Küreselleşme ve Uluslararasılaşma

5.2. Uluslararası Entegrasyonlar

Uluslararası ticareti teşvik eden uluslararası anlaşmalar küreselleşmenin önemli araçlarıdır. Serbest ticaret anlaşması veya bölgesinin ötesinde bir entegrasyon oluşturan ön bilinen entegrasyon AB’dir. Uluslararası ticareti arttıran başka anlaşmalar da vardır. İster serbest ticaret ister entegrasyon olsun, bu tip entegrasyonlar ticareti, mal, hizmet ve emek ve dolayısıyla kültür değişimini arttırarak küreselleşme sürecini hızlandırırlar.

5.2.1. Avrupa Birliği - AB

Altı kurucu üye tarafından 1951 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu olarak kurulan AB kronolojik olarak ortak pazar, ortak politikalar, tek pazar ve nihayetinde parasal birliği kurmuştur. Bugün AB’nin 27 üyesi vardır ve üyelerine faydalı olacak şekilde ekonomik, sosyal, düzenleyici ve finansal olmak üzere pek çok politika alanında görev yapmaktadır. Bu politikalar şunları içermektedir:

• 
  Bölgesel, tarımsal ve sosyal işlerde işbirliği politikaları (uyum politikaları olarak da bilinir) ve
  
• 
  Son teknolojileri çevre koruması, Ar-Ge, ve enerji gibi alanlara taşıyan inovasyon politikaları.
  

Avrupa’nın 21. yy’da misyonu şunlardır:

• 
  Üyeleri için barış, refah ve istikrar sağlamak,
  
• 
  Kıtadaki bölünmeleri ortadan kaldırmak,
  
• 
  Üyelerinin güven içinde yaşamalarını sağlamak,
  
• 
  Dengeli bir ekonomik ve sosyal kalkınma sağlamak,
  
• 
  Küreselleşmenin getirdiği zorlukları çözmek ve Avrupa insanının çeşitliliklerini korumak,
  
• 
  Avrupalıların sürdürülebilir kalkınma, iyi bir çevre, insan haklarına saygı ve sosyal piyasa ekonomisi gibi değerlerini desteklemek.
  

Bölgesel bir entegrasyon olan AB serbest ticaret anlaşması veya serbest ticaret birliğinden daha ileri bir uygulamadır. Dolayısıyla küreselleşme için bir katalizör değil, tüm alanlarda küreselleşmenin ta kendisidir ve Avrupa entegrasyonu üye devletlerin geleneksel AB çerçevesi içerinde çalışmanın kendilerine fayda sağlayacağını düşündükleri alanlarda (ticaret, küreselleşme, ortak Pazar, bölgesel ve sosyal kalkınma, Ar-Ge, büyümeyi ve istihdamı teşvik edici önlemler ve pek çok diğer konu gibi alanlarda) genişlemeye devam edecektir.

5.2.2. Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği - APEC

1989’daki kuruluşundan bugüne APEC bölgesi ekonomik olarak devamlı dünyanın en dinamik kısmı olmuştur. Bugün APEC’in 21 üyesi vardır. APEC Asya-Pasifik bölgesinde serbest ticaret ve yatırımı içeren Bogor Hedefleri’ni gelişmiş ekonomilerde 2010 yılına, gelişmekte olan ekonomilerde ise 2020 yılına kadar karşılayabilmek için üç geniş alanda çalışmaktadır. APEC, APEC’in “Üç Sütunu” olarak da bilinen 3 kilit alana odaklanır:

• 
  Ticaret ve Yatırım Liberalizasyonu (ticaretin ve yatırımın önündeki gümrük tarifeleri ve tarife dışı engellerin azaltılması ve nihayetinde elimine edilmesi)
  
• 
  İş Hayatının Rahatlatılması (iş hayatındaki işlemlerin maliyetlerinin azaltılması, ticarete dair bilgilere erişiminin geliştirilmesi ve büyümeyi ve serbest ticareti hızlandırmak için politika ve iş stratejilerinin sıralanması)
  
• 
  Ekonomik ve Teknik İşbirliği (tüm APEC üyesi ülkelerde kapasite oluşturabilmek için eğitim ve işbirliği sağlamak)
  

Bu üç alanda ortaya çıkan sonuçlar APEC üyesi ekonomilerin bölge içerisinde kaynakların havuz şeklinde kullanımı ve etkinliğin arttırılması aracılığıyla ekonomilerini güçlendirmelerini sağlamaktadır.

Ticareti arttırıcı bir entegrasyon olarak APEC küreselleşmeyi hızlandıran önemli entegrasyonlardan bir tanesidir.

5.2.3. Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması - NAFTA

NAFTA üyelerini Kanada, Meksika ve ABD’nin oluşturduğu, Kuzey Amerika’da NAFTA ve iki tamamlayıcısı – Kuzey Amerika Çevresel İşbirliği Anlaşması ve Kuzey Amerika Emek İşbirliği Anlaşması – tarafından yaratılmış bir ticaret bloğudur. Uygulanmaya 1 Ocak 1994 tarihinde başlanmış (Meksika uygulamaya tam olarak 2008 yılında geçecektir) ve üyelerinin toplam GSYİH’leri bakımından dünyadaki en büyük ticaret bloğudur.

NAFTA 1988 yılında imzalanan Kanada-ABD Serbest Ticaret Anlaşması’nın genişletilmişidir. NAFTA ABD, Kanada ve Meksika arasındaki mal ticaretine uygulanan gümrük tarifelerinin çoğunu elimine etmiş ve 15 yıllık dönemde da diğer tarifeleri aşamalar halinde ortadan kaldırmıştır. Motorlu taşıtlar, bilgisayar, tekstil ve tarımı da içeren pek çok kategoride kısıtlamalar kaldırılmıştır. Anlaşma aynı zamanda fikri mülkiyet haklarını (patent, telif hakkı ve ticari marka) korumakta ve üç ülke arasındaki yatırım kısıtlamalarının kaldırılmasının taslağını yapmaktadır. Anlaşma doğal olarak üç taraflıdır; hükümlerin, gümrük tarifesi kaldırma sürelerinin ve seçilen endüstrilerin korunmalarının müzakerelerinin iki taraflı temelde yapıldığı tüm maddeler tüm ülkelerde eşit uygulanmaktadır. İşçilerin ve çevre koruması ile ilişkili taahhütler 1992 yılında imzalanan ilave anlaşmalar sonucunda eklenmiştir.

5.2.4. Avrupa Serbest Ticaret Birliği - EFTA

EFTA üyesi olan dört devletin – İzlanda, Liechtenstein, Norveç ve İsviçre – yararlanması amacıyla serbest ticaret ve ekonomik entegrasyon için kurulmuş hükümetler arası bir örgüttür. Birlik, EFTA’nın dünya çapında serbest ticaret ve ortaklık anlaşması ağı olan EFTA Konvansiyonu’nu ve Avrupa Ekonomik Alanı’nı (EEA) yönetir.

EFTA Konvansiyonu 1960’ta üye ülkeleri arasındaki mal ticaretinin liberalizasyonu için bir çerçeve belirlemek amacıyla kurulmuştur ve 2001 yılında revize edilmiştir (Vaduz Konvansiyonu adı verilmektedir).

EFTA’nın dünya çapındaki serbest ticaret ve ortaklık anlaşmaları ağı – EFTA, EEA, Serbest Ticaret Anlaşması ve İşbirliğinin Ortak Deklarasyonu artı devam eden ve potansiyel serbest ticaret anlaşmaları – yaklaşık 440 milyon tüketiciye erişimi garantileyen ortakları ile dünyanın en büyük serbest ticaret anlaşmalarından bir tanesini yaratmaktadır.

1 Ocak 1994 yılında yürürlüğe giren EEA, 27 AB üyesi ülkeyi ve 3 EFTA ülkesini – İzlanda, Liechtenstein ve Norveç – “İç Pazar” adı verilen tek bir piyasada bir araya getirmektedir. EEA anlaşması dört özgürlüğü – malların, hizmetlerin, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşımı – içeren AB mevzuatının 30 EEA ülkesinde geçerliliğini sağlamaktadır. Buna ek olarak anlaşma toplamda “ilişkili ve yatay” politikalar olarak bilinen Ar-Ge, eğitim, sosyal politika, çevre, tüketici hakları, turizm ve kültür gibi diğer önemli alanlarda işbirliğini de içermektedir. Anlaşma EEA’ya dâhil olan vatandaşlar ve ekonomik operatörler için iç pazarda eşit hak ve zorunlulukları garantilemektedir.

5.2.5. Diğerleri

ASEAN Serbest Ticaret Anlaşması (AFTA) Bankok’ta 1967 yılında beş orijinal üye devlet – Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland – tarafından kurulmuştur. Daha sonra Bruney Sultanlığı, Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya katılmıştır.

ASEAN Bildirgesi birliğin amaçlarını şu şekilde açıklamaktadır:

• 
  Bölgede ekonomik büyümeyi, sosyal ilerlemeyi ve kültürel kalkınmayı teşvik etmek,
  
• 
  Adalete ve hukukun üstünlüğüne sonsuz saygı aracılığıyla bölge ülkeleri arasında barış ve istikrarı ve UN Beyannamesinin ilkelerine bağlılığı teşvik etmek.
  

Diğer bir anlaşma olan Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA) Orta ve Güney-Doğu Avrupa ülkeleri arasında imzalanmıştır. İlk olarak 1992 yılında Polonya, Macaristan, Çek ve Slovak Cumhuriyetleri tarafından imzalanmış ve 1994 yılında yürürlüğe girmiştir. CEFTA’nın tarafları: Arnavutluk, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Makedonya Cumhuriyeti, Moldova, Karadağ, Sırbistan ve Kosova’dır. AB üyeliği sebebiyle birliği terk eden eski üyeler ise Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya’dır.

Dünyada çok sayıda uluslararası entegrasyon ve serbest ticaret anlaşması vardır.¹ Bunların çoğu daha serbest ticaret ve dolayısıyla ekonomik küreselleşme taraftarı anlaşmalardır.