das nuptias non compelleretur sume
re primam cōsanguineam. Allegabāt
mihi multa capita iuris sed nihil om-<-P>
@@0@
@@1@De sponsalibus. 184
<-P>nino faciebant. Secundó dico quòd ta
lis contractus non solùm non est ma
trimonium, sed nec est sponsalia vllo
modo: etiam adueniente dispensatio-
ne, sed quicquid factum est, totum est
irritum, & contractus est nullus. Est
lex inter stipulantes. ff. de verbo. obli
gatio. §. sacramenta$unclear, vbiest casus quód
si fiat stipulatio de sacra re, vel de re đ
qua nō est cōmertium, de qua non po
terat fieri sine consensu principis, sti-
pulatio est nulla, & non reddit obliga
tio adueniente consensu principis.
Adeo est reprobatus ille contractus,
vt sit super eo excōmunicatio. Sic igi
tur dico in proposito quòd prædictus
contractus est nullus, etiā si iurarem,
& peccarem iurando: quia est contra
bonos mores. Sed quid si personæ le-
gitimæ contrahāt sub cōditione hone
sta, vt si pater tuus consenserit, vtrũad
ueniente conditione sit matrimoniũ?<-P>
@@0@
@@1@De sponsalibus.
<-P>Panormita. & canonistæ dicũt ꝙ sic,
& Palude vide{t$} eos sequi. Sed Adria
nus, & cōmunis sententia doctorum
dicunt ꝙ non, sed solùm sunt sponsa-
lia. S. Tho. 4. d. 27. dicit ꝙ si conditio
sit de futuro, etiam siverba sint de prę
senti, idem est iudicium sicut de con-
sensu de futuro, qui exprimitur ꝑ ver
ba de futuro, ac proindè adueniente
conditione manent sponsalia. Et dato
ꝙ errore, putans talem contractum es
se matrimonium, consumet illud, nō
est ad huc matrimonium, quia ex er-
rore processit. Itaque regula genera-
lis est, si in isto instanti non est matri-
moniũ quicquid posteà superueniat
non erit matrimonium: nisi de nouo
& de præsenti iterum fiat.
¶ QV Æritur, an si quis apponat con237|Condi|tio im|possi-|bilis
ditionem impossibilem scilicet cōtra-
ho tecum si digito tetigeris coelũ, aut
si dederis mihi regnũ, an sit matrimo-<-P>
@@0@
@@1@De sponsalibus. 185
<-P>nium? Respondeo, quód est determi-vel tur|pis in|matri-|monio|habe-|tur pro|non ad|iecta.
natio in cap. finali de cōditionibus ap-
positis, vbi papa in faborem matrimo
nij dicit, quòd si apponatur in eo con-
ditio turpis, vel impossibilis habeatur
pro non adiecta. Et sic si absque illa
conditione erat matrimonium, etiam
erit matrimonium ea apposita. Adria
nus dicit, ꝙ vel illa conditio apponitur
serio vel ioco. Si primum dicit quòd
ibi non est verus cōsensus, ac proindè
nec matrimonium. Si secundum dicit
quòd est matrimonium, quia habuit
consensum. Si denique non habuit cō
sensum interiorem quicquid appona-
tur non erit mr̃imoniũ. Si verò habuit
consensũ erit mr̃imoniũ, esto apponat
cōditionẽ impossibilẽ. De hac condi-238|Condi|tiones|in mr̃i|monio
tione impossibili. S. Tho. nihil dicit.
¶ DE alijs cōditionibus dicit. S. Tho.
ꝙ vel conditio est de præsenti, vel de
futuro. Si primum, vel est cōtraria bo<-P>
@@0@
@@1@De sponsalibus.
<-P>nis matrimonij, vt contraho tecum si aposi-|tæ va-|riæ.
fueris sterilis, & tunc non tenet matri
moniũ siue sit turpis conditio, siue nō
Vel non est contraria bonis matrimo
nij, & sic siue sit honesta, siue non te-
net matrimoniũ stante cōditione. Vi-
detur loqui sanct. Tho. cōtra illud ca.
sed loquimur in foro cōscientiæ. Vel
conditio est de futuro, & tunc si sit ne
cessaria, vt contraho tecũ si sol oriatur
cras, est matrimoniũ. Quia iā habetur
talis cōditio pro apposita saltim in suis
causis, & sic præsumitur de præsenti.
Sed hoc non obstante si intentio cō-
trahẽdi est ꝓ crastina die, solũ sunt spō
salia de futuro. In foro tñ contentioso
præsumitur de præsenti. Si aũt sit con
ditio cōtingens, secundũ sanctũ Tho.
posita conditione est matrimoniũ, &
non apposita non erit matrimonium:
& hoc siue conditio sit honesta siue
non. At secundùm iura si sit conditio<-P>
@@0@
@@1@De bigamis. 186
<-P>turpis, habetur pro nō adiecta: vt si di
cat cōtraho tecũ si occîderis inimicũ
meum, & est matrimonium verum.
¶ Et hæc de his.239|Biga-|mus|quis di|catur|& oĩs|biga-|mus ẽ|irregu|laris.
BIG Amus dicitur qui bis du-
xit vxorem, de quo quęritur
an sit irregularis ad sacros or
dines suscipiendos? Respōd. ꝙ duplex
est bigamia. Quædā propriè dicta, de
eo qui bis duxit vxorẽ, & de hacloqui
tur Paulus Titum. 1. oportet episcopũ
sine crimine esse vnius vxoris virum.
Alia est bigamia interpretatiua & im
propria quę habet idem impedimen-
tum ac prima: vt si quis duxit biduam
Nam vna ratio quare bigamus expel
litur ab ordinibus est propter signifi-
cationem, quia tale matrimoniũ non
significat coniunctionẽ Christi & ec-
clesię. Quia Christus non habuit nisi
vnicam vxorem, vnicam ecclesiam,<-P>
@@0@
@@1@De bigamis.
<-P>eamque virginem & incontaminatā,
Alia est etiam bigamia similitudina-
ria, qñ quis habẽs vnā vxorẽ viuā con
trahit cũ alia. Itẽ est bigamus qui post
votũ simplex castitatis duxit vxorem.
Et qui post susceptos ordines cōtraxit
Omnes isti sunt irregulares & repel-
luntur ab ordinibꝰ suscipiẽdis. Oes tñ
iste irregularitates sũt de iurepositiuo
¶ QV æritur, vtrum irregularitas bi-240|Irregu-|laritas|biga|miæ nō|tollitur|per ba-|ptismũ,
gamiæ tollatur per baptismum? Fuit
quæstio inter Hieronymũ & Augusti
num, Hieronymo dicente quòd tol-
leba{t$}, quia manet noua creatura. Au-
gustino verò dicente ꝙ non, quia ba-
ptismus solum tollit peccata, non alia
vincula: sicut nec tollit matrimoniũ.
Hæc autem opinio Augustini allega
tur á Graciano cap. accutiùs. 26. d. &
omnes canonistæ tenent cum eo, &
S. Tho. Maio. verò tenet cum Hiero
ny. Sed tenendum est cum Augusti.<-P>
@@0@
@@1@De bigamis. 187
<-P>Quia signum est ꝙ post quis bis cō
traxit ꝙ nō cōtinebit. Et etiā quia esset
in illo matrimonio imperfecta signifi
catio coniunctionis Christi & eccle-
siæ. At vtrũ possit ecclesia dispensare
cũ bigamo? Dico ꝙ sic, sed nō sine ma
gna causa propter verba apostoli.
¶ QV Æritur, vtrum copula carnalis241|Copu|la car-|nalissu|ꝑuẽiẽs|spōsali|bus, an|efficiat|matri-|moniũ
superueniens sponsalibus de futuro ef
ficiat matrimoniũ? S. Tho. distinguit.
In foro conscientiæ si non est consen
sus non est matrimonium. In foro au-
tem contentioso, quia nō est aliquod
signum quod magis exprimat consen
sum copula, iudicabitur matrimo-
nium: vt habetur in ca. is qui. Et in ca.
vltimo de sponsa libus. Sed quid si ꝑ
ignorantiam credebat ꝙ per spōsalia
eratiā vxor sua, & isto animo accessit
ad illam & consumauit matrimoniũ,
aliâs non cōsumaturu; an sit matrimo
niũ? Dico ꝙ non. Et est expressa sentẽ<-P>
@@0@
@@1@De copula carnali.
<-P>tia. S. Tho. nihil em̃ consensui tam cō
trariũ ac error. Item antè hoc nō erat
matrimonium, & non sunt apposita
requisita ad matrimonium, ergo.
¶ QVÆR Itur, si iste talis accesserit242|Post ac|cessum|libidi-|nosum|ad spon|sam de|suturo,|cũ alia|contra-|hens de|præsẽti|vere cō|trahit.
ad sponsam per sponsalia de futuro,
non consumandi matrimonij gratia,
sed animo libidinoso, si posteà contra
hat cum alia, an hocsecundũ sit verũ
matrimoniũ? Respondeò, ꝙ sic. Quia
primum non fuit matrimonium, quā
uis papa illegitimauerit secundũ in c.
is qui de spōsa: sed hoc fecit papa quia
pręsumpsit quòd primum fuit verum
matrimoniũ. Sed quid ille faciet, quia
compelletur ab ecclesia manere cum
prima? Et generalitèr dubitatur quid
faciet ille qui contraxit primò cumali
qua secrete, & consumauit matrimo-
nium, nemine sciente, & posteà secũ-
dò contrahit cum alia publicè, si com
pellatũr āb ecclesia excommunicatio<-P>
@@0@
@@1@post sponsalia. 188
<-P>nibus ad manendum cũ secunda quid
faciet: cùm illa non sit verè vxor? Re-
spond. quòd si ille potest contrahere
matrimonium cum illa cum qua cogi
tur manere, debet contrahere. Si ve-
ró non potest vt in casu præsenti, ma
lum remedium habet. Non enim ha-
bet aliud remedium nisi quòd feratpa
tientèr. Nec apud Deum erit excom-
municatus, debet tamen vitare scanda
lum, & abire in aliam regionem, vbi
poterit audire missam, & communica
re manendo cum prima vxore.
¶ SED mouet. S. Tho. dubiũ in. 4.243|Postspō|salia de|futuro|libidi-|nose|corrum|pẽs spō-|sam te-|netur eā|ducere.
d. 28. ar. 2. 4. de eo quia post sponsalia
de futuro accessit ad virginẽ animo li
bidĩoso, an talis tenea{t$} eā ducere quia
stuprauit virginẽ? Et doctor sanctus
cōcedit ꝙ tenetur eam ducere post
promissit & si non potest eā ducere,
debet eā dotare. Et addit ꝙ hoc est ve
rum qñ decipit eam, quod quidem<-P>
@@0@
@@1@De matrimonio
<-P>est maximè notandum. Nam qui vl-virginẽ|vltrone|am cor|rumpẽs|nō tene|tur eam|dotare
troneam virginem corrumpit non te
netur eam dotare: quāuis em̃ promis-
serit ei se ducturum eam in vxorem
aliquandò, ipsa tamen bene intellexit
quòd non debebat facere: quia erat
magna inæqualitas inter eos. &c.
¶ Sequitur de matrimo
nio clandestino.
QVÆRITVR, an matri- 244|Clande|stinum|matri-|moniũ|quod di|catur &|an sit|verum.
monium clādestinum sit ve
rum matrimonium? Respō-
deo, ꝙ sic, nec potest dubita-
ri, quia non est de essentia matrimonij
quod sit coram testibus. Sed quid est
hoc matrimonium clandestinũ quod
tantum prohibetur in iure, & propter
quod tot poenæ ponuntur? Respond.
ꝙ licet multis modis dicatur matrimo
nium clandestinum, tamen in propo
sito accipitur pro matrimonio contra<-P>
@@0@
@@1@clandestino. 189
<-P>cto sine testibus, & pro matrimonio si
ne solennitatibus iuris, sine denuncia
tione, vocantur bana los pregones,
&c. Et quia poenæ iuris sunt restrin-
gedæ, solũ istis duobus modis incurrũ
tur. Et hæc est cōmunis opinio docto-
rũ. Et Panormi. ca. finali, de clandesti.
despōsati. & Ioānes Andreas, in addi-
tioni. ad specula. titulo de clādesti, de-
spōs. Et Innocentius ibidẽ, ita tenent.245|Matri|moniũ|aliqñ li|citè fit|clande|stinè.
¶ SCIEN dum tamên quòd matri-
monium aliqñ licite fit clandestiné.
Primò qñ timetur ꝙ impedietur, &
vbi sunt seditiones y vandos. Secundò
inter magnates non opus est ꝙ publi-
centur ædicta, quia si sit inter eos ali-
quod impedimẽtum ipsi prouidebũt
de dispensatione. Tertiò propter pu-
dorem & magnam verecundiam: vt
si contrahat aliquis nimis senex cum
puella, nobilis cum ignobili, diues
cum paupere.
@@0@
@@1@De matrimonio.
¶ QV Æritur, de poena quam incur-246|Clande|stine cō|trahen-|tes non|sunt in|iure ex|commu|nicati.
runt contrahentes clandestinè? In di-
cto capit. finali non ponitur sententia
excōmunicationis, nec etiam in toto
iure, sed solùm dicitur quòd filij sic cō
trahentium sint illegitimi: nisi posteà
publicè contrahant. Sacerdoti tamen
qui interfuit imponitur poena deposi
tionis. Sunt po enæ quę non incurrun
tur ipso facto, sed oportet quòd impo-
nantur. In aliquibus tamen episcopa-
tibus est excommunicatio, sed nescio
quare imponitur nisi causa quæstus:
petant absolutionem ad cautelam in
nomine dñi. Non dubito nisi quoòd
esset bonum tollere istam excōmuni-
cationis sententiā à matrimonio clan
destino, & quòd maneamus in iure.247|Acce-|dens ad|sponsā|ante be|nedicti
¶ QV Æritur, an sit peccatũ mortale
post matrimoniũ publicũ de præsenti
accedere ad sponsamante solennitatẽ
nuptiarum quod etiam vocatur matri<-P>
@@0@
@@1@clandestino. 190o nem|ecclesiæ|non pec|cat mor|taliter.
<-P>monium? Videtur quod sic, quia in c.
nostrates. 30. q. 5. est prohibitũ. Et etiā
quia videtur ꝙ sit quidam contẽptus
ecclesiæ. In contrarium est quia talis
vtitur re sua. Caieta. facit de hoc quæ
stionem & dicit quòd non estpeccatũ
Patet quia in lege naturæ nō erat pec
catum, & in iure non est prohibitum
tam mortale. Nam in illo ca. nostra
tes, dicitur quòd non seruare illas con
ditiones non esset mortale: & est iam
vsus in multis partibus, ergo non est
peccatum. Idẽ tenet Siluester verbo
debitum coniugale. §. 9. & allegat In
nocentium, & Antoninũ, & Hostiẽs.
in ca. 1. de sponsalibus. Imo addit ꝙ si
timetur aliquod periculum, vel si dif-
feruntur velationes, consulendum es
set eis consumare matrimonium. Et
quòd hoc sit etiam de mente sancti
Tho. patet quia. 4. d. 28. ar. 2. 3. dicit ꝙ
si sponsus per verba de futuro petat<-P>
@@0@
@@1@De matrimonio.
<-P>debitum á sponsa, si illa credit quòd
ipse accedat cum affectu maritali non
peccat reddens debitum, ergo multo
minus si sponsus per verba de præsen
ti petat. Sic igitur dicendum est, quòd
nō est peccatum mortalè: imo aliquā-
dò non erit nec veniale.
¶ QV Æritur, vtrũ vsus matrimonij248|Vsus|matri-|monij|clande|stini, ā|sit pec-|catum|morta|le.
clandestini sit peccatũ mortale? V. g.
sit vidua quę patitur furores carnis, &
esset ei infamia nubere publicè, vult
contrahere secretè, & etiam frui viro
secretè, & est nobilis quidam habens
amicam: vt vitet peccatum contrahit
cum ea secretè, & accedit ad eam, an
peccet mortalitèr, tā vidua, nobilis?
Videtur quòd non, quia quilibet eorũ
vtitur re sua, & non agit contra aliqđ
præceptum. Respond. ꝙ de hoc aliter
est loquendum ratione scandali, & ali
ter absolutè. Ratione scādali dicit Ca
ietanus, ꝙ esset mortale: & est difficile<-P>
@@0@
@@1@clandestino. 191
<-P>quòd in huiusmodi casibus vitetur, nā
semper reputabuntur concubinarij:
& in moralibus aspiciendum est ad id
quod sæpè contingit, & cũ hoc sæpè
sequatur, erit mortale. Si tamen detur
casus in quo fiat sine scandalo, nō erit
mortale: quia non est cōtra præceptũ
aliquod diuinum aut humanum: nec
facit cuiquam iniuriam. Sed dicit Ca-
ietanus, ꝙ quia tā strictè prohibentur
hęc matrimonia clandestina ab eccle
sia, esset mortale. Res est disputabilis.
Sed ego dico ꝙ secluso iure positiuo
& etiam scandalo, essetmortale. Quia
tale matrimonium esset contra finem
eius stando solũ in iure naturali: non
enim poterit benè educari proles, &
filij haberẽtur tan illegitimi: ac pro
indè non possent adire hæreditatẽ pa
ternam, & priuarentur multis bonis.
Et sic talis vsus matrimonij clandesti
ni factus cũ hac intentione, vt sit secre<-P>
@@0@
@@1@De matrimonio.
<-P>tũ, est mortalis. Secus esset si ꝓ aliquo
tp̃e vellẽt sic manere, quous veniat
opportunius tempus quo manifeste{t$}.
¶ QV Æritur, vtrũ consensus coactus249|Consen|sus coa|ctus an|fussiciat|ad ma-|trimoni|um.
sufficiat ad matrimoniũ? V. g. depre-
hensus est iuuenis cũ puella, & cogi{t$}
à parentibus puellæ cōtrahere cũ ea,
vel mortẽ subire: & ille ex metu con-
sentit interius (nā si nō cōsentiret inte
rius nō est dubiũ quin nō sit matrimo
niũ etiā si sine metu proferat verba)
an sit mr̃imoniũ? S. Tho. 4. d. 29. ar. 2.
& oẽsdocto. ponũt. distinct. de duplici
metu. Quidam est metus cadẽs in virũ
cōstantem, alius cadens in inconstan-
tem. Constās autem vir ab inconstan
ti hoc distat, quòd constans nunquàm
inducitur aliquo timore ad perdendũ
famam vt saluet omnes res suas quia
plus valet fama quàm res. At incōstās
potius vult perdere famam quàm di-
uitias: & vult incurrere maius malum<-P>
@@0@
@@1@clandestino. 192
<-P>vt euitet minus malum. Item vir con-
stans non mouetur à paruo timore,
sed â magno: vt à timore mortis capti
uitatis, seruitutis, & non à timore per-
dendi centum aureos. Inconstans ve-
ró vir opposito modo mouetur à par-
uo timore. Hoc supposito est conclu-
sio, consensus coactus timore cadente
in virum constantem impedit matri-
monium, consensus veró coactus ex ti
more non cadente in virum cōstantẽ
non impedit matrimonium. Patet ca.
cùm locum. Et ca. veniens. Et ca. con-
sultationi de sponsa. Et expressè in le
ge metu. ff. qui metus causa. Etca. signi
ficauit, de eo qui duxit in matrimoniũ
quā polluerat per adulterium. Scotus
& etiā. S. Tho. vide{t$} dicere quòd hoc
est de iure naturali & diuino. Quia in
hoc sacramento requiritur maxima
libertas, & metus in emptione & ven
ditione & alijs contractibus impedit<-P>
@@0@
@@1@De matrimonio
<-P>contractus, ergo & etiam hũc. Et Ge-
nesis. 2. propter hanc relinquet homo
patrem & matrem, & adhærebit vxo
ri suæ: ipse adhærebit sua volũtate mo
tus & non ab alio. Idem tenet Gabriel
Palude dicit quòd hoc est ex institu-
tione ecclesiæ solũ quę potest dirimi-
re matrimonia inquantum sunt con-
tractus quidam, quę tamen seclusa in
stitutione ecclesię essent vera matri-
monia. Hoc dicit. 4. d. 28. q. 1. ar. 3. Item
tenet Maioris. 4. d. 29. q. 2. Vtrumque
est probabile. Vocatur autem metus
cadens in virum cōstantẽ metus mor-
tis, cruciatus: vt dicitur in cap. cũ dile-
ctus, de his quæ vi, metus ve causa fiũt.
Metus stupri in muliere, si quis vellet
eam opprimere vt contraheret, & ip
sa hoc timens cōtrahit: nullum est ma
trimonium. Metus vinculorum, & ser
uitutis. De seruitute habetur in lege
isti quidem. ff. qui metus causa. Et insti<-P>
@@0@
@@1@Ex consensu coactu. 193
<-P>tu. titulo, eo. §. 1. 2. &. 3. De vinculis ha
betur in lege nec timorem. ff. eodẽtitu
lo. Et etiā metus eorũ malorum quæ
istis æquiparan{t$}. Sed quæritur si quis
contraxit metu cadente in virum con
stantem, & posteà consumauit copu-
lam, an sit matrimonium? Dico quòd
si consentit voluntariè est matrimo-
nium. Si verò non consentit non est
matrimonium.
¶ QV Æritur, an parentes possint co250|Parẽtes|nō pos|sunt co|gere fi-|lios ad|matri-|moniũ
gere filios suos ad matrimonium non
ex pectato eorum consensu? Respōd.
ꝙ non. Quia matrimonium est actio
personalis & requirit proprium con-
sensum. Possunt tamen parentes ante
legitimam ætatem filiorum pacisci ꝓ
eis: & si illi quandò venerint ad legiti
mam ætatem non contradixerint, spō
salia reputantur: quia patres sunt pro
curatores eorum. Sed vtrũ filij tenean
tur obedire parẽtibus in matrimonio<-P>
@@0@
@@1@De matrimonio
<-P>accipiendo quas parentes mādant, vel
an peccent mortaliter contrahentes
sine consensu parentũ? Respond. ꝙ
liberi contrahentes sine consensu pa-
rentum (imo etiam ipsis inuitis) non
peccant mortalitèr secluso scandalo.
Quia licet teneantur eis obedire non
tñ in matrimonio, in quovno sunt dñi
sui. Et si aliquę leges dicant contrariũ
como la ley de Toro q́ manda ꝙ tales
exhæredẽtur. Dico ꝙ leges ciuiles nō
habẽt vim circa matrimonia nisi sint
acceptatæ in iure canonico, hæc autẽ
nō est acceptata: imo nec in foro cōtẽ
tioso iudicatur secundũ eā: non est du
biũ. Vide de hoc Couarrubias. 2. par-
te desponsalibus capit. 3. §. 8.251|Error|ꝑsonæ|qñ im|pediat|matri-|moniũ
Dostları ilə paylaş: |