Küreselleşme ve Uluslararasılaşma

6. Gelecek: Ne Getirecek?

II. Dünya Savaşı sonrası yapılan barış anlaşmalarına rağmen dünya Soğuk Savaş süreci içerisine girmiştir. Bütün dünyayı etkileyen bu çekişmenin temelinde kapitalizm ve komünizm gibi birbirinin zıttı olan ekonomik yapılar yer almıştır. Bu bloklar içerisinde yer almak istemeyen devletler bile bu yapıdan etkilenmişler ve çıkar ilişkileri içerisinde her iki kutba da yakın olmuşlardır.

Gerek kapitalist sistem gerekse komünist sistem söz verdikleri idealler ve hedeflerden çok farklı yönlerde gelişmişlerdir. Kapitalizm maddi başarıyı ve serveti her şeyin ölçüsü ve insanın maddi tatminini esas tema olarak kabul ederek gelişmiştir. Sonuçta başarılı olmuş ama bu başarıyı istenilen ölçüde kitlelere yayamamıştır. Dolayısıyla, kurtarılmak istenen birey daha da ezilmiş ve yalnızlığa itilmiştir. Bunun ezikliğini yaşayan birey de yeni arayışlar içine girmiştir. Diğer taraftan, devleti esas alan ve devletin her şeyi ile toplumdan sorumlu olduğu anlayışı ile eşitliği her kesime ulaştırmaya çalışan merkantilist devlet anlayışı ise bireyi hiçe saymıştır. Devlet gücü altında ezilen ve vaat edilen cennetlere bir türlü ulaşamayan kitleler sonunda komünizmin hem idealinden hem de işlerliğinden ümidi kesmiştir. Dolayısıyla yarım yüzyıllık devre içinde her iki ekonomik anlayış ve buna bağlı olan politik sistemler, değişme ihtiyacını kaçınılmaz olarak duymaya başlamıştır.

Bu değişimin önemli bir ayağını küreselleşme oluşturmasına rağmen, “küreselleşme” olarak tanımlanan olgu hakkında veya bunun tam olarak hangi yönünün iyi, hangisinin kötü ve kim için iyi veya kötü olduğu hakkında tam bir mutabakat yoktur. Kamuoyunda ise küreselleşme, avantajları ve dezavantajları ile ilgili olarak kutuplaşmış görüşler hâkimdir. Küreselleşme çoğunlukla dünyadaki problemlere deva veya bu problemlerin sebebi olarak görülmektedir.

Küreselleşme ne ulusal ekonomilerin problemleri için sihirli bir ilaç ne de kâra-aç olan mega-firmaların işçileri sömürmesi ve çevreyi yağmalamaları için bir entrikadır. Küreselleşme ne kolonizmin geri dönüşü ne de dünyanın tek elden yönetiminin gelmesidir. Küreselleşme en temel anlamıyla muhtemel ticari aktivitelerin kapsamının genişlemesidir. Coğrafi, teknolojik veya yasal engeller tarafından kısıtlanan satın alış, satış, üretim, borçlanma ve borç verme gibi aktiviteler artık mümkün hale gelmiştir. Küreselleşmenin doğurduğu fırsatlar aracılığıyla araştırma ve sınıflandırma yapmak oldukça fazla miktarda çaba, esneklik ve değişim gerektirmektedir çünkü küreselleşme çok fazla ve muhteşem yeni ekonomik fırsatlar oluşturmaktadır.

Küreselleşme, tüm ülkeleri ve insanları hem olumlu hem de olumsuz olarak etkileyecektir. Olumlu etkileri bir tehdit yaratmayıp, tüm insanların istediği bir şey olmasına rağmen, olumsuz etkilerin tümü küreselleşme karşıtı hareketin özünü oluşturmaktadır. Küreselleşme karşıtı hareketin dayandığı en önemli etmen ise olumsuz etkilerin öncelikle kırılgan, güçsüz ve fakir ülke ve insanları, sonrasında da tüm insanlığı etkileyeceği gerçeğidir. Bu sebepten ötürü dünya, küreselleşmenin yarattığı tehditler üzerinde durmalı ve bunları yönetmeye çalışmalıdır. Burada da en önemli görev uluslararası kuruluşlara düşmektedir.

Küreselleşmenin geleceği konusuna istatistikler ve dünya gerçekleşmeleri açısından bakılırsa BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) denilen grup içindeki beş gelişmekte olan ülke dünyanın en hızlı büyüyen BİT pazarları arasında olup, bu beş ülkedeki gelişmelerin etkileri OECD bölgesine de taşmaktadır. 2000 – 2005 yılları arasında BRICS ekonomilerindeki BİT harcamaları yılda %19’dan fazla artarak 114 milyar dolardan 277 milyar dolara çıkmıştır. 2000 – 2006 yılları arasında dünya çapında BİT harcamaları yılda %5,6 artarken OECD ülkelerinin harcamaları yılda sadece %4,2 artmış ve OECD’nin dünya pazarındaki payı %89’dan %83’e düşmüştür.

BİT harcamalarındaki en hızlı artış OECD dışındaki gelişmekte olan ekonomilerde görülmektedir. Çin’in 2000 yılından bu yana cari dolar üzerinden yılda %22 artış gösteren BİT harcamalarının 2005 yılında 118 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. Çin’e ek olarak, 2000 – 2005 döneminde en yüksek artış oranları Rusya (yılda %25) ve Hindistan (%23) gibi OECD dışındaki dokuz ülkede görülmüştür. Yüksek artış görülen ülkelerin bir sonraki grubunu ise Endonezya, Güney Afrika ve OECD üyesi Doğu Avrupa ülkeleri oluşturmaktadır.

Bu durumda gelecekte, Çin gibi gelişmekte olan ülkelerde BİT talebinin devam edeceğini, bu sayede de dünya ile entegrasyonun artacağını ve küreselleşmenin yoğunlaşacağını söylemek mümkündür.

Diğer taraftan 2000 yılında bir Amerikan, ortalamada bir Almandan 2,1 kat, Kolombiyalıdan 12,1, Hindistanlıdan 28,9, Haitiliden 127 veya bir Etiyopyalıdan 395 kat fazla enerji tüketmiştir. Bu rakamlar insanların ne kadar eşitsiz bir dünyada yaşadığına işaret etmektedir ve bu eşitsizlikler küreselleşmenin ve çevrenin geleceği açısından merkezi öneme sahiptir.

Gelirlerin ıraksaması, dünya sisteminde barış bölgesi ve karışıklık bölgesi arasında yer alan kutuplaşmayı açıklamaya yardım eder. Refah içindeki kutup, ekonomik büyümenin ve liberal toleransın cumhuriyetçi düzeninin güçlenmesini ve doğal sermayenin kullanımını ikame edecek teknolojik inovasyonları yaşamaktadır. Günümüz, en azından zengin ülkelerde gelir dağılımının üst kısımlarında yer alanların yaşaması için en güzel zamanlardır. Diğer taraftan alt ve orta gelir kutbunda ise, çoğunlukla Afrika, Orta Doğu, Orta Asya, Rusya ve Doğu Asya’nın bazı kısımlarında, pek çok devletin yönetim kapasitesi düşüktür ve hatta kötüleşmektedir. Buralardaki insanların artan bir kısmı evlerinin pencerelerinden olmasa bile televizyonlarından Mercedes kullanan insanları görürken, kendileri temel ihtiyaçlarını bile karşılayamamaktadır.

Yeni bilgi teknolojileri yaşadıkları toplumların istikrarını tehdit eden araçlar sunmakta ve hatta zengin kutbun sosyal istikrarını bile tehdit eden pek çok sayıda işsiz ve öfkeli genç yaratmaktadır. Fakir ülkelerdeki ekonomik büyüme doğal sermayenin yok edilmesine ve dolayısıyla gelecekteki büyüme potansiyelinin yok olmasına sebep olmaktadır. Daha fazla insan tek kurtuluşlarının bu zengin kutba göçte olduğunu düşünmektedir. “Orta sınıfın olmaması”nın önemi Üçüncü Dünya’da yaşayan dünya nüfusunun dörtte üçünün gelirlerini arttırmak için Birinci Dünya’ya gitmek zorunda olmasından kaynaklanmaktadır. Bunlar için gidilecek Orta Dünya seçeneği azdır ve her halükarda Birinci Dünya’nın ortalama geliri Üçüncü Dünya’nınkinin 9 katı iken Orta Dünya’nın ortalama geliri, Üçüncü Dünya’nın ortalama gelirinin sadece 4 katıdır.

Sonuç olarak küreselleşme sürecinin gelecekte herkes için refah seviyesi daha yüksek bir dünya mı yaratacağı yoksa ülkeler arası farkların daha da artacağı ve dolayısıyla huzursuzluğun fazla olduğu bir dünya mı yaratacağı sorusunun cevabını yine sürecin kendisi verecektir. Sürecin iyi yönetilmesi ilk durumun ortaya çıkış şansını arttırırken, sorunların görmezden gelinmesi veya ertelenmesi ikinci durumun ortaya çıkış riskini yükseltecektir.

KAYNAKÇA
[http://ddp-ext.worldbank.org/ext/DDPQQ/showReport.do?method=showReport], (Erişim tarihi: 08.02.2008).

[http://foustat.nifustep.no/nifu/?language=en], (Erişim tarihi: 13.03.2008).

[http://people.hofstra.edu/geotrans/eng/ch5en/conc5en/img/productlifecycle.gif], (Erişim tarihi: 04.02.2008).

[http://www.iom.int/jahia/Jahia/pid/255], (Erişim tarihi: 10.02.2008).

Aggarwal, Raj, Colm Kearney ve Jenny Berrill, "Defining and Classifying MNCs in International Business: Implications for Research Design and Strategy" [Erişim adresi: http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=900522], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.apec.org/], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Atkearney (2004) “FDI Confidence Index” The Global Business Policy Council, Vol. 7, [Erişim adresi: http://www.atkearney.com/shared_res/pdf/FDICIOct_2004_S.pdf], (Erişim tarihi: 04.02.2008).

Atkearney (2005) “FDI Confidence Index” The Global Business Policy Council, Vol. 8, [Erişim adresi: http://www.atkearney.com/shared_res/pdf/FDICI_2005.pdf], (Erişim tarihi: 04.02.2008).

Atkearney (2007) “FDI Confidence Index” The Global Business Policy Council, [Erişim adresi: http://www.atkearney.com/shared_res/FDICI_2007.pdf], (Erişim tarihi: 04.02.2008).

Avrupa Birliği Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://europa.eu/], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Avrupa Serbest Ticaret Birliği Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.efta.int/], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Balcı, Ali (2006), “Roland Robertson, Küreselleşme ve Kültür” Bilgi, 12, 1, s. 25-36, [Erişim adresi: www.uli.sakarya.edu.tr/ali/robertson.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Bayraktutan, Yusuf (2003), “Bilgi ve Uluslararası Ticaret Teorileri” C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, s. 175-186.

CapGemini ve Merrill Lynch (2007), “World Wealth Report” [Erişim adresi: http://www.mlbs.ch/en2/aboutus/files/WWR07.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

China Development Gateway (2007), “WB President: Globalization Must Benefit the World's Poor”, Ekim 12, [Erişim adresi: http://en.chinagate.com.cn/news/2007-10/12/content_9039069.htm], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Demirel, Onur (2006), “Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyümeye Etkileri ve Türkiye Uygulaması” Yüksek Lisans Tezi, İktisat Bölümü, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye.

DPT (2000), “Küreselleşme Özel İhtisas Komisyonu Raporu” DPT: 2544 – ÖİK: 560, Ankara, [Erişim adresi: http://ekutup.dpt.gov.tr/dunya/oik560.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Dünya Bankası Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.worldbank.org/], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Dünya Ekonomik Forumu Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.weforum.org/en/index.htm], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Dünya Sosyal Forumu Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://dev.wsf2008.net/eng/home], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Dünya Ticaret Örgütü Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.wto.org/], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Eken, Hurigül, “Küreselleşme ve Ulus Devlet” [Erişim adresi: http://www.sosyalbil.selcuk.edu.tr/sos_mak/makaleler%5CHurig%C3%BCl%20EKEN%5CEKEN,%20Hurig%C3%BCl.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.oecd.org/home/0,2987,en_2649_201185_1_1_1_1_1,00.html], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Eroğul, Cem (1996), “Ulus-Devlet ve Küreselleşme” der. Işık Kansu Emperyalizmin Yeni Masalı Küreselleşme, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, [Erişim adresi: http://www.politics.ankara.edu.tr/dosyalar/1996-15.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Foreign Agricultural Service “North American Free Trade Agreement (NAFTA)” United States Department of Agriculture, [Erişim adresi: http://www.fas.usda.gov/itp/Policy/NAFTA/nafta.asp], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Freeman, Richard B. (2006), “People Flows in Globalization” Journal of Economic Perspectives, Vol. 20, No. 2, Spring, s. 145-170.

GenBilim, “Küreselleşme Paradoksu”, [Erişim adresi: http://www.genbilim.com/content/view/3922/89], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Güldiken, Nevzat ve Mehmet Aslan (2006), “Küreselleşme ve Ulusallığın Diyalektik Etkileşimi I” C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, s. 183-190.

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği Resmi Web Sitesi, Erişim adresi: http://www.aseansec.org/12025.htm], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Houston Institute for Culture “Americanization” [Erişim adresi: http://www.houstonculture.org/global/amer.html], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Houston Institute for Culture “Globalization” [Erişim adresi: http://www.houstonculture.org/global/index.html], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

IMF (2000) “Globalization: Threat or Opportunity” [Erişim adresi: http://www.imf.org/external/np/exr/ib/2000/041200to.htm], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

İnsanların Küresel Hareketi Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.nadir.org/nadir/initiativ/agp/en/index.html], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Khondker, Habibul H. (2004) “Glocalization as Globalization: Evolution of a Sociological Concept” Bangladesh e-Journal of Sociology, Vol. 1, No. 2, s. 1-9.

Kurumsal Gözlem Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.corpwatch.org/index.php], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Kuzey Yıldızı Etüt Merkezi, [Erişim adresi: www.kuzeyyildizietut.net/downloads.php?cat_id=8&download_id=163], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Lopez-Claros, Augusto, Michael E. Porter, Xavier Sala-i Martin ve Klaus Schwab (2006), “Global Competitiveness Report 2006/2007” World Economic Forum.

Mubazi, John “International Trade Theory” [Erişim adresi: http://fema.ac.ug/PDF/INTERNATIONALTRADETHEORY.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Najam, Adil, David Runnalls ve Mark Halle (2007) “Environment and Globalization: Five Propositions” International Institute for Sustainable Development, Canada.

OECD Observer (2000), “Shaping Globalisation: The Annual OECD Summit”, OECD Ministerial Council, 26-27 Haziran, [Erişim adresi: http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php/aid/401], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

OECD, “Bilim, Teknik ve Endüstri: OECD’nin 2003 Skor Levhası” [Erişim adresi: http://www.oecd.org/dataoecd/57/54/31429937.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

OECD, “OECD Bilim, Teknoloji ve Sanayi: 2006 Yılı Tahmin Raporu” [Erişim adresi: http://www.oecd.org/dataoecd/40/44/37686388.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

OECD, “OECD Bilim, Teknoloji ve Sanayi: 2007 Skor Tahtası” [Erişim adresi: http://www.oecd.org/dataoecd/63/0/39527286.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

OECD, “OECD Bilişim Teknolojisi Tahmin Raporu: 2006” [Erişim adresi: http://www.oecd.org/dataoecd/15/30/37826938.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

OECD, “OECD İletişim Görünüm Raporu 2007” [Erişim adresi: http://www.oecd.org/dataoecd/12/19/38989873.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Oksay, Suna, “Çokuluslu Şirketler Teorileri Çerçevesinde, Yabancı Sermaye Yatırımlarının İncelenerek, Değerlendirilmesi” [Erişim adresi: http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/TanitimKoordinasyonDb/cokulussayi8.doc], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Porter, Michael E., Xavier Sala-i Martin ve Klaus Schwab (2007), “Global Competitiveness Report 2007/2008” World Economic Forum.

Product Life Cycle Theory, [Erişim adresi: http://people.hofstra.edu/geotrans/eng/ch5en/conc5en/img/productlifecycle.gif], (Erişim tarihi: 04.02.2008).

Ritzer, George “Theorizing the Globalization of Culture”, [Erişim adresi: http://www.pineforge.com/upm-data/13651_Chapter_6_Theorizing_Glocalization_and_Grobalization.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Schularick, Moritz (2006), “A Tale of Two ‘Globalizations’: Capital Flows From Rich to Poor in Two Eras of Global Finance” International Journal of Finance and Economics, 11, s. 339-354.

Seyidoğlu, Halil (1999), Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, Güzem Yayınları, 13. Baskı, İstanbul.

Storper, Michael (1999), “Globalization and Knowledge Flows: An Industrial Geographer’s Perspective” [Erişim adresi: http://www.lse.ac.uk/collections/geographyAndEnvironment/whosWho/profiles/storper/pdf/GlobKnowledgeFlows.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Sutcliffe, Bob (2003), “A more or less unequal world? World Income Distribution in the 20th Century” Political Economy Research Institute, University of Massachusetts Amherst, [Erişim adresi: http://www.peri.umass.edu/fileadmin/pdf/working_papers/working_papers_51-100/WP54.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Tağraf, Hasan (2002), “Küreselleşme Süreci ve Çokuluslu İşletmelerin Küreselleşme Sürecine Etkisi” C.Ü.İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s. 33-47.

Taylor, Timothy (2003), “The Truth About Globalization” [Erişim adresi: http://findarticles.com/p/articles/mi_m0377/is_2002_Spring/ai_84557327/print], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Uluslararası Göç Örgütü Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.iom.int/jahia/Jahia/pid/3], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Uluslararası Küreselleşme Forumu Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.ifg.org/about.htm], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Uluslararası Para Fonu Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.imf.org/external/index.htm], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

UN (2007), “The Millennium Development Goals Report 2007” United Nations, New York, , [Erişim adresi: http://www.un.org/millenniumgoals/pdf/mdg2007.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

UNCTAD (1999), “World Investment Report 1999, Foreign Direct Investment and the Challenge of Development”, United Nations Conference on Trade and Development, New York ve Geneva, [Erişim adresi: http://www.unctad.org/en/docs/wir1999_en.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

UNCTAD (2004), “World Investment Report 2004, The Shift towards Services”, United Nations Conference on Trade and Development, New York ve Geneva, [Erişim adresi: http://www.unctad.org/en/docs/wir2004_en.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

UNCTAD (2007), “World Investment Report 2007, Transnational Corporations, Extractive Industries and Development”, United Nations Conference on Trade and Development, New York ve Geneva, [Erişim adresi: http://www.unctad.org/en/docs/wir2007_en.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

UNDP (2007), “Human Development Report 2007/2008, Fighting Climate Change: Human Solidarity in a Divided World”, United Nations Development Programme, New York, [Erişim adresi: http://hdr.undp.org/en/media/hdr_20072008_en_complete.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

United Nations Cyberschoolbus “Globalization” [Erişim adresi: http://www.un.org/cyberschoolbus/briefing/globalization/index.htm], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

Vikipedi, Özgür Ansiklopedi, “Küreselleşme” [Erişim adresi: http://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCreselle%C5%9Fme], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Wade, Robert H. (2001), “Is Globalization Making World Income Distribution More Equal?” Development Studies Institute, London School of Economics and Political Science, [Erişim adresi: http://www.lse.ac.uk/collections/DESTIN/pdf/WP10.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

WEF (2006), “World Competitiveness Report, 2006/2007”, World Economic Forum.

WEF (2007), “World Competitiveness Report, 2007/2008”, World Economic Forum.

Wikipedia, The Free Encyclopedia, “Globalization” [Erişim adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Globalisation], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Wikipedia, The Free Encyclopedia, “List of Free Trade Agreements” [Erişim adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_free_trade_agreements], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Wikipedia, The Free Encyclopedia, “North Atlantic Free Trade Agreement” [Erişim adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/North_American_Free_Trade_Agreement], (Erişim adresi: 15.03.2008).

Wikipedia, The Free Encyclopedia, “Washington Consensus” [Erişim adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Washington_consensus], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Wikipedia, The Free Encyclopedia, “World Social Forum” [Erişim adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/World_Social_Forum], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

World Bank (1978), “World Development Report 1978”, Washington D.C. [Erişim adresi: http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/IW3P/IB/2000/12/13/000178830_98101903334595/Rendered/PDF/multi_page.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

World Bank (2007), “World Development Report 2007, Development and the Next Generation”, Washington D.C. [Erişim adresi: http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2006/09/13/000112742_20060913111024/Rendered/PDF/359990WDR0complete.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

World Bank (2008), “Global Economic Prospects 2008, Technology Diffusion in the Developing World” Washington D.C. [Erişim adresi: http://siteresources.worldbank.org/INTGEP2008/Resources/complete-report.pdf], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

World Bank (2008), “World Development Report 2008, Agriculture for Development”, Washington D.C. [Erişim adresi: http://siteresources.worldbank.org/INTWDR2008/Resources/WDR_00_book.pdf], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

World Trade Organization (2006), “International Trade Statistics 2006” Geneva, [Available at http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2006_e/its2006_e.pdf], (Accessed 15.03.2008).

Yaman, Süleyman (2001), “Küreselleşmenin Tarihi Gelişimi” [Erişim adresi: http://w3.gazi.edu.tr/web/syaman/kuresellesme1.htm], (Erişim tarihi: 15.03.2008).

Yeryüzü Dostları Resmi Web Sitesi, [Erişim adresi: http://www.foe.co.uk/], (Erişim tarihi: 16.03.2008).

1 Serbest ticaret anlaşmalarının tam bir listesi için lütfen bkz. [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_free_trade_agreements].