İmanin şubeleri

ABDULKADİR EL-ARNÂÛT'UN ÖNSÖZÜ

Hamd, Allah'a mahsustur, O'na hamd ederiz, O'ndan yardım dileriz, O'ndan bağışlanma dileriz, nefislerimizin şerlerinden ve amellerimizin kötülüklerinden Allah'a sığınırız. Allah kimi hidayete erdirirse, onu hiç kimse sapüramaz. Kimi de saptınnca onu hiç kimse hidayete erdiremez. Allah'tan başka ilah olmadığına, O'nun tek olduğuna, ortağı olmadığına ve Muhammed (s.a.v)'in de O'nun kulu ve resulü olduğuna şahitlik ederim.

Bu girişten sonra; elinizdeki bu kitap, İmam Ebu'l-Kâsım İma-muddin Ömer b. Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed el-Kaz-vînî eş-Şâfiî (rh.a)'in "Muhtasaru Şuabî'1-İmân" adlı eseridir.

İmam Ebu'l-Kâsım el-Kazvînî'nin bu kitabı, İmam Ebu Bekr Ahmed ibnü'l-Hüseyİn el-Beyhakî (ö. 45^1066)'nİn "Şuabu'l-İmân" adlı eserine yaptığı muhtasardır.

Ebu'l-Kâsım el-Kazvînî'nin bu kitabı, hacim bakımından kü­çük, fakat içerik yönünden büyüktür.

Müellif, bu kitabında, imanın bütün şubelerini toplamıştır. Bu şubeler ise, 77 tanedir. Bu şubeler, Resulullah (s.a.v)'in; "İman, yetmiş küsur şubedir. Bu şubelerin en üstünü, Lâ ilahe illallah (=Allah'tan başka ilah yoktur) sözü, en aşağı mertebesi ise 'yol-da(n gelip geçen insanlara) eziyet verici bir taşı kenara atmak­tır.. Haya da, imandan bir şubedir" şeklindeki sözünün çerçeve­sini oluşturmaktadır.

Bu eseri; bu şubeleri bilme ve onlarla amel etme hususunda özet bilgiye en ihtiyaç duyduğumuz bir zamanda insanlara sunu­yoruz.

Müellif Ebu'l-Kâsım eî-Kazvînî, bu muhtasar kitabı, İmam BeyhakTnin "Şuabu'1-İmân" adlı eserinden derlemiş, fakat bu şu­beleri temel meseleler gibi özet bir şekilde ele alıp her şubeyle ilgili olarak ilk önce Kur'an'dan bir ayeti veya Peygamber (s.a.v)'in bir hadisini delil olarak getirmeye çalışmıştır. Dolayısıyla bu kitabın içerisinde, Resulullah (s.a.v)'den gelen en sahih hadisler yer al­mıştır.

Ayrıca müellif, bazı şubelere, konuyla ilgili olan ayetleri, hadis­leri, rivayetleri ve şiirleri de ⁹ ilave etmiştir. Bu şubeleri, 77 şubeye bölmüştür. ¹⁰

Kitaptaki Uygulama İle İlgili Bir Kaç Söz

Bu kitabın baskısı, "et-Tıbâatu'l-Münîriyye"de daha önce ya­pılmıştı. Üstad Muhammed Münîr ed-Dımeşkî'nin, 1343/1924'de, bu baskıya yaptığı tashihi ve açıklaması yer almaktadır,

Bu kitabın ikinci baskısı, 832/1428 yılında yazılan el yazması nüshanın da içerisinde bulunduğu orijinal nüshaya bazı ilavelerle birlikte 1355/1936'da yeniden yapıldı.

Az öncede belirtildiği üzere, kitabın bu el yazması baskısı, Mı­sır'da "el-Mektebetu'n-Nûriyye"de mevcuttur. Bu baskıda da, açıklamaya geniş yer verilmiştir. Dolayısıyla biz de, gerekli durum­larda bu baskıya başvurduk.

Üstad Hayreddin ez-Ziriklî, bu kitabın müellifi Ebu'l-Kâsım el-Kazvînî'nin biyografisinde, bu kitabın el yazması bir nüshası oldu­ğunu belirtmiştir. Fakat bu el yazması nüshaya ve orijinal başka bir el yazması nüshaya ulaşmamız mümkün olmamıştır. Dolayısıyla temel olarak "et-Tıbâatu'l-Müniriyye"nin ikinci baskısını esas alıp gerekli durumlarda bu baskıya müracaat ettik.

Bu baskıda yer alan bazı ifadeleri düzelttik, bazı ifadeler için ise Ebu'I-Kâstm el-Kazvînî'nin, Beyhakî'nin "Şuabu'l-İmârTma yaptığı muhtasarın az önce belirtilen el yazması nüshasına baş­vurduk. Ayetlerin geçtiği yerleri belirttik. Hadislerin tahricini yapük. Bazı özel isimleri ve halk tarafından anlamı bilinmeyen bazıkelmeleri açıklamak için bazı yerlerde gerekli açıklamalarda bulun­duk. Aynca üstad Muhammed Münîr ed-Dımeşkî'nin bazı açık­lamalarına da yer verdik.

İşte bu baskımızın, bir iyilik olmasını yüce Allah'tan umuyo­ruz.

Duamızın sonu, 'hamd, alemlerin Rabbi olan Allah'a mahsus­tur' sözüdür.

Nebevî Sünnetin Hizmetçisi Abdulkâdİr el-Arnâût ¹¹

Ebül- kasım el- kazvinin biyoğrafisi

O; imam Ebu'l-Kâsım Ömer b. Abdurrahman b. Ömer b. Ah-med ei-Kazvînî eş-Şâfiî, İmâmuddîn {=dinin imamı), fakîhu'1-ule-mâ' {=alimlerin fakihi) olan ve bir çok kadı yetiştiren birisidir.

Tâceddîn es-Sübkî, Tabakâtu'ş-Şâfiiyyeti'l-Kübrâ, 5/131'de Ebu'l-Kâsım el-Kazvînî ile ilgili olarak şunları söyler:

"Ebu'l-Kâsım el-Kazvînî, 653/1255'de Tebriz'de doğdu. Acem ve Rum diyarlarına gidip bir müddet oralarda yaşadı. Eşrefiyye Devleti sırasında Şam'a gelip bazı medreselerde ders verdi. Daha sonra 669/1270'de Şam'da kadılık makamına getirildi. Güzel bir yaşantısı vardı. İnsanlarla iyi geçinirdi. Bu görevi, Tatarlar gelip de Müslümanlan yenilgiye uğratmcaya kadar sürdürdü. Bunun üze­rine Kahire'ye giden insanlar içerisinde o da vardı. Oraya vanp bir müddet orada kaldı. 46 yaşındayken 699/1299'da öldü. Allah ona rahmet eylesin."

İsmâîl Pâşâ el-Bağdâdî'de, Hediyyetu'l-Arifîn, s. 788'de; Ebu'l-Kâsım el-Kazvînî'nin künyesinin "Ebu'l-Meâlî" olduğunu belirtmiştir.

Üstad Ömer Rızâ Kahhâle'de, Mu'cemu'l-Müellifîn, 7/288'de; onun künyesinin bu olduğu hususunda İsmâîl Pâşâ el-Bağdâdî'ye katılmıştır.

Üstad Hayreddin ez-Ziriklî'de, İ'lâm, 5/451'in yeni baskısında; onun künyesinin "Ebu'l-Kâsım" olduğunu kaydetmiştir.

"Münîriyyc" baskısında ise onun künyesinin "Ebu Ca'fer" ol-duğu belirtilmiştir. Fakat onun künyesini zikreden kimselerin, onun 699/1299'da ölen kimseler içerisinde belirttiğini görmedim. Yine de doğruyu en iyi bilen yüce Allah'tır. Zehebî'nin, Tezkiretü'l-Huffâz, s. 1487'de; yine Zehebî'nin, Düvelü'l-İslâm, s. 205'de ve Ziriklfnin, İ'lâm, 5/451'de geçtiğine göre; onun lakabı, "İmâmuddîn" (=Dininimamı)dır. ¹²

İlim Muhaciri İmam Beyhakı'nin Biyografisi

Doğumu: Şaban 384'de (Eylül 994) Nişabur'a bağlı Beyhak bölgesinin Hüsrevcirdi nisbesiyle anılan yerde doğdu. Beyhak'ta büyüdü ve ilk tahsilini orada yaptı. Henüz on beş yaşında iken hadis okudu, daha sonra da fıkıh/İslam Hukuku öğrenmeye baş­ladı. Fıkıh ilminde hocası Ebu'1-Feth Nasr b. Muhammed el-Mer-vezî idi. Çeşitli hocalardan faydalanmak maksadıyla İsferân, Tus, Hemadan, Rey, Nişabur, Bağdat, Küfe, Mekke gibi yerleri dolaştı.

Hocaları Ve Talebeleri: Hadis ilminin en önemli meselelerini "Müstedrek" sahibi Hakim en-Nîsâbûrî'den öğrendi ve hocalan içinde en çok ondan yararlandı. Diğer hocaları arasında Muhad-dis/Hadisçi, Kelam/İlahiyat ve Fıkıh/İslam Hukuku alimi İbn Fûrek, zahid ve vaiz Hargûşî, Fakib/Hukukçu ve Muhaddis İbn Mahmiş, Mutasavvıf Ebu Abdurrahman es-Sülemi, Ebu Hatim el-Abduyi; muhaddis, fakih ve kelam alimi Ebu İshak Rükneddin İsferaînî, muhaddis Ebu Zer el-Herevi, fakih Berkani, İmamu'l-Haremeyn el-Cüveynî gibi meşhur alimler bulunmaktadır.

Tanınmış talebeleri arasında Şeyhu'l-Kubat İbnu'l Beyhakî di­ye bilinen oğlu İsmail b. Ahmed, Hafidü'I-Beyhakî diye anılan to­runu Ubeydullah b. Muhammed, Mekke ve Medine fakihi muhad­dis Furevî, Horasanlı muhaddis Zahir b. Tahir, muhaddis Ebu'l-Meâlî Muhammed b. İsmail el-Fârisî yer almaktadır.

Eserleri: Beyhaki henüz daha 20 yaşındayken eserlerini yaz­maya başladı. Özellikle hadis ilminde güçlü hafızası, sağlam bilgisi, hadislerde bulunan gizli kusurlann tespiti ve birbirine zıtmış gibi görünen rivayetlerin uzlaştırılmasında otorite olarak kendini kabul ettirdi. Fıkıh/İslam Hukuku ve Usul-ü fıkıh/İslam Hukuk Metodolo­jisi dallarında da devrinin otoritelerinden biriydi. Kendi mezhebi olan Şafiî Mezhebinin üstünlüğünü savundu, Hatta İmamu'l Ha­remeyn eî-Cüveyni, "Her Şafiî fakihinİn/Hukukçusunun İmam-ı Şafiî'ye minnet borcu olduğunu, ancak mezhebini ve görüşlerini müdafaa etmek için Beyhaki'nin kaleme aldığı eserler sebebiyle İmam-ı Şafiî'nin ona minnettar olması gerektiğini" söyler.

Zehebi'ye göre eserlerinin sayfa sayısı, 20.000 sayfayı bul­muştur. Eserlerinden bazıları şunlardır:

1- Sünen-i Kübrâ. "Sünen-i Kebir" olarakta tanınır. Bu ese­rinde diğer hadis kitaplannda olmayan pek çok hadisi sahabe ve tabiin kavlini muhtelif rivayetlerle bir araya toplayıp fıkıh bablarına göre yapılan tertipte Şafii fıkhı ön planda tutulmuştur.

2- et-Medhâl ila Kitabi's-Sünen. Usulü hadis kitabıdır.

3- Marifetü's-Sünen ve'1-Âsâr. Şafii fıkhının dayandığı hadis­leri ihtiva edip güvenirliklerini ispatlar.

4- el-Kırâatu Halfc'1-İmam. 450 hadis ihtiva edip namazda imama uyarken kıraatin zaruretini açıklar.

5- es-Sünen-i Suğra. Halen Topkapı Sarayı'nda olan eser "Sünen-i Kübra"nın özetidir.

6- Kîtab'u Tahrici Ehadîsi Ünım

7- Fezâilu'l-Evkat. Vakitlerin faziletleriyle ilgili 307 rivayeti içi­ne alır.

8- el-Esmâ ve's Sıfat. Allah'ın isim ve sıfatlarını açıklar.

9- ed-Delâilu'n-Nübüvve. Sahih rivayetlere dayanarak Hz. Peygamber (s.a.v)'in mucizelerini açıklar.

10- el-İtikâd ve'l Hidâye ila Sebili'r-Reşâd. Kader, hidayet, delalet gibi itikadı konuları ayet ve hadislerle açıklar.

11- el-Kitabu'1-Kazâ ve'1-Kader

12- el-Ba's ve'n Nüşûr. Ahiret hallerini rivayetlerle açıklar.

13- el-İspatu Azabil Kabir ve'sSualeyni'l-Melekeyn. Kabir azabını ispat eder.

14- el-Kitap fi Hayatil Enbiya h Kuburİhim

15- ef-Âdâb. Âdâb ile ilgili 1194 hadis yer almaktadır.

16- ez-Zühdü'1-Kebîr. Zühd ve takva ile ilgili 989 rivayet var­dır.

17- eİ-Erba'une's-Süğra. Tevhid, istikamet ve helal kazançla ilgili 161 hadis ile derlenmiştir.

18- ed-Da'avatu'l-Kebîr. Resulullah (s.a.v)'in ve sahabelerin birbirine yapmış olduğu dualardan ibaret olup 260 hadis yer al­maktadır.

19- Menakîbu'ş-Şâfiî. İmam-ı Şafiî'nin asaleti konu edinilmiş-

20- Keşfü'z-Zünûn

21- et-Tcrgîb ve't-terhîb

22- el-Maârif

23- Fezailü's-Sahabe

24- Menakibu'l-Ahmed

25- Şerhu'l es-Esma'îl Hüsna

26- Kitabü'r-Rüye

27- el-Muhit

28- Camiu'l-Ebvâbi Kıraati'1-Kıır'an

29- Şuabu'1-İmân. Elinizde tuttuğunuz eser, İmanın yetmiş kü­sur şubeden olduğunu belirten hadislerle bunların nelerden ibaret olduğunu ayet ve hadislerle bunlann nelerden ibaret olduğunu ayet ve hadislerin yardımıyla tespit eder. Bu bakımdan orijinal bir ferdir. 77 babta hazırlanan bu eser, kamil iman yolculuğunda rehber bir kitaptır.

Beyhakî dünya malına değer vermeyen zahid bir alimdi. İlim tahsili uğrunda ve hayatının bir çok anında çeşitli sıkıntılar çektiği halde hiçbir zaman şikayetçi olmadı. Maddi imkansızlık sebebiyle Tirmizî, Ncsâî ve Ibn Mâce'nin "Sünen"lerine bile sahip değildi. Resulullah (s.a.v) ve ashabının örnek yaşantısını imam edinmişti. Haram günler hariç aralıksız olarak otuz yıl oruç tuttu. Tartışmalar­da son derece anlayışlı ve insaflı İdi.

İbn Kesir, el-Bidâye ve'n-Nihâye, 12/209'de onunla ilgili ola­rak der ki: "Beyhakî, zahid bir kimse olup dünyalığı çok azdı. İba­dete düşkün ve takva sahibi birisiydi."

Taceddin es-Sübkî'de onun hakkında şöyle der: "Beyhakî, mü'minlerin önde gelenlerinden ve Allah'ın sağlam ipi olan Kur'-an'a davet edenlerindendir. Büyük bir fakih/ İslam hukukçusu, hafız, alim, zahit ve vera sahibi Allah'a boyun eğen, mezhebini ve görüşlerini savunmada otoriter ve büyük bir ilim dağı mesabesinde idi."

Abdulkadir el-Fârisî en-Nîsâbûrî'de, "Zcylu Târîh-i Nîsâbûr"-da, İmam Beyhakî ile ilgili olarak ise şunları söyler:

"Ebu Bekr el-Beyhakî; hafız, dindar, vera' sahibi, zamanını ezber yapmakla geçiren birisiydi. Ezber yapmadaki sağlamlığı hu­susunda akranları içerisinde tek kalırdı. Hâkim'in önde gelen öğ-rencilerindendi. Dolayısıyla Hâkim, ona, çeşitli İlimleri ve hadis kitaplanni donattı. Beyhakî'de, çocukken bunları ezberleyip bun-lan anladı ve üstesinden geldi. Irak'a ve Hicaz'a gitti. Birçok kitap yazdı. Eserleri, 1000 cüz civarındadır. Hiç kimse, onu bu konuda geçemez. Hadis ilmi ile Fıkhın/İslam Hukukunun arasını birleştirdi. Hadislerde mevcut gİ2İi kusurların tespiti ile birbirine zıtmiş gibi görünen rivayetlerin uzlaştmlmasında devrinin otoritesi oldu.

Çeşitli nahiyelerden Nîsâbûr'a gelen kimseler, ondan kitapla­rını dinlemek istediler. 401/1010'da bir grup kimse, onun "Ma'ri-fet" adlı eserini dinlemeye karar verip onun huzurunda toplan­mışlardı.

Ölümü: Geride derin bir ilim ve takva mirası bırakarak 10 Ce-maziye'l-Evvel 458 (9 Nisan 1066) tarihinde Nişabur'da Rabbine kavuştu. Cenazesi, doğduğu yer olan Hüsrevdrdi'ye defnedildi Yüce Allah, ilim muhaciri Beyhakî'ye rahmet eylesin ve bizleri de onun eserlerinden istifade edip istikamet üzere yaşayıp muvahhid olarak ruhumuzu teslim edenlerden eylesin. ¹³

TERZİ EMİN YILMAZ