İkg op öncelik 1’e ilişkin Değerlendirme (İstihdam) Ankara, Ekim 2013

Tablo 142: KİTUP hibe program çıktıları ve sonuç göstergeleri

KİTUP Hibe Programı Çıktıları ve Sonuç Göstergeleri	Hedef G-MIS	Gerçekleşen G-MIS	% Gerçekleşme G-MIS (*)	% Gerçekleşme Araştırma (*)
Kurulan veya kurulacak olan YEREL ORTAKLIK sayısı	380	167	-56	+12
EĞİTİMLERE katılan ya da katılacak olan SGK çalışanı sayısı	3.573	495	-86	0
Ulusal strateji eğitimlerine katılan SOSYAL ORTAKLAR personeli sayısı	3.642	1.181	-68	0
Kayıtdışı istihdamla ilgili tavsiye sayısında düşüş	0	34	..	Mevcut değil
Kayıtlı istihdamı teşvik edecek ikili proje sayısı	193	3	-98	0
İkili projelerin ve yerel ortaklıkların kurulması sonucunda, istihdam edilen kayıtlı çalışan sayısı	4.331	2.733	-37	+31
Mesleki eğitim sonucunda istihdam edilen kayıtlı çalışan sayısı	Mevcut değil	Mevcut değil	Mevcut değil	+23
Girişimcilik eğitimleri sonucunda girişimci olarak istihdam edilen kişi sayısı	Mevcut değil	Mevcut değil	Mevcut değil	+25

(*) Gerçekleşme oranları, gerçek sayıları, hedefleri aşmış ya da daha düşük şekilde göstermektedir.

• 
  Hibe faydalanıcıları tarafından sunulan Nihai Teknik Raporlar, projelerin çıktıları ve sonuçları açısından incelenmiştir. Raporların yalnızca %30’u, önceki tabloda performans göstergeleri olarak standardize edilen projenin mantıksal çerçevelerinde belirtilen hedeflere karşın gerçek çıktılar ve sonuçlarla ilgili rakamlar içermekteydi. Raporların geri kalanı, sağlam bir değerlendirme yapmak için ölçülemeyen bazı genel nitel bilgiler sunmuştur.
  
• 
  İzleme uzmanları tarafından hazırlanan ve Operasyon Faydalanıcısı, Program Otoritesi ve Merkezi Finans ve İhale Birimi’ne sunulan nihai izleme raporları, çıktıları ve sonuçları değerlendirmek için yalnızca bir soru içermekteydi. Soru, faaliyetlerin hedeflenen sonuçları elde edecek şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini sormaktaydı. 10 izleme raporundan 8’inde, izleme uzmanlarının cevabı “evet” olurken bu tespitle ilgili ayrıntılı bir açıklama yoktur. Bu nedenle, izleme raporları çıktıların ve sonuçların kapsamlı bir değerlendirmesini yapmak için yeterli bilgi sağlamamaktadır.
  

Online araştırma, programın hedeflerini gerçekleştirme hususunda sonuçların etkililiğini daha fazla değerlendirmek için birkaç bulgu daha sağlamıştır:

• 
  Hibe faydalanıcılarının yarısı, projenin en önemli başarısını, kayıtdışı istihdam konusunda farkındalık oluşturulması olarak görmektedir.
  
• 
  10 hibe faydalanıcısından 3’ü başarıyı, program hedefinin istihdamla ilgili olmamasına rağmen istihdam oranındaki artış olarak belirtmiştir. Bunun nedeni, mesleki eğitimin kayıtlı istihdamı teşvik etmenin etkili bir yöntemi olarak görülmesi ve bazı projelerin temel faaliyetlerinden biri olmasıydı.
  

Grafik 99: KİTUP hibe programı projelerinin önemli başarıları

• 
  Bunun hibe programının önemli sonuçlarından biri olarak düşünüldüğünde, hibe faydalanıcılarından, projelerinin kayıtdışı istihdamın şirketler, çalışanlar ve genel olarak ekonomi için yarattığı sorunlar hakkında katılımcılar arasında farkındalık oluşturma üzerindeki etkisini de değerlendirmeleri istenmiştir. 10 hibe faydalanıcısından 9’u, projelerinin olumlu etkisinden emindi.
  

Tablo 143: Projelerin, katılımcıların farkındalığı üzerindeki etkisi

Cevap seçenekleri	Yanıt yüzdesi	Yanıt sayısı
Farkındalığın artması	%89.00	24
Etkisi yok	%11.00	3

10 hibe faydalanıcısından 6’sı, KİTUP hibe program kapsamında mesleki eğitim uygulamıştır. Bu eğitimler, sonuçların niteliğini dolaylı olarak etkilemiş olabilir. Hibe faydalanıcılarının yalnızca yarısı, yürütülen mesleki eğitim için Milli Eğitim Bakanlığı onaylı müfredat uygulamış ve Milli Eğitim Bakanlığı onaylı sertifika vermiştir. Eğitimden ayrılma oranları, çoğu durumda %5’ten azdı. En yaygın ayrılma nedeni, program takviminin katılımcılara uygun olmamasıydı. Hibe faydalanıcılarının %85’i, eğitimle ilgili değerlendirmeler yapmış ve 10 hibe faydalanıcısından 8’i, kursiyerlerin, en çok eğitmenleri ve ikinci olarak da eğitim materyallerinin kalitesini beğendiklerini belirtmiştir. Öte yandan, önemli sayıda hibe faydalanıcısı (10 faydalanıcıdan 4’ü), katılımcıların eğitimlerin içeriğini olumlu değerlendirmediği konusunda endişelerini ifade etmiştir.

Grafik 100: Eğitimlerin değerlendirilmesi

Katılımcılar, eğitimin hangi yönlerini olumlu değerlendirmiştir?

Yalnızca birkaç projenin, proje çıktıları ve sonuçlarının doğrulanmış olmasına rağmen, ilerleme ve izleme raporlarındaki genel değerlendirmeye ve görüşme yapılan kişilerin yorumlarına dayanarak, proje sonuçlarının kayıtdışı istihdam konusunda farkındalık yaratmada başarılı olma ve iletişim faaliyetlerine paralel olarak yürütülen mesleki eğitimler vasıtasıyla işsiz kimselerin istihdam edilebilirliğini geliştirme konusunda katkıda bulundukları söylenebilir. Ancak, projenin etkileri konusunda önemli açıklamalar, yetersiz verilere dayanılarak yapılamaz.

Sürdürülebilirlik

Yukarıda Bölüm 2.3’te açıklandığı üzere, sürdürülebilirlik meselesi, konsept notları (50 puan üzerinden 10) ve tam başvuruların (100 puan üzerinden 15) değerlendirilmesinde önemli bir faktör olduğu için hibe programı başvurularının hazırlanmasında önemli bir rol oynamıştır.

Tam başvuru formları, öngörülen etki ve çarpan etkilerin bir tanımının yanında, mali sürdürülebilirlik, kurumsal sürdürülebilirlik, politika sürdürülebilirliği ve çevresel sürdürülebilirlik hakkında bilgi sağlamalıydı.

Bahsi geçen yönlerin değerlendirilmesiyle ilgili kapsamlı bir analize, bu konuyla ilgili online araştırma tarafından sağlanan bilgiye dayanarak Bölüm 2.3’te yer verilmiştir. Aynı şeyi tekrar etmemek için, KİT hibe programının sürdürülebilirlik meselesiyle ilgili diğer gözlemlere aşağıda yer verilmektedir.

Online araştırma ve grup görüşmelerinden elde edilen bulgular, hibe faydalanıcılarının yarısından fazlasının yeterli kurumsal kapasiteye ve personele sahip kamu kurumları ve önemli STK’lar olması gerçeğine rağmen projelerin büyük çoğunluğunun, kurumların portföylerinin bir parçası haline gelecek şekilde içselleştirilmediğini göstermektedir. Bu, sürdürülebilirlikle ilgili olumsuz gözlemlerden biridir.

10 hibe faydalanıcısından yaklaşık 8’i, proje uygulamasının kendi üyelerinin ve çalışanlarının kapasitelerini geliştirdiğini; artık AB proje uygulamalarında deneyim sahibi olduklarını; işgücü piyasası paydaşlarıyla ağlarını ve iletişimlerini geliştirdiklerini belirtmişlerdir. Bu tür çabaların %100 seviyesine ulaşması beklense de, bu, deneyimli çalışanların ve üyelerin görevlerine devam etmesi halinde kurumsal sürdürülebilirlik açısından olumlu bir sonuç olarak görülebilir.

Grafik 101: Projelerin kurumsal kapasiteye katkıları

Valilikler, SGK il müdürlükleri, paydaşlar ve sosyal ortaklar hibe program uygulaması esnasında gerekli durumlarda faaliyetlere aktif bir şekilde katıldılar. Hibe programının sonuçlarının SGK bölge müdürlükleri için uygulanabilir olup olmadığı sorulduğunda, genel izlenim, bunların, kendileri tarafından hâlen kullanılan bazı iletişim araçlarıyla sınırlı olduğu yönündeydi.

Kullanılabilirlik (…birileri sonuçları kullanıyor mu?)

Proje uygulamanın hibe faydalanıcılarının kurumsal kapasitesine katkısıyla ilgili yukarıda yapılan açıklamalar, proje sonuçlarının bir yönden kullanılabilirliğini de yanıtlamaktadır.

Hibe programı yönetimi açısından SGK’nın kurumsal kapasitesinin arttırılmasıyla ilgili olarak; bu, SGK tarafından yürütülen ilk hibe programıydı. SGK merkezinde ve katılımcı diğer dairelerde kurulan Operasyon Koordinasyon Birimi ve Merkezi Hibe İzleme Ekibi üyelerinin hibe programı yönetimi konusunda önemli deneyimleri olduğu açıktır. SGK, diğer bölgesel kamu kurumu çalışanlarına verdiği gibi Bölgesel İzleme ve Teknik Destek Ekibi’ne katılma şansı verdi ve onların katılımı ve hibeleri oldukça sınırlıydı. SGK bölge müdürlüklerinin ilgisi ve katılımı da müdürlerin konuya olan ilgilerine bağlıydı.

Operasyon Faydalanıcısı ve Program Otoritesi sıfatıyla SGK, program geliştirmeden nihai raporların değerlendirilmesine kadar hibe programı uygulamasına (Program Otoritesi akreditasyonunu hibe programı uygulama sürecinin ortalarında almasına rağmen) katılmış ve bununla ilgili işbirliğinde bulunmuştu. Program Otoritesi bünyesindeki daireler, program yönetim kapasitesinin geliştirilmesinden faydalanmışlardır.

Ancak, SGK’nın, KİT hibe programı sonuçlarını ne ölçüde kullanacağı (ve kullanabileceği) şüphelidir. Diğer hibe programlarına benzemekle birlikte, değerlendirme ekibi tarafından somut sorulara ve sorunlara somut çözümler bulmak adına hibe programından bazı beklentiler olduğu tespit edilememiştir. SGK içerisinde, hibe projelerinin sonuçlarını analiz etmeyi ve kurumsal stratejide benimsenmesi gereken bulguların potansiyelini tespit etmeyi amaçlayan bir strateji yokmuş gibi görünmektedir. SGK’nın il müdürlüklerinin bile proje sonuçları hakkında yalnızca sınırlı bilgisi varmış gibi görünmektedir. Bu bulgu, SGK için kendi işleri ve illerdeki diğer işgücü piyasası paydaşlarıyla yeni işbirliği biçimleri bakımından proje uygulamasıyla ilgili olarak bazı dersler ve sonuçlar çıkarmak için bir şekilde kaçırılan bir fırsata işaret etmektedir.

Yatay konular

KİTUP Hibe Programı Başvuru Rehberi’nde yatay konulara yapılan tek referans, çevresel sürdürülebilirliktir. Değerlendirme sisteminde proje sonuçlarının sürdürülebilirliği kapsamında tek bir soru yer almaktadır. Bu soru, uygunsa, projenin olumlu/olumsuz herhangi bir etkisi olup olmadığını sormaktadır ve diğer alt sorularla birlikte 5 puan ağırlığındadır.

Kılavuzda geçersiz kılınmasına rağmen, hibe yararlanıcılarından, Nihai Teknik Rapor’un (Açıklama) 2.7 Bölümü’ndeki yatay konular hakkında geniş kapsamlı açıklamalar yapmaları istenmiştir:

“Projenin, insan hakları, toplumsal cinsiyet eşitliği, demokrasi, iyi yönetişim, çocuk hakları, yerli halk, çevresel sürdürülebilirlik ve HIV/AIDS ile mücadele (hedef ülke/bölgede yaygınsa) gibi konularda yatay konuları nasıl destekleyeceğini açıklayın”.

Hibe faydalanıcılarının konu hakkındaki yorumları, nihai teknik raporların temsili bir örneğiyle incelendi. 10 hibe faydalanıcısından 8’i, faaliyet katılımcılarının ve proje çalışanlarının seçiminde toplumsal cinsiyet eşitliğini gözettikleri yorumunu yaptı.

Nihai izleme raporları, yatay konular hakkında bir gözlem ya da yorum içermemektedir. Raporların örneği, genel yorumlar altında konuyla ilgili bir yorum olup olmadığını görmek için incelendi; ancak hiçbir şey bulunamadı.

Online anket, çevresel etki ve dezavantajlı bireylerin entegrasyonu ile ilgili sorular da içermekteydi. Hibe faydalanıcılarının yarısından biraz daha azı, proje faaliyetlerinin çevresel konular üzerinde hiçbir olumsuz etkisi olmadığını garanti ettiklerini söylemişti.

Benzer şekilde, 10 hibe faydalanıcısından 4’ü, projenin dezavantajlı bireyleri entegre etmek için özel girişimlerde bulunduğunu iddia etmişti.

Tablo 144: KİTUP hibe program projeleri kapsamında dezavantajlı bireyleri entegre etme

Cevap seçenekleri	Yanıt yüzdesi	Yanıt sayısı
Engelli bireyler	%36.40	4
“Gecekondu” bölgelerinde yaşayan kişiler dâhil olmak üzere yoksul ya da yoksulluk riski altındaki kişiler	%54.50	6
Eski hükümlüler	%9.10	1
Ülke içinde yerinden edilenler	%0.00	0
Romen vatandaşlar	%0.00	0
Uyuşturucu bağımlıları	%0.00	0
Aile içi şiddet mağduru kadınlar	%18.20	2
Çalışan çocukların ebeveynleri	%18.20	2
Diğer	%18.20	2

10 hibe faydalanıcısından 5’i, gecekondu bölgelerinde yoksulluk içinde yaşayan kişileri hedeflediklerini ve 10 hibe faydalanıcısından 4’ü de engelli kişileri hedeflediklerini iddia etmiştir. Aile içi şiddet mağduru kişiler ve çalışan çocukların aileleri de açıklanamayan bir şekilde hedeflenmiştir.

Yatay konuları düşünmeye teşvik edilmemiş ya da yönlendirilmemiş olmalarına rağmen, projelerde, nihai açıklama raporlarının tespitlerine uyumlu olmayan bir şekilde online araştırma tarafından toplanan verilere dayanarak dezavantajlı kişileri entegre etmeye çalışan faaliyetler bulunmaktaydı.

Tespitler

• 
  Operasyon Yararlanıcısı/Program Otoritesi ve hibe faydalanıcıları, tasarlama ve uygulama aşamalarında KİTUP hibe programına uygunluğu gözetmişlerdir.
  
• 
  Faaliyetlerin mantığı, amaçları, öncelikleri, hedef grupları, coğrafi kapsamı ve türleri, İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı Stratejik Öncelikler ve özellikle İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı’nın Öncelik 1 Ekseni’nin Amaçları ile uyumludur.
  
• 
  Uygulama aşamasında, amaçların ve önceliklerin hibe faydalanıcıları tarafından kapsamlı bir şekilde izlendiği gözlenmiştir. Hibe faydalanıcıları, yarı resmi şirketler, sektörler ve kamu kurumlarına daha az vurgu yaprak hibe programıyla uyumlu olarak tüm grupları hedeflemişlerdir. Mesleki eğitim faaliyetleri, yenilikçi faaliyetlerin zararına daha sık gerçekleştirilmiştir.
  
• 
  Hibe faydalanıcıları, proje çıktılarını elde etmek için kendilerine sunulan araçları kullanmaya çalıştılar; ancak operasyonun etkinliği sahip oldukları deneyim düzeyi ve sağlanan desteğin niteliği ile sınırlıydı.
  
• 
  Az sayıda proje, Yönetim Bilgi Sistemi ve ilerleme raporlarındaki proje çıktılarını ve sonuçlarını doğruladı. Diğer kaynaklardaki gözlemlere dayanarak, proje sonuçlarının, kayıtdışı istihdam konularında farkındalık yaratmayı başardığı ve iletişim faaliyetleriyle paralel yürütülen mesleki eğitimler vasıtasıyla işsiz kimselerin istihdam edilebilirliğini arttırmaya katkıda bulunduğu söylenebilir. Ancak kesin veri yoktur.
  
• 
  Projelerin büyük çoğunluğu, hibe faydalanıcılarının yarısından fazlasının yeterli kurumsal kapasitesi ve personeli bulunan kamu kurumları ve önemli STK’lar olmasına rağmen, proje tamamlandıktan sonra faaliyetlerini hiçbir şekilde yürütmeye devam etmemişlerdir. Bu tespit, sürdürülebilirliğin eksik olduğunu göstermektedir. Ancak, KİTUP bu türdeki ilk hibe programı olduğu için beklentiler, kadın ya da genç istihdamı programlarında olduğu kadar belirgin olmayabilir.
  
• 
  Proje uygulama, hibe yararlanıcılarının üyelerinin ve çalışanlarının kapasitelerini arttırmıştır; AB proje uygulamalarında deneyim kazanmışlardır; işgücü piyasasının paydaşlarıyla ağlarını ve iletişimlerini geliştirmişlerdir.
  
• 
  SGK’nın Operasyon Koordinasyon Birimi ve Merkezi Hibe İzleme Ekibi ile diğer katılımcı daireler, hibe programı yönetimi konusunda ilk deneyimlerini yaşamışlardır.
  
• 
  SGK’nın bölgelerde Bölgesel İzleme Ekibi’ne katılımı ve edindiği faydalar oldukça sınırlıydı. SGK bölge müdürlüklerinin ilgisi ve katılımı da müdürlerine konuya olan ilgilerine bağlıydı.
  
• 
  Program Otoritesi’nin tüm ilgili daireleri, kendi program geliştirme ve yönetim kapasitelerini arttırma konusunda fayda sağladı.
  
• 
  Hibe faydalanıcılarının yatay konuları düşünmek üzere teşvik edilmemeleri ve yönlendirilmemelerine rağmen, hibe faydalanıcıları, projelerinin toplumsal cinsiyet konuları göz önünde bulundurduğunu ve faaliyetlerine dezavantajlı bireyleri entegre ettiklerini belirtmişlerdir.
  

3. 
   Teknik Destek Projesi
   

Tedbir 1.3 “Kayıtlı İstihdamın Teşviki” Teknik Destek Projesi’nin konusu, kayıtdışı istihdamla mücadele için SGK ve diğer ilgili kurum ve aktörlerin kurumsal kapasitelerini arttırmaya odaklanan “Kapasite Geliştirme”dir.

Teknik Destek Projesi’nin Şartnamesi, çalışma kapsamında diğer iki bileşen olarak Hibe Programı ve Altyapı (Mal Alımı) Faaliyetleri’ni içermekteydi; ancak her ikisi de ayrı ihaleler kapsamında gerçekleştirilmiştir. Teknik Destek projesinin hibe programıyla ilgili tek faaliyeti, Sonuç 8’deki kapasite geliştirme bileşeni kapsamında ele alınan hibe programı sonuçlarının yaygınlaştırılmasıydı.

Operasyon Faydalanıcısı, Sosyal Güvenlik Kurumu’dur (SGK).

Hedef gruplar şunlardır.

• 
  SGK personeli
  
• 
  İlgili bakanlıklar (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Turizm Bakanlığı);
  
• 
  İlgili kurumlar (İŞKUR, DPT, KOSGEB);
  
• 
  Bölgesel ve yerel yetkililer;
  
• 
  İlgili öğretim üyeleri;
  
• 
  Sosyal ortaklar;
  
• 
  Toplum: serbest meslek sahipleri, işsizler;
  
• 
  Kayıtdışı çalışan işçiler ve onların bakmakla yükümlü olduğu kişiler, kayıtdışı çalışan eğitim düzeyi düşük kadınlar.
  

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   
   3. 
      
      

1. 
   Projenin Arka Planı
   

KİT projelerinin proje geliştirme çalışmaları, SGK tarafından Merkezi Finans ve İhale Birimi ve Program Otoritesi (henüz akredite olmamışlardı) ile işbirliği içerisinde 2007’de başlamıştı ve bir çerçeve sözleşme kapsamında kısa dönemli bir teknik destek projesiyle desteklenmişti. Projenin mantığı, başarısız oldukları kanıtlanan yasa uygulama politikalarının yerine kayıtdışı istihdamla mücadele için yenilikçi bir yaklaşım sunmaktı. Yeni yaklaşım, yalnızca yasaları uygulamak yerine ekonominin resmi yanını güçlendirerek kayıtlı istihdamı teşvik etmeye odaklanacaktı.

KİTUP hizmet alımı ilanına, 29 Ağustos 2009 tarihinde çıkıldı. Hizmet sözleşmesi, 13 ay sonra, 28 Eylül 2010 tarihinde imzalandı. Projenin süresi, bir aylık uzatmayla birlikte 21 aydı.
Kayıtdışı ekonominin başlıca ekonomik ve sosyal etkileri ve bu etkilerle mücadele etmek için gerekenler, Şartname’de¹⁰⁸ şu şekilde tanımlanmaktadır: