KirkçEŞme tesisleri

MİHRİMAH SULTAN KÜLLİYESİ

Üsküdar Meydanı'nda yer almaktadır. Sinan'ın Şehzade Camii ile aynı zamanda bitirdiği bu külliye İstanbul fizyonomisinin Anadolu yakasındaki önemli öğelerinden biridir.

Caminin cümle kapısı üzerindeki Arapça kitabe Zilhicce 954/Temmuz 1548'de I. Süleyman'ın (Kanuni) (hd 1520-1566) kızı "Hanım Sultan" (Mihrimah Sultan[->]) tarafından yaptırıldığını yazmaktadır. İ. H. Konyalı Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşi-vi'nde 957 tarihli ve Mihrimah Sultanla Rüstem Paşa'nın vakıflarına ait defterde külliyenin "cami, on altı hücre ve dershaneli medrese, sekiz bab misafirhane, ahur, bir kiler, bir anbar ve bir han"dan oluştuğunun yazılı olduğunu söyler. Burada sözü edilen tabhane (ya da mihmanhane), imaret ve han bugün yoktur. Peçevi, külliyenin Kanuni tarafından yaptırılmış olduğunu yazar: "Mihrimah Sultan için Üsküdar'da lebideryada vaki iki bab kervansaray ve medrese, mektep, cami ve imaret serapa ol padişahın hayratından mahsup olup cümlesi kendi fermanı şerifleriy-le ve ekser masarif ve levazımları canibi ailelerinden verilmekle bina olunmuştur". Mihrimah Sultan Külliyesi, eski gravürlerde de görüldüğü gibi, kıyıya çok yakın

bir set üzerinde denize açılan çift revaklı son cemaat mahallini örten büyük saçağı ve köşkü ile Boğaziçi'nin başlangıcında, bugünkünden de etkili olağanüstü bir mimari gösteriydi. C. Baysun bu külliyenin yakınında sultanın kendisine bir de saray yaptırdığını yazar.

Cami: Sinan'ın sultan ve vezirler için yaptığı bütün yapılar gibi Üsküdar İskele-başı'nda yaptığı bu cami de onun sürekli mekân araştırmaları içinde yeni bir sınamadır. Süleymaniye Camii'nde Ayasofya şemasını, belki de sultanın isteğiyle, rasyo-nalize etmek, Şehzade Camii'nde kubbeli strüktürün ideal bir çözümünü gerçekleştirmek ve kanımca, Kılıç Ali Paşa'nın kişisel isteğinin ifadesi olarak Ayasofya şemasının yinelendiği Tophane'deki Kılıç Ali Paşa Camii dışındaki bütün camilerinde son cemaat mahallinden doğrudan doğruya kubbealtına girilir. Sinan kubbeyle örtülü bir hacmin en güçlü etkisinin doğrudan kubbealtına girerek elde edildiğini kabul etmiş olmalıdır. Sinan'ın altıgen ve sekizgen şemaları kullanması da bu etkiyi değişik volümetrilerde denemek istediğini gösteriyor. Mihrimah Sultan Camii'nin özelliği de, aynı zamanda yapılmakta olan Şehzade Camii planının yerine burada giriş yarım kubbesinin kaldırılmış olmasıdır. Başka bir deyişle Şehzade Camii merkezi planlı, kubbeli yapı fikrinin Sinan tarafından son denemesi ise, Mihrimah Sultan Camii Sinan'ın kendi yolunda mekân ta-