EğİTİm ders notlari ismail can yunus Şengöz e. Vergi Başmüfettişi

2.MALİ HAKLAR

Genel ve katma bütçeli kurumlar, il özel idareleri, belediyeler, il özel idareleri ve belediyelerin kurdukları birlikler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunlarla kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında veya beden terbiyesi bölge müdürlüklerinde çalışan memurlar aylık, ücret, ödenek, hizmetle ilgili her çeşit ödeme ve bunların şekil ve şartları bakımından DMK’ndaki hükümlere, sözleşmeli ve geçici personel ise özel kanunlardaki hükümlere tabidir.

DMK’na tabi memurlara ilişkin mali hükümler, Kanunun 146 ila 186’ncı maddelerinde düzenlenmiştir. Ayrıca, 27.06.1989 tarih ve 375 sayılı “657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 2914 Sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu, 5434 Sayılı T.C. Emekli Sandığı ile Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması, Devlet Memurları ve Diğer Kamu Görevlilerine Memuriyet Taban Aylığı ve Kıdem Aylığı ile Ek Tazminat Ödenmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”²³⁹ ile de “memuriyet taban aylığı ve kıdem aylığı ile ek tazminat ödenmesi” esasları düzenlenmiştir. Son olarak da 11.10.2011 tarih ve 666 sayılı “Kamu Görevlilerinin Mali Haklarının Düzenlenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname”²⁴⁰ çerçevesinde yeni düzenlemeler yapılmıştır.
DMK’nu gereğince ödenecek aylık, taban aylığı, kıdem aylığı zam ve tazminatlar ile ödenekler toplamının brüt tutarının, bulunulan yerde İş Kanunu gereğince işçiler için tespit olunan asgari ücretin aylık tutarından az olamayacağı: az olması halinde, aradaki farkın memurun diğer özlük hakları ile ilgilendirilmeksizin tazminat olarak ödeneceği 146’ncı maddenin son fıkrasında belirtilmiştir.
2.1.ÜCRETLER
2.1.1 Genel Uygulama

Memurların maaşını oluşturan unsurlar, gösterge, ek gösterge, taban aylığı, kıdem aylığı, yan ödeme, özel hizmet tazminatı, ek ödeme, aile ve çocuk yardımı ve asgari geçim indiriminden oluşmaktadır.

Gösterge, DMK’nun 155’inci maddesine göre, 36’ncı maddede yer alan sınıflara ait gösterge tablosundaki rakamların, genel bütçe kanununda o yıl için tespit edilen katsayı ile çarpılması sonunda bulunacak miktar, sınıfların derece ve kademelerindeki memurların aylık tutarlarını gösterir
Ek gösterge, DMK’nun 43/B maddesinde 527 sayılı KHK ile yapılan düzenleme ile DMK’na tabi kurumların kadrolarında bulunan personele aylıklarının hesaplanmasında ilave olarak dikkate alınan ve hizmet sınıfları, görev türleri, aylık alınan dereceleri göz önünde tutularak belirlenen göstergeye göre yapılan bir ödeme türüdür.²⁴¹ Ödemelere esas alınacak gösterge rakamları DMK’na ekli (I) ve (II) sayılı Cetvellerde unvan ve dereceler itibariyle gösterilmiştir. Ek göstergeye 4. dereceden itibaren hak kazanılmaktadır. Bu ek göstergeler, ilgililerin belirtilen sınıf ve görevlerde bulundukları sürece ödemelere esas alınmakta olup, terfi bakımından kazanılmış hak sayılmamaktadır.
375 sayılı KHK’nin 1/A maddesinin birinci fıkrası uyarınca, “Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununa göre almakta olan personele 1000 gösterge rakamı üzerinden memuriyet taban aylığı” ödenmektedir.²⁴² Taban aylığı, 1000 gösterge rakamının taban aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutardır. Memuriyet taban aylığı miktarları, bunun göstergesine 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 154 üncü maddesine göre tesbit olunan katsayılar uygulanmak suretiyle belirlenir. Memuriyet taban aylığı göstergesi için farklı katsayı tespit edilebilir. Memuriyet taban aylığı göstergelerini üç katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir
Kıdem aylığı, 375 sayılı KHK’nin 1/A maddesinin ikinci fıkrasına göre, taban aylığı alacaklar kapsamına girenlere her bir hizmet yılı için 20 gösterge rakamı karşılığı kıdem aylığı ödenmektedir. Ancak, 25 ve daha fazla hizmet yılını dolduranlar için aşan hizmet yılı dikkate alınmaksızın gösterge rakamı 500 olarak uygulanmaktadır.²⁴³ Kıdem aylığı, memurların hizmet süresi itibariyle belirlenen kıdem göstergesinin memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunan tutar üzerinden ödenmektedir.
Devlet memurlarına “yan ödeme” olarak da nitelendirilen ve işin niteliği, çalışma şartları, hayat ve sağlık için tehlike durumu, mali sorumlulukları ve teminlerindeki güçlük gibi nedenlerle DMK’nun 152’nci maddesinin (I)’inci bölümü hükümlerine göre “zam” adı altında çeşitli ödemeler yapılmaktadır. Bunların başlıcaları; iş güçlüğü zammı, iş riski zammı, teminindeki güçlük zammı, mali sorumluluk zammıdır.²⁴⁴ Söz konusu zamların hangi işi yapanlara ve hangi görevlerde bulunanlara ödeneceği, miktarları, ödeme usul ve esasları ilgili kurumların yazılı isteği ve Devlet Personel Başkanlığının görüşü üzerine Maliye Bakanlığınca bütün kurumları kapsayacak şekilde ve DMK’nun 154’üncü maddesi uyarınca katsayının Bakanlar Kurulunca değiştirilmesi durumu hariç yılda bir defa olmak üzere hazırlanmakta ve BKK ile yürürlüğe konulmaktadır.
Kamu görevlilerine, DMK’nun 152 ve Ek 26’ncı maddeleri ile diğer çeşitli kanun ve KHK’lerle “tazminat” adı ile ilave ücret ödenme imkanı getiren çeşitli düzenlemeler mevcuttur. Bunların başlıcaları, makam tazminatı, görev tazminatı, temsil tazminatı ve özel hizmet tazminatıdır.
Özel Hizmet Tazminatı, Devlet memurlarına, atandıkları görevin önemi, görevlinin sorumluluk ve niteliği, hizmet süresi ve eğitim seviyesi gibi unsurlar dikkate alınmak suretiyle, DMK’nda belirtilen en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) brüt tutarının belirli oranlarında verilen bir tazminat çeşididir. Tazminat, DMK’nun 152’nci maddesinin (II) Bölümünün (A) bendinde çeşitli sınıflar ve unvanlar itibariyle belirlenen azami oranlara göre, BKK ile belirlenen oranlar çerçevesinde ödenmektedir. Bu tazminatlar, yürütülen görevin önem, sorumluluk ve niteliği; görev yerinin özelliği; hizmet süresi; kadro unvan ve derecesi ile eğitim seviyesi gibi hususlar dikkate alınarak, en yüksek Devlet memuru brüt aylığına (ek gösterge dahil) DMK’nda belirlenen tavan oranları aşmamak üzere her yıl BKK ile belirlenen oranların uygulanması sonucu bulunan tutarlardır.
Ayrıca, DMK’nun 152’nci maddesinin (II)’nci bölümünün (B-G) bentlerinde çeşitli sınıf ve unvanlar yönünden Özel Hizmet Tazminatından ayrı olarak tazminat ödenmesi öngörülmüştür. Bunlar; Eğitim ve Öğretim Tazminatı; Din Hizmetleri Tazminatı; Emniyet Hizmetleri Tazminatı; Mülki İdare Amirliği Tazminatı; Denetim Tazminatı ile Adalet Hizmetleri Tazminatıdır.
375 sayılı KHK’nin değişik 2’nci maddesi uyarınca Yabancı Dil Tazminatı ödenmektedir. Ödenecek yabancı dil tazminatı farklı diller için farklı miktarlarda belirlenebileceği gibi, personelin görev yeri, kadro unvanı ve sorumluluğuna, bildiği yabancı dil sayısına ve düzeyine göre de farklı miktarlarda belirlenebilecektir. Yabancı dil seviye tespiti ile ilgili olarak yapılan sınavlar beş yıl süre ile geçerli olup, bu sürenin bitiminde sınava girmeyenlerin yabancı dil seviyeleri bir alt düzeye inmiş sayılmakta, seviyeleri (C) düzeyinde olanların yabancı dil tazminatları kesilmektedir.²⁴⁵

2.1.2 Kariyer Meslek Mensuplarının Maaşları

Kamu kurumlarında çalışan, müfettiş, müfettiş yardımcısı, uzman ve uzman yardımcılarının maaşları 666 sayılı KHK ile değişik 375 sayılı KHK’nin Ek 10’uncu maddesinin birinci fıkra (c) bendi kapsamında yer alan personelin ücret ve tazminat göstergelerine ilişkin (III) sayılı cetvelle belirlenmiştir.

2.2.DİĞER ÜCRETLER

2.2.1.Ders ve Konferans Ücretleri

Ders ve konferans ücreti olmak üzere, DMK’nun 89’uncu maddesinde,”her derecedeki eğitim ve öğretim kurumları ile Üniversite ve Akademi (Askeri Akademiler dahil), okul, kurs veya yaygın eğitim yapan kurumlarda ve benzeri kuruluşlarda öğretmen veya öğretim üyesi bulunmaması halinde öğretmenlere, öğretim üyelerine veya diğer memurlara veyahut açıktan atanacaklara ücret ile ek ders görevi” verilebileceği belirtilmiştir. Ayrıca, DMK’nun 176’ncı maddesine göre de, kendilerine ders görevi verilenlere de ek ders ücreti ödenecektir.

2.2.2. Fazla Çalışma Ücreti

DMK’nun 178’inci maddesinde yazılı esaslar çerçevesinde, kurumlar normal çalışma saatleri dışında çalıştırdıkları memurlara, fazla çalışma saati itibariyle “fazla çalışma ücreti” ödenmektedirler.

Normal çalışma saatleri DMK’nun 99 ve 100’üncü maddeleriyle tespit olunmuştur. Bu günlük çalışma saatleri dışında; salgın hastalık ve tabii afetler gibi olağanüstü hallerin olması (Bu hallerin devamı süresince) ve fabrika, atölye, şantiye, işletme gibi yerlerde İş Kanununa tabi olarak işçi çalıştıran kurumlarca hizmetin gereği olarak işçi ile birlikte çalışma saatleri ve günü dışında çalışmanın zorunlu bulunması, hallerine münhasır olmak üzere, yapılan fazla çalışmalar ücretle karşılanmaktadır. Sayılan hallerde yaptırılacak fazla çalışmanın süresi ve saat başına ödenecek ücret Bakanlar Kurulu kararı ile belirleneceği yukarıda anılan 178’inci maddede belirtilmektedir.
Ayrıca, kurumlar gerektiği takdirde personelini günlük çalışma saatleri dışında fazla çalışma ücreti verilmeksizin çalıştırılabilirler. Bu durumda personele yaptırılacak fazla çalışmanın her sekiz saati için bir gün hesabıyla izin verilir. Ancak, bu suretle verilecek iznin en çok on günlük kısmı yıllık izinle birleştirilerek yılı içinde kullandırılabilir.

2.2.3.Çeşitli Ücretler
VUK’nun 92’nci maddesi uyarınca, uzlaşma komisyonları dahil, kanun kapsamında kurulacak komisyon başkan ve üyelerine “huzur ücreti”; VUK’nun 140’ıncı maddesine göre rapor değerlendirme komisyonu üyelerine “toplantı ücreti” ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunu’nun 25’inci maddesi çerçevesinde Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığında görev yapanlara “ek ücret” ödenmektedir.²⁴⁶