C. M. Keyns və onun davamçılarının adı ilə bağlı olub, iqtisadi nəzəriyyədə "inqilabi dəyişikliklər" P. Samuel
Yüklə 2,89 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.3.İqtisadi artım və ona təsir göstərən amillər İqtisadi artım
- 4 təklif və 2 tələb
| Fondtutumlu forma istehsal prosesləri gedişində, tədricən burada tətbiq olunan canlı əməyin ixtisar olunub azaldığını əks etdirməklə yanaşı, eyni zamanda ümumi xərclərdə istehsal vasitələrinin (texnika-texnologiya) payının artması, yaxud əməyin fondlarla (texniki vasitələrlə) silahlanmasının yüksəldilməsi ilə səciyyələnir. Başqa sözlə, iqtisadi artımın intensiv tipinin bu meyli, istehsal prosesinin müxtəlif mərhələlərində texniki-texnoloji iş əməliyyatlarının insanın fiziki, əzələ qüvvəsi ilə deyil, texnika, habelə yeni mütərəqqi texnologiya ilə həyata keçirildiyini göstərir.
İqtisadi artımın intensiv tipinin resursqoruyucu forması üçün istehsal prosesində eyni vaxtda hər məhsul vahidinə sərf olunmuş həm canlı əməyin, həm də istehsal vasitələrinin (fondlarının) payının qənaəti xarakterikdir. Fondaneytral forma isə iqtisadi artım prosesinin intensiv tipinin xüsusi hallardakı özünəməxsus cəhətlərini əks etdirərək, fondtutumlu və resursqoruyucu meyllər arasındakı ən optimal həddləri müəyyənləşdirməyə imkan yaradır. Qeyd etmək lazımdır ki, iqtisadi artımın intensiv tipinin bu üç meyl və formaları, təsərrüfat həyatının inkişafının ayrı-ayrı mərhələlərində müstəqil sürətdə deyil qarşılıqlı əlaqə, habelə bir-birinə təsir dairəsində fəaliyyət göstərmiş, göstərir, şübhəsiz ki, gələcəkdə də göstərəcəkdir. Doğrudur, iqtisadi inkişafın intensiv tipinin həyata keçirilməsinin müəyyən mərhələsində həmin meyllərdən birinin üstün rol oynaması mümkündür, lakin bu məsələnin mahiyyətini dəyişdirmir. 2.3.İqtisadi artım və ona təsir göstərən amillər İqtisadi artım – mühüm makroiqtisadi anlayış kimi təkcə istehsalın ümumi həcminin artmasını deyil, eyni zamanda iqtisadi sistemin cəmiyyətin artan tələbatlarının daha dolğun ödənilməsini və insanların həyat səviyyəsinin keyfiyyətini yüksəltmək qabiliyyətini özündə əks etdirir. Cəmiyyətin iqtisadi sisteminin bu tələblərə səmərəlilik, faydalılıq, məhsuldarlıq prinsipləri mövqelərindən cavab verməsi üçün iqtisadi, siyasi və sosial amillərin qarşılıqlı əlaqəli kompleks halında fəaliyyəti lazımdır. İqtisadi amillərin təsnifatına və sayına dair müxtəlif iqtisadçıların, yaxud qrupların fərqli fikirləri vardır. Bu mövqelərdə iqtisadi artıma təsir göstərən amillər kəmiyyət və keyfiyyət baxımından qruplaşdırılmışdır. Həmin amillərin sayı 2-dən başlayaraq (əmək haqqı və kapital) 23-ə qədər (əməklə bağlı-4, kapitalla bağlı-4, torpaqla bağlı-1, elmi-texniki tərəqqi ilə bağlı-14) artırılmışdır. İstehsal amilləri anlayışı - torpaq, kapital əmək şərtləri (ünsürləri) vəhdətində, hər bir istehsalın əsası kimi fransız iqtisadçısı J.B.Sey (1767-1832) tərəfindən irəli sürülərək, elmi dövriyyəyə daxil edilmişdir. XIX əsrin ikinci yarısından marjinalist nəzəriyyənin tərəfdarları, istehsalın bu üç amili sırasına sahibkarlıq fəaliyyətini də əlavə edərək, onun istehsalın dördüncü amili olduğunu əsaslandırmışlar. Eyni zamanda istehsalın yalnız iki amil - əmək və kapital əsasında aparıldığı, habelə bu amillərdən başqa digərlərinin (torpağın, elmi-texniki tərəqqinin, mütərəqqi texnologiyaların) "törəmə" xarakter daşıyaraq, "ikinci dərəcəli" əhəmiyyətə malik olduğunu söyləyənlər də vardır. İqtisadi artımın və cəmiyyətin tərəqqisinin digər dörd amildən ibarət (insan resursları, təbii resurslar, kapital - texnologiya və sahibkarlıq) olduğunu göstərən Nobel mükafatı laureatı P.Samuelsonun (ABŞ) mövqeyi də böyük maraq doğurur. "Ekomomiks" kitabının müəllifləri K.R.Makkonnell və S.L.Bryu iqtisadi artıma təsir göstərən 4 təklif və 2 tələb amili olduğunu irəli sürürlər. Həmin amillər aşağıdakılardır: Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|