Dr nazim beratli

ŞEHZADELER

Sultan Süleyman'ın oğullarından en parlağı Mustafa'nın, Hürrem'in oğlu olmaması, bu ikilinin işine gelmemekteydi. Halkın pek sevdiği şehzade Mustafa, Gülbahar Hatun'dan doğmuş olduğu için, en büyük kardeş olmasına rağmen, Sultan Süleyman, Hürrem'in dolduruşuyla ondan pek hoşlanmazdı. Nitekim, yaşı gereği, İstanbul'a en yakın şehzade sancağı olan Manisa Sancak Beyi iken, Hürrem'den doğma Mehmet szancakbeyliği yapacak yaşa gelince, Mustafa Amasya'ya gönderilir. İkisi arasına da Konya'ya Selim gönderilir ki o da Hürrem'in oğludur. Padişahın ölümü halinde, en yakındaki şehzade saraya ulaşıp tahta oturacağı için, Osmanlı devlet geleneğini bilenler, bu düzenlemenin, Mehmet'in veliahd olarak atanması ile eş anlamlı olduğunu anlayacaklardır. İşe bakın ki, Kanuni'nin bu en sevgili oğlu, Manisa'da sancakbeyi iken, 6 Kasım 1543 günü, ölüverir. Macaristan Seferi'nin keyfini sürmekte olan Sultan, oğlunun ölümünden büyük bir yeise kapılır ama, bu kez de Manisa'ya Konya'daki Selim aktarılır. Mustafa, sesini çıkarmadan, birgün değerinin anlaşılacağını bekleyerek, Amasya'da gün doldurmaya devam eder. Ne var ki, Hürrem ile Rüstem, onun varlığından bile rahatsızdırlar.

BABASININ KATLETTİĞİ BİR OĞUL

Kanuni, İran Seferi esnasında, Konya Ereğli'sine geldiği zaman, kendi birlikleri ile gelip babasına katılan şehzade, önceden Rüstem, sultana " bakınız, kendi askeri ile gelip, ordugaha katılacaktır. Niyeti isyan etmektir", dediği için, asi kabul edilir ve, padişahın kendi çadırında, babasına " hoşgeldin" demeye giden oğul, isyan etti diye boğdurulur.

İşin acı tarafı, güçlü kuvvetli, bir genç olan Mustafa'nın, kendini boğmaya çalışanlarla uzun süre mücadele etmesi ve bütün o boğuşma esnasında, " Babaaa.." diye bağırarak, padişahtan yardım beklemesidir. Kanuni, o esnada, bir perdenin gerisinden olayı izlemektedir. Daha da acı olan tarafsa, Mustafa'ya bu şekilde ordu ile gelip, ordugaha katılma fikrinin, Rüstem tarafından verilmesidir.

Mustafa'nın nasıl öldürüldüğünü gözleri ile gören, kardeşi Cihangir, hastalanır ve o da ölür.

Böylece, Kanuni'nin yaşayan iki oğlu kalır:

Manisa'da sefih bir hayat sürmekte olan Selim ve hem saray mensupları, hem de halkın sevgisini kazanmış olan, Bayezit...

İkisi de, Hürrem'in oğullarıdırlar. Hürrem ve Rüstem'in amaçlarına varmalarına, bir adım kalmıştır. İkilinin padişah adayı, Bayezit'tir...

SİYASET SAHNESİNDE BİR DÖNME DAHA

İşte bu aşamada, sahneye, üçüncü bir alçak çıkar:

Lala Mustafa Paşa!

Kimi kaynaklara göre, Rüstem gibi bir Hırvat başka kaynaklara göre Sokollu'nun ailesinden bir Sırp dönme olan bu adam, çocukluğundan beri, Bayezit'in lalası yani öğretmeni olup; onun yanında yaşamaktadır. Nedendir bilinmez, ya da çok iyi anlaşılabilinir, bu herifin, Rüstem ile arası açıktır. Hiç sevmediği bir ikinci şahıs ise bir Sırp dönme olan, akrabası olduğu ileri sürülen, Sokollu Mehmet'tir. Lala Mustafa'nın hesabı, sadrazamlığa oturmaktır. Oysa eğer Bayezit, Hürrem ve Rüstem'in desteği ile padişah olursa, o makam Rüstem'e kalacaktır. Dolayısıyla, kendi elinde büyüyen çocuğun padişah olması, işine gelmemektedir. Beri yandan, eğer tahta Selim çıkarsa da, kendisi Bayezit'in lalası olduğu için, ikbal kapıları, yine yüzüne kapanacaktır. Lala denilen alçak, oyununu oynamaya girişir.

Kütahya'da bulunan ve İstanbul'a daha yakın olması hesabıyla, tahta çıkma ihtimali daha yüksek olan kendi yetiştirmesi Bayezit'i kardeşine karşı kışkırtmaya girişir. Bayezit, sağda solda, " sultanlığın kendisine müyesser olacağını", söylemeye başlar. Bu haberler, hem Kanuni'nin ve hem de Selim'in kulağına gider. İki şehzade, karşılıklı olarak, asker toplamaya girişirler.

Padişah, bu durumu toparlamak için, her iki şehzadeyi de uyarır ve Bayezit'in akıl hocası Lala Mustafa'yı, onun yanından alarak, Konya'daki Selim'in yanına gönderir. Böylece, ikisi arasında denge kurmayı hesaplamaktadır.

Bu tayine, Bayezit çok sevinir. Adamını, rakibinin karargahına soktuğunu sanmaktadıer toplamayı sürdürür ve Selim'e saldırı hazırlıklarına girişir. Kanuni, oğlunu uyarmak için, ona mektuplar yollar. Bayezit, endişelerini anlatmak üzere, babasına nameler düzer. Ulakların hepsini, Lala Mustafa'nın adamları, yollardan toplayıp öldürürler. İki taraf da kendi fikirlerinin, karşı tarafça dikkate alınmadığını sanmaya, devam ederler. Kanuni, oğullarının taht kavgasından bezer ve eğer bu sürtüşme devam ederse, kızkardeşinin oğlu Oğuzhan'ı veliaht tayin edeceğini söylemeye başlar. Lala Mustafa, bunu da kullanarak, Bayezit'i kardeşine saldırıp, onu ortadan kaldırarak, tahtı zorla elde etmeye ikna ederken, Selim'in de babasına başvurarak, muti, söz dinleyen bir sehzade portresi çizmesini sağlar. Sonunda, Bayezit'in ordusu, Selim'e saldırır. Anadolu Türkmenleri, Bayezit'ten yanadırlar. Buna karşılık, padişah, Selim'e dönmelerden bir ordu sağlar. Bayezit kuvvetleri, Selim'e yardıma gelmiş olan yeniçerileri tam da bozguna uğratırken, savaş meydanına yetişen taze kuvvetler, Bayezit'in askerinin dağılmasınki Selim ise, Konya'ya gönderilecektir. Lala denilen alçak, Selim'e hiç itiraz etmeden Konya'ya gitmesini öğütlerken, Bayezit'e ise bunun bir çeşit rütbe tenzili olduğunu, Amasya'ya gitmesi ve babasının ölmesi durumunda, İstanbul'a yetişip de Selim'den önce tahta oturmasının imkansızlaşacağını, dolayısıyla, babasını dinlememesi gerektiğini telkin eder.

PADİŞAHA İSYAN EDEN ŞEHZADE

Bayezit, hocasının kendi tarafında olduğunu sanmaya devam ettiği için, onu dinler. Kütahya'yı terketmeği bir yana bırakın, asker toplamayı sürdürür ve Selim'e saldırı hazırlıklarına girişir. Kanuni, oğlunu uyarmak için, ona mektuplar yollar. Bayezit, endişelerini anlatmak üzere, babasına nameler düzer. Ulakların hepsini, Lala Mustafa'nın adamları, yollardan toplayıp öldürürler. İki taraf da kendi fikirlerinin, karşı tarafça dikkate alınmadığını sanmaya, devam ederler. Kanuni, oğullarının taht kavgasından bezer ve eğer bu sürtüşme devam ederse, kızkardeşinin oğlu Oğuzhan'ı veliaht tayin edeceğini söylemeye başlar. Lala Mustafa, bunu da kullanarak, Bayezit'i kardeşine saldırıp, onu ortadan kaldırarak, tahtı zorla elde etmeye ikna ederken, Selim'in de babasına başvurarak, muti, söz dinleyen bir sehzade portresi çizmesini sağlar. Sonunda, Bayezit'in ordusu, Selim'e saldırır. Anadolu Türkmenleri, Bayezit'ten yanadırlar. Buna karşılık, padişah, Selim'e dönmelerden bir ordu sağlar. Bayezit kuvvetleri, Selim'e yardıma gelmiş olan yeniçerileri tam da bozguna uğratırken, savaş meydanına yetişen taze kuvvetler, Bayezit'in askerinin dağılmasına yol açar. Bu taze kuvvetlerin başında, çocukluğundan beri Bayezit'in hocalığını yapan, onu bütün bu davranışlara kışkırtan, Lala Mustafa Paşa denilen aşağılık devşirme vardır. Padişaha, oğlunun kendine isyan ettiğini söyleyerek, isyanı bastırmak üzere gönderilen birliklerin başına geçmiştir.