Blogumuzu ziyarYt etmYyi unutmayın: utopiaderslik blogspot com

<sub>Sahibkar – mülkiyyYti, Ymlakı, kapitalı (pulu) olub işgüzar fYaliyyYtlY mYşğul olan şYxs. S. qanunla icazY verilYn bütün sahYlYrdY fYaliyyYt göstYrib istYdiyi qYdYr mYnfYYt götürmYk hüququna malikdir.

Sahibkarlıq – gYlir (qazanc) YldY etmYk naminY risk edYrYk bütün Ymlakın cavabdehliyini vY mYsuliyyYtini öz üzYrinY götürYn şYxsin (sahibkarın) işgüzar iqtisadi fYaliyyYti.

Sahibkarlıq qabiliyyYti – mYhsul istehsalı zamanı insanın resurslardan ağıllı vY sYmYrYli istifadY etmYk, cYsarYtlY qYrar qYbul etmYk, istehsalı artırmaq vY ağıllı risk etmYk bacarığı.

Sahibkarlıq fYaliyyYtinY tYminat – ölkYdY sahibkarlıq fYaliyyYtinY şYrait yaradılması. DövlYtin sahibkarlıq qabiliyyYti vY imkanı olan subyektlYrY sahibkarlıq fYaliyyYti ilY mYşğul olmağa tYminat vermYsi, hüquqlarının müdafiY olunması.

Sahibkarlıq subyektlYri – sahibkarlıq fYaliyyYti ilY mYşğul olan fYrd, qrup, firma (müYssisY), şirkYt, dövlYt.

Sabit qiymYtlYr – uzun müddYt bazar qiymYtlYrinin tYlYb vY tYklifin uyğun olması sayYsindY sabit qalması.

Sanksiya (iqtisadi) – müqavilY, maliyyY-büdcY, vergi, kredit vY plan intizamını pozanlara qarşı qanunda, normativ aktlarda vY bağlanmış müqavilYlYrdY nYzYrdY tutulmuş maddi tYsir tYdbirlYri.

Satınalma qiymYtlYri – dövlYt tYşkilatları vY müYssisYlYrin kYnd tYsYrrüfatı müYssisYlYrindYn vY YhalidYn satın aldıqları kYnd tYsYrrüfatı mYhsullarının qiymYti.

Saxlama xYrclYri – tYdavül xYrclYrinin YmtYYlYrin saxlanması ilY YlaqYdar olan hissYsi. Bu xYrclYr YlavY tYdavül xYrclYrinY aid edilir. Saxlama xYrclYri mYhsuldar xarakter daşıyır.

SahYlYrarası rYqabYt – müxtYlif sahYlYrdY fYaliyyYt göstYrYn sahibkarlar arasında eyni miqdarda kapital qoymaqla daha çox mYnfYYt YldY etmYk uğrunda gedYn mübarizY forması. S.r. kapitalı Yn gYlirli sahYyY qoymaq uğrunda rYqabYtdir.

Saxlama (YmanYt) – iqtisadi proses olub, Yhalinin gYlirinin cari istehlak mYqsYdi üçün istifadY edilmYyYn vY yığılan hissYsi.

Sertifikat – 1) mYhsulun keyfiyyYtini tYsdiq edYn sYnYd; 2) sahibinin müYyyYn sahYdY bilik vY bacarığını tYsdiqlYyYn sYnYd; 3) istiqraz növü; 4) sahibinin müYyyYn mYblYğ pul vYsaiti ödYdiyini tYsdiqlYyYn sYnYd.

SYhm – sYhmdar cYmiyyYtin nizamnamY fonduna pul verdiyini tYsdiqlYyYn vY öz sahibinY sYhmdar cYmiyyYtinin mYnfYYtinin bir hissYsini dividend şYklindY almaq vY onun idarY olunmasında iştirak etmYk (imtiyazlı sYhmdYn başqa) hüququ verYn qiymYtli kağız.

SYhm mYzYnnYsi – qiymYtli kağızlar bazarında sYhmin alınıb-satıldığı qiymYt.

SYhmdar cYmiyyYti – tYsYrrüfat fYaliyyYtini hYyata keçirmYk mYqsYdilY nizamnamY fondunu sYhm buraxmaq yolu ilY formalaşdıran fiziki vY ya hüquqi şYxslYrin könüllü sazişi Ysasında yaradılmış müYssisY (korporasiya), cYmiyyYt.

.SYhmlYrin nYzarYt paketi (nYzarYt sYhm paketi) – cYmiyyYtin bütün sYhmlYrinin 50+1 faizinY sahib olan şYxsin YlindY olur. Bu paketin sahibi cYmiyyYtin fYaliyyYtinY nYzarYt hüququna malikdir.

SYhm kapitalı – sYhmdar cYmiyyYtin bütün kapitalı.

SYhmin gYlirliyi – sYhmin illik dividendinin bazar qiymYtinin faizlY ifadYsi.

SYnayelYşdirmY – ölkYdY maşınlı iri sYnayenin yaradılması vY ölkY iqtisadiyyatını sYnaye Ysasları üzYrinY keçirib inkişaf etdirilmYsi prosesi.

SYnaye robotları – Yl ilY yerinY yetirilYn YmYliyyatlarda olan iş dYqiqliyinin, işin fasilYsizliyinin, YmYk mYhsuldarlığının vY hazırlanan mYhsulların keyfiyyYtinin (iqtisadi sYmYrYliliyinin) yüksYldilmYsindY insanların vYrdiş vY bacarıq qabiliyyYtini YvYz etmYyY imkan verYn YmYk vasitYlYri, avtomat maşın.

SYrbYst seçmY – mülkiyyYtçinin öz pul vY maddi resurslarından istYdiyi kimi istifadY etmYk hüququ, fYhlYnin öz qabiliyyYtinY uyğun istYdiyi YmYk növünü sYrbYst seçmYk vY alıcının öz gYlirini onun üçün Yn yaxşı vY lazım olan YmtYY vY xidmYtlYrY xYrclYmYk hüququ.

SYrbYst üzYn valyuta – nYzarYt olunmayan valyuta kursu; xarici valyutaya tYlYb vY tYklifin tYsiri altında onun kursunun qalxıb-enY bilmYsi.

SYrmayYdar – işY, istehsala sYrmayY qoyan vY ona sahib olan şYxs.

Sey qanunu – tYklif nYzYriyyYsinin müYllifi, fransız iqtisadçısı Jan Batist SeyY görY, satıcı YmtYYsini satdıqdan sonra dYrhal alıcıya çevrildiyinY görY tYklif avtomatik olaraq tYlYbi yaradır. Buna görY dY, tYkliflY tYlYb arasında daim tarazlıq yaranır. İqtisadi hYyat isY bunu tYsdiq etmir.

Sindikat – inhisar birliyi forması; S. yekcins YmtYYlYr istehsal edYn müYssisYlYrin elY birliyidir ki, burada istehsal vasitYlYri iştirakçıların öz mülkiyyYtindY qalır, istehsal olunan mYhsul sindikatın mülkiyyYti olur vY yaradılmış xüsusi kontor tYrYfindYn reallaşdırılır.

SikkY – müxtYlif metaldan-qızıldan, gümüşdYn, misdYn vY mis YrintilYrdYn, müasir dövrdY-mis, nikel vY alüminiumun müxtYlif YrintilYrindYn hazırlanan pul nişanı; tYdavül vY tYdiyY (ödYmY) vasitYsidir.

SikkY gYliri – dövlYtin sikkY kYsilmYsindYn götürdüyü gYlir; natamam dYyYrli sikkYnin nominal dYyYrilY tYrkibindYki metalın bazar dYyYri arasındakı fYrqdYn (sikkYnin kYsilmYsi xYrclYri çıxılmaqla) ibarYtdir.

Senyoraj – dövlYtin pul emissiyasından YldY etdiyi gYlir.

Sintez – tYhlil prosesindY hasil olunmuş ayrı-ayrı ünsürlYr arasındakı YlaqYni müYyyYn etmY vY onlardan ümumi nYticY çıxarma üsulu.

Son istehlakçı – mYhsulun (YmtYYnin) texniki-iqtisadi parametrlYrinY vY istehlak xassYlYrinY görY onun üçün nYzYrdY tutulmuş vY hYmin mYhsulu (YmtYYni) istifadY edYcYk istehlakçı.

Son hYdd xYrclYri – mYhsul vahidinY YlavY istehsal xYrclYrinin artması; ümumi xYrclYrin dYyişmYsinin mYhsulun hYcminin dYyişmYsinY bYrabYr olması.

Sosial tYminat – qocalara vY YmYk qabiliyyYtini itirYnlYrY, habelY ana vY uşaqlara maddi tYminat vY xidmYt göstYrilmYsi üzrY iqtisadi-sosial tYdbirlYr sistemi.

Staqnasiya – iqtisadiyyatda, istehsalda, ticarYtdY gerilYmYkdYn YvvYlki vY ya onu müşayiYt edYn durğunluq.

Staqflyasiya – staqnasiya vY inflyasiyanın birlYşmYsi; iqtisadi böhranla inflyasiyanın birlYşdiyi vYziyyYt.

Standart – dövlYtin sYlahiyyYtli orqanları tYrYfindYn tYsdiq edilmiş nümunY, etalon, model, Ysas.

Standartlaşdırma – mYmulatın tipi, markası, parametrlYri, ölçülYri vY keyfiyyYti, elYcY dY ölçü miqdarı, sınaq metodları, qablaşdırma qaydası, saxlanması vY istehsal texnologiyası üzrY vahid normaların müYyyYn edilmYsi.

Status – müYssisYnin, sahibkarın qanunvericiliyY uyğun tYsbit edilYn tYşkilati-hüquqi formaları, nizamnamYlYri, hüquq vY vYzifYlYri, mYsuliyyYt vY sYlahiyyYtlYri ilY sYciyyYlYnYn vY müYyyYn olunan hüquqi vYziyyYti.

Struktur (quruluş) – sistemi tYşkil edYn vY bir-birilY qarşılıqlı YlaqYdY olan bölmYlYrin (hYlqYlYrin, vYsilYlYrin) mYcmusu.

Strateji YmtYYlYr – ölkYnin milli tYhlükYsizliyinY zYrYri aradan qaldırmaq mYqsYdilY ixracatı qadağan edilYn, mYhdudlaşdırılan, yaxud ciddi nYzarYtY alınan YmtYYlYr.

Struktur işsizlik – işsizliyin bir forması. İstehsal texnologiyasında vY istehsalın strukturunda dYyişiklik olanda baş verir, yeni texnika tYtbiq edildikdY ya işçinin YvvYlki peşYsi yeni texnologiyanın tYlYblYrinY cavab vermir vY yaxud sahibkarların iş qüvvYsini almağa tYlYbi azalır.

Statistika – 1) cYmiyyYtin vY xalq tYsYrrüfatının inkişafındakı kYmiyyYt dYyişikliklYrindYn bYhs edYn elm; 2) hYr cür kütlYvi hadisYlYrin miqdarca hesaba alınması.

Sığorta – mYqsYdli pul vYsaitlYri fondu; bu fond tYbii fYlakYtlYr, tYsYrrüfatda tYsadüfi xoşagYlmYz hadisYlYr zamanı, yaxud vYtYndaşların hYyatında müYyyYn hadisYlYr olduqda fondun iştirakçılarına maddi yardım göstYrmYk mYqsYdilY yaradılır.

Sığorta edYn – sığorta edilYnY vY ya müqavilYdY göstYrilYn şYrtY uyğun başqa şYxsY, sığortaçıya dYyYn zYrYr, yaxud da sığorta mYblYğini ödYmYyi öz öhdYsinY götürYn tYşkilat, cYmiyyYt.

Subsidiya – dövlYtin büdcYsi hesabına yerli hakimiyyYt orqanlarına, hüquqi vY fiziki şYxslYrY, yaxud başqa dövlYtlYrY, YsasYn, pul formasında göstYrilYn yardım.

Subvensiya – 1) dövlYt tYrYfindYn yerli dövlYt tYşkilatlarına vY ya xalq tYsYrrüfatının müYyyYn bir sahYsinY, müYssisYyY edilYn maddi pul, yardım forması.

SDV – SYrbYst dönYrli valyuta.

- Ş -

ŞYxsi gYlir – vYtYndaşların YldY etdiklYri gYlir. Ş.g. YmYk haqqından, şYxsi tYsYrrüfatdan, qiymYtli kağızlardan, şYxsi xidmYtdYn vY s. mYnbYlYrdYn yaranır.

ŞYxsi istehlak – Yhali istehlakının tYrkib hissYsi; şYxsi istehlak mYnbYyi ailY büdcYsi, şYxsi vY ev tYsYrrüfatında natural mYhsul istehsalı, habelY ictimai istehlak fondunun bir hissYsi.

ŞYxsi yaradılmış tYsYrrüfat – xüsusi mülkiyyYtin bir növü; şYxsi, yaxud ailY YmYyinY Ysaslanan hYyYtyanı, yaxud ayrıca götürülmüş torpaq sahYsindY bağ-bostan tYsYrrüfatı.

ŞYxsi gYlir vergisi – ayrı-ayrı şYxslYrin gYlirlYrinY qoyulan vergi.

ŞirkYt – müYssisYnin tYşkilati forması, burada kapital iştirakçıların birgY YmanYtlYri Ysasında yaradılır. O, tam şirkYt, qarışıq şirkYt, mYhdud mYsuliyyYtli şirkYt növlYrinY ayrılır.

Şerman qanunu – inhisarçılığa qarşı 1890-cı ildY ABŞ-da qYbul edilmiş qanun.

- T -

Tarif – müYssisYlYrY, tYşkilatlara vY YhaliyY göstYrilYn xidmYtlYrY görY olan ödYniş norması; xalq tYsYrrüfatı sahYlYrindY müxtYlif xidmYtlYrin haqqını müYyyYn etmYyY imkan verYn qiymYtlYr sistemi.

Tarif dYrYcYsi – yerinY yetirilYn işin mürYkkYbliyini vY işçinin ixtisas dYrYcYsini sYciyyYlYndirYn göstYrici. Tarif cYdvYlinin Ysas ünsürlYrindYn biri.

Tarif sistemi – tarif-ixtisas mYlumat kitablarını, tarif şYbYkYlYrini, tarif qiymYtlYrini vY YmYk haqqı üçün region Ymsallarını özündY birlYşdirir.

Tarif Ymsalı – tarif cYdvYlini sYciyyYlYndirir. Bu vY ya digYr dYrYcYdYn olan tarif maaş dYrYcYsinin vahid kimi götürülYn birinci dYrYcYnin tarif maaş dYrYcYsinY nisbYtindYn ibarYtdir.

Tarif maaş dYrYcYsi – bir saat, yaxud gün YrzindY işçinin müvafiq dYrYcYli YmYyinin ödYnilmYsi hYcmi.

Tarif sistemi – normativlYrin mYcmusu; bu sistemY daxildir: tarif maaş dYrYcYsi, tarif cYdvYli, tarif-ixtisas sorğu kitabçası.

Tam mYşğulluq – 1) YmtYY vY xidmYt istehsalı üçün mövcud olan iqtisadi resurslardan tam istifadY etmY; 2) friksion vY struktur işsizlik olsa da, tsiklik işsizliyin olmaması ilY sYciyyYlYnir.

Tarazlaşmış bazar – YmtYYlYrin ümumi hYcmi, strukturu, çeşidi vY keyfiyyYti üzrY tYlYb vY tYklif arasında uyğunluq saxlanılmış bazar.

Tarazlıq qiymYti – azad rYqabYtin olduğu bazarda tYlYb vY tYklifin uyğun gYldiyi anda yaranan qiymYt.

Terminal (latınca terminalis – son mYrhYlY, son istiqamYt) – nYqliyyat yolunun başlanğıc vY ya son mYrhYlYsi mYnasında işlYdilir.

Texniki tYrYqqi – texnikanın, texnologiyanın inkişafı vY tYkmillYşdirilmYsi, elmi-texniki tYrYqqinin son nailiyyYtlYrinin istehsala tYtbiqi prosesi.

Texniki nYzarYt – mYhsulun keyfiyyYt göstYricilYrinin müYyyYn olunmuş tYlYbata (standartlara, texniki şYrtlYrY) uyğunluğunun yoxlanılması.

Texniki tYhlükYsizlik – müYyyYn istehsalda YmYk şYraitinin tYhlükYsizliyini tYmin etmYk mYqsYdilY hYyata keçirilYn tYşkilati, texniki sanitariya-gigiyenik, tYdris-maarif vY hüquqi tYdbirlYr sistemi.

Texnoloji intizam – istehsal prosesindY mYhsul hazırlanması, texnologiyanın tYlYblYrinY ciddi vY dYqiq YmYl olunması.

Texnoloji proses – sYnayedY, tikintidY, kYnd tYsYrrüfatında vY digYr sahYlYrdY xammal, material, yarımfabrikat, yaxud mYmulat alınmasının, emalının vY ya yenidYn emalının üsul vY vasitYlYrinin mYcmusu.

Texnologiya – elm sahYsi olub, tYbiYt mYhsullarının alınması vY onların emal edilYrkYn istehlak şeylYrinY, istehsal vasitYlYrinY çevrilmYsi üsulu vY proseslYrini öyrYdnir. Texnologiya elmi mYharYt, ustalıq, bacarıq, becYrmY vY hazırlanma metodlarının mYcmusudur.

TYbii ehtiyatlar – insanların maddi vY mYnYvi tYlYbatını ödYmYk mYqsYdilY cYmiyyYt tYrYfindYn istifadY edilmYsi mümkün olan tYbiYtin bir hissYsi.

TYdavül – YmtYY vY xidmYtlYrin pulun vasitYsilY mübadilYsi (Y-p-Y).

TYdavül vaxtı – müYssisYnin istehsal fondlarının dövranı zamanı onların tYdavül sferasında olduğu vaxtdır.

TYdavül xYrclYri – YmtYYnin tYdavül prosesindYki hYrYkYti ilY bağlı çYkilYn xYrclYr. T.x. iki növY ayrılır: xalis vY YlavY. Xalis tYdavül xYrclYri YmtYYlYrin pula vY pulun YmtYYyY çevrilmYsi ilY bağlı çYkilYn bütün xYrclYri YhatY edir. lavY t.x. istehsalın tYdavüldY davamı ilY bağlı xYrclYrdir (mYhsulun istehsaldan ticarYt yerinY çatdırılması xYrclYri).

TYbiYtdYn istifadY – iqtisadi vY sosial mYqsYdlYr üçün cYmiyyYt tYrYfindYn tYbii resurslardan istifadY edilmYsi, onun mühafizYsi vY yenidYn bYrpa edilmYsi üzrY tYdbirlYrin hYyata keçirilmYsi.

TYdiyY balansı (ölkYnin tYdiyY balansı) – başqa ölkYdYn daxil olan pulun ümumi mYblYği ilY digYr ölkYlYrY pul tYdiyYlYrinin (ödYmYlYrinin) mYblYği arasındakı nisbYt.

TYdiyY qabiliyyYti – dövlYtin, hüquqi vY fiziki şYxslYrin ödYmYlYr üzrY öhdYliklYrini yerinY yetirmYk qabiliyyYti (ödYmYk üçün kifayYt qYdYr pulun olması).

TYdiyY intizamı – müYyyYn olunmuş miqdarda pul tYdiyYlYrinin müYssisY, tYşkilat, idarY vY vYtYndaşlar tYrYfindYn vaxtlı-vaxtında ödYnilmYsi.

TYklif – bazarda olan vY oraya göndYrilY bilYn YmtYY vY xidmYtlYrin mYcmusu;

TYklif qiymYti – rYqabYtli bazarda satıcının tYklif etdiyi qiymYt.

TYklifin qiymYt elastikliyi – tYklif olunan YmtYYnin hYcminin dYyişmYsi faizinin onun qiymYtinin dYyişmYsi faizinY nisbYti; YmtYY tYklifinin hYcminin onun qiymYtinin dYyişmYsinY reaksiyası.

TYklif qanunu – müYyyYn bYrabYr şYraitdY qiymYtin dYyişmYsi ilY tYklifin dYyişmYsi nisbYti arasındakı asılılığın ifadYsi; bu, düz asılılıqdır: qiymYt qalxanda tYklif artır vY YksinY.

TYlYb – müYyyYn bYrabYr şYraitdY alıcının ala bilYcYyi YmtYY vY xidmYtlYrin mYcmusudur; alıcının ala bilmYk qabiliyyYtidir, almaq üçün alıcıda olan pulun miqdarıdır.

TYlYb qanunu – müYyyYn bYrabYr şYraitdY qiymYtin dYyişmYsilY tYlYbin dYyişmYsi nisbYti arasındakı asılılığın ifadYsi; burada tYrs asılılıqdır, qiymYtin qalxması ilY tYlYb azalır vY YksinY qiymYtin düşmYsi ilY tYlYb artır (eyni miqdar pula daha çox YmtYY almaq olur).

TYlYbin tYnzimlYnmYsi – mYcmu tYlYbi artırmaq vY ya azaltmaq mYqsYdilY pul-kredit vY fiskal siyasYtdYn istifadY edilmYsi. TYlYbY mYqsYdyönlü tYsir etmY.

TYlYb amili – iqtisadi artımdan asılı olaraq tYlYbin ümumi sYviyyYsinin yüksYlmYsinin iqtisadiyyatın potensial mYhsuldarlığını artırmağa imkan vermYsi.

TYlYb qiymYti – alıcının bazarda tYklif etdiyi qiymYt, bu qiymYtin aşağı hYddi alıcının xYrclYmYk istYdiyi pulun miqdarı ilY müYyyYn olunur.

TYlYbin elastikliyi – tYsir altında olduğu amillYrdY (Yhalinin pul gYlirlYri, qiymYt vY tariflYrin sYviyyYlYri, onların arasındakı nisbYtlYr, ailYlYrin sayı vY tYrkibi vY s.) hYr hansı dYyişiklik nYticYsindY Yhali tYlYbinin dYyişmY qabiliyyYti.

TYlYbat – fYrdin şYxsi vY mYdYni sYviyyYsinY müvafiq olaraq özünYmYxsus ehtiyacı; orqanizmin, şYxsiyyYtin, sosial qrupların vY bütövlükdY cYmiyyYtin hYyat fYaliyyYtini saxlamaq üçün zYruri olan hYr hansı bir şeyY ehtiyacdır, fYallığın daxili oyadıcısıdır; tYlYbat ödYnilmYsi zYruri olan ehtiyac.

TYnzim edilYn bazar – YsasYn obyektiv iqtisadi vY hüquqi qanunların tYsiri altında fYaliyyYt göstYrYn bazar. Bu cür bazar – bazar iqtisadiyyatının müasir mYrhYlYsindY mövcud olur.

TYsYrrüfatçılıq subyektlYri – YmtYYnin istehsalı, satışı vY yaxud alınması ilY mYşğul olan hüquqi vY fiziki şYxs.

TYsbit edilmiş valyuta kursu – sYrbYst şYkildY yüksYldilmYsinY, yaxud azaldılmasına icazY verilmYyYn valyuta kursu.

TYkrar istehsal – istehsal prosesinin fasilYsiz olaraq yenidYn başlanması, daim tYkrarlanması.

TYdavül vasitYsi – pulun funksiyalarından biri; alqı-satqı YmYliyyatlarında vasitYçi rolunu oynayan dYyYr forması.

TYsYrrüfat mexanizmi – iqtisadi proseslYri, tYsYrrüfat fYaliyyYtini idarY etmYk üçün tYtbiq olunan tYsYrrüfatçılıq formalarının, metodların, hüquqi normaların vY tYşkilati strukturların mYcmusu.

TicarYt – YmtYY tYdavülü, istehlak üçün hazır olan YmtYYlYrin istehsal dairYsindYn istehlak dairYsinY hYrYkYtini tYmin edYn xalq tYsYrrüfatı sahYsi.

TicarYt güzYştlYri – YmtYYnin pYrakYndY satış qiymYtinin bir hissYsi; tYdavül xYrclYrini ödYmYk vY pYrakYndY ticarYt müYssisYsi vY tYşkilatlarının mYnfYYtinin yaradılması üçün nYzYrdY tutulur.

Torpaq – istehsalın amillYrindYn biri; üzYrindY YmYk prosesi gedYn yer, faydalı qazıntıların mYnbYyi, kYnd tYsYrrüfatı mYhsulları istehsalında başlıca vY Ysas istehsal vasitYsi kimi istifadY edilYn vY xüsusi tYbii xassYlYrY malik olan bir nemYt.

Torpaq rentası – torpaq mülkiyyYtinin iqtisadi cYhYtdYn reallaşdırılmasının başlıca iqtisadi forması. Torpaq mülkiyyYtçisinin YldY etdiyi gYlir.

“Torpaqtutumlu” YmtYY – istehsalı nisbYtYn böyük miqdarda tYbii resurs (torpaq) tYlYb edYn YmtYY.

Transaksiya xYrclYri – istehsala vY dövriyyYyY Ysas xYrclYrdYn YlavY YmYliyyat xYrclYri, vasitYli, qoşma xYrclYr.

Transfert ödYmYlYr – dövlYt büdcYsindYn vYsaitlYrin yenidYn bölgüsü qaydasında YhaliyY vY sahibkarlara verilYn pul vYsaitlYri; pulun bir bankdan başqa banka vY ya bir ölkYdYn başqa ölkYyY köçürülmYsi.

Tranzit – sYrnişin vY yükün aralıq mYntYqYdYn ötüb keçmYklY bir mYntYqYdYn digYrinY daşınması.

Transmilli korporasiya (TMK) – beynYlxalq konsern; istehsalda, YmtYYlYrin satışında aparıcı vYziyyYtinY görY dünya bazarında fYaliyyYt göstYrYn Yn iri kampaniya.

Tsiklik işsizlik – işsizliyin bir forması; iqtisadi böhranlar baş verdikdY istehsalın azalması ilY yaranan işsizlik forması.

Trest – inhisarın bir forması; burada istehsal vasitYlYri üzYrindY mövcud sahibkarlar qrupunun birgY mülkiyyYti yaranır. Buraya daxil olan sahibkarlar istehsal vasitYlYri üzYrindY mülkiyyYti, habelY texnologiya, patentlYr vY demYli, istehsal olunan mYhsullar öz hüquqlarını birliyY verir; inhisar birliyi forması kimi buraya daxil olan müYssisYlYr özlYrinin istehsal, kommersiya vY hüquqi müstYqilliklYrini itirirlYr.

TRASEKA – Avropa-Qafqaz-Asiya nYqliyyat dYhlizi.

- U -

UzunmüddYtli proqnozlar – iqtisadi, sosial vY texniki sahYlYrdY perspektiv inkişaf proseslYrinin vYziyyYtinin vY qiymYtlYndirilmYsinin tYdqiqi ilY bağlı hadisYnin necY inkişaf edYcYyini irYlicYdYn görmY.

Ucuz pul siyasYti – tYdavüldY pul kütlYsinin artırılması siyasYti.

Unifikasiya – müxtYlif növ mYhsulların, hissYlYrin, qovşaqların vY digYr konstruksiya elemetlYrinin, tYtbiq edilYn materialların, texnoloji proseslYrin sYmYrYli şYkildY eyni hala salınmasının tYmin edilmYsi.

Uçot – ictimai istehsalın idarY edilmYsi funksiyası, real tYsYrrüfat proseslYri, onların nYticYlYri, istifadY olunmuş ehtiyatlar vY s. haqqındakı mYlumatların alınması, qeyddYn keçirilmYsi, yığılması vY işlYnilmYsindYn ibarYtdir.

Urbanizasiya – maddi vY mYnYvi mYdYniyyYtin, kYndin inkişafı zYrYrinY olaraq, böyük şYhYrlYrdY toplanması.

Uçot faizi – tYdiyY vaxtı çatmamış borc öhdYliklYrinin satın alınmasından ötrü avans verilmiş pul üçün banklar tYrYfindYn tutulan haqq (faizlY).

- Ü -

Ümumi dövriyyY – istehsalın hYcm göstYricilYrindYn biri, müYssisYnin müYyyYn aralıq vaxtda (il YrzindY) bütün istehsal sexlYrinin istehsal etdiyi bütün mYhsul növlYrinin vY sYnaye xarakterli işlYrinin ümumi hYcmi.

Ümumi daxili mYhsul (ÜDM) – Yrazi xüsusiyyYtlYrinY görY hesblanır. Bu, mYnsubiyyYtindYn asılı olmayaraq, ölkY YrazisindY yerlYşmiş müYssisYlYrin, maddi vY xidmYt sferalarının illik ümumi dYyYri.

Ümumi milli mYhsul (ÜMM) – ölkY vYtYndaşlarının ölkYdY vY xaricdY bir il YrzindY istehsal etdiklYri YmtYY vY xidmYtlYrin ümumi bazar dYyYri.

Ümumi daxili investisiya – daxili mYnbYlYr hesabına yeni istehsal olunmuş istehsal vasitYlYrinin mYsrYfi; maşın, avadanlıq, alYtlYr vY binalar, habelY YmtYY-material ehtiyatlarını artırmaq üçün sYrf olunan mYsrYflYr.

Ümumi ictimai mYhsul – bütün maddi istehsal sahYlYrinin iqtisadi inkişafının ümumilYşdirici göstYricisi (klassik yanaşma).

Ümumi gYlir – firmanın bütün sahYlYrdYki fYaliyyYtinin nYticYsindY YldY etdiyi gYlirlYrin mYcmusu.

Ümumi tYlYbat – cYmiyyYtin vY onun üzvlYrinin bütün tYlYbatlarının mYcmusu.

Ümumi iqtisadi qanunlar – cYmiyyYtin inkişafının bütün mYrhYlYlYrindY fYaliyyYt göstYrYn iqtisadi qanunlar. MYsYlYn, iqtisadi münasibYtlYrin mYhsuldar qüvvYlYrin inkişaf sYviyyYsinY vY xarakterinY uyğunluğu qanunu, tYlYbatın artması qanunu, YmYk mYhsuldarlığının yüksYlmYsi qanunu vY s.

Ümumi mYhsul – müYssisYnin kYnara vermYk üçün, yaxud gYlYcYkdY öz istehsalında istifadY üçün istehsal etdiyi mYhsulun hYcmini sYciyyYlYndirYn göstYrici.

Ümumi xYrclYr – firmanın sabit vY dYyişYn xYrclYrinin cYmi.

ÜzYn valyuta kursu – çevik, dYyişYn valyuta kursu.

- V -

Valyuta – ölkYlYrin pul vahidi (AzYrbaycan manatı, ABŞ dolları); xarici dövlYtlYrin pul nişanları, tYdavül vY tYdiyYnin kredit vasitYlYri – xarici pul vahidlYrindY (veksel, çek vY s.) ifadY olunur vY beynYlxalq hesablaşmalarda istifadY edilir.

Valyuta kursu – bir ölkYnin pul vahidinin qiymYtinin başqa ölkYnin pul vahidindY ifadY olunması. Bunun Ysasında bir ölkYnin valyutası başqa ölkYnin valyutasına dYyişdirilir.

Valyuta bazarı – müxtYlif ölkYlYrin valyutalarının (istYr sYrbYst dönYrli, istYrsY dY qismYn dönYrli olan) satıcıları vY alıcıları arasında iqtisadi münasibYtlYri reallaşdıran mexanizm, bazar.

Valyuta böhranı – pul-kredit sisteminin böhranı. Valyuta münasibYtlYrinin tYnzimindY ciddi çYtinliklYrin yaranması.

Valyuta blokadası – bir ölkY vY yaxud ölkYlYr qrupu tYrYfindYn digYr ölkYyY münasibYtindY beynYlxalq hesablaşmaların normal gedişini pozmaq vY onun iqtisadiyyatının Ysaslarını sarsıtmaq mYqsYdilY hYyata keçirilYn valyuta tYdbirlYri sistemi.

Valyuta tYnzimlYnmYsi – valyuta kursunun dövlYt tYrYfindYn müYyyYn sYviyyYdY saxlanılması. DövlYt valyuta kursuna iki yolla tYsir edY bilir: 1) borc faiz dYrYcYsini dYyişmYklY; 2) valyuta intervensiyası (valyuta bazarında xarici valyuta vY qızılın alqı-satqısı) vasitYsilY.

Valyuta riski – xarici ticarYt, kredit vY valyuta YmYliyyatlarının aparıldığı vaxt xarici valyutanın milli valyutaya nisbYti mYzYnnYsinin dYyişilmYsi ilY YlaqYdar zYrYr çYkmYsi qorxusu.</sub>