Mała encyklopedia kultury antycznej

Werus (Verus) 1. Lucius AeUus V., syn Ceio-niusa Kommoda, adoptowany przez cesarza Hadriana. 2. Lucius Aurelius V., syn poprzed­niego, adoptowany przez cesarza Antonina Piusa, znany z prowadzenia zbytkownego życia. W woj­nach z Fartami nie wykazał uzdolnień wodza. Rządził wraz z Markiem Aureliuszem w latach 161-169.

wesele (łac. nuptiae, gr. gamos) w Grecji ulubionym okresem weselnym był zimowy mie­siąc Gamelion, a specjalnie pełnia księżyca. W. trwało 3 dni i obejmowało 3 fazy: przygo­towania, zaślubiny i uroczystości poślubne. W wigilię zaślubin dziewczyna składała Arte­midzie w ofierze swe zabawki dziecinne, jej ojciec oddawał ją pod opiekę Mojr, a po wie­czerzy raz jeszcze panna młoda ofiarowywała Artemidzie pukiel włosów. Późnym wieczorem odbywała kąpiel przedślubną bądź w rzece, bądź też (w miejscowościach pozbawionych wody, jak Ateny) w domu. Wodę do tej kąpieli czerpano ze źródła fw Atenach—Kalliroe) i zanoszono do mieszkania w uroczystej procesji, w której udział brała panna młoda i jej przyjaciółki, fletnista i kobiety z pochodniami. W dniu za­ślubin przystrajano cały dom mirtem. Przyja­ciółka matki panny młodej, nymfeutria, z po­mocą dziewcząt stroiła narzeczoną w fałdowany chiton, haftowany himation i welon oraz wianek mirtowy lub cenny diadem. Składano uroczystą ofiarę bóstwom opiekuńczym małżeństw: Zeu­sowi, Herze, Afrodycie i Artemidzie, po czym następowała uczta. Pannę młodą (z twarzą osło­niętą welonem) wprowadzała nymfeutria i sa­dzała przy kobiecym stole. Specjalnym wesel­nym daniem były ciastka sezamowe na miodzie. Chleb roznosił mały chłopczyk, recytując przy tym formułę: „Uciekłem od złego, znalazłem lepsze". Pod koniec uczty panna młoda odrzu­cała z twarzy welon, a pan młody wręczał jej podarki ślubne (drobiazgi kobiece lub klejnoty). Odtąd uważano ją za mężatkę, która ma prawo ukazywać swą twarz mężczyznom. Po uczcie pan młody z pierwszym drużbą zawoził pannę

młodą do swego domu, w którym już miała pozostać. Towarzyszyli im goście weselni, a ro­dzice pana młodego podejmowali przybyłych bakaliami. Panna młoda spożywała owoc pig­wy, jako symbol płodności. Po udaniu się mło­dej pary do łożnicy dziewczęta śpiewały u jej progu epitalamium wieczorem i rano. Nazajutrz w uroczystym orszaku zanoszono młodej parze podarunki od przyjaciół (szaty, przybory toale­towe, przedmioty gospodarstwa domowego). W Rzymie strona obrzędowa w. zależna była od typu małżeństwa (por. connubium cum manu i sine manu). Do pewnego jednak momentu przebieg uroczystości weselnych był jednakowy dla wszystkich rodzajów zaślubin. Małżeństwo zawierano i w. urządzano najchętniej w drugiej połowie czerwca. Zwyczaj zabraniał zawierania małżeństw w pierwszej połowie marca, w maju, w pierwszej połowie czerwca, w Kalendy, Nony, Idy i dni bezpośrednio po nich następujące, jako feralne. W wigilię w. panna młoda ofiaro­wywała Larom swą togę przetykaną (toga praetexta) i zabawki. Włosy okrywała na noc czer­woną siatką. Rano przywdziewała strój weselny, tj białą tunikę (tunica recta albo regilla), którą przepasywała wełnianą wstęgą, związaną w tzw. „węzeł Herkulesa" (nodus Herkuleus). Węzeł ten mąż rozwiązywał w noc poślubną. Strój uzupeł­niały: szafranowa palia, takiegoż koloru sandały, welon barwy pomarańczowej oraz wianek z mirtu i pomarańczy. Włosy czesała panna młoda w 6 loków (sex crines) rozdzielonych przez środek grzebykiem. Tymczasem augur dokonywał auspi­cjów i po pomyślnym ich wyniku przystępowano do najważniejszej części zaślubin. Do domu panny młodej przybywał narzeczony i zapro­szeni goście, wśród nich 10 świadków. W ich obecności młodzi oznajmiali swą zgodę na za­warcie małżeństwa i podpisywali kontrakt ślu­bny, następowało dextrarum iunctio, czyli połą­czenie prawych dłoni państwa młodych przez pronubę, panna młoda wypowiadała przy tym formułę: Ubi fu Caius, ego Caia (gdzie ty, Gaju-szu, tam i ja, Gaja). Wszyscy obecni modlili się do bogów opiekuńczych małżeństw: Jowisza, Ju-nony, Diany i Fides, po czym składano im w ofierze owcę lub prosię. Przy małżeństwie cum manu następował teraz jeden z dwóch obrzędów, confarreatio lub coemptio (por. con­nubium). Dalej następowały świeckie uroczysto­ści, znów zawsze jednakowe. Zasiadano do uczty, która trwała do pomocy. Z zapadnięciem nocy

793

westalka

pan młody zabierał narzeczoną do swego domu, zwało się to deductio, uprowadzenie. W orszaku szły dwie dziewczyny niosące kądziel i wrzeciono panny młodej goście z, pochodniami i fletniści. Po drodze śpiewano wesołe i cięte przyśpiewki i rzucano dzieciom orzechy, co miało wpływać na płodność małżeństwa. Panna młoda namasz­czała drzwi swego nowego domu tłuszczem i przybierała wełnianymi wstążkami. Przeno­szono ją przez próg, by uniknęła potknięcia, oznaczającego złą wróżbę. W atrium witał ją pan młody, podając jej ogień i wodę. Następ­nego dnia młoda mężatka składała ofiarę La­rom i Penatom i wkładała strój matrony. Na­stępowała ponownie uczta, w której brali udział krewni.

Wespazjan (Yespasianuś) przydomek powta­rzający się w rodzie Plawiuszów z Reate: 1. Titus Flavius Petro Yespasianus, jako stronnik Pom-pejusza brał udział w bitwie pod Farsalos w r. 42;

zajmował się ściąganiem należności jako macior jakiegoś lichwiarza. 2. Flavius Sabinus V., syn Flawiusza Sabinusa i Wespazji Polii, zarządzał w czasach Nerona prowincją Mezją; był zamie­szany w walki (o tron) między Witeliuszem i jego bratem, zginął zamordowany przez tłum. 3. Titus Flavius V., w historiografii znany pod imieniem W., cesarz rzymski w latach 69 - 79 n.e., brat poprzedniego, ur. w r. 9 n.e. pod Reate, w pro­wincjonalnej rodzinie, należącej do warstw śred­nich, wcześnie rozpoczął karierę polityczną; uda­ło mu się dojść do wysokich urzędów za Klau­diusza i Nerona. Zarządzał Kretą i Kyrene, w r. 43 Klaudiusz powierzył mu dowództwo w Brytanii. W następnych latach był zarządcą prowincji Afryki. W r. 67 wysłał go Neron do Judei, by uśmierzył powstanie żydowskie. W. opanował Judeę (w latach 68 - 69) z wyjątkiem Jerozolimy. Podczas walk o tron po śmierci Nerona nie zaprzestał akcji, dopiero po śmierci Witeliusza dzięki staraniom wojska objął tron w Rzymie. Dał początek dynastii Hawiuszów, a rządy jego stały się zarówno dla Rzymu, jak i dla prowincji ulgą i odprężeniem po rządach cesarzy z dynastii julijsko-klaudyjskiej. Był czło­wiekiem energicznym, surowym i praktycznym, dążył do wzmocnienia władzy cesarskiej. Rządy swe oparł na współdziałaniu z senatem, którego skład zwiększył, wprowadzając przedstawicieli prowincji. Zreorganizował i umocnił skarb zruj­nowany przez Kaligulę i Nerona, podniósł dyscy­plinę w wojsku, uśmierzył powstanie w Batawii.

Za W. nastąpił także nowy etap w polityce rzymskiej wobec prowincji: cesarz, szukając oparcia wśród arystokracji prowincjonalnej, ota­czał opieką zwłaszcza miasta prowincji zachod­nich (przyznał im obywatelstwo rzymskie). W po­lityce zewnętrznej dążył do utrzymania pokoju. Umarł w r. 79, w wieku 69 lat. 4. Titus Flavius V;

w historiografii znany pod imieniem Tytusa, syn poprzedniego, ur. w r. 41. Cesarz rzymski w la­tach 79-81. Towarzyszył ojcu w jego wypra­wach do Brytanii i do Judei. Po objęciu tronu przez ojca sam doprowadził do końca wojnę żydowską, zdobywając w r. 70 Jerozolimę. Po powrocie przyjął go ojciec na współregenta. Po śmierci W. Tytus objął władzę, zapisując się w pamięci Rzymian jako amor et deliciae generis humani (miłość i ukochanie rodzaju ludzkiego). Upamiętnił swą działalność, niosąc pomoc lud­ności poszkodowanej wskutek trzęsienia ziemi w r. 79 (zasypanie Pompei, Herkulanum i Sta-biae) oraz wskutek pożaru Rzymu w r. 80. Rządził zaledwie dwa lata, zmarł w r. 81. Na okres jego rządów przypadają walki prowadzone przez Agrykolę w Brytanii oraz wystąpienie samozwańczego Nerona. Rządy Tytusa charak­teryzuje współdziałanie z senatem. Korzystając z uporządkowania przez W. finansów, mógł przeznaczać duże sumy na igrzyska i rozdawni­ctwo zboża. Także za jego panowania ukoń­czono budowę Kolosseum. 5. Flavius Clemens V., brat poprzedniego, mąż Domitiiii, siostry cesarza Domicjana. Otrzymał od Domicjana w r. 95 konsulat, wkrótce jednak został z jego rozkazu zamordowany.

Westa (Vesta) rzymska bogini ogniska domo­wego, należąca do grupy 12 największych bogów. Czczono ją jako opiekunkę domu, a także miasta, wreszcie państwa. Kult jej jest bardzo stary, wg tradycji został wprowadzony przez Romulusa. Mało znane są związane z nim domowe ob­rządki. Okrągła, przypominająca pierwotne chaty świątynia W. znajdowała się na stoku Palatynu, w pobliżu Regii, siedziby najwyższego kapłana, któremu bezpośrednio kult W. podlegał. Tu kapłanki bogini, westalki, czuwały nad utrzy­maniem wiecznego ognia na ołtarzu. Wierzono, że wygaśnięcie ognia przynosiło nieszczęście pań­stwu. Świętym zwierzęciem W. był osioł. Święta W. obchodzono 9 czerwca.

westalka (łac. Virgo Yeslalis) kapłanka bogini Westy. W świątyni Westy pełniło służbę sześć kapłanek, które mieszkały w tzw. atrium Vestae\

westybul

794

wiatry

jedna Z nich, tzw. Vwgo Yestalis Maxima, była przełożoną. Dziewczęta rozpoczynały służbę bo­gini w wieku od sześciu do dziesięciu lat. Wy­bierał je spośród znakomitych rodzin i prze­znaczał na służbę Weście pontifex maximus. W. pozostawały w służbie bogini przez trzydzieści lat, po czym mogły wystąpić z kolegium. Do obowiązków kapłanek należało przede wszyst­kim czuwanie dniem i nocą nad ogniem wiecz­nym w świątyni i składanie ofiar. Najcięższym przestępstwem w. było niedopilnowanie ognia i złamanie ślubu czystości. W., z której winy zagasł ogień, karano chłostą; winną złamania ślubu czystości zamurowywano żywcem, skazu­jąc na śmierć głodową. W. miały wyjątkowe przywileje; towarzyszyli im liktorzy, miały pra­wo łaski wobec skazanych, świadectwa ich miały wartość przysięgi, korzystały z zaszczytnych miejsc w teatrze.

westybul zob. yestibulum.

Westynowie (Vestini) plemię sabelskie we wschodniej części środkowej Italii, nad Morzem Adriatyckim, pomiędzy krajami Sabinów, Pc-lignów i Marrucinów; jako sojusznicy Samnitów występowali przeciwko Rzymowi, zostali jednak pokonani w r. 328 p.n.e. Brali udział w wojnie sprzymierzeńców, podczas której ostatecznie ule­gli Rzymianom.

weterani (łac. yeteranus) żołnierze w wojsku rzymskim, którzy po odbyciu określonej ilości lat służby (w okresie cesarstwa ok. 20 lat) byli zwalniani z armii (missi). Towarzyszyły temu:

nagroda pieniężna, nadanie prawa obywatelstwa i prawo zawierania małżeństwa (ws connubii).

Wettonowie (Yettones) lud w Luzytanii pomię­dzy Tagiem i Duriusem, z miastami Salmantica (Salamanca), Capara i Caura (lub Caurium). "

Wetulonia (Yetulonid) jedno z dwunastu etru­skich miast związkowych na południe od Vola-terrae; z W. mieli Rzymianie przyjąć oznaki władzy, pęki rózg (fasces), krzesło kurulne, lik-torów, togę przetykaną (toga praetexta).

Wetulońskie źródła (Vetuloniae aąuae) gorące źródła w Etrurii, w pobliżu miasta Wetulonia.

Wezuwiusz (Vesuvlus, Vesevius, Vesbius) dziś Vesuvio; wulkan w południowej Italii, na wy­brzeżu Zatoki Kumańskiej, na południo-wschód od Neapolu. W r. 340 p.n.e. Rzymianie pokonali tu Latynów, w r. 73 p.n.e. schronili się na szczy­cie W. powstańcy-niewolnicy pod dowództwem Spartakusa. Wulkan wydawał się nieczynny, jed­nakże w r. 79 wybuchł po raz pierwszy, niszcząc

całkowicie Herkulanum, Pompeje i Stabie. Póź­niej wybuchał w latach 203, 472, 512.

Wędewski Zygmunt (1824-1887) filolog kla­syczny, odbywał studia na Uniwersytecie Wro­cławskim pod kierunkiem H.Fr. Haasego, uzy­skał stopień doktora na podstawie rozprawy De Sophoclis Qedipo reege commentatio (1863). Był wykładowcą w gimnazjum w Poznaniu, w Szkole Głównej Warszawskiej do r. 1869, w latach 1873 -1887 był profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie we Lwowie. Wydał przekłady tragedii Ajschylosa (1873), Sofoklesa (1875), Eurypidesa (1881 - 2), zajmował się literaturą polsko-łacińską, wydał Słownik łacińsko-polski (pierwsze wyd. 1874).

węzeł gordyjski zob. Gordion.

Wężyk Franciszek (1785 - 1862) literat, płodny poeta i dramatopisarz, tłumacz Edypa Sofoklesa (1804) oraz Eneidy Wergiliusza (1804). Oba prze­kłady w wersji poprawionej przez autora wyd. w 1.1 Poezji z pośmiertnych rękopisów (Kraków 1878).

wiatry w znaczeniu fizycznym rozróżnia­no w zależności od siły w. spokojne (gr. dnemoj, łac. ventf), w. burzliwe (gr. chejmbnes, thyellaf, łac. proceUae) i w. gwałtowne, wichry znane pod różnymi nazwami (gr. eknefiaj, tyfon, stróbilos, łac. turbo, typho). Rozróżniano ponadto w. lą­dowe (gr. apógejoj, łac. apogei) i morskie (gr. tropdjoj, łac. altom). W. wiejące z różnych stron świata miały oddzielne nazwy. Pierwotnie (Ho­mer, Hezjod) znane były 4 w. zw. głównymi (gr. dnemoj genikotato], -łac. venti cardinales):

l) Notus (gr. Nótos) zw. też łac. Auster — w. po­łudniowy; 2) Boreas (gr. Boreas), zw. też gr. Aparktfas, łac. Septemtrw — w. północny; 3) Zephyrus (gr. Zefyros) zw. też łac. Favonius — w. zachodni; 4) Eurus (gr. Euros) zw. też. łac. Vulturnus — w. wschodni. — Z czasem dodano jeszcze 4 w.: 5) ApeliÓtes, łac. Solanus, Subsolanus — W. wschodni na miejsce Ewosa, którym na­zwano w. południowo-wschodni; 6) gr. Kajkias, łac. Aquila — w. północno-wschodni, niekiedy uważany za północny; 7) gr. Lips, łac. Africus — w. południowo-zachodni lub zachodnio-połud-niowo-zachodni (pomiędzy Austrem i Favoniu-sem); 8) gr. Argestes, łac. Corus, Caurus — w. północno-zachodni. Z biegiem czasu wprowa­dzono jeszcze dokładniejszy podział na 12, a na­wet 24 w. Do 12 w. należały oprócz wyżej wy­mienionych: 9) gr. Meses pomiędzy Boreasem i Kajkiasem; 10) gr. Fojmkias pomiędzy Noto-

Wibiusze

795

Winicjusz

sem i Eurosem; 11) gr. Thraskias pomiędzy Bo-reasem a Argestesem; 12) gr. Libofójniks albo Libónotos pomiędzy Lipsem i Notosem. W zna­czeniu mitologicznym: według wierzeń sta­rożytnych Greków i Rzymian, w. były istotami boskiego pochodzenia i w takim charakterze występują już u Homera. Wg Hezjoda spokojne w. były potomkami Astrajosa i Jutrzenki — Eos, a gwałtowne potomkami Tyfona, którego także wyobrażano sobie jako uosobienie burzy. Z niektórymi w. (jak np. z Boreasem) związane były lokalne. mity. W wielu miejscach Grecji składano w. ofiary: m.in. w pobliżu Syldonu był im poświęcony ołtarz, gdzie raz w roku składano nocą ofiary. Mieszkańcy Delf składali ofiary w. w świętym okręgu Thyja. Przy drodze do Eleusis miał swój ołtarz Zefiros. Boreas miał ołtarz w Attyce nad rzeką Ilissos, wzniesiony na pamiątkę rozbicia w czasie burzy floty Kser-ksesa u przylądka Sepias.

Wibiusze zob. Vibii.

Wibuliusz (Lucius Rufus Yibulius) stronnik i przyjaciel Pompejusza, dla którego gromadził wojska w r. 49. Doprowadził zebrane oddziały do Korfinium, gdzie został wzięty do niewoli przez Cezara; uwolniony działał nadal na rzecz Pompejusza. Ponownie został ujęty w Hiszpanii, skąd Cezar wysłał go do Pompejusza w sprawie układów.

Wienna (dziś Yienne) miasto na lewym brzegu Rodanu w Gallia Narbonensis, stolica Allobrogów, potem kolonia rzymska.

wieża wiatrów w Atenach, zbudowana przez Andronikosa w I w. p.n.e., zachowana do na­szych czasów; posiadała zegar słoneczny i wo­dny oraz wskazywała kierunek wiatru. Na bocz­nych ścianach w. znajdowało się osiem rzeźb przedstawiających wiatry. Kierunek wiatru wska­zywała umieszczona na szczycie, obracająca się, rzeźba postaci ludzkiej.

wiktoriat (łac. victoriafus) srebrna moneta z czasów republiki rzymskiej. Kursował od pierwszej ćwierci III w. p.n.e. do r. 104 p.n.e. W. ważył 3,41 g, a po r. 217 p.n.e. 2,92 g. Przeznaczony był do handlu zagranicznego.

Wilczek Ignacy (1728 - ?) spolonizowany Sło­wak, jezuita, autor poematu łacińskiego, Car-mina... (Kalisz 1785), w którym polemizuje z Lukrecjuszem i epikurejskim materialistycznym poglądem na świat. Styl wzorowany na Lukrecjuszu.

Wilczyca Kapitolińska brązowa rzeźba etruska

przedstawiająca wilczycę karmiącą bliźnięta: Romulusa i Remusa, Uważana za symbol Rzymu. Rzeźba ta — dziś w Palazzo dei Conservatori — łącząca w sposób typowo etruski elementy na­turalizmu ze stylizacją, została wykonana na przełomie VI - V w. p.n.e. prawdopodobnie 'jako ex-voto dla Jowisza Kapitolińskiego po wypę­dzeniu Tarkwiniuszów z Rzymu, być może przez rzeźbiarza Vulca, i jeszcze w czasach średniowieczy znajdowała się przed Pałacem Lateraneńskim. Posążki bliźniąt, zniszczone prawdopo­dobnie w r. 63 p.n.e. (wg Cycerona — od ude­rzenia piorunu), zostały ponownie wykonane przed r. 1509, być może przez Antonio Pol-laiuolo.

willa zob. vil!a.

Williusze zob. ViWi.

Wiminal zob. Yiminalis collis.

Windeks (Caius lulius Vindex) pochodził ze znakomitego rodu z Akwitanii, za rządów Nerona zarządzał jako propretor północną Ga­lią. W r. 67 wystąpił zbrojnie przeciwko Nero­nowi z zamiarem wprowadzenia na tron Galby;

dla swoich celów pozyskał namiestnika Ger­manii Wirginiusza Rufusa. Kiedy znajdował się z wojskiem pod Wesontio, żołnierze Rufusa;

sądząc, że oddziały W. chcą ich zaatakować, uderzyli pierwsi; W. nie zorientował się w sytu­acji i podejrzewając, że padł ofiarą zdrady, odebrał sobie życie.

Windelicja (Vindelicid) kraina leżąca w pół­nocnej Recji między Dunajem, lnem a Alpami. W r. 15 p.n.e. podbita przez Rzymian.

Windelikowie (Vindelici) lud pochodzenia cel­tyckiego zamieszkujący pomocną Recję między Dunajem, lnem a Alpami. W r. 15 p.n.e. został podbity przez pasierbów Augusta, Tyberiusza i Druzusa. Stolicą W. była Augusta Ymdelico-rum (Augsburg).

Windobona (dziś Wien, Wiedeń) miasto nad rzeką Danubius (dziś Dunaj) u stóp góry mons Cettius (dziś Kahienberg); znane w starożyt­ności jako kwatera legionu rzymskiego i miejsce postoju floty dunajskiej. W W. umarł cesarz Marek Aureliusz Antoninus.

Windonissa (Yindonissa) dziś Windisch; miasto Helwetów w Gallia Belgica nad rzeką Aar;

zachowane urządzenia z czasów rzymskich oraz ruiny amfiteatru.

Winicjusz (Yiniciiis) 1. Lucius Vinicws, try­bun ludowy w r. 51 p.n.e., w r. 33 konsul. Do­skonały mówca. 2. Publius V., brat poprzed-

Wipsania

796

Witkowski Stanisław

niego, konsul w r. 2 n.e. Występował jako mów­ca w czasach Augusta. 3. Marcus V., syn po­przedniego, mąż Julii Liwilii, córki Gennanika, szwagier Kaliguli. Konsul w r. 30 i 45 n.e. Myślał o zdobyciu władzy po śmierci Kaliguli, ale zrezygnował z tych planów po objęciu wła­dzy przez Klaudiusza. Otruty w r. 46 przez Messalinę, której miłością podobno wzgardził. Wellejusz Paterkulus dla uczczenia jego kon­sulatu dedykował mu swój szkic dziejów rzym­skich.

Wipsania zob. Wipsaniusz 3, 4.

Wipsaniusz (yipsanius) 1. Marcus Vipsanius Agrippa, przyjaciel Augusta, doskonały wódz i organizator. Konsul w r. 37, 28 i 27 p.n.e. W r. 31 przyczynił się walnie do zwycięstwa Augusta pod Akcjum. W r. 19 dowodził w woj­nie z Kantabrami, których ostatecznie pokonał. Brał udział w wojnach o zabezpieczenie pół­nocnych granic cesarstwa. Agryppa był głównym pomocnikiem Augusta w przebudowie i rozbu­dowie Rzymu. Z jego imieniem wiąże się szereg monumentalnych budowli, m.in. wodociąg do­prowadzony do Pola Marsowego, aqua Virgo, pierwsze termy (na Polu Marsowym) i Panteon. Wykończył też budowę hali zw. Saepta Julia,, rozpoczętą przez Cezara. Działalność Agryppy pozostawiła ślady również w Galii, gdzie wybu­dował 4 drogi państwowe i wspaniale akwe­dukty w Nemausus. Agryppa był ożeniony z córką Attyka, Pomponią, na życzenie jednak Augusta poślubił jego córkę Julię, wdowę po Marcellusie. August z osobą Agryppy wiązał plany następstwa tronu. Przez nadanie mu w r. 23 władzy prokonsulamej, a w r. 18 try-buńskiej podniósł go do godności współrządcy. Agryppa uważany był za następcę Augusta, umarł jednak w r. 12. Synów Agryppy i Julii, Gajusza i Lucjusza, adoptował August. 2. Lu-cius V., starszy brat Marka Agryppy, przeciwnik Cezara. 3. Polla Yipsania, siostra Marka Agryp.-py. Na zlecenie Agryppy sporządziła (po jego śmierci) na podstawie jego zapisków geogra­ficznych mapę. 4. Yipsania Agryppina zob. Agryppina.

Wirginia (Yirginia) wedle legendy zanotowanej przez kronikarzy i historyków rzymskich z Liwiuszem na czele, córka centuriona plebejskiego, Lucjusza Wirginiusza. Dzieje jej splecione są z historią walki plebejuszy z patrycjuszami w latach 451 - 449. Piękność W. zwróciła uwagę jednego z decemwirów, Appiusza Klaudiusza.

Nie mogąc inną drogą zdobyć dziewczyny, ka­zał swemu klientowi, Markowi Klaudiuszowi, sprowadzić ją do domu jako niewolnicę. Marek oświadczył publicznie, że W. jest córką jego niewolnicy, którą mu ukradziono i którą żona Wirginiusza podała za swą córkę. Gdy nie po­mogły protesty ojca dziewczyny i jej narzeczo­nego, Icyliusza (ponieważ Appiusz jako sędzia uporczywie potwierdzał słowa swego klienta), zrozpaczony Wirginiusz przebił pierś córki no­żem, nie godząc się na jej hańbę. Wypadek ten oburzył zgromadzony lud i przyczynił się do drugiej secesji plebsu na Górę Świętą, w rezul­tacie czego zostało opublikowane sławne prawo dwunastu tablic.

Wirginiusze zob. Virginu.

Wiriatus (Viriathus) przywódca oporu w Lu-zytanii przeciw rzymskiej agresji. Wg rzymskich źródeł historycznych trudnił się pierwotnie pa­sterstwem. Był jednym z Luzytańczyków, którzy uszli rzezi dokonanej przez prokonsula Galbę, w r. 150 n.e. Postanowiwszy pomścić krzywdy, zebrał oddział Luzytańczyków i przez kilka lat zadawał klęski armiom rzymskim. W r. 140 zmusił prokonsula Fabiusza Serwilianusa do zawarcia pokoju, który został nawet ratyfiko­wany przez senat. Jednakże jeszcze w tym samym roku namiestnik Hispania Ulterior Serwiliusz Caepio wznowił wojnę i spowodował zamordo­wanie W., przekupiwszy ludzi z jego otoczenia. Historycy rzymscy podkreślają wyjątkowe przy­mioty charakteru W., szczególnie zaś sprawie­dliwość, którą wykazywał przy podziale łupów.