Mała encyklopedia kultury antycznej

Mohimos z Syrakuz, według komediopisarza Menandra uczeń filozofa Diogenesa z Synopy, autor prac o nieznanej nam treści: Protreptikós (Zachęta), Pdjgnia (Zabawki) i Peri horm6n (O popędach, 2 księgi); tytuły te wymienia Dio-genes Laertios.

monopteros gr. rzadko spotykany typ świątyni, bez celli, lecz z kolumnadą pokrytą dachem.

Montanus zob. Yotienus Montanus.

Moaumentum Ancyranum zob. Ancyranum Mo-numentum.

Mopsopia zob. Pcanfylia.

Mopsopos jeden z pierwszych królów Attyki. Od niego Attykę nazwano Mopsopia.

Mopsos mit, 1. Lapita z Ojchalii albo Titaj-ron, syn Ampyksa (lub Ampykosa) i nimfy Chloris. "Był wieszczbiarzem i jako taki uważany był za syna Apollina. Był jednym z uczestni­ków polowania na dzika kałydońskiego, wesela Pejrithoosa i wybrawy Argonautów. W czasie wyprawy Argonautów umarł od ukąszenia żmii. 2. syn Manto i Rbakiosa albo Apollina, heros Kolofonu i Maiłoś, gdzie poświęcone mu były wyrocznie. Zwyciężył Kalcbasa w zawodach wieszczbiarskich. O panowanie w Maiłoś stoczył z Amfilochosem pojedynek, który zakończył się śmiercią obu przeciwników.

Mopsuestfa miasto w Cylicji na prawym brzegu dolnego biegu rzeki Pyramus, na drodze z Tarsos do Issos. Założone wg legendy przez Mopsosa, syna Apollina. W okresie rzymskim civitas foederata liberague.

mora¹ łac. termin metryczny oznaczający czas trwania Jednej zgłoski krótkiej. Zgłoska długa zawiera dwie m.

mora

495

Moschnioo

mora 2 jednostka w wojsku spartańskim wcho­dząca w skład falangi ciężkozbrojnej piechoty (hoplitów). M. liczyła początkowo ok. 1000 lu­dzi i dzieliła się na dwa lochosy (lóchos). Z cza­sem na skutek spadku liczby obywateli ilość hoplitów w m. zmniejszyła się do 600. Pierwotnie hoplici rekrutowali się wyłącznie ze spartiatów, później zaczęto dopuszczać do służby również periojków. 'W skład m. wchodził także oddział jazdy liczący 100 ludzi, którego dowódca podle­gał dowódcy m. — polemarchowi.

Morawski Kazimierz (1852.1925) profesor filologii klasycznej na Uniwersytecie Jagielloń­skim, jeden z najwybitniejszych polskich filo­logów klasycznych. Jego bogata i wielostronna twórczość naukowa dała początek nowej erze studiów nad antykiem. Pozostawił szereg dzieł z zakresu historii literatury i historii kultury starożytnego Rzymu, a przede wszystkim ob­szerną siedmiotomową Historię literatury rzym­skie] (Kraków 1909 - 1921) oraz popularny Zarys literatury rzymskie] (Kraków 1922) i tom inte­resujących studiów . literackich Rzym, portrety i szkice (Kraków 1921). Był również znawcą polskiego Odrodzenia, co znalazło wyraz za­równo w monumentalnej Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Średnie wieki i Odrodzenie (2 to­my, Kraków 1900), jak i w studiach o Sebastianie Petrycym Nideckim (zob.) i Andrzeju Krzyćkim (zob.), którego utwory wydał pt. Andreae Cricii carmina, poprzedziwszy je znakomitą rozprawą wstępną (Kraków 1888). Obdarzony talentem literackim przełożył językiem poetyckim Sofoklesa tragedie (Kraków 1916). Ze szkoły M. wyszło wielu znanych uczonych, wśród nich S. Ham-mer, G. Przychodu, T. Sinko, J. Sajdak i in. Bibliografia prac M. zamieszczona jest w księ­dze ku jego czci Charlsteria Casimtro de Mo­rawski... (Kraków 1922) uzup. „Eos" 1925.

morbos comitialis tac. atak epileptyczny, uwa­żany za złą wróżbę; powodował zawieszenie koraicjów.

moretum 1. rzymska potrawa wiejska przy­rządzana z czosnku, ruty, octu i oliwy. 2. M., tytuł krótkiego, lecz pełnego wdzięku utworu poetyckiego, składającego się z 123 heksametrów, przypisywanego Wirgiliuszowi, napisanego praw­dopodobnie pod wpływem Parteniosa z Nicei, który nieco wcześniej miał ułożyć swoje M. Utwór pod tym tytułem napisał również poeta idylliczny z końca II w. i pocz. I w. p.n.e., Sueius (zachowane fragmenty).

Morfeusz (gr. Morfeus, łac. Morpheus) mit. syn Hypnosa, bóg marzenia sennego.

Morgantium (łac. także Murgantina, Murgan-tia, gr. Morgdntion, Morgantine) miasto na Sycylii, wg Liwiusza położone na wschodnim wybrzeżu u ujścia rzeki Symaetus, a wg innych pisarzy starożytnych — w głębi wyspy, koło Agyrium. Okolice miasta słynęły z produkcji dobrych win.

Morini plemię w Gallia Belgica, podbite przez Cezara. Za Augusta wzniecili powstanie. Naj­większym miastem M. była Taruenna (obecnie Therouanne). Z kraju M. wiodła najkrótsza dro­ga przez cieśninę pomiędzy Galią a Brytanią.

moritori te salutant zob. ave, Caesar, morituri te salutant.

Monno zob. Mormolyke.

Monnołyke (lub Mormo) mit. u Greków strach nocny, rodzaj wampira, wysysającego nocą krew młodym ludziom. Straszono nim dzieci.

Morpheus zob. Morfeusz.

Mors (/ac. śmierć) mit. presonifikacja i bó­stwo śmierci. Zob. Thanatos.

Morsimos lichy poeta tragiczny i lekarz ateń­ski, syn tragika Filoklesa (zob.) z Aten, wyszy­dzany przez Arystofanesa i Eupolisa; ojciec Astydamasa (zob.) także tragika. Z utworów jego nic się nie zachowało.

Mortuum marę (dziś Morze Martwe, arab. •Bahr Lut) zw. też Asphaltites lacus (gr. Asfal-titis Umne) od wydobywanego asfaltu; duże słone jezioro w Palestynie, wpada do niego Jordan.

Morychos z Aten, 'lichy poeta tragiczny współ­czesny Arystofanesowi, znany z żarłoczności i zniewieściałości. Nie wiadomo, czy znane w starożytności powiedzenie „głupszy od Mo-rychpsa" odnosiło się do niego.

Mosa (dziś Moza, fr. Meuse, niem Maas) rzeka w Gallia Belgica, wypływająca z Yogesus Mons, dopływ Renu.

Moschi lud zamieszkujący środkową część południowego Kaukazu, w okolicach źródeł rzek Fasis i Kyros.

Moschion 1. tragik z IV w. p.n.e., jeden z renowatorów tragedii historycznej. Zachowały się pewne fragmenty oraz trzy tytuły jego tra­gedii: Temistokles, Telefos i Ferejczycy. 2. ku­charz Demetriosa z Paleronu, wzbogacony dzięki życzliwości swego pana. 3. lekarz, być może z początku II w. n.e., autor (zachowanego w ję­zyku greckim) traktatu Perl t6n gynajkejón

Moschopulos

496

mozaika

pathón (O chorobach kobiecych). Traktat ten napisany miał być po łacinie, a później przetłu­maczony na grekę. 4. syn Adamasa, rzeźbiarz. Jak świadczy inskrypcja, wykonał ze swymi braćmi, Dionizodorem i Adamasem, posąg dla okręgu Izydy na Delos (obecnie znajdujący się w Wenecji). 5. bliżej nie znany pisarz, pod któ­rego imieniem zachowały się dwa zbiorki grec­kich sentencji: Moschlonos gndmaj i MoschfSnos hypoth^kaj, będące prawdopodobnie skrótami jakiegoś zaginionego większego zbioru.. Czas życia M. i powstania zbiorków nie jest bliżej określony.

Moschopulos (.Manuel M.) bizantyński uczony, uczeń Planudesa (XIII - XIV w.), autor szkol­nego leksykonu attycystycznego. SyllogS ono-mdlon Attikon i szkolnej gramatyki ujętej w for­mę pytań i odpowiedzi, zatytułowanej ErotSmata (Pytania); ponadto autor scholiów do dwóch ksiąg Iliady, do Hezjoda, Pindara, Eurypidesa, Teokryta.

Moschos 1. M. z Syrakuz, wg Księgi Suda uczeń słynnego filologa i bibliotekarza aleksan­dryjskiego. Arystarcha z Samotraki (II w. p.n.e.). Jest autorem zachowanego epylionu, czyli opo­wieści mitologicznej o porwaniu Europy, również zachowanego anakreontyku o zbiegłym Erosie, Eros drapdtes, oraz Bukolik, z których trzy frag­menty przekazał Stobajos. Epigram zawarty w Antologii Planudesa, zatytułowany Eis Erffta arotriSnta (Do orzącego Erosa) i przypisany M„ jest może dziełem innego poety. 2. M., retor grecki działający w Rzymie za czasów Horacego. 3. zob. Yulcatius Moschos.

Mościła (także Musalla, Musella) dziś Mozela, fr. Moselle, niem. Mosel; rzeka w Gallia Belgica wypływająca z Yogesus Mons, wpada do Renu w pobliżu Confluentes (dziś Koblencja) w Ger­manii. Auzoniusz poświęcił jej mały poemat.

Mosmes (imię niepewne) autor (nie zachowanej) historii Egiptu w epoce hellenistycznej, Ajgyp-liakd.

Mossyni zob. Mosymect.

mosty (łac. pons, gr. gtfyra) najdawniejsze m. greckie i rzymskie budowane były z drzewa na palach, np. pons Sublictus na Tybrze w Rzymie z VI-w. p.n.e. Stopniowo zaczęto wprowadzać kamień do budowy m. Przede wszystkim z ka­mienia wznoszono słupy mostowe. Koło Myken zachowały się ślady słupów kamiennych m. z okresu mykeńskiego. Etruskowie zastosowali przy budowie m. konstrukcję murowanych łu­ków, zachowanych np. koło Bieda w północnej Italii. Konstrukcję tę udoskonalili Rzymianie, którzy na dębowych palach ustawiali słupy o grubości dochodzącej do 12 m, wykonane z bloków kamiennych lub z cementu z olicowa-niem kamiennym. Na słupach spoczywały skle­pione łuki o rozpiętości od 5 do 38 m, utworzone z bloków kamiennych ułożonych w klińce i łą­czonych bez zaprawy żelaznymi klamrami zala­nymi ołowiem. Wierzchem m. biegł gościniec od 5 do 19 m szeroki, opatrzony z boków balu­stradą. Część środkowa, zw. Her (droga), przezna­czona była dla pojazdów, boczne pasma decur-soria — dla pieszych. U wejścia na m. często bu­dowano łuki o trzech bramach. Do zachowanych m, należą m. in. w Rzymie pons Fabricius (dziś Ponte Quattro Capi) z I w. p.n.e. oraz pons Cestius (dziś Ponte sań Bartolomeo). Najwięk­szym w. rzymskim był m. Trajana na Dunaju (długości 1100 m, szerokości 13-19 m), znany z reliefu na kolumnie Trajana. Starożytnym znana była również technika stawiania m. wo­jennych, pontonowych. Budowano je z zestawio­nych łodzi lub z wielkich beczek, na których przymocowywano belki.

Mosychlos góra we wschodniej części wyspy Lemnos.

Mosynoeci albo Mos(s)ynf (gr. Mos(ś)ynokoj) lud, który zamieszkiwał wybrzeże Pontu, na wschód od Tibarenów i Chałybów.

motakowie (gr. móthakes lub móthones) dzieci helotów, pochodzące często z małżeństw mie­szanych (helotek ze Spartiatami); wychowywane wspólnie z młodymi Spartiatami otrzymywały wolność, a czasem nawet prawa obywatelskie.

Motya miasto na wysepce San Pantaleo pizy zachodnim brzegu Sycylii, połączone z wyspą mostem. Założone przez Fenicjan na terytorium Elimów. Miejsce pobytu floty kartagińskiej w cza­sie jej walk z miastami greckimi na Sycylii. W r. 397 zabrane Kartagińczykom przez Dio-nizjosa I, a w następnym roku obrabowane przez Himilkona, wodza, kartagińskiego, który prze­niósł mieszkańców M. do Lilibeum.

mozaika obraz lub dekoracja powstała z ukła­dania różnobarwnych i różnokształtnych ka­wałków kamieni, terakoty lub szkła. Rzymianie wyróżniali trzy zasadnicze techniki układania m.;

opus barbaricum, tesselatum i yermiculatum. W pierwszej wzory (geometryczne lub roślinne) uzależnione były od naturalnego kształtu kamie­nia, w drugiej kamienie formowane w sześcio-

Mucia

497

Mummii

kątne słupki układano we wzór, w trzeciej obróbkę kamienia uzależniano od projektowa­nego rysunku. We wszystkich technikach ma­teriał nakładano na grunt składający się z masy wapiennej, piasku, gliny i oleju. M, znana jest w starożytności od III tysiąclecia p.n.e. Wy­stępowała na terenie Chaldei, Egiptu, Krety, Grecji i cesartwa rzymskiego. Od I w. rozpow­szechnia się we wszystkich typach budownictwa publicznego i prywatnego. W tematyce przed­stawień występują ilustracje mitów, wydarzeń historycznych, sceny rodzajowe, pejzaże itp. Najpiękniejsze starożytne m. pochodzą z wyko­palisk pompejańskich (walka Aleksandra Ma­cedońskiego z Dariuszem pod Issos, Bakchus na panterze, gołąbki pijące z czary i inne). Mucia żona Pompejusza Wielkiego. Mucianus przydomek rodu Licyniuszów (zob. Licinii).

Mucii Mucjusze, rzymski ród plebejskiego po­chodzenia. 1. Caius Mucius Cordus, jeden z bo­haterów legend związanych z wojną przeciw Porsennie. Podczas oblężenia Rzymu przez Etrusków w r. 508 p.n.e., za zgodą senatu udał się do obozu nieprzyjacielskiego, by zabić Por-. senne, przez pomyłkę jednak zabił pisarza zamiast króla. Został schwytany i postawiony przed Porsenną, który zażądał wydania spi­skowców, grożąc torturami. Zamiast 'odpowiedzi Af. włożył w ogień prawą rękę, chcąc pokazać, że nie lęka się tortur ani śmierci. Król zdumiony tym czynem i przerażony wiadomością o spisku na swe życie uwolnił Af. i zawarł pokój z Rzymia­nami. Af. otrzymał przydomek Scaevola (Mań­kut), który stał się przydomkiem całego rodu. 2. Publius Af. Scaevola, syn konsula z r. 175 p.n.e., konsul z r. 133 p.n.e. Popierał plany Tyberiusza Grakcha, po jego śmierci przeszedł na stronę optymatów. Nie odnosił się życzliwie do Scypionów, z tego powodu Lucyliusz atako­wał go • w swych utworach. Scewoli przypisują odebranie najwyższemu kapłanowi (Pontifex ma-xmms) prawa prowadzenia roczników państwo­wych. Odznaczał się wybitną znajomością prawa oraz darem wymowy. 3. Qulntus Af. Scaevola Augur, syn konsula z r. 175 p.n.e., konsul z r. 117 p.n.e. Zarządzał Azją w r. 121 p.n.e. Wyszy­dzany przez niego Albucjusz oskarżył go o nad­użycia. Af. bronił się sam i został uniewinniony. Był konserwatystą. Nie brał udziału w walkach wewnętrznych. Jego rozległa wiedza prawnicza była bardzo ceniona. Cyceron i Attykus szczy­cili się tym, że byli jego uczniami. 4. Qumtus Af. Scaevola, zwany zwykle Pontifex Maximus, syn konsula z r. 133 p.n.e. Wszystkie niemal urzędy piastował wraz z mówcą Krassusem Jako namiestnik Azji surowo postępował z nie­uczciwymi dzierżawcami podatków, którzy nie mogąc się na nim zemścić, oskarżyli jego przyja­ciela, Rutyliusza. Scewoli nie udało się go obro­nić. W r. 95 p.n.e. był konsulem, wydał wraz z Krassusem prawo usuwające z Rzymu sprzy­mierzeńców, którzy nie mogli udowodnić posia­dania obywatelstwa rzymskiego. Zginął w r. 82 p.n.e., zamordowany na rozkaz Mariusza Młod­szego. Był znakomitym prawnikiem i dobrym mówcą. Do uczniów jego należał Sulpicjusz a po śmierci Mucjusza Augura także Cyceron. Pisma Scewoli wymieniane są często w Pandek-tach. 5. Qumtus M. Scaevola, syn Mucjusza Augura, w r. 59 udał się z Kwintusem Cyceronem do Azji. Był zaprzyjaźniony z Markiem Cyceronem. W r. 54 był trybunem ludowym.

Mugillanus zob. Papirii 12.

Mulciber łac. (od mulcere miękczyć, łagodzić) przydomek Wulkana, używany eufemicznie dla zażegnania jego siły niszczycielskiej, a pozy­skania pomocy.

.mulleus łac. rodzaj rzymskiego obuwia czer­wonej barwy, na wysokiej podeszwie, z haczy­kami nad podeszwą do zaczepiania rzemyka. Pierwotnie obuwie królewskie, w późniejszych czasach prawdopodobnie wyszło z użycia. Przez niektórych identyfikowany z calceus patricius, który pierwotnie był także koloru czerwonego, później czarnego.

mulsum łac. wino zmieszane z miodem, ulu­biony napój używany przez Rzymian najczęściej podczas śniadania i przed obiadem. Stosowane niekiedy w celach leczniczych.

multum non multa łac. wiele pod względem jakości, a niewiele pod względem ilości. Np. u Pliniusza Młodszego (Litty VII, 9, 15): mul­tum legendum esse, non multa — wiele trzeba czytać, lecz nie należy czytać wielu rzeczy.

Mulucha rzeka w Mauretanii,. wpadająca do Zatoki Mauretańskiej.

Mulvius pons (albo Mihius pons) jeden, z naj­starszych mostów na Tybrze, na północ od Rzymu Przechodziła przez niego via Flaminia. W r. 312 Maksencjusz poniósł klęskę przy M.p., pobity przez Konstantyna Wielkiego. W r. 489 Teodoryk zwyciężył tu Odoakra.

Mummii rzymski ród plebejski. 1. Lucius

32 — Mała encyklopedia kultury antycznel

Munatia Plancina

498

Miinnich Jerzy Wilhelm

Mummius, trybun plebejski w r. 187 p.n.e., przeciwnik ustawy Marka Porcjusza Katona o rewizji sum płaconych przez króla Syrii, An-tiocha Wielkiego, Scypionom w r. 188 w zamian za pokojową politykę Rzymu w stosunku do Syrii. 'M. w r. 177 był pretorem i zarządzał prowincją Sardynią. 2. Lucius M., syn poprzed­niego, konsul w r. 146 p.n.e, Wysłany do Grecji zakończył działania wojenne przeciw Achajom, zburzył Korynt. Z tego powodu przyznano mu tryumf i przydomek Achaicus. W r. 145 był try­bunem, a w r. 142 cenzorem razem ze Scypio-nem Afrykańskim Młodszym. 3. M. Lupercus zob. Munius Lupercus.

Munatia Plancina zob. Munatii 5.

Muhatii rzymski ród plebejski znany z okresu republiki, 1. Munatius, legat Sulli; zwyciężył Neoptolemosa, jednego z dowódców wojskowych Mitrydatesa. 2. Lucius M. Plancus, przyjaciel Cezara, pod którego dowództwem służył podczas wojny w Galii i wojny domowej. Po śmierci Cezara był namiestnikiem w Gallia Transalpina. Zamierzał poprzeć senat przeciw Antoniuszowi. Jednakże, kiedy Lepidus zawarł porozumienie z Antoniuszem, M. również przyłączył się do nich. W r. 42 był konsulem, następnie towa­rzyszył Antoniuszowi do Azji, gdzie pozostał kilka lat, zarządzając prowincjami Azją i Syrią. W r. 32 opuścił Antoniusza i sprzymierzył się z Oktawianem, którego zwolennikiem pozostał do końca życia. 3. Titus M. Plancus Bursa brat poprzedniego, trybun ludowy w r. 52 p.n.e. Po śmierci Klodiusza występował przeciw Milo-nowi. Początkowo stał po stronie Pompejusza, później Cezara. W bitwie pod Mutiną walczył pod dowództwem Antoniusza. 4. Cnaeus M. Plancus, w r. 44 p.n.e. był desygnowanym pre­torem, w roku następnym — pretorem. Cezar .powierzył mu uporządkowanie spraw miasta Buthrotum. 5. Munatia Plancina, żona Gneusza Pizona; oskarżona o to, że wiedziała o zamiarze otrucia Germanika, popełniła samobójstwo.

Munatius z Tralles, komentator z II w. n.e., zajmował się egzegezą utworów Teokryta.

Mimda 1. miasto i kolonia rzymska w His-pania Baetica niedaleko Korduby (Corduba, dziś Cordoba), wsławione zwycięstwem Gneusza Scypiona nad Kartagińczykami w r. 214 p.n.e. i krwawą bitwą między Cezarem i synami Pom­pejusza, Gneuszem i Sekstusem, stoczoną w mar­cu r. 45 p.n.e. 2. miasto Celtyberów w Hispania Tarraconensis.

mundus łac. zob. Many.

municipium fac. miasto italskie, którego miesz­kańcy utracili niezawisłość na skutek podboju rzymskiego. W przeciwieństwie do cives optima iure, pełnoprawnych obywateli rzymskich, mu-nicipes posiadali ius commercii (zob. commercium) i ius conubii (prawo zawierania małżeństwa z oby­watelami rzymskimi), nie posiadali jednak ius suffragii (prawa głosowania) i ius honorom (pra­wa piastowania urzędów). W wojsku służyli pod rozkazami trybunów wojskowych. W r. 338 p.n.e. ustalił się na dłuższy czas podział municypiów italskich na posiadające większe prawa, cmtates cum suffragio, tj. z prawem głosowania (np. Lanuvium, Aricia, Nomentanum, Pedum, Tuscu-lum) oraz z ograniczonymi prawami, cmtates sine suffragio, tj. bez prawa głosowania (m.in. Can-nae, Atella, Acerrae). Do okręgu komunalnego włączano mniejsze osady zwane oppida, fora, conciliabula, vici, pagi, castella itd. Najbardziej upośledzone pod względem autonomicznym były miasta nie mające żadnych własnych władz, z Rzymem jako jedyną władzą centralną, tzw. praefecturae. W r. 90 p.n.e. na mocy lex lulia zrównano w prawach wszystkie miasta italskie. Odtąd wszystkie one nosiły nazwę m; a Rzym, jako stolica,, nazywał się urbs i rządził się osob­nymi prawami. Leges municipales określały do­kładnie prawa i obowiązki mieszkańców muni­cypiów. Na czele miasta stali quadrumviri, z któ­rych dwu sprawowało władzę sądową — qua­drumviri iuri dicundo', dwaj inni zajmowali się administracją — quadrumviri aediiicia potestate. W r. 212 n.e. cesarz Karakalla ogłosił tzw. Con-stitutio Antoniniana; na mocy jej wszystkie mia­sta na obszarze całego państwa rzymskiego zo­stały uznane za m. Zrównoło to je wszystkie w pra­wach, jednocześnie zaś znacznie ograniczyło ich autonomię na rzecz centralnej władzy cesarskiej.

Munius Lupercus (błędnie: Mummius) legat w wojsku rzymskim za Wespazjana, brał udział w wojnie z Ciwilisem (zob. Cmiis lulius CIaudius z Batowi!), zginął w r. 68.

Miinnich Jerzy Wilhelm (urn. w r. 1829) pro­fesor literatury greckiej, łacińskiej i języków wschodnich w Krakowie, potem w Wilnie. Wy­dał i zaopatrzył w komentarze Sekstusa Rufusa De regionibus urbis Romae (Hannower 1815) oraz Cycerona De republica, zatytułowany M. Tul-lii Ciceronis libri de Republica notitia codicis Sarmaticis facta illustrati quantumque fieri potuit rcstituii (Getynga 1825).

Munychia

499

Mutina

Munychia wzgórze na półwyspie Pireusu; znaj­dowała się tu twierdza. U podnóża góry leżał jeden z 3 portów wojennych Aten. Na wzgórzu znajdowało się kilka budowli,- m.in. świątynia Artemidy, zwanej stąd M.

Munychion (gr. Munychion) dziesiąty miesiąc w kalendarzu ateńskim (od połowy kwietnia do połowy maja), poświęcony Artemidzie Muny­chia, której świątynia znajdowała się na górze Munychia. W miesiącu tym obchodzono: święta Artemidy zwane Munychia, Delfinia ku czci Apollina oraz — Brauronia (zob.).

Murena przydomek rodu Licyniuszów (zob. Licimi).

Murgantia zob. Morgantium.

murrina vasa luksusowe naczynia, prawdopo­dobnie cięte w kamieniu (agat, onyks, spaty), po raz pierwszy przywiezione do Rzymu z Azji Mn. po zwycięstwie Pompejusza nad Mitryda-tem, w r. 62 p.n.e. Były to najczęściej czary barwne, połyskliwe, pasiaste lub o powierzchni wypełnionej plamami ujętymi inną barwą. W I w. p.n.e. zaczęto wyrabiać w warsztatach Aleksan­drii, a w I w. n.e. w warsztatach Kampanii, naśladujące je naczynia szklane. Oryginalne m. v. były niezwykle cenione. Wg niektórych przy­puszczeń m. v. były naczyniami z chińskiej por­celany.

mury serwiańskie zob. Serwfusza mury.

Mus 1. przydomek rodu Decjuszów (zob. Decii). 2. zob. Mys.