C. M. Keyns və onun davamçılarının adı ilə bağlı olub, iqtisadi nəzəriyyədə "inqilabi dəyişikliklər" P. Samuel­


Dövlətin iqtisadi tənzimləmə vəzifələri və metodları



Yüklə 2,89 Mb.
səhifə76/114
tarix26.11.2023
ölçüsü2,89 Mb.
#136532
növüDərs
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   114
C fakepathelave vesait

11.6.Dövlətin iqtisadi tənzimləmə vəzifələri və metodları
Dövlət tənzimlənməsinin iqtisadi funksiya (vəzi­fə) və metodlarını aydınlaşdırıb izah etmək üçün bu tən­zim­lən­mənin subyektlərini, habelə obyektlərini müəyyən­ləşdirmək lazımdır.
Dövlət tənzimlənməsinin subyektləri - mülkiyyət və gəlirlərinə görə fərqlənən həm dövlət, həm də bazar sisteminə daxil olan müxtəlif sosial qrupları (fərdi əmək fəaliyyəti ilə məşğul olanları, sahibkarları, işgüzar biznes adamlarını, birlikləri, şirkətləri) əhatə edir. Dövlət tən­zim­­lən­məsinin obyektlərinə - ölkənin xarici iqtisadi əla­qə­ləri, ətraf mühitin və ekologiyanın qorunması, məşğul­luq və inflyasiya, maliyyə-kredit və pul sisteminin sabit­liyi, əha­linin iqtisadi-sosial problemləri daxildir.
Dövlətin iqtisadi tənzimləmə funksiyaları dedik­də, aşağıdakılar nəzərdə tutulur: .
- cəmiyyətin «ümumi nemətlər» adlı tələblərinin (müdafiə, təhlükəsizlik, ictimai asayiş qaydalarının qo­run­ması, dövlət idarəçiliyi, yollar çəkilməsi, elektrik, su, kanalizasiya təchizatı, nəqliyyat, rabitə) ödənilməsi;

  • ölkənin işgüzar təsərrüfat həyatının normal fəa­liy­­yəti üçün tədavül dairəsinin kifayət qədər pul kütləsi ilə təmin olunması;

  • bazar iqtisadiyyatının səmərəli fəaliyyəti üçün mü­vafiq hüquqi bazarıın yaradılması;

  • kiçik və orta sahibkarlığın müdafiə və himayə edilməsi;

  • antiinhisar siyasəti həyata keçirməklə, ölkədə rə­qa­bət mühitinin formalaşdırılması; ,

  • fiskal siyasət yeridərək, vergilər və rüsumlar vasi­tə­silyə dövlət büdcəsinə vəsait cəlb olunması;

  • ölkədə əsaslı (fundamental) elmlərin, elmi-təd­qi­qat işləri aparılmasının təşkili və maliyyələşdirilməsi;

  • region və inzibati ərazilərin (bölgələrin, rayon­ların) iqtisadi-sosial problemlərinin həll edilməsi.

Dövlət tənzimlənməsinin hüquqi, inzibati və iqti­sa­­di metodlarını (üsullarını) 2 qrupa ayırmaq olar: birin­cisi - birbaşa, yaxud inzibati, yəni qeyri-iqtisadi metod­lardır. Məsələn, müəyyən ərazidə tikinti işlərinin qadağan olun­ması; Milli Parkdan turizm məqsədləri üçün istifadə edil­məsi; hərbi obyektin və bazanın mülki məqsədlər üçün isti­fadəsinə sərəncam verilməsi. Deməli, bu metod iqtisadi va­sitə və üsullarla deyil, «olar» yaxud «olmaz» prinsipi ilə bir növ əmr qaydasında inzibati yollarla həyata keçirilir. İkincisi - dolayı, yaxud iqtisadi metodlardır. Həmin me­tod­­lar, dəyişən vergilər sistemini, rüsum haqlarını, gömrük xərc­lərini, tədarük qiymətlərini, müxtəlif əlavə ödənişləri, hərracları, tenderləri, məqsədli müsabiqələri nəzərdə tutur.
Dünya Bankı hesabatlarında, «Dövlət-dəyişən dün­ya­da» adlı xüsusi bir bölmədə, iqtisadiyyatın , dövlət tən­zimlənməsinin uğurlu və nöqsanlı cəhətləri hərtərəfli təhlil edilərək göstərilir ki, ümumi iqtisadi tərəqqi, elm, təhsil, səhiyyə, sosial ədalətin tarazlaşdırılması sahəsində döv­lə­tin səmərəli rolu cəmiyyət üçün həyati əhəmiyyətə malik­dir. Lakin, mütəxəssislərinin fikrincə, “C.Keynsin nəzəri iqtisadi müddəalarından və ötən əsrin 30-40-cı ülərdə ABŞ prezidenti F.Ruzveltin iqtisadi sahədə «yeni xətt»-indən fərqli olaraq, dövlət ölkənin təsərrüfat həya­tının isti­rak­çısı yox, iqtisadi inkişafın (artımın) təminat­çısı, qarantı rolunu oynamalıdır”.
Dövlətin ölkə iqtisadiyyatında iştirakçı (subyekt) deyil, ümumi iqtisadi-sosial tərəqqinin təminatçısı rolunu yerinə yetirməsi üçün aşağıdakı şərtlərə və prinsiplərə əməl etmək tələb olunur: dövlət qanunçuluğunun əsasıdır; siyasi sabitliyin və makroiqtisadi tarazlığın təminatçısıdır; ətraf mühitin və ekologiyanın qorunmasına cavabdehdir; ölkə vətəndaşlarının təkcə siyasi deyil, eyni zamanda iqti­sadi hüquqlarının, azadlıqlarının qarantıdır.

Yüklə 2,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   114




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin