Evliya deneme

Evsâf ı kal‘a i Keliğra Sultân ;: Yanko b. Mâdyan karındaşı Târîh i Yunan sâhibi Yanvan kralın binâsıdır. Sene (   ) târîhinde Mûsâ Çelebî ibn Yıldı­rım Bâyezîd Hân, Rûm keferesi elinden feth eyledi. Özi eyâletinde Balçık kazâsı nâhiyesidir. Leb i der­yâda evc i ebre ser çekmiş şekl i murab­ba‘ şeddâdî bir kal‘a i sağîredir, dâiren-mâdâr cirmi bin adım­dır. Garba nâzır bir kapusu var. İçinde aslâ evleri ve câmi‘ ve hân ve esvâkı ve diz­dârı ve neferâtları ve cebehânesi yokdur. Ve yalçın kaya üzre vâkı‘ ol­mağıla bir cânibinde handakı yokdur. Cânib i şarkîsi yüz kulaç uçurum kaya­lar­dır. Bu kal‘anın dahi altı boşdur, zîrâ Keliğra Sultân kayaları üzre vâkı‘ olmuşdur. Sene (   ) târîhinde Nasıf Paşazâde Hü­seyin Paşa, Özi eyâletine muta­sar­rıf iken bu yalılar[ı] bir kaç kerre Özi Kazağı olan Rus ı menhûs nehb u gâret edüp ahâlîsini esîr ederdi. Ba‘dehû mezkûr Hüseyin Paşa kendü mâ­lıy­la bu Keliğra kal‘ası;n ta‘mîr u termîm edüp içine dizdâr ve kul kodu. Hîn i ma‘rekede ibâ­dul­lah tahassun edüp Kazak ı Ak şerrinden emîn olur­lardı. Gâyet sa‘b u metîn [u] müstahkem kal‘adır. Ba‘de­hû Vezîr i a‘zam Kara Mustafâ Paşa, Hüseyin Paşa'ya rağmen kulların Özi kal‘asına ref‘ edüp kal‘a mu‘attal kaldı ve's-selâm.

Hamd i Hudâ âlâm-ı şedâ’id i bahrî çeküp mürg i cân kafes i tenden tayerân etmeden halâs olup sekiz ay bu âsitâne i Keliğra Sultân'da cümle dervîşân ile cân sohbetleri edüp niçe gûne temâşâlar edüp bahâr eyyâmı oldukda cümle ehibbâ ve dûstân ile vedâlaşup vatan ı aslîmiz olan,

İslâmbol'a revâne olduğumuz beyân eder

İşbu bin elli senesinin mâh ı (   ) yevminde Keliğra Sultân'ın ziyâret i vedâ‘ın edüp rûh ı şerîfin­den istimdâd taleb edüp Keliğra'dan dörd gulâmı­mızla bir kayığa süvâr olup Karadeniz kenarınca liman-be-limân hîn i fırtınada kayığı filenklerle kenara çeküp temevvüc i deryâ­dan emîn olarak kasaba i Kavarna'dan ve ka­saba i Balçık''dan ve kal‘a i Varna''dan ve kasaba i Ahyolı ve kasaba i Suzebolu ve kasaba i Musavra ve kasaba i Burkas ve kasaba i Çirgene İskelesi ve kasaba i (   ) [268a] ve kasaba i

................ (1 satır boş) ................

Bu yalılarda olan iskeleleri ve kasaba [ve] büleydeleri seyr [u] temâşâ ederek cezîre i İneada,

................ (1.5 satır boş) ................

geçüp ale's-sabâh,

Kasaba i Terkoz: Karadeniz kenarında şekl i murabba‘ bir şeddâdî kal‘a i nümâyân idi. Anı ge­çüp andan,

Uskumru çayırı; nâm mahal bir ferah-­fezâ çemenzâr vardır. Âl i Osmân'ın cemî‘î yeniçeri oturakları ve korucuları bu mahalde muhâfaza bek­leyüp cânib i erba‘asında olan kurâları hıfz [u] hırâ­set ederler. Zîrâ Kazak küffârı ba‘zı sene bu cânib­leri nehb ü gâret ederler. Andan,

Karataşlar nâm bir mahaldir kim İslâmbol Boğazı'nın hâricinde leb i deryâda kayalı bir sengistân mahaldir. Bi-em­rillahi Te‘âlâ zamân ı kadîmde bir avret örekesiyle taş olmuşdur. Garîb ve acîb temâşâdır. Bu mahal dahi Eyyub mollası hük­mün­dedir. Bu mahalli dahi geçüp sene (   ) târî­hinde mâh ı (   ) minde Bismillah ile Karadeniz'in İslâmbol Boğazı'ndan içeri dâhil olup,

Menzil i kal‘a i Kavak'da lenger bırağup hakîr taşra çıkup secde i şükr edüp rızâ yı Hak içün şükrâ­ne bir kurbân edüp cümle fukarâya bezl etdik. Hamd i Hudâ eğerçi bu seyâhatde hayli berzah ve azâb ı elîm ve âlâm-ı şedâ’id çekdik ammâ hayli seyâhat ve cihâd ı kesîrler edüp Karadeniz'in cânib i erba‘asın dâiren-mâdâr deverân u seyerân etmiş ol­duk.

Manzara i tûl [u] arîz i Bahr i siyâh

Seyyâhân ı berr [u] bihâra ma‘lûm ola ki bu Karadeniz'i seyâhat edüp im‘ân-ı nazar ile gavvâsı olup temâşâ etdiğimiz hesâbı üzre bu boğazdan Ka­radeniz'in tûlu Anadolu cânibine şimâle gidüp Ta­ra­befzûn önünden geçüp tâ Faşa Çayı boğazına va­rınca bin beş yüz mildir. Ve yine Boğazdan Abaza memleketi bin yedi yüz mildir. Ve yine Boğazdan tâ Azak Kal‘ası bucağına varınca iki bin tûlî bir Ka­radeniz'dir. Anadolu ve Rûmeli cânibinde bu Kara­deniz'e bin yedi yüz sağîr ü kebîr nehr i azîm mahlût olur. Cümlesinden ulu nehr i azîm Rû­meli'nde nehr i Tuna'dır kim ana da yedi yüz nehr i azîm munsab olmağıla bahr i azîm olup Bahr i siyâha Kili Kal‘ası önünde ve Tulça Kal‘ası dibinde ve Soluna Boğazı'nda ve Karaharman Boğazı'nda ve Hı­zır-İlyâs Boğazı'nda, bu beş yerde Karadeniz'e karı­şır. Bu nehirden küçük Tarabefzûn kurbunda nehr i Faşa ve nehr i Çoruğ ve Taman Kal‘ası kurbunda nehr i Kuban, andan küçük nehr i Tün Azak di­binde ve nehr i Özü, andan nehr i Turla, andan kü­çük Anadolu cânibinde Bafra kurbunda Kızılırmak ve nehr i Çehârşenbe ve nehr i Sakarya. Bu zikr olu­nanlar deryâ-misâl nehr i azîmlerdir. Bunlardan mâ‘adâ bin altı yüz seksen nehirler, geçit vermez azîm sular mahlût olur, böyle bir Bahr i siyâhdır. Ve yine İslâmbol Boğazı'ndan Kefe'ye (   ) mildir. Ve Balıklağa (   ) mildir. Ve Akkirmân (   ) mildir. Ve Varna kal‘ası (   ) mildir. Ve Keliğ­ra kayası burnundan karşu Anadolu tarafında Sinop kal‘ası burnu (   ) mildir. Ve yine Boğazdan Amas­ra (   ) mildir. Ve Ereğli (   ) mildir. Ve Kara­de­niz'in dâiren-mâdâr cânib i etrâfı Azak deniziyle bile cümle altı bin altmış mil ihâta eder. Ve karadan devr olunsa konak hesâbınca Kara­de­niz'in etrâfı yüz elli konak ve beş aylık yoldur. Her konağı on ikişer sâ‘at ol­mak üzre Karadeniz beş ayda devr olunur. Böyle bir bahr i azîmdir. Bu hakîr i pür-taksîr Karade­niz'in dâiren-mâdârın seyâhat edüp bin elli (   ) Şa‘bânü'l-mu‘azzamının evvelki gün Karade­niz Bo­ğazı'ndan sıhhat u selâmetle İslâmbol'a dâhil olup hemân ol sâ‘at Ebâ Eyyûb ı Ensârî haz­ret­le­rine va­rup âsitâne i sa‘âdetine yüz sürüp rûh ı şerîfiyçün bir hatm i şerîfe şürû‘ edüp râh ı Hakka bir kurbân edüp andan peder ü mâderimize gelüp buluşdukda hakîri bağırlarına basdılar. Andan hakîr bir dahi Ka­radeniz'e gemiyle çıkmağa tevbe i nasûh etdim. Hak Te‘âlâ cemî‘î ümmet i Muham­med'i şerrinden emîn eyleye. Âmîn, yâ mu‘în.

Ba‘dehû elli (   ) Ramazân'ında Gümrük Emîni Alî Ağa'ya imâm olup gice­lerimiz kadr, rûzlarımız rûz ı ıyd olup cemî‘î dil­berâ­nlar ile cân sohbetleri edüp beleğan mâ-belağ ihsân [u] in‘âmlar alıp Karadeniz'de zâyî‘ [268b] olan esbâblarımız ve gark olan on tokuz aded köle­leri­mizin ıvazın Cenâb ı Bârî ihsân etdi. Hamd i Hudâ,

Bin elli (   ) senesinde Malta gazâsına gitdiğimiz beyân eder

Evvelâ gazâ yı cezîre i Girid: Sene (   ) târî­hinde Sultân İbrâhîm Hân'ın Dârü's-sa‘âde ağa­larından Mu‘tak olan Sünbül Ağa nâm ankâ yı zî-şân, beş Mısır hazînesiyle ve elli aded muhassine ce­vârîler ve niçe âftab gulâm ı mihbânlar ve kırk aded "es-sâfinâtü'l-ciyâd" makûlesi küheylân atlar ile pâdişâh ı Cem-cenâb İbrâhîm Hân'dan {Ağa yı mezbûr} âzâd u me’zûn olup İbrâhîm Çelebi nâm bir re’îs i mellâhın altı kat anbarlı karavana kal­yonuna cümle metâ‘ın üç ayda doldurup beş yüz tevâbî‘ i pür-silâhı ve üç yüz aded sâ’ir tüccâr ve iki yüz keştîbân ve Mısır'a menfâ Esîrî Mehemmed Efendi tevâbi‘iyle cümle bin üç yüz aded ibâdullah ile rûz ı cum‘ada Beşiktaş nâm mahalde mütevekki­len-ala'llâh deyüp bâdbânların küşâde kılup top u tüfenk şâdmânları ederek cânib i Mısr'a revâne ol­dular. Hikmet i Hudâ (   ) cezîre kurbunda altı pâre Malta küffârı kadırgalarına râst gelüp bir gün bir gice ceng i azîm edüp sademât ı topdan kalyon içre olan atlar boşanup guzât ı müslimîne atlar dahi bir şaşkınlık verüp yine bu hâl ile mücâhidîn ceng [ü] savaş ı perhâş edüp limân hevâda kalyon rûy ı deryâda karadağ gibi kalup altı aded kadırga i menhûs kalyonun yemîn ü yesârından döke döke kalyonun direği ve kıçı isa başı ve dümeni gidüp bî-cenâh kaldı ve içinde olan guzât ı müslimînden ancak iki yüz âdem kalup cümle darabât ı top ı kûp­den şehîd oldular. Hemân kalyon sâhibi İbrâhîm Çelebi dal-satûr ı Muhammedî olup Kızlar Ağası Sünbül Ağa'ya hıtâben "Bre mel‘ûn Arab, ben sana kâfir vardır, gemiye atlar komayalım ve cebehâ­ne ziyâde alalım ve küffârın bir hoş haberin alup çıkalım ve bu kadar yüklü gemi ile deryâya niçe çı­kalım, dedim. Sen emr i şerîf alup beni bu hâl ile küffâra uğratdın" deyü Kızlar Ağasına bir tîğ urup kellesin galtân edince hemân Kızlar Ağasının te­vabî‘leri İbrâhîm {Çelebi üzre} ol sâ‘at kılıç üşürüp pâre pâre ederler. Küffâr bu hâli görüp altı pâre ka­dırga i menhûs ile kalyonun cânib i erba‘asına sarı­lup derhâl kalyon içre soltat ı kefereyi döküp üç sâ‘at dahi kalyon içre ceng edüp âhir i kâr küffâr ı hâk-sâr kalyonu ahz [u] kabz edüp içinde olan cümle ümmet i Muhammed'i ve Esîrî Mehemmed Efendi'yi esîr edüp kayd-bend edüp kalyonu altı pâre Malta kadırgası yedeğe alup doğru Hanya li­manına götürüp lenger-endâz oldular. Kâmil bir ay liman ı Hanya'da meks edüp cemî‘î mal [u] menâl [u] metâ‘ı ve cümle küheylân atları ve nûr-misâl duhter i pâkîze-ahterleri ve mahbûb gılmânları ge­miden taşra çıkarup kal‘a i Hanya'da bey‘ u şirâlar edüp cümle duhterlerin bekâretin izâle edüp bu ka­dar fezâhat ederler. Ba‘zı âkıbet-endîş papas ve bıtrîk ve kıssîs ruhbânlar eydür "Vay biz bu Osmânlı kalyonun ve kızları ve atların bu şehrde görmemek gerek idik. Şimden gerü bu cezîre elden gitdi. Zîrâ kitâbımızda eyle yazar kim bu cezîre i Girid'e Osmâ­nlı kalyonu gele ve atları gele ve kızları gele ardı sıra Türk gelüp gemisine ve atlarına binüp kızlarıyla cimâ‘ edüp bu cezîrede mülk edinüp evlâd sahibi ola" deyü Çalıpapaslar böyle deyü feryâd ederler. Ba‘zı küffâr bu cevâbları papaslardan istimâ‘ edüp niçe bin küffâr birer bahâne ile cezîrelerinden firâr edüp gayrı diyârlarda karâr ederler. Ol asrda cezîre i Girid içre dörd kerre yüz bin Urum re‘âyâsı var idi. Ve cezîrenin cânib i etrâfında yetmiş altı pâre ma‘mûr kal‘a i metîn var idi. "Cümlesinde on altı bin soltat ve murtat cunûd ı cünübü vardır" deyü Gümrük Emîni Alî Ağa efendimize haber geldi. Ba‘dehû bu Kızlar Ağası kalyonunun bu gûne ah­vâl i pür-melâli böyle olduğu sa‘âdetlü pâdişâha mün‘akis olunca fi'l-hâl Venedik balyozun Dîvân ı Pâdişâhîye da‘vet edüp "Bre bî-dîn mel‘ûnlar, niçün sulha mugâyir iş işleyüp limanınıza bizim gemile­rimiz alan düşmanları, gemilerimiz ile limanlarınıza [269a] kodunuz. Ecdâd ı ızâmım Süleymân Hân sulhu böyle midir?" deyince bal­yoz­lar ve konsolos­lar ve konçoloz huzûr ı pâdişâhîde zemîn-bûs edüp eyitdiler: "Pâdişâhım! Ahidnâme i mîsâkımızda böyledir kim sizlerin donanması dahi sâ’ir kefere krallarının gemilerin alup limanımıza girse müsâ­firdir, deyü ri‘âyet edüp limanımıza koruz. Yohsa biz ahid-şikenlik edüp hâşâ sümme hâşâ kızlar ağa­nız gemisiyle almış olayız. Bu habâseti edüp lima­nımıza giren Malta küffârıdır. Biz dahi anlardan âciziz" deyüp ser-ber-zemîn etdiler. Pâdişâh ı cem-haşmet buyurdular kim "Ya biz Malta üzre gazâ edersem, bana gemiler verüp imdâd eder misiz?" dedikde "Cân-baş üzre hizmet edüp üç yüz pâre gemi verelim, asker ve cebehâne ve zahîre siz­den, gemiler vermek bizden" deyüp ser-ber-zemîn etdi­ler. Andan cümle balyozlara hil‘at i fâhireler giy­dirilüp hâb ı hargûş verdiler. Ba‘dehû,

Mübâşeret i gazâ yı Malta : Hazîne i pâdişâ­hîden üç bin kîse çıkup Karadeniz'de Canik san­cağına ve Sinop ve Amasra ve Ereğli'ye ve Kocaili sancağına ve İzmid'e ve Kemerler tara­fında olan yüz yigirmi pâre kazâlara mu‘temedün-aleyh kapucu­ba­şılar kerâste iştirâlarına gidüp üç yüz pâre kadırga içün mezkûr kazâlardan Tershâne i âmireye keras­teler ibtidâ İzmit Paşası Baltacı Paşa'dan ve Alemdağı ve Kapu­dağı'ndan dağlar gibi kerâsteler yığılup ol kadar ah­şâbâtlar geldi kim her iskeleler ve Tershâne gözleri kereste ile mâl-â-mâl olup cemî‘î cezîreler­den üs­tâd marangozlar gelüp Tershânenin her gözünde birer kadırga bodostaması kurup haftada birer ka­dırga binâ olunmağa mübâşeret olunup bir başdarda i hümâyûn ve on aded kara mavnalar inşâ olunup Tershâne i âmire âdem deryâsı oldu. Ve cemî‘î Anadolu ve Rûmeli câniblerindeki eyâletlere kapucubaşılar gidüp ve asker sürücü vezîrler gidüp asâkir i İslâm cem‘ olmada ve hünkâr hasekisi ve mîr i alemler Cezâyir ve Tunus ve Tarabulus'a on iki bin altun barut-bahâ gidüp "Evvel-bahârda ka­pu­dan paşaya mülâkât olasız" deyü hatt ı şerîfler gidüp anlar dahi âmâde olmada. Efvâh ı nâsda Mal­ta'ya gitmek gazâsı dâstân ı dûstân oldu. Ammâ "El-ma‘nâ fî batnı'ş-şâ‘ir"¹ mazmûnunca bu sefer i se­riyye-i şerîfi sa‘âdetlü pâdişâh ve Kara Mustafâ Pa­şa vezîr ve Şeyhülislâm (   ) Efendi bilir, gayrı ki­mes­nenin ne cânibe sefer olacağı nâ-ma‘lûmları idi.

Hâzâ sûret i nâme i fetvâ yı şerîf ;: "Sâbıkan bir vilâyet dârü'l-İslâm'dan olup mü­rûr ı eyyâm ile küffâr istilâ edüp cevâmi‘ ve mesâcid ve medâris ve minâre ve mahâfili ke­fe­re ve dalâlet-âyîn ile mâl-â-mâl olsa ve niçe ef‘âl i habîse ile reh-zenlik edüp me‘âbir i huccâc [u] tüccârı nehb u gâret etseler ve dîn i Muhammedîye şe’n u rahne verseler ve etrâf ı âleme evzâ‘ ı kabîhaları isâ‘at eyleseler pâdişâh ı dîn-penâh hazretleri hamiyyet i İslâm muktezâsınca diyâr ı mezkûru küffâr ı hâk-sâr elinden alup dâr ı İslâma ilhâk eylemeğe kâdir olur mu? Beyân buyu­rula. el-Cevâb: Allahu a‘lem pâdişâh ı İslâm kefere ile ol zamân sulh eylemek meşrû‘ olur kim kâffe i müslimîne menfa‘at ola. Olmayıcak aslâ sulh meş­rû‘ değildir. Menfa‘at müşâhade olunup mü’ebbed veyâhûd muvakkat oldukdan sonra men­fa‘atlü za­mânda sulh bozulması enfa‘ görülse elbette bozmak vâcibdir ve elzem-i levâzımîn­dendir. Hattâ Hazret i Risâlet-penâh ehl i Mekke ile sulh edüp altıncı se­nede Hazret i Alî sulhu bozmağı enfa‘ görüp sulha mu­gâyir ba‘zı işler işleyüp Hic­ret i Nebevî'nin seki­zinci senesinde Mekke i Mü­kerreme üzre varup biz­zât Hazret i Risâlet-penâh Mekke gazâsında bu­lu­nup feth etdiler. Sa‘âdetlü pâdişâh sünnet i Resûl­ullah'a iktidâ buyurmuşlar. Gazâların Allah mübâ­rek eylesün. (   )Ketebehu'l-fakîrü'l-hakîr (   ) (   ).

Bu fetvâ-yı şerîfi pâdişâh ı Cem-cenâb destine alup gûya bir habl i metîne yapışdı. Ol gün Ebâ Ey­yûb ı Ensârî hazretleri ziyâretine varup anda Şeyhü­lislâm (   ) (   ) Efendi kemerine iki yerden "niyye­tü'l-gazâ" deyüp [269b] Hazret i Ömer kılıcın bend kı­lup Tershâne bâğçesine göç edüp iki yüz pâre ka­dırgayı cemî‘î levâzımâtıyla itmâm edüp asâkir i İs­lâm ile leb-ber-leb etdi. Ve elli pâre kadırga Unka­panı'nın iskelesine yanaşup donanma ağası (   ) (   ) Ağa ve kul kethüdâsı ve başçavuş ve serdâr ı mu‘azzam muhzırı ve cümle otuz altı oda yeniçeri ve cümle on bin mevcûd ism [ü] resmli yeniçeri ve on oda topçu ve on oda cebeci, bunlar dahi beş bin as­ker olup yeniçeriler kadırgalara ve topçu ve cebeciler mavnalara girüp âmâde oldular. Beri cânibden eyâ­let i Rûmeli eyâletine mutasarrıf (   ) Paşa, kapusu askeriyle ve eyâletinde olan yigirmi dörd sancak beği askerleriyle cümle erbâb ı zü‘amâ ve erbâb ı timar yigirmi iki bin seksen asker cebelüleri ve bel­dârları ile cümle yigirmi yedi bin asker olup Boğaz­hisâra git­meğe me’mûr oldular. Ve Mora ve Sirem ve Se­mendire ve Bosna ve Her­sek sancakları Mora cezî­resinde Benefşe kal‘asında gemilere girmeğe me’­mûr oldular. Ve eyâlet i Anadolu'da olan vezîr (   ) Paşa, on dörd san­ca­ğında olan cümle kılıç ve ze‘âmet 199 ve kılıç timar 5589'dur, bu erbâb ı zü‘amâ ve erbâb ı timar kânûn üzre cebelüleri ile ve beldâr [u] çerâhor­la­rıy­la ve paşasının askeriyle cümle yigirmi bin askeri mü­sel­lah olup Boğazhisâr'a me’­mûr oldular. Ve eyâlet i Kapudan Paşa ve eyâlet i Şâm ve eyâlet i Haleb ve eyâlet i Diyârbekir ve eyâ­let i Mar’aş ve eyâlet i Adana ve eyâlet i Karaman ve eyâlet i Sivas ve eyâlet i Tarabefzûn, bu eyâletler cümle paşası askeriyle ve timar ve ze‘âmet sâhible­rinin kânûn üzre cebelüleri ile cümle yetmiş bin as­ker olup cümlesi Boğazhisâr'da gemilere girmeğe me‘mûr oldular. Ve cümle asker sürücü hasekiler ve kapu­cu­başılar cümle eyâlet askerlerin Boğazhi­sâr'da âmâ­de etdiklerinin haberi gelince Âsitâne i sa‘âdet­de dörd aşağı bölükler dahi keştîlere ağala­rıyla girüp âmâde oldular. Bin elli (   ) nevrûz ı sultânî­sin­de Sa­râyburnu'nda iki yüz pâre kadırga ve baş­dar­de ve kalita ve on iki kara ejdehâ-misâl mavna ve yüz pâre firkate ve karaka ve karavana ve kalyon ve bürten ve bi­nek ve potaç ve şıtıye ve şayka ve karamürsel ve dar­buna nâm keştîlere dahi lağımcı ve beldâr [u] çe­râ­hor ve mühimmât, levâzımat [u] cebe­hâ­ne­ler ko­yup cümle yedi yüz pâre yelken Sarây­bur­nu'ndan len­ger-endaht olup cümle ser i kârda olan a‘yân-ı kibâr gemilerinin filikalarına süvâr olup Sarâybur­nu'nda Sinân Paşa köşkünde cümle ulemâ ve sulehâ [ve] vü­zerâlar ile huzûr ı İb­râhîm Hân'a varup cümle sefer i hümâyûna me’­mûr olan vüzerâ ve mîr i mîrân ka­pudanlara ve ağalara ve çorbacılara bin yedi yüz aded hil‘at ı fâ­hireler giydirilüp du‘â-yı hayr [u] senâ ile herkes gemilerine gidüp SSerdâr ı mu‘az­zam; Yûsuf Paşa ve Sadrıa‘zam Kara Mustafâ Paşa ve Şeyhülislâm kalup pâdişâh ı Aristo-tedbîr, Yûsuf Paşa serdârın destin destine alup ikisi bir kûşeye va­rup İbrâhîm Hân eydür "Bak a Yûsuf, sen ne cânibe sefere gider­sin" dedi. Yûsuf Paşa eyitdi "İnşâallahu Te‘âla Malta gazâsına giderim" dedi. İbrâhîm Hân eydür "İnşâallah bi-takdiri'l-Hayyi'l-Kayyûm cezîre i Gi­rid gazâsına seni me’mûr eyledim. Olmaya kim bu cevâbı bir âdeme ifşâ idesin. Aslâ bir ferd i âferî­denin rûhunun haberi olmasın. Malta gazâsına me­’­mûruz, demeden gayrı ağzından bir cevâb sâdır ol­ma­sın. İbtidâ yolun üzerinde olan cezîre i Girid önün­den ubûr edüp Malta'ya doğru azîmet eyle. Ba‘de­hû Mora cezîresinde bir iki gün mihmân olup andan bir gice kalkup gerü cezîre i Girid'e avdet edüp vakt i Şâfî‘îde cezîre i Girid'e asker döküp ib­tidâ Todori kal‘alarını feth edüp bir sığınup yatacak yer eyle, andan kal‘a i Hanya'ya er döküp muhâ­sara edüp feth eyle. Sana nasîhat [ve] vasiyyetim budur. İnşâallah ba‘de'l-feth mansûr ve muzaffer geldikde sana ıvazın ederim ki huzûr ı Hakka yüzü ak gidesin. Ammâ su‘âl edenlere Malta'ya giderim, deyü gidesin kim sâ’ir düşman haberdar olmaya. Zîrâ "Üstür ze­hebeke ve zihâbeke ve mezhebek'¹ buyur­muşlardır" deyü İbrâhîm Hân Yûsuf Paşa'ya bu gûne tenbîh ü te’kîd edüp iki kat zer-ender-zer hil‘at i fâhire giy­dirüp "Yürü Allahu Rabbi'l-âlemîn mu‘în ü zahîrin olsun" [270a] deyü hayr-du‘â ile Yûsuf Paşa zemîn bûs edüp kayığıyla başdardaye gelüp Müneccimbaşı Çelebi Efendi ve Müneccim Hasan Kefrî ve Münec­cimek Efendi ve Sadred­dîn­zâde Efendi, bunlar fü­nûn ı eflâkde her biri tekmîl i fünûn etmiş kimesne­lerdir, bunlar ilm i usturlâb üzre gördüler kim sa‘d sâ‘at dâhil olunca serdâr ı mu‘azzama eyitdiler: "Sultânım, bu ân eyyâm ı sa‘ddir, hareket buyurun!" Dedikleri gibi hemân Ka­pudan Paşa-yı Serdâr ı mu‘azzam Yûsuf Paşa "salpa demir" deyüp beş yüz yerden çeng-i harbîler çalınup ibtidâ başdardaden gülbâng ı Muhammedî çekilüp ba‘dehû bir yaylım tüfenk ve bir yaylım toplar sadâları evc i âsumâna peyveste olup rûy ı deryâ barud ı siyâh dûdından Bahr i siyâh dibelik siyâh oldu. Ve gülbâng ı Mu­hammedî sadâsından zemîn u âsumân pür olup bu minvâl üzre üç yaylım tüfenk ü top ve gülbâng-i şâdmânî olup başdarda i hümâyûn ibtidâ avanta edüp çalıcı mehterbaşısı se­gâh faslı ederek Sinân Paşa Köşkü önüne geldikde Musâhib Yûsuf Paşa pâdişâhı ve Sadrıa‘zam Kara Mustafâ Paşa'yı selâmlayup ubûr edince cümle keştîler alay alay turna katarı Sarây­burnu'ndan taşra çıkınca cemî‘î keştîler bâdbânların küşâde kılup bir yaylım top dahi şâdmânları edüp cümle keştîler murg i semender-vâr âteş i Nemrûd içinde kalup eyyâm ı muvâfık ile Akdeniz'e doğru müteveccih oldular. Cümle ahâlî i İslâmbol bu ey­yâm ı mübâ­rekde eyyâm ı muvâfık oldu. "İnşâallah mansûr ve muzaffer olurlar" deyü elsine i nâsda güft u gû olup cümle ibâdullah hayr du‘â etdiler. Bu hakîr dahi Yûsuf Paşa efendimizin mü’ezzinbaşısı olup başdarda i hümâyûnda Hazîne Kâtibi İbrâhîm Çe­lebi ile mankadaş olup şîr-hor-ı mâ ve katr i nebât yiyerek mu‘azzez ve mükerrem zevk u safâ ile bir gün bir gicede,

Menzil i kal‘a i Gelibolu ;: Bunda cümle keştî­ler lenger-endaht olup kal‘adan hoş geldin topları ve cümle donanma keştîlerinden selâmet topları şâdmânı olup cümle guzât ı müslimîn Geli­bolu tershânesine çıkup herkes işgâline meşgûl olup elli pâre Cezâyir ve Tunus ve Tırabulus kalyonlarına Rûmeli askerinin me’mûr olanların kodular. Ve karşu Anadolu cânibinde Çârdâk nâm iskeleden se­fere me’mûr olan Anadolu ve Şâm ve Haleb ve gayrı on bir eyâlet askerleri cümle keştîlere me’kû­lât [u] meşrûbâtlarıyla bir gün bir gicede mâl-â-mâl olup ikinci günde yine bir yaylım top u tüfenk şâdmânları olup sıyt u sadâ yı top u tüfenkden deryâ vü âsumân dir dir ditreyüp ve cümle asker müstavfâ sulanup mâh ı mezbûrun (   ) günü muvâfık eyyâm ile cümle keştîler kartal kanadı bâdbânların küşâde kılup kal‘a i Bozcaada önünden ubûr ederek ol gün on pâre perâkende firkate ile Karabatak ve İnebahtılı Durak ileri gidüp onar mil ba‘îd karavul­luk ve kulağuzluk ve kolluk etmeğe me’mûr olup hil‘at i fâhireler ihsan olundu. Ve edâ yı hizmetden sonra Tershâne i âmire beğliği ihsân olunmak ta‘ahhüd olunup ol gün cezîre i (   ) (   ) lenger-endâz olup üç gün meks olundu. Bunda dahi asâkir i İs­lâm alınup ve cümle gemiler sulanup başdardade filandıra bayrağı dikilüp ve bir top ı irtihâl atılup üçüncü topda avanta-lenger edüp nefîr i rihâllar ça­lınup andan yine muvâfık eyyâm ile ol gün cezîre i (   ) (   ) lenger i ikâmet bırağılup asker alınup sulanup andan cezîre i İstendil, bizim adalar içinde Venedik kâfirinin cezîresidir, anın ceneralinden serdâra hedâ­yâlar gelüp aslâ ana nazar etmeyüp ubûr olundu.

Andan (   ) mil cezîre i Değirmenlik, Âl i Os­mânındır ve kapudan paşa hâssıdır, anı ubûr edüp andan (   ) mil Temâşâlık Burnu, anı geçüp andan (   ) mil kal‘a i Atina'yı geçüp andan (   ) mil kal‘a i Termiş, Mora cezîresindedir, anı geçüp andan (   ) mil kal‘a i limân-ı azîm Anapoli, Anapolya dahi derler, Mora cezîresinde limân ı kebîrinin nihâye­tinde bir yalçın kaya üzre sa‘b u metîn kal‘adır. Ammâ murâd [u] merâmımız üzre temâşâ edemedik. Bu limanda Rûmeli eyâletinin yigirmi yedi [270b] sancağının sefere me’mûr olan askerini cümle me’­kûlât, meşrûbât [ve] ma‘ûnet­leriyle gemilere sepiş­dirüp bir gün bir giceden sonra kûs i irtihâller çalı­nup andan yine fırışka yıldız rûzgâr ile (   ) mil gi­düp kal‘a i Benefşe, limansız açık yer olmağıla ale'l-acele bunda olan asâkir i İslâmları alup ol gün yine eyyâm ile Menekşe Burnu'ndan (   ) mil Cezîre i Girid;

................ (2.5 satır boş) ................

Bundan ubûr edüp aslâ im‘ân-ı nazar ile nazar etmeyüp şâdmânlar ederek cânib i garba cezîre i Malta diyerek cezîre i Çukalar, bunlar dahi kefere Venedik hükmünde birbirine karîb kal‘a i metînli cezîrelerdir. Önünden ubûr edüp (   ) mil cânib i yıldıza meyl edüp Mora cezîresi kenarında kal‘a i Koron önünden geçüp andan (   ) Kal‘a i Moton ı metîn önünden güzer edüp (   ) mil yine cânib i garba gidüp Cezîre i Berak bir küçücek cezîrecik­dir, Mora adasına karîbdir, anı geçüp (   ) mil,

Evsâf ı kal‘a i Anavarin; : Mora cezîresinde liman ı azîmdir ve iki kal‘ası vardır, biri aşağı liman ağzı kayalarında, biri evc i âsumâna berâber kayalar üzre vâki‘ olmuşdur. Bunda lenger i ikâmet bırağı­lup fi'l-hâl donanma yı hümâyûnun batîü'l-hareke olan on pâre tershânenin çakal gemilerini boşaldup cümle levâzımât, mühimmât, cebehâne ve askerîsini ve kürekçilerin gayrı gemilere yerleşdirüp sulanup gayrı tedârikler görürken bu Anavarin limanına ka­rîb Venedik kâfirinin cezîre i Zaklise ve cezîre i Kefelonyoz ceneralleri barud ve gülle ve kurşum ve gayrı çuka ve kumaş ve akmişe i fâhireler ile niçe gûne hedâyâlar getirüp serdâr ı mu‘azzama bulu­şup "Gazânız mübârek ola" dediler. Ammâ murâd [u] maksûdları çâşıtlık idi. Gördüler kim Osmânlının seferi Malta üzerine olduğuna itmînân ı kalb hâsıl edüp cezîre i dârü'l-bevârlarına avdet etdiler. Bu li­manda dahi Mora ve Arnavudluk şehbâzlarından üç bin asker i güzîde dahi gemilere ıskarça olup cümle mücâhidü fî-sebîlillah cemî‘î levâzımâtların görüp sulanup, âb ı hayât nehr i azîmi bu liman içre deryâ­ya mahlût olur, üçüncü gün filandıra dikilüp göç boruları çalınup bu liman ı azîmden tokuz yüz pâre sağîr ü kebîr yelken çıkup sehl engine çıkup Ka­rabatak ve Kapudan Durak nâmân kulağuzların on aded uçkun firkateleri beşer altışar mil ileride gi­derken Malta cânibine müteveccih olup cümle as­ker i İslâm bildiler kim donanma yı hümâyûn Malta'ya gider. Hemân kim vakt i zuhr olunca ol deryâ yı bî-emânın ortasına varınca hemân Serdâr ı mu‘azzam Yûsuf Paşa başdarda i hümâyûn ile tar­fetü'l-ayn içre girüye dönüp geldikleri yola inân ı dümeni çevirüp "Kaşka alavanta" deyüp başdarda­den orsa filandıra ve bayraklar dikilüp kürek re­baçsası ve yelken ile vakt i asrda yine Çukalar önünden ubûr olununca hemân Çuka cezîresi kal‘asının cânib i erba‘asından işâret âteşleri ve işâ­ret topları atılmağa başladı, fi'l-hâl anı ubûr edince vakt i gurûb olup andan ol şeb i muzlimde cümle cezîre i Girid âteş i Nemrûd ile çırâğân olup vakt i Şâfi‘î'de Bismillah ile,