Iskat-i salat: 7 Iskat-i savm: 7

İhsan:

Cenabı Hakkın emrettiği en iyi şeylerden biridir. Dilimize iyilik yapmak ve iyilik etmek diye çevirdi­ğimiz bu kelime, insanın en iyi vasıflarından biri olup üstün ahlâk sa­hibine yakışan bir meziyettir. İhsan, insanlar arasında sevgi bağlarını kuv­vetlendirir. İnsanları birbirine yaklaş­tırır. İyilik kapılarını açar, gönülleri fetheder. Böylece insanlar birbirine saygı ile bağlanır; çünkü insan, iyili­ğin bendesidir. İhsanın nevileri var­dır. Kur'an-ı Kerim'de birbiri ardı sıra bunlar sıralanmıştır. Hz. Ömer'den rivayet olunan Cebrail Hadisinde ih­san şöyle tarif edilir. "İhsan, Allah'a, görüyormuş gibi ibadet etmendir, Zira sen her ne kadar O'nu görmü­yorsan da o seni her an görür." Kişi­nin; başı darda, eli sıkıntıda olan bir insana borç para vererek yardım et­mesi de bir nevi ihsandır. Din dilinde buna karzı hasen denir. Bu hususta Yüce Allah şöyle buyuruyor : Allah'a güzel bir ödünç vermek takdiminde kini bulunursa, O da ona kat kat kar­şılığını artırır. Allah hem darlaştırır, hem bollaştırır. Hepiniz ona dönecek­siniz." ⁴⁰

"Eğer Allaha güzel bir ödünç takdi­minde bulunursanız onu sizin için kat kat yapar ve sizi bağışlar. Allah şükrün karşılığını verendir. O haliradî. ⁴¹ Buraya kadar zik­rettiklerimiz Allah'a olan ihsan ne-vindendir. Kişinin anaya babaya karşı da ihsanda bulunması emrolun-maktadır. Kur'an-ı Kerim bunu Allah'a ibadet etmekle yanyana zikretmekte­dir. Bu konuda Allahu Teâlâ'nın emir­leri şöyledir:

"Rabbın kendisinden başkasına ibadet etmemenizi, anaya babaya iyi­lik yapmanızı emir buyurdu. Eğer iki­sinden biri veya her ikisi senin yanında ihtiyarhyacak olurlarsa, onla­ra karşı "öf bile deme, onları sakın azarlama, yumuşak söyle, onlara acıyarak tevazu kanatlarını döşe ve yarabbj.! Küçükken beni yetiştirdikleri için sen de onlara merhamet et, de."

"Biz insana, anaya babaya karşı iyi davranmasını tavsiye ettik.⁴²

"Allah'a kulluk edin, O'na hiç bir şeyi oitak koşmayın, anaya babaya iyilik edin.⁴³

Bu ayet-i kerimeler, anaya babaya iyilik yapmanın, onlara karşı iyi dav­ranmanın ne kadar gerekli olduğunu göstermektedir.

Akrabaya İhsan: ana babadan son­ra insanların akrabalarına iyilikte bulunması yine Kur'an-ı Kerim'de bildi­rilmiştir. "Akrabaya yetimlere, yok­sullara, yakın komşuya, uzak kom­şuya , yanınızdaki arkadaşa, yolcuya, elinizin altında bulunan kimseye iyi­lik edin. Allah kendini beğenmiş, ku­rulanları sevmez.⁴⁴

Bu ayet-i kerimede akrabadan sonra yetimler, yoksullar, komşular, garip yolcular gibi yardıma muhtaç kimseler sıralanmıştır. Bunlar cemi­yetin şefkatine, merhametine en lâyık olan kimselerdir. Dinimiz yetim­leri, yoksulları, dulları garip yolcuları, bakıma muhtaç olanları daima koru­muş, onlara iyilikte bulunmayı emret­miştir. Cemiyeti ayakta tutan, şefkat ve merhamet duygularıdır. Komşu­larla iyi münasebet kurmak, onlarla hoş geçinmek bu tavsiyeler arasın­dadır. Faziletli bir cemiyet kurmak için bu kaidelere riaye edip onları tut­mak gereklidir.

İhsanda bulunan kimseye (muhsin) denir. Kur'an-ı Kerim'de muhsinler bir çok ayet-i kerimede öğülür, onların mükâfatının çok bol okluğu bildirilir. Bu ayetleri âlimler 189 olarak tesbit etmişlerdir. İslâm, yapılan iyiliği karşılıksız bırakmaz. Atalarımız: İyilik yap, denize at, balık bilmezse Halik bilir, demişlerdir. Kur'an-ı Kerim'de ihsanla ilgili ayetlerden bazılarını zik­redelim.

"Kim bir iyilik yaparsa, karşılığında on misli vardır.⁴⁵

"Kim bir iyilik getirirse ona daha iyisi verilir. Onlar o korkunç günün korkusundan güven içindedirler.⁴⁶

"Eğer iyilik yaparsanız kendinizedir. Kötülük işlerseniz de yine kendi­nize.⁴⁷

"Allah sana ihsanda bulunduğu gibi, sen de iyilik yap.⁴⁸

"Gerçeği getiren ve onu tasdik edenler; işte onlar Allaha karşı gel­mekten sakınan muttekilerdir. Onlara Rabları katında diledikleri şeyler vardır. Bu, iyilerin mükâfıtıdır." ⁴⁹

Dünya iyilik üzerine kurulmuştur. İyilik hei'şeyin başıdır. İnsan iyilik ile bütün zorluklan aşar. İnsanlar iyiliği severler, dinimiz iyilik kaynağıdır. ⁵⁰

İhsar:

Hacdan ve umreden geri kalma, ihrama girdikten sonra has­talık, hapis veya düşman korkusuyla ihramın gerektirdiği hac görevini ye­rine getirememe. Bu durumda bulu­nan kimseye muhsar denir. Muhsar, bu durumda ihramdan çıkmak için Harem sınırlan içinde bir kurbanı keser veya Kestirir. Kesilen kurbanın etinden yiyemez.⁵¹

İhtida:

Hidayete ererek hak yolu bulma, iman edip müslüman olma. Eski din ve inancını terk ederek, Allah katında geçerli tek din olan İslamiyet'i seçip Allah'a teslim olun bu insanlar için muhtedi demlir.

İhtikâr:

Daha fazla kazanç sağ­lamak için bir malı toptan alıp sak­ladıktan sonra fiyatının artmasını beklemek ve satmak işi. madrabazlık. Fıkıh alimlerini tarifine göre ihtikâr, fazladan kazanmak amacıyla insanların zaruri ihtiyaç duyacağı maddeleri (temel gıda mallan) top­layıp fiyatı artsın diye kırk gün veya daha fazla saklamaktır. İhtikar yapa­na muhtekir denir. Peygamber Efen­dimiz şöyle buyuruyor: "Piyasaya mal süren kimse rızıklanmış, muhte­kir (İhtikar yapan) ise lanetlen­miştir." Hanefılere göre ihtikar yap­mak harama yakın mekruh, diğer mezheblere göre ise haram olarak değerlendirilmiştir. Ancak bir insa­nın kendi ürününü saklaması ve dile­diği zaman satması ihtikar değildir, çünkü üzerinde kamu hakkı yoktur.⁵²

İhtilam:

Düşte boşalma, buluğ çağına gelme demektir. Uykudan uyandığında rüyasında cinsel ilişkide bulunduğun hatırlayan ve vücudunda, yatağında ya ela çamaşırlarında ıs­laklık gören kişinin gusül abdesti alması gerekir. ⁵³

İhtilat:

Karışma, birden fazla şeyin birbirine karışması anlamına gelen kelime, terim olarak kadın ve erkeklerin birbirine karışması, haşır neşir olması, birlikte oturup kalk­ması demektir. İslamiyet, birbirine nikahlı olmayan, aralarında birbirine nikah düşmeyecek yakınlık (mah­rem) da bulunmayan kadın ve erkek­lerin ihtilafım, yani haşır neşir olma­larını, arada hiçbir mesafe bırakma­yarak oturup kalkmalarını yasak­lamıştır. Çünkü bunda zina gibi bü­yük günahlara yol açan, aile ve toplum hayatının çökmesine sebep olan gizli tehlikeler vardır. ⁵⁴