Dünya klasikleri : 13

«O zavallı beş yaşındaki kızcağıza, o tahsil görmüş ana babası akla hayale gelebilecek her çeşit işkenceleri yapıyorlarmış. Onu dövüyor, kırbaçlıyor, tekmeliyorlar-
mış. Kendileri de nedenini bilmeden çocuğun tüm vücudunu mosmor etmişler; sonunda işkencenin en incesini bulmuşlar: Soğukta, ayazda, çocuğu «geceleri çişi geldiğini, söylemiyor» diye helaya kilitliyor, bütün gece onu orada tutuyorlarmış. (Sanki beş yaşında bir çocuk, melek gibi, yatağında mışıl mışıl uyurken, daha o çağda gece helaya gitmek istediğini haber vermeyi öğrenebilirmiş gibi) Bu kabahati yüzünden çocuğun yüzüne pisliğini sürüyor, onu kendi pisliğini yemeğe zorluyorlarmış. Hem de bunu anası, öz anası zorla yaptırıyormuş!... Üstelik o ana geceleri helaya kilitli olan zavallı yavrucağın iniltileri etrafı çınlatırken uyuyabi-liyormuş! Sen anlıyor musun bu saçmalığı? Mini mini bir varlık, daha başına gelenlerin ne olduğunu kavra-yamayacak çağda küçücük bir varlık, o ayak yolunda, karanlıkta, soğukta küçücük yumruğunu acıdan neredeyse parçalanacak gibi olan göğsüne indiriyor ve kin nedir bilmeyen göz yaşlarını dökerek «Allah baba» kendisini savunsun diye yalvarıyor! Sen bu saçmalığı anlıyabiliyor musun? Dostum, kardeşim, kendisini Tanrıya adamış, nefsini yenmiş, rahip adayım benim, bu saçmalığın neye yaradığını, böyle bir şeyin hangi amaca hizmet ettiğini anlayabiliyor musun? Oysa, diyorlar ki: «Bu saçmalık olmasaydı, insanın dünyada yaşaması imkânsız olurdu,» Çünkü o zaman insan kötülüğün de, iyiliğin de ne olduğunu kavrıyamazmış. Peki ama o Allanın belâsı iyilik ile kötülük insana bu kadar pahalıya mal olduktan sonra, onu öğrenmek neden gerekli oluyor? «Allah babaya» yalvaran o çocu-pn göz yaşlarına bütün bilinç dünyası feda olsun! Arık büyüklerden söz etmiyorum, onlar zaten cennette-ki elmayı yemişler, bu yüzden ne halleri varsa görsün-ler hepsinin Allah belâsını versin! Gelgelelim bunlara ne Diyeceğiz? Görüyorum ki, seni üzdüm Alyoşa, rahat-sız olmuş gibisin. İstersen devam etmiyeyim. Alyoşa :60
KARAMAZOV KARDEŞLER
KARAMAZOV  KARDEŞLER
61
— Olsun! Ben de üzülmek  istiyorum, diye mırıldandı.
— Bir şey daha, yalnız bir sahne daha anlatayım sana. Bunu meraklı bir şey olduğu, çok  karakteristik bir yönü bulunduğu için anlatacağım. Hem bunu biraz. önce bizim eski dergilerden birinin  toplandığı  ciltte okudum. «Arşiv» dergisinde  miydi, yoksa «Eski günler» dergisinde mi, bunu araştırmalı, nerede okuduğumu bile unuttum. Olay, kölelik çağının en kötü zamanında olmuş. Daha yüzyılın başlangıcında. Çok şükür, geçti o günler! Yaşasın, Halkımızın Kurtarıcısı...
«O zamanlar, yani bu yüzyılın başında bir general varmış, bu generalin büyüklerle ilişkileri olduğu gibi kendisi de çok zengin bir toprak sahibiymiş, ama öyle toprak sahiplerinden biriymiş ki! (doğrusunu söylemek gerekirse, o zamanlarda bile bu tip toprak sahipleri çok azmış) Bunlar hizmet süreleri sona erip de emekliye ayrıldıkları vakit, neredeyse kendi adamlarının hayatı üzerinde de, ölümü üzerinde de söz sahibi olmak hakkını kazandıklarına kesin olarak inanırlar-mış. O zamanlar böyleleri varmış.
«îşte bu general iki biri canlık çiftliğinde yaşıyor, herkese yukarıdan bakıyor, daha aşağı bir düzeyde olan komşularına, sanki onlar yanaşmaları, ya da kendi soytarılarıymıs gibi davranıyormuş. Tavlasında yüzlerce köpek ve hemen hemen yüz kadar köpek bakıcısı varmış. Hepsi de üniformalı, hepsi de atlıymış. Bir gün çiftlikte çalışanlardan birinin oğlu senin anlıyacağın, küçük bir çocuk, ancak sekiz yaşında bir oğlan, her nasılsa oynarken bir taş fırlatmış ve generalin en çok sevdiği cins bir av köpeğini bacağından yaralamış. General: «En çok sevdiğim köpeğim neden topallamaya başladı» diye sormuş. Kendisine: «İste şu çocuk köpeğı-,nize taş attı, onu ayağından yaraladı,» diye bildirmiş' ler. General çocuğu tepeden tırnağa süzmüş; «Ya! Demek sensin-bunu yapan?» demiş. «Yakalayın şunu!
Çocuğu yakalamışlar, annesinden zorla kopararak alıp götürmüşler. Çocuk, bütün geceyi hapis odasında geçirmiş. Ertesi sabah gün doğarken, general tam bir av giyimi içinde ava çıkmış. Atına binmiş, etrafında beslemeleri, köpekleri, köpek bakıcıları ve av kovalayıcı-ları varmış. Hepsi de at üstündeymiş. Etraflarına da çiftlikte çalışanları toplamışlar: Bu iş onlara ders olsun diye. En önde de suçlu çocuğun annesi duruyormuş. Hapis odasından çocuğu çıkarmışlar. Bulutlu, soğuk, sisli bir sonbahar günüymüş. Tam av için bir gün. General, çocuğu soymalarını emretmiş. Çocuğu çırılçıplak soymuşlar. Yavrucak tiril tiril titriyormuş, korkudan aklı basından gitmiş, bağırmaya bile cesaret ede-miyormuş. General "koşturun şunu!» diye bir komut vermiş. Köpek bakıcıları çocuğa, «koş, koş!» diye bağırmışlar. Çocuk koşmaya başlamış... General avazı çıktığı kadar «Tut! Getirin şunu!» diye bağırmış ve tüm av köpeği sürüsünü onun üzerine saldırtmış. Çocuğu anasının gözleri önünde köpeklere kovalatmış, köpekler de çocuğu paramparça etmişler! Ondan sonra galiba generali hacir altına almışlar. Eh... ne yapacaklardı onu başka? Kurşuna mı dizmeliydiler yani? Başkalarının Vicdanı tatmin olsun diye, kurşuna mı dizmeliydiler onu? Söyle, Alyoşa!
Alyoşa yüzü sapsarı olmuş, dudaklarında garip, eğri bir gülümseyişle, gözlerini ağabeyine doğru kaldırarak yavaşça :
— Kurşuna dizmeîiydiler ya! dedi. Ivan, tuhaf bir heyecanla :
— Bravo! diye bağırdı. Madem ki artık sen de bunu söylüyorsun, demek ki... Şu rahibe bakın hele!...
demek senin de içinde bir şeytan var,  Alyoşa Kara-
— Saçma birşey söyledim, ama... îvan:
— Belki de, yalnız, asıl önemli olan o «ama» dadır.
62
KARAMAZOV KARDEŞLER
KARAMAZOV  KARDEŞLER
63
diye bağırdı. Şunu bil ki, bu dünyada saçmalıklar çok gerekli şeylerdir, rahip adayı! Dünya saçmalıklar üzerinde duruyor. Onlar olmasaydı, belki de bu dünyada hiç bir şey olamazdı. Biz bildiğimizi biliriz!
— Neyi bilirsin?
Ivan, sayıklıyormuş gibi devam etti:
— Hiç bir şey anlamıyorum. Artık hiç bir şeyi anlamak da istemiyorum. Yalnız olaylar üzerinde durmak istiyorum. Herşeyi anlamaktan çoktan vazgeçtim. Eğer bir şeyi anlamak isteğini duyarsam  biliyorum ki, hemen üzerinde durduğum olayı değiştirmiş olurum. Oysa ben olayı olduğu gibi ele almaya kararlıyım...
Alyoşa büyük ve içten bir üzüntüyle:
— Beni niçin deniyorsun? diye bağırdı. Bunu bana sonunda söyliyecek misin?..
— Tabiî, söyliyeceğim. Zaten sözü sana bunu söylemek için o yöne götürdüm. Sen benim için değerlisin. Seni elimden kaçırmak istemiyorum ve o Zosima'ya da kaptırmıyacağım!...
İvan. bir dakika kadar sustu. Yüzünde birden çok hüzünlü bir anlam belirmişti:
— Beni dinle: Bu çocukları iş daha açıkça anlaşılsın diye ele aldım. İnsanların dünyanın üstündeki toprağı, ta ortasından kabuğuna kadar sırsıklam hale getirmiş olan gözyaşlarından artık tek bir söz söylemek istemiyorum.   Konumu kasıtlı olarak   daralttım. Ben bir tahta kuruşuyum ve boynumu  eğerek şunu kabul ediyorum ki, olup bitenden hiç bir şey  anlamıyorum. Herşey neden böyle düzenlenmiştir?   Bunu anlamıyorum.. Demek ki, insanların kendileri suçlu: Onlara cennet verilmiş, onlar ise özgürlüğü istemişler ve bundan ötürü mutsuz olacaklarını   kendileri de bilmeden gök yüzündeki ateşi   çalmışlar; O halde demek ki, onlara acımak boşuna! Gel gelelim benim o zavallı, o bu dünyaya göre yaratılmış ve Öklid prensiplerine göre işleyen aklım diyor ki, dünyada asıl var olan şey, çekilen
acılardır. Suçlu diye bir 'şey yoktur. Her şey bir başka şeyden dümdüz ve basit olarak çıkar. Herşey akıp gider ve herşey aynı paralele girer. Ama bu yalnız Öklid'e yakışır bir acayipliktir. Çünkü bu acayipliğe uyarak yaşamağa razı olamıyacağımı çok iyi biliyorum! Suçlu diye bir şeyin olmadığından, herşeyin bir başka şeyden çıkmasından bana ne? Bunu bilmemden ne çıkar? Benim ihtiyaç duyduğum, suçun cezalandırılmasıdır. Suç cezalandırılmazsa, kendimi mahvederim! Hem de ceza, sonsuzluğun bilmem hangi noktasında ya da bilmediğim bir zamanda verilmemeli. Ceza burada, bu dünyada verilmeli, ben de bunu gözlerimle görmeliyim.
«Evet, madem iman sahibi benim, bunu kendi gözümle görmeliyim. O ceza günü gelip çattığı vakit, ölü olursam, beni diriltsinler, çünkü o iş bensiz olursa, çok çok yazık olur. Ben kendi varlığımı işlediğim kötülüklerin ve çektiğim acıları bilmem kim için meydana gelecek olan mahşerden sonraki o kusursuz düzene temel olsun diye mahvetmedim, onun için çırpınmadım. Ben, kendi gözümle karacanın, aslanın yanına nasıl yatacağını, bıçaklananın nasıl dirilip kendisini öldürmüş olanları kucaklayacağını görmek istiyorum. Herkes herşeyin neden meydana geldiğini, niçin yapıldığım öğrendiği vakit burada olmak istiyorum ben!...
«Dünyadaki bütün dinlerin temelinde bu istek vardır. Ben de dine inanıyorum. Yalnız, işte o çocuklar var ya, onlar ne olacak? Bu sorunun karşılığını bir türlü bulamıyorum. Belki yüzüncü kezdir söylüyorum; karşımızdaki sorunlar pek çok. Ama ben yalnız çocukları ele aldım, çünkü ne demek istediğimi böylece açıkça belirtebiliyorum. Beni dinleyin: Eğer herkesin acı çekmesi zorunluysa, herkes mahşerden sonraki 'ölümsüz' kusursuz düzene ancak acı çekme pahasına kavuşabilecekse o halde çocukların bu işte suçu ne? Bunu bana söyler misin lütfen?.. Neden onlar da büyüklerle aynı doku içine girmişler? Neden onlar da bilmem kim meydana64                      KARAMAZOV  KARDEŞLER
gelecek o kusursuz düzene kavuşsun diye bu yükün altında eziliyorlar?
«insanların günahta ortak olmalarını anlıyorum, hattâ cezada bile ortak olmalarını anlıyorum, ama çocukların büyüklerin işledikleri günahlarda onlarla ortak olduklarını kabul edemem! Eğer çocukların babaları ile her bakımdan hem de babalarının işledikleri bütün kötülüklerde onlarla ortak oldukları bir gerçek ise, bu gerçek bu dünyaya göre değildir ve kavranılması, anlaşılması imkânsız bir şeydir!.
«Şakacının biri, «Çocuk nasıl olsa büyüyecek ve günün birinde günah işlemeğe vakit bulacaktır!» dese bile, o anlattığım çocuk büyümedi ya, onu, sekiz yaşındaki bir çocuğu köpeklere parçalattılar ya! Ah, Alyoşa, Tanrıya isyan ediyorum! Gökyüzünde ve toprağın altında olan herşey, tüm varlıklar, tüm canlılar ve eskiden yaşamış olanlar, hepsi hep birden aynı ağızdan «Sen haklısın Ya Rab!... Çünkü bize yolumuzu gösterdin!...» diye bağırdıkları vakit, tüm evrenin nasıl sarsılacağını anlıyorum! O ana, çocuğunu köpeklerine parçalatan o canavarla kucaklaştığı ve üçü birden, gözyaşları içinde: «Sen haklısın Ya Rab!..» diye bağırdıkları vakit, biliyorum ki artık bilincin son halkasına ulaşılmış ve herşey anlaşılmış olacaktır.
«Ama işte, işin püf noktası burada! Ben işte bunu, bir türlü kabul edemiyorum. Onun için daha dünyada olduğum bir sırada kendi tedbirlerimi almakta acele ediyorum. Bak Alyoşa, belki de ben o ana kadar hayatta kalacağım, ya da olup bitenleri görmek için herkesle birlikte ben de dirileceğim, belki ben de o yavrucuğun cellâdı ile kucaklaşan anaya bakarak: «Sen haklısın Ya Rab!.» diye bağıracağım. Ama o zaman bile öyle bağırmak istemiyorum, bu yüzden, daha vakit varken kendimi bundan korumak istiyorum. Onun için daha şimdiden o ölümsüz, o kusursuz hayattan büsbütün vazgeçiyorum.
KARAMAZOV  KARDEŞLER
65
Mahşerden sonraki o kusursuz düzen, o pis koku-HP} helada mini mini yumruğu ile göğsünü yumrukla-I yan ve karşılığı ödenmemiş gözyaşları dökerek «Allah babaya» dua eden çocuğun bir tek gözyaşı damlasına değmez! Değmez, çünkü o gözyaşlarının karşılığı ödenmemiştir. Ama neyle ödeyeceksin karşılığını? O gözyaşları ödenebilir mi hiç? Yoksa intikam alarak mı ödenecek bunların karşılığı? Ama, intikamı ne yapayım ben? Cellâdların cehenneme atılması ne anlam taşır? Neyi düzeltecektir cehennem?... Mademki, o çocuklar artık işkence ile yok edilmişlerdir?
>< Sonra eğer cehennem varsa, her şeyi içine alan kusursuz düzen nerede? Ben.» bağışlamak ve kucaklamak isterim, artık kimsenin acı çekmesini istemem. Ama eğer, çocukların çektiği çileler, insanlığı gerçeğe kavuşturmak için toplanması gereken tüm acıların, tüm çilelerin toplamı eksiksiz olsun diye kullanılacaksa, o zaman önceden söyliyeyim ki, insanlığın kavuşturulacağı o gerçek, tümü ile kendisi için ödenen fiyat kadar etmez. Son olarak şunu da belirteyim : Ben o ananın çocuğunu köpeklere parçalatan o cellâtla kucaklaşmasını da istemiyorum! Onu bağışlamağa cüret etmemelidir o ana! Eğer istiyorsa, kendi namına, bir ana olarak çektiği o sonsuz acının üzerinden bir çizgi Çizerek cellâdı bağışlayabilir, ama parçalanan çocuğun Çektiği acıyı o cellâdın yanına bırakmağa, bundan ötürü onu bağışlamağa hakkı yoktur. Hattâ çocuğun ken-disi cellâdı bağışlasa bile! Madem öyle, o zaman şunu sorrmak cesaretini kendimde görebilirim: öyle olacaksa, o halde kusursuz düzen bunun neresinde?...
"Bu dünyada o işi bağışlıyabilecek, daha doğrusu onu bağışlamağa  hakkı olan bir varlık var mı? Ben tüm insanlığa karşı duyduğum sevgiden ötürü böyle kusursuz düzen istemiyorum. Ben intikamı alınma-
Karamazov Kardeşler II — F: 566
KARAMAZOV KARDEŞLER
KARAMAZOV  KARDEŞLER
67
mış acılarla kalmak istiyorum, böylesi daha iyi. İntikamı alınmamış acımla, -dindirilmemiş öfkemle kalayım daha iyi, hattâ haksız olsam bile!
«Evet, biz mahşerden sonraki o kusursuz düzene aşırı bir fiyat biçtik, böyle bir âleme girmek için böylesine pahalı bir ücret ödemek bize göre değil. Onun için giriş bedelini vermekte acele ediyorum. Eğer ben namuslu bir insansam, bu bileti bir an önce geri vermem gerekir. Ben de öyle yapıyorum işte. Benim kabul etmediğim Tanrının kendisi değildir. Benim yaptığım şey, sadece Tanrı'ya saygı ile biletimi geri vermektir, Al-yoşa!...
Alyoşa gözlerini yere indirerek:
— Buna isyan derler! dedi.
İvan karşısındakini etkileyen bir seste:
— isyan mı? dedi. Doğrusu  senden böyle bir söz beklemezdim. İnsan isyan içinde yaşayabilir mi? Oysa ben; yaşamak istiyorum. Şimdi bana doğru söyle, bak seni tartışmaya çağırıyorum! Bana karşılık ver, söyle: Bir an için düşün ki: «İnsanlığın kaderi» denilen yapıyı sen meydana getiriyorsun. Amacın da sonunda insanları mutluluğa kavuşturmak, onlara en sonunda barışı ve rahatı kazandırmaktır! Yalnız, bunu sağlamak için, kaçınılmaz bir şekilde, bir tek küçük varlığı,   diyelim ki, intikamı alınmamış   gözyaşları   içinde mini mini yumruğu ile göğsünü döven o küçük çocuğu işkence ile öldürmek gerekiyor, öyle olsaydı, sen bu şartlar altında böyle bir yapının mimarı olmaya razı olur muydun? Söyle! Ama yalan olmasın söylediğin!...
Alyoşa yavaşça :
— Hayır, razı olmazdım, dedi.
— Bundan başka, uğrunda o yapıyı meydana ge tirmeğe   çalıştığın   insanların da işkence ile öldürülen küçüğün, intikamı alınmamış kanı pahasına elde edilecek mutluluğu kabul edeceklerini, kabul ettikten
sonra da sonsuzluğa kadar mutlu kalabileceklerini düşünebilir misini
Alyoşa, gözlerinde birden beliren bir parıltı ile : — Hayır, bunu düşünmem, ağabey! dedi. Yalnız. demin «Bu dünyada bağışlamak hakkına sahip olabilecek ve bağışlayan bir varlık var mı?» diye sormuştun. Öyle bir varlık vardır. O varlık herşeyi, herkesi, tüm olup bitenleri ve «herşeye rağmen» bağışlayabilir. Çünkü o varlığın kendisi günahsız kanını herkes ve herşey için dökmüştür. Sen «Onu» unuttun. O yapıya işte ancak o temel olabilir. Herkes ona: «Sen haklısın Ya Rab. Çünkü sen bize yolunu açıkladın...» diyecektir...
— Ha... a..., o «Tek ve Günahsız» olandan mı söz ediyorsun? «O» nün dökülen   kanını mı söylüyorsun? Hayır, ben «Onu» unutmadım.  Aksine bütün bu süre içinde hep, «nasıl oluyor da bu kadar uzun bir zaman «Onu» ileriye sürmüyorsun» diye hayret   ediyordum. Çünkü tüm sizinkiler, tartışmalarda  herşeyden önce «Onu» ileriye sürerler. Biliyor musun   Alyoşa? Sakın güleyim deme. Ben bundan bir yıl kadar önce bir şiir uydurdum. Eğer benimle daha on dakika kadar vakit geçirebilirsen. Sana onu da anlatırdım, ister misin?
— Sen şiir mi yazdın? îvan güldü :
— Yok canım, yazmadım, ben bütün ömrümce hiçbir vakit iki satırlık olsun şiir yazmamışımdır. Bu şiiri uydurdum sadece, uydurdum ve zihnime iyice yerleştirdim. Heyecanla uydurmuştum onu. Sen benim ilk okuyucum, daha doğrusu dinleyicim olacaksın.
Alaycı bir gülüşle devam etti:
Gerçekten, bir yazar bir tek dinleyiciyi   olsun
buldu
mıı?
mu, kaçırmamalı, değil mi ya? Söyle anlatayım
elde Alyoşa
 
Alyoşa:
Can kulağı ile dinliyorum, dedi.68
KARAMAZOV  KARDEŞLER
— Şiirimin adı «Büyük Engizitör» dür, saçma bir şey, ama sana onun ne olduğunu açıklamak istiyorum.
KARAMAZOV  KARDEŞLER
69
BÜYÜK ENGlZİTÖR
îvan güldü :
— Bak görüyor musun, bu işte de bir önsöz yapmadan, daha doğrusu edebî bir önsöz yapmadan söze girişmeğe imkân yok, tuh! Görüyor musun? Oysa öyle şeyleri uydurmak nerede, ben nerde! Bak, ele aldığım olay Onaltıncı Yüzyılda oluyor. O zamanlar, (bunu her halde daha okuldayken, sınıfta öğrenmişsindir) o zamanlar gökyüzündeki varlıkları şiirler yazarak dünyaya indirmek alışkanlık olmuştu. Artık Dante'den söz etmiyorum. Fransa'da mahkemedeki zabıt kâtipleri, hattâ manastırlardaki rahipler bile tam anlamıyla temsiller veriyor ve bu temsillerde Hazreti Meryem'i, melekleri, velileri, İsa'yı, hattâ Tanrı'nın kendisini bile sahneye çıkarıyorlardı.
 O zamanlar bütün bunlar hiç art niyet beşlemeden yapılırdı. Victor Hugo'nun «Nötre Dame de Paris» inde, Fransız veliahdının dünyaya gelişi onuruna, Paris'te, I Louis'nin önünde, belediye salonunda halka Le bon jugement de tres sainte et gracieuse Vierge Marie» adı altında bedava olarak, öğüt verici bir temsil sunuldu, bu temsilde Hazreti Meryem'in kendisi sahneye çıkıyor ve kendi bon jugement'unu bildiriyor.
«Bizde de Petro'dan önceki devrede konuları özel-likîe. Eski Ahit'ten alınmış, hemen hemen buna benzer dramatik temsiller verilirdi. Zaman zaman oynatılırdı bu oyunlar. Zaten o dramatik oyunlardan başka, bütün dünyada o zamanlar gerektiğinde velilerin, meleklerin ve gökyüzündeki tüm güçlerin rol aldığı birçok
hikâyeler, «şiir» ler de elden ele dolaşıyordu. Bizde de manastırlarda, böyle şiirlerin çevirileri ya da kopyaları ile uğraşıyorlardı, hattâ buna benzer şiirler uyduruluyordu. Hem de ne zaman? Daha Tatar'ların idaresi altında uluduğumuz zamanlarda.
«Örneğin manastırda yazılmış bir küçük şiircik vardır. (Tabii gerekçeden çevrilmiştir) «Hazreti Meryem'in Çilesi» adlı bu şiirde öyle sahneler öyle bir cesaretle anlatılır ki! Bunlar Dante'ninkilerden aşağı kalmaz. Hazreti Meryem cehennemi ziyaret eder, ona bu «Çileli yolda» meleklerden Mikail rehberlik eder. Hazreti Meryem, günah işlemiş insanları ve çektikleri çileleri görür. Bunların arasında çok ilgi çekici bir günahkârlar gurubu var, bunlar ateşten bir göl içindedirler. Aralarından hangileri bu gölün içine artık yüzeye çıkamı-yacak kadar gömülüyorlarsa «Onlar artık Tanrının unuttuğu varlıklar»» dır. Bu anlatımda olağanüstü bir derinlik, olağanüstü bir güç vardır.
«İşte bunun üzerine derin bir şaşkınlığa kapılan Hazreti Meryem ağlayarak Tanrı'nın tahtı önünde secdeye varır ve cehennemde bulunan herkesin, ama hiç bir ayrılık yapılmadan, herkesin o gölde gördüğü tüm insanların da bağışlanması için yalvarır. Hazreti Meryem'in Tanrı ile o konuşması çok ilgi çekicidir. Hazreti Meryem yalvarır durur, bir an bile yalvarmaktan geri durmaz. Tanrı ona; «Oğlunun» çivi çakılmış elleri ile ayaklarını göstererek: «Oğluna işkence edenleri nasıl Ağışlarsın?» diye sorduğu vakit, Meryem, tüm velilere, din uğruna çile çekmiş bütün kutsal varlıklara, tüm küçük ya da büyük, hepsinin, kendisi ile birlikte secde-ya varmalarını ve hiçbir ayırım yapılmadan herkesin Dışlanması için Tanrı'ya yalvarmalarını emreder.
«Sonunda Hazreti Meryem Tanrıya yalvara yalva-ra cehennemde çekilen çilelerin, her yıl, Kutsal Cuma Troitsa yortusuna dek durdurulmasına razı sağlıyor. Bunun üzerine cehennemdeki günah-
70
KARAMAZOV  KARDEŞLER
kârlar da Tanrıya şükrederek: «Sen böyle bir Yargıda bulunmakta haklısın Ya Rab!» diye bağırıyorlar.
«İşte benim şiirim de buna benzer bir şey olacaktı, eğer o zamanlar yazılmış olsaydı. Benimkinde, sahneye çıkan ıİnan yalnız yüreğinden gelene, Yoktur gökten gelen vaatler artık...
«Böylece yalnız yürekten gelen bir inanç olabiliyor! Gerçi doğrusunu söylemek gerekirse, böyle bir inanç olunca, birçok mucizeler de mümkün oluyordu. Geçmişte insanları bir mucizeyle hastalıklarından kurtaran kutsal insanlar vardı; bazı velilere de (kendilerinin hayat hikâyelerini anlattıkları gibi) Gökyüzünün Kraliçesi bile görünmüş. Ama şeytan uyumaz. Onun için insanlar arasında artık o mucizelerin doğruluğundan şüphe etmeğe başlayanlar olmuş. İşte bu sırada, kuzeyde, Almanya'da korkunç yeni bir kâfirlik ortaya çıkıyor. «Koca bir kandil» e benzeyen kocaman bir yıldız, (burada kast edilen kilisedir.) «Pınarların içine düşüyor ve o zaman bütün pınarların suyu acılaşıyor.» BU kâfirler Tanrıya karşı gelerek mucizeleri inkâr etmeğe başlıyorlar. Ama dine bağlı kalanlar ona daha da büyük bir heyecanla inanmaya devam ediyordu. İnsanlık gözyaşlarını gene «Ona» sunuyor. Gene eskisi gibi «O
KARAMAZOV  KARDEŞLER
71
bekliyorlar, «O» nu seviyorlar, «O» na güveniyorlar, O'-nun uğrunda acı çekmeğe, «O» nün uğrunda ölmeye can atıyorlar, tıpkı eskisi gibi... işte insanlık bunca yüzyıl ona inanç ve heyecanla: «Çünkü Tanrı aramıza gelecek» diyerek dünyaya inmesi için yalvardıktan sonra, sonunda «O», insanların acıları karşısında ve onların çektiği çileleri paylaşmak için sınırsız bir istek duyarak kendisine yalvaranların arasına inmeğe karar veriyor. Zaten daha önce de, dünyaya indiği vakit alçak gönüllülük göstererek bazı Peygamberleri, çile çekenleri ve dünyayla ilişkilerini kesmiş olan kutsal insanları (yaşantılarını anlatan hikâyelerde belirtildiği gibi) ziyaret etmişti. Bizde de kendi sözlerinin doğruluğuna inanan Tütçev bunu şöyle anlatır :
Kutsal haçın ağırlığı altında ezilerek Sevgili dünyamızın her noktasını Köle gibi, Gökyüzünün Çan Dolaşmıştır, kutsayarak...
«Şunu sana söyliyeyim ki, gerçekten öyle olmuştur, e, bu sefer de «O», gene acı içinde kıvranan, çile çeken, günahlara gömülmüş ama bir çocuk kalbiyle «Onu» seven halka, kendi halkına bir an için olsun görünmek isteğini duyuyor. Anlattığım olay, ispanya'da, Sevil'de, engizisyonun en korkunç zamanında, Tanrı uğruna, ateşlerin yakıldığı ve :
O güzel Otodafe'lerde (*)
Kötü kalpli kâfirlerin her gün yakıldığı
... çağda geçiyor. Ama tabiî «Onun» bu gelişi, eski-söz verdiği ve çağların sonunda, tüm haşmeti için-beklenmedik bir anda, «tıpkı doğudan batıya doğ-
<*)  Kâfirlerin yakıldığı ateş.72
KARAMAZOV KARDEŞLER
KARAMAZOV  KARDEŞLER
73
ru fışkıran bir şimşek gibi» olacağını bildirdiği asıl gelişi değildir. Hayır, benim şiirimde «O» ancak bir ağ için, çocuklarını ziyaret ve onları özellikle kâfirlerin çatır çatır yakıldığı o ülkede görmek isteği ile geliyor.
«Tanrıya özgü, sonsuz bir sevgi göstererek, bir kez daha insanların arasında tıpkı on beş yüzyıl önce yaptığı gibi gene insan şeklinde dolaşıyor.
«Büyük bir alçak gönüllülükle, daha bir akşam önce, kralın, saraylıların, şövalyelerin, kardinallerin ve en güzel saray kadınlarıyla tüm Sevil'in kalabalık halkının gözü önünde, Büyük Engizitörün bir defada Ad majörem glors dei tam yüz kâfiri «harikulade güzel bir Otodafe» üzerinde yaktığı bir güney şehrinin «sıcak ot yığınları» üzerine iniyor. Sessizce, kimseye belli etmeden geliyor. Ama, o zaman ne gariptir, herkes onu tanıyor. Bu şiirimin en güzel yeri olabilirdi; yani herkesin onun neden böyle tanıdığını belirttiğim yer var ya, orası işte! Halk karşı konulmaz bir güçle «ona» doğru yöneliyor. «Onun» etrafını sarıyor, «Onun» çevresinde gittikçe kalabalıklaşıyor ve peşinden gidiyor. «O» hiç konuşmadan, dudaklarında sonsuz bir şefkatle, çektikleri çileleri paylaştığını belirten hafif bir gülümseyişle aralarından geçiyor. Yüreğinde sevgi güneşi yanıyor, gözlerinden Nur, Bilim ve insanlara güç veren bir kudret yayılıyor. İnsanların üzerine dökülen bu ışınlar onların yüreklerini sarsıyor ve içlerinde de «Ona» karsı bir sevgi ateşi alevleniyor.