habet tantùm

rationem dispositionis, cùm sit exercitium vi-

tæ, ut videtur admitti.

  644. P. Izquierdus Disput. 31. n. 20. hancCirca P.|Izquier-|dum.

statuit Propositionem: Conceptus volitivus in

Deo sive voluntas, principium est à parte rei virtua-

liter productivum divinæ volitionis liberæ. Iuxta

quam doctrinam mysterium actuum liberorum

conatur explicare, & n. 291. & seqq. id fusiùs

prosequitur, quasi de modis alijs dicendi trium-

phans; sed revera abyssum, abysso reddens ob-

scuriorem, & tenebris tenebras densiores. Et

quod ad rationem principij attinet explosum à

Nobis n. 583. & seqq. de intellectu loquenti-

bus, circa quem similiter dictus Auctor deter-<-P>@@

<-P>minat. Iuxta caussam autem præsentem non

est sententia illius singularis aut nova, quam

jam Nos dedimus in Problemate §. 9. Quibus

addi potest, ex illo argumentandi, aut respon-

dendi modo inferri posse nullam in Deo dari

distinctionem perfectionum, quam Theologi

omnes admittunt. Patet. Quia dici potest

unam simplicissimam formalitatem perinde se

habere, ac si esset omnes, quæ excogitari pos-

sunt. Et nos quidem distinctionem talem ad-

mittimus, sed cum debito temperamento uten-

dum illâ admonuimus 1. Tomo in quo sumus

n. 215. pro quo & dicta ibi. Deinde aliud est

posse perfectionem aliquam diversa aliàs obire

munera, aliud simul esse, & non esse: pro hoc et-

enim nulla eminentia sufficit. Et hoc est quod

modò occurrit, esse scilicet aliquid necessa-

rium & contingens: nam in contingentia

non essendi possibilitas importatur, sine qua

neque stare, neque intelligi potest, & ita ne-

que convenienter explicari: cùm sic defi-

niatur: Contingens est, quod potest esse aut

non esse.

  645. Magister Joannes à S. Thoma Tomo 2.Circa Ioan-|nem à S.|Thoma.

Quæst. 19. de voluntate Dei, Disput. 4. Arti. 4. sic

explicationem sententiæ suæ inchoat: Tantam

variarum opinionum sentem, & excrescentes ve-

pres, mirum quàm paucis verbis præsciderit D. Tho-

mas. Sic ille, qui sentes & vepres existimat

sententiam communem Thomistarum de re-

spectu rationis, de qua Arti. 3. n. 10. ubi in spe-

ciali Capreolus, Ferrara, Sylvester, Zumel,

Carmelitani Salmanticenses, & n. 12. Bañez,

Gonzalez, Nazarius, qui & supra, ut Societa-

tis Auctores, de quibus ibidem non id molestè

patiantur. In paucis autem verbis illis, quibus

D. Thomas sentes, vepresq́ue præscidit expli-

candis adeò se diffundit, ut præcisionem di-

ctam in prolixis ejus discursibus, doctis qui-

dem & ingeniosis, minimè reperiamus. Et ut

verum fatear, nihil ab Aureoli sententia, aut

P. Salazarij, quem etiam citat, ejus dicendi

modus videtur discrepare. Totam enim liber-

tatis rationem in eo constituit, quod Deus vo-

litione sua necessaria, pro Summa illius perfe-

ctione & dominio objecta sibi subjecta immu-

tat, quæ tunc objecta esse incipiunt, cùm im-

mutantur, nam respectu divinæ volitionis ra-

tionem objecti habere non possunt. Intra

Deum autem neque denominationem intrin-

secam ipsi identificatam admittit sine nova

additione, & ita sententiam P. Suarij non cen-

set penitus admittendam, licet ad suam acce-

dat, de quo n. 12. quia non est capax illud subje-

ctum, quod est Deus, hujus contingentiæ: sed quid-

quid illi convenit, semper & necessariò convenit,

aliàs inciditur in opinionem suprà attributam Ca-

jetano, quæ sunt illius verba. Atqui hoc ipsum

est, quod tradidit Aureolus constituens actum

Dei necessarium pro perfectione & dominio

amplissimo objecta sibi subjecta multipliciter

immutantem. Audiatur sic caussam præsentem

absolvens verbis novissimis: Actus ille non de-

pendet, nec specificatur ab objecto: sed velle deter-

minatè, vel nolle determinatè, hoc jam non solùm

involvit actum, ut forma est subjecti, & in genere

caussæ formalis actus, sed involvit attingentiam,<-P>

@@0@

@@1@§. XVIII. Circa Dei actus liberos. 227

<-P>& constitutionem objecti, quod veluti activè con-

stituit, & sic non denominat Deum volentem hoc

determinatè, nisi connotando aut tangendo obje-

ctum: non quia illa connotatio requiratur ut ratio

formalis ipsius actus liberi, sed ut conditio ex parte

termini, ut constituatur in ratione objecti futuri

& extra poßibilitatem, in quo solo statu liberè ama-

ri potest: & hoc posito actus ipse formaliter liberè

denominat erga objectum, quia illud liberè in ra-

tione objecti tangit & constituit. Hæc ille, in

quibus summa diffusæ doctrinæ, & in quibus

etiam præter actum Dei necessarium, & im-

mutationem objecti in statu futuritionis con-

stituti nihil est, quod possit actum liberum in

ratione talis constituere. Id autem omne in

Aureoli sententia dispicitur ab Auctore acriter

refutata.

  647. P. Gonet Disput. 3. Arti. 3. commu-Circa P.|Gonet &|Illustrissi-|mum Godoy.

nem sententiam Thomistarum de connota-

tionibus proponit, neque quod à P. Suarez de

intrinseca denominatione traditur videtur re-

nuere, cùm juxta illud respondeat n. 115.

quamvis posteà responsionem aliam adhibeat

juxta doctrinam Mag. à S. Thoma; unde nihil

videtur contra illum specialiter adjiciendum.

Articulo autem 2. sententiam præmiserat juxta

mentem Illustrissimi Godoy Episcopi tunc

Oxomensis, & posteà Siguntini in manuscrip-

tis, asserentis liberum actum constitui ultima-

tè per terminationem ad objecta creata, quæ

sit Deo intrinseca. Pro difficultate autem de-

fectibilitatis satis difficiles adhibentur respon-

siones, pro quo juvat id, quo resolutio claudi-

tur, protulisse: sic enim ibi post argumentum

propositũ de reali distinctione ex fundamento

separabilitatis: Respondeo negando sequelam. Ad

probationem concesso Antecedente, distinguo Con-

sequens: Separabilitas realis entitativa, vel sub

conceptu entitatis, concedo Consequens: non enti-

tativa, sed terminativa, vel sub conceptu termina-

tionis implicantis conceptum entitatis, nego conse-

quentiam, & sub eadem distinctione Minoris sub-

sumptæ, nego secundam consequentiam. Hæc ille.

Et benè quidem si de separatione entitatis ar-

gumentum procederet; non procedit autem

nisi determinatione ipsa, quæ cùm dicatur ab-

solutè posse deficere, perstat circa illam diffi-

cultas: nisi recurratur ad doctrinam P. Suarez

nuper indicatam: secundùm quam etiam po-

test dici in Deo dari formalitatem ex se suffi-

cientem ad denominationem intrinsecam ter-

minationis, nec tamen illius exercitium extare,

quia pro eo aliquod est extrinsecum connota-

tum requisitum. In quo imminet processus

infinitus: nam connotatum dictum stare ne-

quit nisi dependenter ab exercitio divinæ li-

bertatis: pro quo erit aliud connotatum re-

quisitum, & sic deinceps sine termino, & idem

videtur dicendum de sententijs omnibus, si

plures fortè sunt, quæ supra volitionem neces-

sariam solùm statuunt connotationes, revera

enim, quidquid secus conentur ostendere, ab

Aureoli sententia in asserti substantia nequa-

quàm recedunt, quidquid etiam aliàs vocibus

discludantur.

  648. P. Ribadeneira Disputat. 17. de Volun-P. Ribade-|neiræ dicen-|di modus.

tate Dei, ut est subtilis & perspicacis ingenij,<-P>@@

<-P>post improbatos doctè & solidè varios dicendi

modos, novum, quem ibidem proponit, inve-

nit, dicens actum liberum supra necessarium

addere respectum, terminationem, vel habitu-

dinem non necessariam Dei ad objectum, ne-

que simpliciter distinctum ab entitate necessa-

ria Dei: neque simpliciter identificatam cum

ea entitate, sed ante operationem intellectus

ab ea entitate distinctam distinctione dimi-

nuta, & cum eadem identificatam diminuta

identitate. Statuit enim esse objectivas quas-

dam rationes, quæ aliquomodo differunt rea-

liter ab aliqua re, & tamen non differunt di-

stinctione sufficienti ad constituendum nume-

rum duorum entium, ut probat, in materia, &

carentia formæ; in litteris mutis non consti-

tuentibus diversum sonum, ut Ba, & similes:

licet enim reddant sonum aliquomodo diver-

sum, non tamen differentia sufficiente, ut Ba

& A, ac aliæ, majorem numerum soni, quàm

binarium constituant. Id quod etiam in termi-

nis syncathegorematicis videre est: nam omnis

homo unus terminus est, aliàs syllogismus tri-

bus terminis constaret. Ex quibus infert dari

posse rationes objectivas, quæ ob diminutam

distinctionem non constituant numerum, &

talem esse habitudinem liberi actus in Deo

constitutivam. Id quod ex D. Thoma probare

contendit, & n. 9. alios in eum sensum cona-

tur adducere, sed minimè spontaneos, ut Gre-

gorium Ariminensem, & Patres Fonsecam,

Salas, Suarez, Martinon, & Præpositum. Pro

sua autem modestia præmittit, quòd licet no-

vum non arbitretur, quod aliorum judicio ex-

ponit, & potiùs suspicetur mentem esse gra-

vissimorum antiquorum, & quod caput, est,

Angelici Præceptoris. At quia forsan explica-

tio videbitur nova, semperq́ue difficiles arbi-

tratur minùs tritas vias, consultius ducit alio-

rum judicium expectare. Nec expectabit qui-

dem meum, quod pensi est prorsus exigui,

dicam tamen breviter aliquid, & quidquid va-

luerit valeat, juxta modum loquendi nostrum,

valga lo que valiere.

  649. In primis exempla quæ adducuntur,Quid circa|illum sit dif-|ficile ex di-|stinctis nu-|merum fa-|cientibus.

ut non omnia distincta faciant numerum non

videntur convincere. Materia quidem & ca-

rentia, non sunt duo juxta Aristotelem, quia

juxta illum numerus est quantitas discreta,

quod convenire carentiæ nequit. Litteræ mu-

tæ per se sonare nequeunt, unde clarum est,

dum liquidis adjunguntur duos sonos non con-

stituere. Termini syncathegorematici signifi-

cationem habent ex sapientium placito, unde

ut unum constituant terminum cum cathego-

rematicis, inde descendit: ex quo in ordine ad

distinctionem, de qua agitur, parùm videtur

eorum institutio conferre. Unde videtur quòd

in rigore loquendo, quoties aliqua realiter di-

stinguuntur, numerum transcendentalem con-

ficiant. Unde quæstio illa apud Philosophos à

non multis retrò annis celebris, An in compo-

sito substantiali dentur duæ uniones: cùm ta-

men unio modus sit debilissimæ conditionis,

neque à re, quam afficit, distinctus ut res à re.

Sic utrùm effectus produci possit duabus actio-

nibus totalibus. Licet autem neque unio re-<-P>

@@0@

@@1@228 Recognitio Tomi I. Problem. Theolog.

<-P>spectu unionis, neque actio respectu actionis

tales sint, quia tamen in uno tertio nectuntur,

unum etiam sunt inter se; & nihilominùs nu-

merum constituunt. Sic etiam juxta Aristo-

telem principia generationis sunt tria, mate-

ria, forma, & privatio; decem etiam prædica-

menta, & apud aliquos pauciora, cùm tamen

in illis rationes valdè diminutæ collocentur.

In divina etiam Trinitate quinque assignantur

Notiones, ex quibus Innascibilitas, quæ juxta

plures negationem importat, aut potiùs priva-

tionem, de quo Tomo 2. Sect. 23. Problem. 7.

& juxta communem loquendi modum, ad

constitutionem compositi tria concurrunt ma-

teria, forma, & unio.

  650. Deinde, ut hoc detur, quod ad nume-Vlteriùs|impugna-|tur.

rum attinet, reverà id, quod addi dicitur, con-

ceptus objectivus realis est, cùm non sit aliquid

mentis operatione confictum, & ita æternum,

per se stans, & alia, quæ circa modos dicendi

P. Bonæ-Spei, & P. Quiros sunt dicta, rema-

nent confutata. Et quidem cùm Auctor Pa-

trem Salas pro se adducat, melior quidem phi-

losophandi modus est, si dicatur juxta illum

magnum Magistrum, additamentum illud cum

identitate advenire. Licèt enim Mag. à S.

Thoma intolerabile absurdum esse dicat supràP. Salas|sententia|valdè pro-|babilis.

n. 9. Sed P. Esparza etiam suprà Arti. 3. & 4.

magnæ esse probabilitatis asserit, & à magnis

Doctoribus traditum. Ex quo & fieret longè

abesse à censura præfati Mag. à S. Thoma prę-

sentem dicendi modum, qui Arti. 3. n. 23. itaIoannis à|S. Thoma|censura|exotica.

scribit: Nec potest aliquid creatum pertinere ad

constitutionem liberi ut liberi Dei, nisi tanquàm

terminus & objectum ejus: non formaliter dicere

quod constituit liberum increatum, nonnisi insa-

nissimè dicitur. Sic ille. Qui de creato consti-

tutivo locutus, quod Auctor non admittit, ut

videri potest n. 23. negans physicam productio-

nem, in quo non levis est difficultas. Quam-

vis & dici possit de censuris Auctoris ejus erga

Societatis Scriptores nihil esse curandum, sicut

de ridiculo agendi modo erga P. Vasquez, qui

quam præcellentem locum in Theologicis sub-

sellijs suo sit merito consecutus, quæ pars Or-

bis ignorat? ut cum D. Leone loquar. Extat

ille citato Arti. 3. nu. 19. Non exprimo, quia

est qui exprimatur indignus. Redeo ad Au-

ctorem.

  651. Et arguo, insuper, quia immeritò vi-Impugnatio|altera.

detur confingi positiva ratio cum conditioni-

bus dictis, quæ novitatem sua singularitate

non benè accipiendam præseferant: cùm stare

quod intenditur possit, juxta recepta principia

philosophiæ. Et ita nihil odiosum introduci in

scholas Theologicas. Id quod ex eo ostendi po-

test ab Auctore admisso, qui P. Martinon pro

se adducit, & iste quidem doctissimus Scrip-

tor, ut vidimus in Problemate §. 4. actum libe-

rum constitui asserit per additionem modi, cum

generali illa doctrina de modis, qui non distin-

guantur realiter ab eo, quod modificant, sed

sint exercitium sufficientiæ in ordine ad ali-

quid. Aut ergo Auctor generalem istam do-

ctrinam admittit, aut non? Si admittat, nihil

jam novum in ejus positione succurret. Si non

admittat, & alioqui pro se arbitretur illum,<-P>@@

<-P>cùm aliàs diversum aliquid esse addendum ef-

ficaciter probet, videtur consequenter dicen-

dum, additamentum ejusmodi esse modale, &

in modos etiam juxta communem sensum Re-

centiorum Scriptorum distinctos, ac proinde

facili assertione posse cōcludi negotium istud,

dicendo terminationem, connotationem, seu

habitudinem esse modum: neque necessaria

erunt præambula illa de objectivis rationibus;

quæ non faciunt numerum, & alia, ex quibus

videtur novum aliquod portentum extrahen-

dum. Licèt autem ex concessione modi sua

inconvenientia videantur emergere, eadem

ex concessione additamenti ab Auctore admissi

pariter videntur insurgere, minùs acceptabili

explicatione. Neque circa hoc plura, cùm sint

futuri alij, ut suspicor, ex professo impugna-

tionem assumpturi. Et talis P. Izquierdus post

hæc scripta lectus Disput. 31. nu. 136. & seqq.

acerrimus præliator.

Additio circa propriam sententiam.


652. DIctum in Problemate §. 13. actumNegationes|quomodo ad|constitutio-|nem actus|liberi Dei|possint per-|tinere.

Dei liberum constitui per extensio-